| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā |
มูลปญฺญตฺติวณฺณนา
Mūlapaññattivaṇṇanā
๕๕. อิโต ปฎฺฐายาติ ทุฎฺฐุลฺลปทโต ปฎฺฐายฯ เมถุนธโมฺม ยถา สรูเปเนว ทุฎฺฐุลฺลํ, เอวํ ทสฺสนาทิทุฎฺฐุลฺลธมฺมปริวารตฺตาปิ ทุฎฺฐุลฺลนฺติ ทเสฺสตุํ ยสฺมาติอาทิ วุตฺตํฯ อวสฺสุตานนฺติ เมถุนราเคน ตินฺตานํฯ ปริยุฎฺฐิตานนฺติ เมถุนราเคน อภิภูตจิตฺตานํฯ เมถุน-สทฺทสฺส สทิสสทฺทปอยายตฺตา วุตฺตํ ‘‘สทิสาน’’นฺติ, รตฺตตาทีหิ สทิสานนฺติ อโตฺถฯ อิทญฺจ เยภุยฺยโต วุตฺตํ อุโภสุ อญฺญตรสฺส ราคาภาเวปิ อิตรสฺส เมถุนเสวนสํสิทฺธิโตฯ เมถุน-สโทฺท วา อุภยสทฺทปอยาโย, เมถุนํ ยุคฬํ ยมกํ อุภยนฺติ หิ อตฺถโต เอกํ, เตนาห ‘‘อุภินฺนํ รตฺตาน’’นฺติฯ ‘‘ทฺวยํทฺวยสมาปตฺตี’’ติ หิ ปาฬิยมฺปิ วุตฺตํฯ นิมิเตฺตนาติ ภุมฺมเตฺถ กรณวจนํ, อิตฺถินิมิเตฺต อตฺตโน นิมิตฺตํ ปเวเสตีติ อโตฺถฯ นิมิตฺตํ องฺคชาตนฺติ อตฺถโต เอกํฯ ติลผลนฺติ สาสปมตฺตํ ติลพีชํ อธิเปฺปตํ, น โกสสหิตํ ผลนฺติ อาห ‘‘ติลพีชมตฺตมฺปี’’ติฯ อโลฺลกาเสติ สภาเวน ปิหิตสฺส นิมิตฺตสฺส ปกติวาเตน อสมฺผุเฎฺฐ ตินฺตปฺปเทเสฯ ตาทิโส ปเทโส สเจปิ เกนจิ วาตาทิวิกาเรน สุกฺขติ, ตถาปิ อนโลฺลกาโสติ อุปกฺกมโต ปาราชิกเมวฯ
55.Itopaṭṭhāyāti duṭṭhullapadato paṭṭhāya. Methunadhammo yathā sarūpeneva duṭṭhullaṃ, evaṃ dassanādiduṭṭhulladhammaparivārattāpi duṭṭhullanti dassetuṃ yasmātiādi vuttaṃ. Avassutānanti methunarāgena tintānaṃ. Pariyuṭṭhitānanti methunarāgena abhibhūtacittānaṃ. Methuna-saddassa sadisasaddapaayāyattā vuttaṃ ‘‘sadisāna’’nti, rattatādīhi sadisānanti attho. Idañca yebhuyyato vuttaṃ ubhosu aññatarassa rāgābhāvepi itarassa methunasevanasaṃsiddhito. Methuna-saddo vā ubhayasaddapaayāyo, methunaṃ yugaḷaṃ yamakaṃ ubhayanti hi atthato ekaṃ, tenāha ‘‘ubhinnaṃ rattāna’’nti. ‘‘Dvayaṃdvayasamāpattī’’ti hi pāḷiyampi vuttaṃ. Nimittenāti bhummatthe karaṇavacanaṃ, itthinimitte attano nimittaṃ pavesetīti attho. Nimittaṃ aṅgajātanti atthato ekaṃ. Tilaphalanti sāsapamattaṃ tilabījaṃ adhippetaṃ, na kosasahitaṃ phalanti āha ‘‘tilabījamattampī’’ti. Allokāseti sabhāvena pihitassa nimittassa pakativātena asamphuṭṭhe tintappadese. Tādiso padeso sacepi kenaci vātādivikārena sukkhati, tathāpi anallokāsoti upakkamato pārājikameva.
