| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā |
มูลปญฺญตฺติกถาวณฺณนา
Mūlapaññattikathāvaṇṇanā
๕๕. ‘‘ปฎิเสวตินามา’’ติ ปทํ มาติกายํ นตฺถิ, ตสฺมา ‘‘ปฎิเสเวยฺยาติ เอตฺถา’’ติอาทิมาหฯ ‘‘เอโส เมถุนธโมฺม นามา’’ติ สพฺพปาฬิโปตฺถเกสุ, อฎฺฐกถายํ ‘‘เอโส วุจฺจติ เมถุนธโมฺม นามา’’ติ อุทฺธฎาฯ อิตฺถิยา นิมิเตฺตน อตฺตโน นิมิตฺตนฺติ ทุวิเญฺญยฺยเมตํ ทสฺสิตํฯ อตฺตโน นิมิเตฺตน อิตฺถิยา นิมิตฺตํ สุวิเญฺญยฺยตฺตา น ทสฺสิตํฯ จตฺตาริ ฐานานิ มุญฺจิตฺวาติ เอตฺถ อพฺภนฺตรตลํ ฉุปนฺตํเยว สนฺธาย วุตฺตํ, อจฺฉุปนฺตํ นีหรนฺตสฺส อนาปตฺติฯ มชฺฌนฺติ อคฺคปฺปเทสํฯ อุปริภาคมชฺฌนฺติ อุปริภาคสฺส อคฺคปฺปเทสํฯ นฎฺฐกายปฺปสาทนฺติ เอตฺถ อุปหตินฺทฺริยสฺส อาปตฺติสมฺภวโต อิธาปิ อาปตฺตีติ เจ? เนติ ทสฺสนตฺถํ ‘‘มตจมฺมํ วา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ มตจมฺมญฺหิ อนุปาทินฺนํ, อุปาทิเนฺน เอว ปาราชิกาปตฺติฯ อปิธาย อปฺปฎิจฺฉาเทตฺวาฯ ยถา ทนฺตา น ทิสฺสนฺติ, ตถา ปิธาเยว นิสีทิตพฺพนฺติ อธิปฺปาโยฯ
55. ‘‘Paṭisevatināmā’’ti padaṃ mātikāyaṃ natthi, tasmā ‘‘paṭiseveyyāti etthā’’tiādimāha. ‘‘Eso methunadhammo nāmā’’ti sabbapāḷipotthakesu, aṭṭhakathāyaṃ ‘‘eso vuccati methunadhammo nāmā’’ti uddhaṭā. Itthiyā nimittena attano nimittanti duviññeyyametaṃ dassitaṃ. Attano nimittena itthiyā nimittaṃ suviññeyyattā na dassitaṃ. Cattāri ṭhānāni muñcitvāti ettha abbhantaratalaṃ chupantaṃyeva sandhāya vuttaṃ, acchupantaṃ nīharantassa anāpatti. Majjhanti aggappadesaṃ. Uparibhāgamajjhanti uparibhāgassa aggappadesaṃ. Naṭṭhakāyappasādanti ettha upahatindriyassa āpattisambhavato idhāpi āpattīti ce? Neti dassanatthaṃ ‘‘matacammaṃ vā’’tiādi vuttaṃ. Matacammañhi anupādinnaṃ, upādinne eva pārājikāpatti. Apidhāya appaṭicchādetvā. Yathā dantā na dissanti, tathā pidhāyeva nisīditabbanti adhippāyo.
โคนโสติ โคณปิฎฺฐิโก มณฺฑลสโปฺป, ยสฺส ปิเฎฺฐ โลหิตกานิ มณฺฑลานิ ทิสฺสนฺติฯ กลลปริจยวาริจารมจฺฉคฺคหเณน กิญฺจาปิ สมุเทฺท มหามุขา หตฺถิสรีรมฺปิ เอกปฺปหาเรน คิลิตุํ สมตฺถา ตโต มหนฺตตรา จ คหิตา โหนฺติ, เตสํ มุขาทีสุ เมถุนธโมฺม น สมฺภวตีติ ตตฺถ ฐานปริเจฺฉโท นตฺถีติ เอเก, วิจาเรตฺวา คเหตพฺพํฯ เอตเมว หีติ อนนฺตรํ สนฺธายฯ สทฺธิํ โยชนาย อกฺขรโยชนายฯ ‘‘ปญฺญตฺตํ ปน สิกฺขาปทํ สเพฺพหิปิ ลชฺชีปุคฺคเลหิ สมํ สิกฺขิตพฺพภาวโต สมสิกฺขตา นามาติ วุตฺตตฺตา สพฺพสิกฺขาปทํ สพฺพภิกฺขูหิ สิกฺขิตพฺพํฯ น หิ กสฺสจิ อูนมธิกํ วา อตฺถี’’ติ ตสฺส คณฺฐิปเท วุตฺตํฯ ปริวาเร ปน –
