| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā |
मूलपञ्ञत्तिकथावण्णना
Mūlapaññattikathāvaṇṇanā
५५. ‘‘पटिसेवतिनामा’’ति पदं मातिकायं नत्थि, तस्मा ‘‘पटिसेवेय्याति एत्था’’तिआदिमाह। ‘‘एसो मेथुनधम्मो नामा’’ति सब्बपाळिपोत्थकेसु, अट्ठकथायं ‘‘एसो वुच्चति मेथुनधम्मो नामा’’ति उद्धटा। इत्थिया निमित्तेन अत्तनो निमित्तन्ति दुविञ्ञेय्यमेतं दस्सितं। अत्तनो निमित्तेन इत्थिया निमित्तं सुविञ्ञेय्यत्ता न दस्सितं। चत्तारि ठानानि मुञ्चित्वाति एत्थ अब्भन्तरतलं छुपन्तंयेव सन्धाय वुत्तं, अच्छुपन्तं नीहरन्तस्स अनापत्ति। मज्झन्ति अग्गप्पदेसं। उपरिभागमज्झन्ति उपरिभागस्स अग्गप्पदेसं। नट्ठकायप्पसादन्ति एत्थ उपहतिन्द्रियस्स आपत्तिसम्भवतो इधापि आपत्तीति चे? नेति दस्सनत्थं ‘‘मतचम्मं वा’’तिआदि वुत्तं। मतचम्मञ्हि अनुपादिन्नं, उपादिन्ने एव पाराजिकापत्ति। अपिधाय अप्पटिच्छादेत्वा। यथा दन्ता न दिस्सन्ति, तथा पिधायेव निसीदितब्बन्ति अधिप्पायो।
55. ‘‘Paṭisevatināmā’’ti padaṃ mātikāyaṃ natthi, tasmā ‘‘paṭiseveyyāti etthā’’tiādimāha. ‘‘Eso methunadhammo nāmā’’ti sabbapāḷipotthakesu, aṭṭhakathāyaṃ ‘‘eso vuccati methunadhammo nāmā’’ti uddhaṭā. Itthiyā nimittena attano nimittanti duviññeyyametaṃ dassitaṃ. Attano nimittena itthiyā nimittaṃ suviññeyyattā na dassitaṃ. Cattāri ṭhānāni muñcitvāti ettha abbhantaratalaṃ chupantaṃyeva sandhāya vuttaṃ, acchupantaṃ nīharantassa anāpatti. Majjhanti aggappadesaṃ. Uparibhāgamajjhanti uparibhāgassa aggappadesaṃ. Naṭṭhakāyappasādanti ettha upahatindriyassa āpattisambhavato idhāpi āpattīti ce? Neti dassanatthaṃ ‘‘matacammaṃ vā’’tiādi vuttaṃ. Matacammañhi anupādinnaṃ, upādinne eva pārājikāpatti. Apidhāya appaṭicchādetvā. Yathā dantā na dissanti, tathā pidhāyeva nisīditabbanti adhippāyo.
गोनसोति गोणपिट्ठिको मण्डलसप्पो, यस्स पिट्ठे लोहितकानि मण्डलानि दिस्सन्ति। कललपरिचयवारिचारमच्छग्गहणेन किञ्चापि समुद्दे महामुखा हत्थिसरीरम्पि एकप्पहारेन गिलितुं समत्था ततो महन्ततरा च गहिता होन्ति, तेसं मुखादीसु मेथुनधम्मो न सम्भवतीति तत्थ ठानपरिच्छेदो नत्थीति एके, विचारेत्वा गहेतब्बं। एतमेव हीति अनन्तरं सन्धाय। सद्धिं योजनाय अक्खरयोजनाय। ‘‘पञ्ञत्तं पन सिक्खापदं सब्बेहिपि लज्जीपुग्गलेहि समं सिक्खितब्बभावतो समसिक्खता नामाति वुत्तत्ता सब्बसिक्खापदं सब्बभिक्खूहि सिक्खितब्बं। न हि कस्सचि ऊनमधिकं वा अत्थी’’ति तस्स गण्ठिपदे वुत्तं। परिवारे पन –