เวมชฺฌนฺติ ยถา จตฺตาริ ปสฺสานิ อผุสโนฺต ปเวเสติ, เอวํ กตวิวรสฺส อิตฺถินิมิตฺตสฺส อพฺภนฺตรตลํ วุจฺจติฯ ปุริสนิมิเตฺต ปน มชฺฌนฺติ อคฺคโกฎิํ สนฺธาย วทติฯ อุปรีติ มชฺฌิมปเพฺพน สมิญฺชิตฺวา ปเวสิยมานสฺส องฺคชาตสฺส สมิญฺชิตงฺคุลิยา มชฺฌิมปพฺพปิฎฺฐิสทิสอคฺคโกฎิเยวฯ เหฎฺฐา ปเวเสโนฺตติ อิตฺถินิมิตฺตสฺส เหฎฺฐาภาเคน ฉุปิยมานํ ปเวเสโนฺต, ยถา อิตฺถินิมิตฺตสฺส อโลฺลกาสํ เหฎฺฐิมตลํ ติลพีชมตฺตมฺปิ อตฺตโน นิมิเตฺตน ฉุปติ, เอวํ ปเวเสโนฺตติ อโตฺถฯ ฉุปนเมว เหตฺถ ปเวสนํ, เอวํ เสเสสุปิฯ มเชฺฌน ปเวเสโนฺตติ อพฺภนฺตรตเลน ฉุปิยมานํ ปเวเสโนฺต, ยถา อพฺภนฺตรตลํ ฉุปติ, เอวํ ปเวเสโนฺตติ อโตฺถฯ กตฺถจิ อจฺฉุปนฺตํ ปเวเสตฺวา อากาสคตเมว นีหรนฺตสฺส นตฺถิ ปาราชิกํ, ทุกฺกฎํ ปน โหติ ฉินฺนสีสวตฺถุสฺมิํ (ปารา. ๗๓) วิยฯ มเชฺฌเนว ฉุปนฺตํ ปเวเสโนฺตติ อคฺคโกฎิยา ฉุปนฺตํ ปเวเสโนฺตฯ มชฺฌิมปพฺพปิฎฺฐิยา สโงฺกเจตฺวาติ นิมิตฺตํ อตฺตโน มชฺฌิมปพฺพปิฎฺฐิยา สมิญฺชิตฺวา อุปริภาเคน ฉุปนฺตํ ปเวเสโนฺตปิฯ กิํ วิย? สมิญฺชิตงฺคุลิ วิยาติ โยชนาฯ อถ วา มชฺฌิมปพฺพปิฎฺฐิยา สมิญฺชิตงฺคุลิ วิยาติ สมฺพโนฺธ, สมิญฺชิตงฺคุลิํ วา มชฺฌิมปพฺพปิฎฺฐิยา ปเวเสโนฺต วิยาติปิ โยเชตพฺพํฯ อุปริภาเคนาติ สโงฺกจิตสฺส นิมิตฺตสฺส อุปริโกฎิยาฯ
Vemajjhanti yathā cattāri passāni aphusanto paveseti, evaṃ katavivarassa itthinimittassa abbhantaratalaṃ vuccati. Purisanimitte pana majjhanti aggakoṭiṃ sandhāya vadati. Uparīti majjhimapabbena samiñjitvā pavesiyamānassa aṅgajātassa samiñjitaṅguliyā majjhimapabbapiṭṭhisadisaaggakoṭiyeva. Heṭṭhā pavesentoti itthinimittassa heṭṭhābhāgena chupiyamānaṃ pavesento, yathā itthinimittassa allokāsaṃ heṭṭhimatalaṃ tilabījamattampi attano nimittena chupati, evaṃ pavesentoti attho. Chupanameva hettha pavesanaṃ, evaṃ sesesupi. Majjhena pavesentoti abbhantaratalena chupiyamānaṃ pavesento, yathā abbhantaratalaṃ chupati, evaṃ pavesentoti attho. Katthaci acchupantaṃ pavesetvā ākāsagatameva nīharantassa natthi pārājikaṃ, dukkaṭaṃ pana hoti chinnasīsavatthusmiṃ (pārā. 73) viya. Majjheneva chupantaṃ pavesentoti aggakoṭiyā chupantaṃ pavesento. Majjhimapabbapiṭṭhiyā saṅkocetvāti nimittaṃ attano majjhimapabbapiṭṭhiyā samiñjitvā uparibhāgena chupantaṃ pavesentopi. Kiṃ viya? Samiñjitaṅguli viyāti yojanā. Atha vā majjhimapabbapiṭṭhiyā samiñjitaṅguli viyāti sambandho, samiñjitaṅguliṃ vā majjhimapabbapiṭṭhiyā pavesento viyātipi yojetabbaṃ. Uparibhāgenāti saṅkocitassa nimittassa uparikoṭiyā.
