| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ਮੂਲਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿવਣ੍ਣਨਾ
Mūlapaññattivaṇṇanā
੫੫. ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯਾਤਿ ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਪਦਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ। ਮੇਥੁਨਧਮ੍ਮੋ ਯਥਾ ਸਰੂਪੇਨੇવ ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਂ, ਏવਂ ਦਸ੍ਸਨਾਦਿਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਧਮ੍ਮਪਰਿવਾਰਤ੍ਤਾਪਿ ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਯਸ੍ਮਾਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅવਸ੍ਸੁਤਾਨਨ੍ਤਿ ਮੇਥੁਨਰਾਗੇਨ ਤਿਨ੍ਤਾਨਂ। ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਿਤਾਨਨ੍ਤਿ ਮੇਥੁਨਰਾਗੇਨ ਅਭਿਭੂਤਚਿਤ੍ਤਾਨਂ। ਮੇਥੁਨ-ਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਸਦਿਸਸਦ੍ਦਪਅਯਾਯਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਦਿਸਾਨ’’ਨ੍ਤਿ, ਰਤ੍ਤਤਾਦੀਹਿ ਸਦਿਸਾਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਦਞ੍ਚ ਯੇਭੁਯ੍ਯਤੋ વੁਤ੍ਤਂ ਉਭੋਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਸ ਰਾਗਾਭਾવੇਪਿ ਇਤਰਸ੍ਸ ਮੇਥੁਨਸੇવਨਸਂਸਿਦ੍ਧਿਤੋ। ਮੇਥੁਨ-ਸਦ੍ਦੋ વਾ ਉਭਯਸਦ੍ਦਪਅਯਾਯੋ, ਮੇਥੁਨਂ ਯੁਗਲ਼ਂ ਯਮਕਂ ਉਭਯਨ੍ਤਿ ਹਿ ਅਤ੍ਥਤੋ ਏਕਂ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਉਭਿਨ੍ਨਂ ਰਤ੍ਤਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਦ੍વਯਂਦ੍વਯਸਮਾਪਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਹਿ ਪਾਲ਼ਿਯਮ੍ਪਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਨਿਮਿਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਭੁਮ੍ਮਤ੍ਥੇ ਕਰਣવਚਨਂ, ਇਤ੍ਥਿਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਪવੇਸੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਅਙ੍ਗਜਾਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਤੋ ਏਕਂ। ਤਿਲਫਲਨ੍ਤਿ ਸਾਸਪਮਤ੍ਤਂ ਤਿਲਬੀਜਂ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਂ, ਨ ਕੋਸਸਹਿਤਂ ਫਲਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਤਿਲਬੀਜਮਤ੍ਤਮ੍ਪੀ’’ਤਿ। ਅਲ੍ਲੋਕਾਸੇਤਿ ਸਭਾવੇਨ ਪਿਹਿਤਸ੍ਸ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਕਤਿવਾਤੇਨ ਅਸਮ੍ਫੁਟ੍ਠੇ ਤਿਨ੍ਤਪ੍ਪਦੇਸੇ। ਤਾਦਿਸੋ ਪਦੇਸੋ ਸਚੇਪਿ ਕੇਨਚਿ વਾਤਾਦਿવਿਕਾਰੇਨ ਸੁਕ੍ਖਤਿ, ਤਥਾਪਿ ਅਨਲ੍ਲੋਕਾਸੋਤਿ ਉਪਕ੍ਕਮਤੋ ਪਾਰਾਜਿਕਮੇવ।
55.Itopaṭṭhāyāti duṭṭhullapadato paṭṭhāya. Methunadhammo yathā sarūpeneva duṭṭhullaṃ, evaṃ dassanādiduṭṭhulladhammaparivārattāpi duṭṭhullanti dassetuṃ yasmātiādi vuttaṃ. Avassutānanti methunarāgena tintānaṃ. Pariyuṭṭhitānanti methunarāgena abhibhūtacittānaṃ. Methuna-saddassa sadisasaddapaayāyattā vuttaṃ ‘‘sadisāna’’nti, rattatādīhi sadisānanti attho. Idañca yebhuyyato vuttaṃ ubhosu aññatarassa rāgābhāvepi itarassa methunasevanasaṃsiddhito. Methuna-saddo vā ubhayasaddapaayāyo, methunaṃ yugaḷaṃ yamakaṃ ubhayanti hi atthato ekaṃ, tenāha ‘‘ubhinnaṃ rattāna’’nti. ‘‘Dvayaṃdvayasamāpattī’’ti hi pāḷiyampi vuttaṃ. Nimittenāti bhummatthe karaṇavacanaṃ, itthinimitte attano nimittaṃ pavesetīti attho. Nimittaṃ aṅgajātanti atthato ekaṃ. Tilaphalanti sāsapamattaṃ tilabījaṃ adhippetaṃ, na kosasahitaṃ phalanti āha ‘‘tilabījamattampī’’ti. Allokāseti sabhāvena pihitassa nimittassa pakativātena asamphuṭṭhe tintappadese. Tādiso padeso sacepi kenaci vātādivikārena sukkhati, tathāpi anallokāsoti upakkamato pārājikameva.
વੇਮਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪਸ੍ਸਾਨਿ ਅਫੁਸਨ੍ਤੋ ਪવੇਸੇਤਿ, ਏવਂ ਕਤવਿવਰਸ੍ਸ ਇਤ੍ਥਿਨਿਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਤਲਂ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਪੁਰਿਸਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਪਨ ਮਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਅਗ੍ਗਕੋਟਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વਦਤਿ। ਉਪਰੀਤਿ ਮਜ੍ਝਿਮਪਬ੍ਬੇਨ ਸਮਿਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪવੇਸਿਯਮਾਨਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਜਾਤਸ੍ਸ ਸਮਿਞ੍ਜਿਤਙ੍ਗੁਲਿਯਾ ਮਜ੍ਝਿਮਪਬ੍ਬਪਿਟ੍ਠਿਸਦਿਸਅਗ੍ਗਕੋਟਿਯੇવ। ਹੇਟ੍ਠਾ ਪવੇਸੇਨ੍ਤੋਤਿ ਇਤ੍ਥਿਨਿਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਾਭਾਗੇਨ ਛੁਪਿਯਮਾਨਂ ਪવੇਸੇਨ੍ਤੋ, ਯਥਾ ਇਤ੍ਥਿਨਿਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਲ੍ਲੋਕਾਸਂ ਹੇਟ੍ਠਿਮਤਲਂ ਤਿਲਬੀਜਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇਨ ਛੁਪਤਿ, ਏવਂ ਪવੇਸੇਨ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਛੁਪਨਮੇવ ਹੇਤ੍ਥ ਪવੇਸਨਂ, ਏવਂ ਸੇਸੇਸੁਪਿ। ਮਜ੍ਝੇਨ ਪવੇਸੇਨ੍ਤੋਤਿ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਤਲੇਨ ਛੁਪਿਯਮਾਨਂ ਪવੇਸੇਨ੍ਤੋ, ਯਥਾ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਤਲਂ ਛੁਪਤਿ, ਏવਂ ਪવੇਸੇਨ੍ਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਤ੍ਥਚਿ ਅਚ੍ਛੁਪਨ੍ਤਂ ਪવੇਸੇਤ੍વਾ ਆਕਾਸਗਤਮੇવ ਨੀਹਰਨ੍ਤਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਪਾਰਾਜਿਕਂ, ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਪਨ ਹੋਤਿ ਛਿਨ੍ਨਸੀਸવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ (ਪਾਰਾ॰ ੭੩) વਿਯ। ਮਜ੍ਝੇਨੇવ ਛੁਪਨ੍ਤਂ ਪવੇਸੇਨ੍ਤੋਤਿ ਅਗ੍ਗਕੋਟਿਯਾ ਛੁਪਨ੍ਤਂ ਪવੇਸੇਨ੍ਤੋ। ਮਜ੍ਝਿਮਪਬ੍ਬਪਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸਙ੍ਕੋਚੇਤ੍વਾਤਿ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮਜ੍ਝਿਮਪਬ੍ਬਪਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸਮਿਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਉਪਰਿਭਾਗੇਨ ਛੁਪਨ੍ਤਂ ਪવੇਸੇਨ੍ਤੋਪਿ। ਕਿਂ વਿਯ? ਸਮਿਞ੍ਜਿਤਙ੍ਗੁਲਿ વਿਯਾਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਅਥ વਾ ਮਜ੍ਝਿਮਪਬ੍ਬਪਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸਮਿਞ੍ਜਿਤਙ੍ਗੁਲਿ વਿਯਾਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ, ਸਮਿਞ੍ਜਿਤਙ੍ਗੁਲਿਂ વਾ ਮਜ੍ਝਿਮਪਬ੍ਬਪਿਟ੍ਠਿਯਾ ਪવੇਸੇਨ੍ਤੋ વਿਯਾਤਿਪਿ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਉਪਰਿਭਾਗੇਨਾਤਿ ਸਙ੍ਕੋਚਿਤਸ੍ਸ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪਰਿਕੋਟਿਯਾ।
Vemajjhanti yathā cattāri passāni aphusanto paveseti, evaṃ katavivarassa itthinimittassa abbhantaratalaṃ vuccati. Purisanimitte pana majjhanti aggakoṭiṃ sandhāya vadati. Uparīti majjhimapabbena samiñjitvā pavesiyamānassa aṅgajātassa samiñjitaṅguliyā majjhimapabbapiṭṭhisadisaaggakoṭiyeva. Heṭṭhā pavesentoti itthinimittassa heṭṭhābhāgena chupiyamānaṃ pavesento, yathā itthinimittassa allokāsaṃ heṭṭhimatalaṃ tilabījamattampi attano nimittena chupati, evaṃ pavesentoti attho. Chupanameva hettha pavesanaṃ, evaṃ sesesupi. Majjhena pavesentoti abbhantaratalena chupiyamānaṃ pavesento, yathā abbhantaratalaṃ chupati, evaṃ pavesentoti attho. Katthaci acchupantaṃ pavesetvā ākāsagatameva nīharantassa natthi pārājikaṃ, dukkaṭaṃ pana hoti chinnasīsavatthusmiṃ (pārā. 73) viya. Majjheneva chupantaṃ pavesentoti aggakoṭiyā chupantaṃ pavesento. Majjhimapabbapiṭṭhiyā saṅkocetvāti nimittaṃ attano majjhimapabbapiṭṭhiyā samiñjitvā uparibhāgena chupantaṃ pavesentopi. Kiṃ viya? Samiñjitaṅguli viyāti yojanā. Atha vā majjhimapabbapiṭṭhiyā samiñjitaṅguli viyāti sambandho, samiñjitaṅguliṃ vā majjhimapabbapiṭṭhiyā pavesento viyātipi yojetabbaṃ. Uparibhāgenāti saṅkocitassa nimittassa uparikoṭiyā.
ਇਦਾਨਿ ਪੁਰਿਸਨਿਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਛਸੁ ‘‘ਉਪਰੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਛਟ੍ਠਸ੍ਸ ਠਾਨਸ੍ਸ વਸੇਨ વਿਸੁਂ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪਸ੍ਸਾਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪੁਰਿਸਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਦਸਟ੍ਠਾਨਭੇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਤਤ੍ਥਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਹੇਟ੍ਠਾ ਪਨ ਅਗਹਿਤਗ੍ਗਹਣવਸੇਨ ਛ ਠਾਨਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤੁਲਾਦਣ੍ਡਸਦਿਸਂ ਪવੇਸੇਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪੀਤਿ ਅਸਮਿਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਉਜੁਕਂ ਪવੇਸੇਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਚਮ੍ਮਖੀਲਨ੍ਤਿ ਏਲ਼ਕਾਦੀਨਂ ਗੀવਾਯ વਿਯ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਜਾਤਂ ਚਮ੍ਮਙ੍ਕੁਰਂ, ‘‘ਉਣ੍ਣਿਗਣ੍ਡੋ’’ਤਿਪਿ વਦਨ੍ਤਿ। ‘‘ਉਪਹਤਕਾਯਪ੍ਪਸਾਦ’’ਨ੍ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ਨਟ੍ਠਕਾਯਪ੍ਪਸਾਦਨ੍ਤਿ વਚਨੇਨ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਭਾવੇ ਸਤਿ ਕੇਨਚਿ ਪਚ੍ਚਯੇਨ ਉਪਹਤੇਪਿ ਕਾਯਪ੍ਪਸਾਦੇ ਉਪਹਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ (ਪਾਰਾ॰ ੭੩) વਿਯ ਪਾਰਾਜਿਕਮੇવਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਇਤ੍ਥਿਨਿਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਨਟ੍ਠੇਪਿ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨਭਾવੇ ਸਤਿ ਮਤਸਰੀਰੇ વਿਯ ਪਾਰਾਜਿਕਕ੍ਖੇਤ੍ਤਤਾ ਨ વਿਜਹਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਮੇਥੁਨਸ੍ਸਾਦੇਨਾਤਿ ਇਦਂ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਰਾਗੇ ਸਤਿ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸੋ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਬੀਜਾਨੀਤਿ ਅਣ੍ਡਾਨਿ।