Gonasoti goṇapiṭṭhiko maṇḍalasappo, yassa piṭṭhe lohitakāni maṇḍalāni dissanti. Kalalaparicayavāricāramacchaggahaṇena kiñcāpi samudde mahāmukhā hatthisarīrampi ekappahārena gilituṃ samatthā tato mahantatarā ca gahitā honti, tesaṃ mukhādīsu methunadhammo na sambhavatīti tattha ṭhānaparicchedo natthīti eke, vicāretvā gahetabbaṃ. Etameva hīti anantaraṃ sandhāya. Saddhiṃ yojanāya akkharayojanāya. ‘‘Paññattaṃ pana sikkhāpadaṃ sabbehipi lajjīpuggalehi samaṃ sikkhitabbabhāvato samasikkhatā nāmāti vuttattā sabbasikkhāpadaṃ sabbabhikkhūhi sikkhitabbaṃ. Na hi kassaci ūnamadhikaṃ vā atthī’’ti tassa gaṇṭhipade vuttaṃ. Parivāre pana –
‘‘น อุกฺขิตฺตโก น จ ปน ปาริวาสิโก,
‘‘Na ukkhittako na ca pana pārivāsiko,
น สงฺฆภิโนฺน น จ ปน ปกฺขสงฺกโนฺต;
Na saṅghabhinno na ca pana pakkhasaṅkanto;
สมานสํวาสกภูมิยา ฐิโต,
Samānasaṃvāsakabhūmiyā ṭhito,
กถํ นุ สิกฺขาย อสาธารโณ สิยา’’ติฯ (ปริ. ๔๗๙) –
Kathaṃ nu sikkhāya asādhāraṇo siyā’’ti. (pari. 479) –
วุตฺตํฯ ตทฎฺฐกถาย จ ‘‘อยํ ปญฺหา นหาปิตปุพฺพกํ สนฺธาย วุตฺตาฯ อยญฺหิ ขุรภณฺฑํ ปริหริตุํ น ลภติ, อเญฺญ ลภนฺติฯ ตสฺมา สิกฺขาย อสาธารโณ’’ติ วุตฺตํฯ ตํ สพฺพํ ยถา สํสนฺทติ สเมติ, ตถา เวทิตพฺพํ ฯ ภิกฺขุนีนํเยว สาธารณานิ สิกฺขาปทานิปิ ภิกฺขุ สิกฺขติ, เอวมโญฺญปิ อนฺหาปิตปุพฺพโก ภิกฺขุ ตํ สิกฺขาปทํ สิกฺขติ เอว ตทตฺถโกสลฺลตฺถนฺติ กตฺวา สพฺพมฺปิ สิกฺขาปทํ สมสิกฺขตา นามาติฯ ยํ ตํ วุตฺตนฺติ สมฺพโนฺธฯ ‘‘ติโสฺส อิตฺถิโย’’ติอาทิวิภโงฺคตํนิยามโกติลกฺขณตฺตา วตฺถุนิยมนตฺถํ วุตฺตํฯ เตน อมนุสฺสิตฺถิปฺปสเงฺคน กเต สุวณฺณรชตาทิมเย ปฎิกฺขิปติฯ อิโต ปฎฺฐาย เย จ ‘‘ตโย อตฺถวเส ปฎิจฺจ วิภโงฺค ปวตฺตตี’’ติ ปุเพฺพ วุตฺตา, เต ยถาสมฺภวํ โยเชตฺวา เวทิตพฺพาฯ
Vuttaṃ. Tadaṭṭhakathāya ca ‘‘ayaṃ pañhā nahāpitapubbakaṃ sandhāya vuttā. Ayañhi khurabhaṇḍaṃ pariharituṃ na labhati, aññe labhanti. Tasmā sikkhāya asādhāraṇo’’ti vuttaṃ. Taṃ sabbaṃ yathā saṃsandati sameti, tathā veditabbaṃ . Bhikkhunīnaṃyeva sādhāraṇāni sikkhāpadānipi bhikkhu sikkhati, evamaññopi anhāpitapubbako bhikkhu taṃ sikkhāpadaṃ sikkhati eva tadatthakosallatthanti katvā sabbampi sikkhāpadaṃ samasikkhatā nāmāti. Yaṃ taṃ vuttanti sambandho. ‘‘Tisso itthiyo’’tiādivibhaṅgotaṃniyāmakotilakkhaṇattā vatthuniyamanatthaṃ vuttaṃ. Tena amanussitthippasaṅgena kate suvaṇṇarajatādimaye paṭikkhipati. Ito paṭṭhāya ye ca ‘‘tayo atthavase paṭicca vibhaṅgo pavattatī’’ti pubbe vuttā, te yathāsambhavaṃ yojetvā veditabbā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๑. ปฐมปาราชิกํ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๑. ปฐมปาราชิกํ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / มูลปญฺญตฺติวณฺณนา • Mūlapaññattivaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / มูลปญฺญตฺติวณฺณนา • Mūlapaññattivaṇṇanā