อิทานิ ปุริสนิมิตฺตสฺส เหฎฺฐา วุเตฺตสุ ฉสุ ‘‘อุปรี’’ติ วุตฺตสฺส ฉฎฺฐสฺส ฐานสฺส วเสน วิสุํ จตฺตาริ ปสฺสานิ คเหตฺวา ปุริสนิมิเตฺต ทสฎฺฐานเภทํ ทเสฺสโนฺต ตตฺถาติอาทิมาหฯ เหฎฺฐา ปน อคหิตคฺคหณวเสน ฉ ฐานานิ วุตฺตานิฯ ตุลาทณฺฑสทิสํ ปเวเสนฺตสฺสาปีติ อสมิญฺชิตฺวา อุชุกํ ปเวเสนฺตสฺสฯ จมฺมขีลนฺติ เอฬกาทีนํ คีวาย วิย นิมิเตฺต ชาตํ จมฺมงฺกุรํ, ‘‘อุณฺณิคโณฺฑ’’ติปิ วทนฺติฯ ‘‘อุปหตกายปฺปสาท’’นฺติ อวตฺวา นฎฺฐกายปฺปสาทนฺติ วจเนน อุปาทินฺนภาเว สติ เกนจิ ปจฺจเยน อุปหเตปิ กายปฺปสาเท อุปหตินฺทฺริยวตฺถุสฺมิํ (ปารา. ๗๓) วิย ปาราชิกเมวาติ ทเสฺสติฯ อิตฺถินิมิตฺตสฺส ปน นเฎฺฐปิ อุปาทินฺนภาเว สติ มตสรีเร วิย ปาราชิกเกฺขตฺตตา น วิชหตีติ เวทิตพฺพาฯ เมถุนสฺสาเทนาติ อิทํ กายสํสคฺคราเค สติ สงฺฆาทิเสโส โหตีติ วุตฺตํฯ พีชานีติ อณฺฑานิฯ
Idāni purisanimittassa heṭṭhā vuttesu chasu ‘‘uparī’’ti vuttassa chaṭṭhassa ṭhānassa vasena visuṃ cattāri passāni gahetvā purisanimitte dasaṭṭhānabhedaṃ dassento tatthātiādimāha. Heṭṭhā pana agahitaggahaṇavasena cha ṭhānāni vuttāni. Tulādaṇḍasadisaṃ pavesentassāpīti asamiñjitvā ujukaṃ pavesentassa. Cammakhīlanti eḷakādīnaṃ gīvāya viya nimitte jātaṃ cammaṅkuraṃ, ‘‘uṇṇigaṇḍo’’tipi vadanti. ‘‘Upahatakāyappasāda’’nti avatvā naṭṭhakāyappasādanti vacanena upādinnabhāve sati kenaci paccayena upahatepi kāyappasāde upahatindriyavatthusmiṃ (pārā. 73) viya pārājikamevāti dasseti. Itthinimittassa pana naṭṭhepi upādinnabhāve sati matasarīre viya pārājikakkhettatā na vijahatīti veditabbā. Methunassādenāti idaṃ kāyasaṃsaggarāge sati saṅghādiseso hotīti vuttaṃ. Bījānīti aṇḍāni.
มุขํ อปิธายาติ ปมาเทน สมุปฺปนฺนมฺปิ หาสํ พีชนิยา ปฎิจฺฉาทนมฺปิ อกตฺวา นิสีทนํ อคารวนฺติ วุตฺตํฯ อถ วา อปิธายาติ ปิทหิตฺวา, พีชนิยา มุขํ ปฎิจฺฉาเทตฺวา หสมาเนน น นิสีทิตพฺพนฺติ อโตฺถฯ ทนฺตวิทํสกนฺติ ทเนฺต ทเสฺสตฺวาฯ คพฺภิเตนาติ ‘‘อยุตฺตกถา’’ติ สโงฺกจํ อนาปชฺชเนฺตน, นิรวเสสาธิปฺปายกถเน สญฺชาตุสฺสาเหนาติ อโตฺถฯ
Mukhaṃ apidhāyāti pamādena samuppannampi hāsaṃ bījaniyā paṭicchādanampi akatvā nisīdanaṃ agāravanti vuttaṃ. Atha vā apidhāyāti pidahitvā, bījaniyā mukhaṃ paṭicchādetvā hasamānena na nisīditabbanti attho. Dantavidaṃsakanti dante dassetvā. Gabbhitenāti ‘‘ayuttakathā’’ti saṅkocaṃ anāpajjantena, niravasesādhippāyakathane sañjātussāhenāti attho.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๑. ปฐมปาราชิกํ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๑. ปฐมปาราชิกํ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / มูลปญฺญตฺติวณฺณนา • Mūlapaññattivaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / มูลปญฺญตฺติกถาวณฺณนา • Mūlapaññattikathāvaṇṇanā