Gonasoti goṇapiṭṭhiko maṇḍalasappo, yassa piṭṭhe lohitakāni maṇḍalāni dissanti. Kalalaparicayavāricāramacchaggahaṇena kiñcāpi samudde mahāmukhā hatthisarīrampi ekappahārena gilituṃ samatthā tato mahantatarā ca gahitā honti, tesaṃ mukhādīsu methunadhammo na sambhavatīti tattha ṭhānaparicchedo natthīti eke, vicāretvā gahetabbaṃ. Etameva hīti anantaraṃ sandhāya. Saddhiṃ yojanāya akkharayojanāya. ‘‘Paññattaṃ pana sikkhāpadaṃ sabbehipi lajjīpuggalehi samaṃ sikkhitabbabhāvato samasikkhatā nāmāti vuttattā sabbasikkhāpadaṃ sabbabhikkhūhi sikkhitabbaṃ. Na hi kassaci ūnamadhikaṃ vā atthī’’ti tassa gaṇṭhipade vuttaṃ. Parivāre pana –
‘‘न उक्खित्तको न च पन पारिवासिको,
‘‘Na ukkhittako na ca pana pārivāsiko,
न सङ्घभिन्नो न च पन पक्खसङ्कन्तो।
Na saṅghabhinno na ca pana pakkhasaṅkanto;
समानसंवासकभूमिया ठितो,
Samānasaṃvāsakabhūmiyā ṭhito,
कथं नु सिक्खाय असाधारणो सिया’’ति॥ (परि॰ ४७९) –
Kathaṃ nu sikkhāya asādhāraṇo siyā’’ti. (pari. 479) –
वुत्तं। तदट्ठकथाय च ‘‘अयं पञ्हा नहापितपुब्बकं सन्धाय वुत्ता। अयञ्हि खुरभण्डं परिहरितुं न लभति, अञ्ञे लभन्ति। तस्मा सिक्खाय असाधारणो’’ति वुत्तं। तं सब्बं यथा संसन्दति समेति, तथा वेदितब्बं । भिक्खुनीनंयेव साधारणानि सिक्खापदानिपि भिक्खु सिक्खति, एवमञ्ञोपि अन्हापितपुब्बको भिक्खु तं सिक्खापदं सिक्खति एव तदत्थकोसल्लत्थन्ति कत्वा सब्बम्पि सिक्खापदं समसिक्खता नामाति। यं तं वुत्तन्ति सम्बन्धो। ‘‘तिस्सो इत्थियो’’तिआदिविभङ्गोतंनियामकोतिलक्खणत्ता वत्थुनियमनत्थं वुत्तं। तेन अमनुस्सित्थिप्पसङ्गेन कते सुवण्णरजतादिमये पटिक्खिपति। इतो पट्ठाय ये च ‘‘तयो अत्थवसे पटिच्च विभङ्गो पवत्तती’’ति पुब्बे वुत्ता, ते यथासम्भवं योजेत्वा वेदितब्बा।
Vuttaṃ. Tadaṭṭhakathāya ca ‘‘ayaṃ pañhā nahāpitapubbakaṃ sandhāya vuttā. Ayañhi khurabhaṇḍaṃ pariharituṃ na labhati, aññe labhanti. Tasmā sikkhāya asādhāraṇo’’ti vuttaṃ. Taṃ sabbaṃ yathā saṃsandati sameti, tathā veditabbaṃ . Bhikkhunīnaṃyeva sādhāraṇāni sikkhāpadānipi bhikkhu sikkhati, evamaññopi anhāpitapubbako bhikkhu taṃ sikkhāpadaṃ sikkhati eva tadatthakosallatthanti katvā sabbampi sikkhāpadaṃ samasikkhatā nāmāti. Yaṃ taṃ vuttanti sambandho. ‘‘Tisso itthiyo’’tiādivibhaṅgotaṃniyāmakotilakkhaṇattā vatthuniyamanatthaṃ vuttaṃ. Tena amanussitthippasaṅgena kate suvaṇṇarajatādimaye paṭikkhipati. Ito paṭṭhāya ye ca ‘‘tayo atthavase paṭicca vibhaṅgo pavattatī’’ti pubbe vuttā, te yathāsambhavaṃ yojetvā veditabbā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / १. पठमपाराजिकं • 1. Paṭhamapārājikaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / १. पठमपाराजिकं • 1. Paṭhamapārājikaṃ
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / मूलपञ्ञत्तिवण्णना • Mūlapaññattivaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / मूलपञ्ञत्तिवण्णना • Mūlapaññattivaṇṇanā