Idāni purisanimittassa heṭṭhā vuttesu chasu ‘‘uparī’’ti vuttassa chaṭṭhassa ṭhānassa vasena visuṃ cattāri passāni gahetvā purisanimitte dasaṭṭhānabhedaṃ dassento tatthātiādimāha. Heṭṭhā pana agahitaggahaṇavasena cha ṭhānāni vuttāni. Tulādaṇḍasadisaṃ pavesentassāpīti asamiñjitvā ujukaṃ pavesentassa. Cammakhīlanti eḷakādīnaṃ gīvāya viya nimitte jātaṃ cammaṅkuraṃ, ‘‘uṇṇigaṇḍo’’tipi vadanti. ‘‘Upahatakāyappasāda’’nti avatvā naṭṭhakāyappasādanti vacanena upādinnabhāve sati kenaci paccayena upahatepi kāyappasāde upahatindriyavatthusmiṃ (pārā. 73) viya pārājikamevāti dasseti. Itthinimittassa pana naṭṭhepi upādinnabhāve sati matasarīre viya pārājikakkhettatā na vijahatīti veditabbā. Methunassādenāti idaṃ kāyasaṃsaggarāge sati saṅghādiseso hotīti vuttaṃ. Bījānīti aṇḍāni.
ਮੁਖਂ ਅਪਿਧਾਯਾਤਿ ਪਮਾਦੇਨ ਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਹਾਸਂ ਬੀਜਨਿਯਾ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਮ੍ਪਿ ਅਕਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਨਂ ਅਗਾਰવਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਥ વਾ ਅਪਿਧਾਯਾਤਿ ਪਿਦਹਿਤ੍વਾ, ਬੀਜਨਿਯਾ ਮੁਖਂ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਹਸਮਾਨੇਨ ਨ ਨਿਸੀਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦਨ੍ਤવਿਦਂਸਕਨ੍ਤਿ ਦਨ੍ਤੇ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ। ਗਬ੍ਭਿਤੇਨਾਤਿ ‘‘ਅਯੁਤ੍ਤਕਥਾ’’ਤਿ ਸਙ੍ਕੋਚਂ ਅਨਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤੇਨ, ਨਿਰવਸੇਸਾਧਿਪ੍ਪਾਯਕਥਨੇ ਸਞ੍ਜਾਤੁਸ੍ਸਾਹੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Mukhaṃ apidhāyāti pamādena samuppannampi hāsaṃ bījaniyā paṭicchādanampi akatvā nisīdanaṃ agāravanti vuttaṃ. Atha vā apidhāyāti pidahitvā, bījaniyā mukhaṃ paṭicchādetvā hasamānena na nisīditabbanti attho. Dantavidaṃsakanti dante dassetvā. Gabbhitenāti ‘‘ayuttakathā’’ti saṅkocaṃ anāpajjantena, niravasesādhippāyakathane sañjātussāhenāti attho.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੧. ਪਠਮਪਾਰਾਜਿਕਂ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੧. ਪਠਮਪਾਰਾਜਿਕਂ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ਮੂਲਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿવਣ੍ਣਨਾ • Mūlapaññattivaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ਮੂਲਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Mūlapaññattikathāvaṇṇanā
