Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ధమ్మసఙ్గణీ-మూలటీకా • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
మూలరాసివణ్ణనా
Mūlarāsivaṇṇanā
అగేధో అనభిజ్ఝనం అనభికఙ్ఖనం. అనల్లీనో భావో అధిప్పాయో ఏతస్సాతి అనల్లీనభావో, ఏవఞ్హి ఉపమాయ సమేతి. అనుకూలమిత్తో అనువత్తకో. వినయరసోతి వినయనరసో. అదోసో దుస్సీల్యమలస్సాతి ఇదం దుస్సీల్యస్స దోససముట్ఠానతం దోసూపనిస్సయతఞ్చ సన్ధాయ వుత్తం. అభావనాయాతి ‘‘తత్థ జాతానం ధమ్మానం అనతివత్తనట్ఠేన భావనాఇన్ద్రియానం ఏకరసట్ఠేన భావనా తదుపగవీరియవాహనట్ఠేన భావనా ఆసేవనట్ఠేన భావనా’’తి ఏవం వుత్తాయ పఞ్ఞాసాధనాయ భావనాయ అప్పవత్తి, తప్పటిపక్ఖభూతా వా అకుసలా అభావనా. నిగ్గుణేపి గుణగ్గహణం అధికగ్గహణం. విజ్జమానమ్పి గుణం విద్ధంసేత్వా గహణం ఊనగ్గహణం. చతువిపల్లాసగ్గహణం విపరీతగ్గహణం.
Agedho anabhijjhanaṃ anabhikaṅkhanaṃ. Anallīno bhāvo adhippāyo etassāti anallīnabhāvo, evañhi upamāya sameti. Anukūlamitto anuvattako. Vinayarasoti vinayanaraso. Adoso dussīlyamalassāti idaṃ dussīlyassa dosasamuṭṭhānataṃ dosūpanissayatañca sandhāya vuttaṃ. Abhāvanāyāti ‘‘tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanāindriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā tadupagavīriyavāhanaṭṭhena bhāvanā āsevanaṭṭhena bhāvanā’’ti evaṃ vuttāya paññāsādhanāya bhāvanāya appavatti, tappaṭipakkhabhūtā vā akusalā abhāvanā. Nigguṇepi guṇaggahaṇaṃ adhikaggahaṇaṃ. Vijjamānampi guṇaṃ viddhaṃsetvā gahaṇaṃ ūnaggahaṇaṃ. Catuvipallāsaggahaṇaṃ viparītaggahaṇaṃ.
యాథావసభావేతి ‘‘ఏత్తకో ఏతస్స గుణో, ఏత్తకో దోసో’’తి గుణదోసానం సభావే ‘‘జరాధమ్మో జీరతి, తం కుతేత్థ లబ్భా మా జీరీ’’తి ఏవమాదిపచ్చవేక్ఖణసమ్భవతో. అలోభేన చ గహట్ఠానం ఖేత్తవత్థాదీసు వివాదాభావతో. అమోహేన పబ్బజితానం దిట్ఠిగతవివాదాభావతో. కామరాగాభినివేసవినిబన్ధా హి గహట్ఠా గహట్ఠేహి వివదన్తి, దిట్ఠిరాగాభినివేసవినిబన్ధా సమణా సమణేహీతి. రాగవసేన మిత్తసన్థవో దోసవసేన విరోధో చ తబ్బిసేసేన ఉపగమాపగమా, ఆరమ్మణే వా రూపాదిమ్హి అనురోధవిరోధా. అమజ్ఝత్తభావస్స పటిఘానునయసఙ్ఖాతస్స మోహేన పవత్తి. సుఖవిపరిణామే దుక్ఖసమాయోగే చ పటిఘపవత్తియం వేదనాపరిగ్గహో న సిజ్ఝతీతి అదోసానుభావేన వేదనాసతిపట్ఠానం సిజ్ఝతి. దిబ్బవిహారస్సాతి చతున్నం ఝానానం. అరియవిహారో ఫలసమాపత్తి. మోహేన అవిచారేన్తో ఉదాసీనపక్ఖేసుపి సత్తసఙ్ఖారేసు సబ్బేసు అభిసఙ్గం కరోతీతి అమూళ్హస్స తదభావో వేదితబ్బో. దుక్ఖదస్సనస్స ఆసన్నపటిపక్ఖత్తా దోసస్స తప్పటిపక్ఖేన అదోసేన దుక్ఖదస్సనం హోతి.
Yāthāvasabhāveti ‘‘ettako etassa guṇo, ettako doso’’ti guṇadosānaṃ sabhāve ‘‘jarādhammo jīrati, taṃ kutettha labbhā mā jīrī’’ti evamādipaccavekkhaṇasambhavato. Alobhena ca gahaṭṭhānaṃ khettavatthādīsu vivādābhāvato. Amohena pabbajitānaṃ diṭṭhigatavivādābhāvato. Kāmarāgābhinivesavinibandhā hi gahaṭṭhā gahaṭṭhehi vivadanti, diṭṭhirāgābhinivesavinibandhā samaṇā samaṇehīti. Rāgavasena mittasanthavo dosavasena virodho ca tabbisesena upagamāpagamā, ārammaṇe vā rūpādimhi anurodhavirodhā. Amajjhattabhāvassa paṭighānunayasaṅkhātassa mohena pavatti. Sukhavipariṇāme dukkhasamāyoge ca paṭighapavattiyaṃ vedanāpariggaho na sijjhatīti adosānubhāvena vedanāsatipaṭṭhānaṃ sijjhati. Dibbavihārassāti catunnaṃ jhānānaṃ. Ariyavihāro phalasamāpatti. Mohena avicārento udāsīnapakkhesupi sattasaṅkhāresu sabbesu abhisaṅgaṃ karotīti amūḷhassa tadabhāvo veditabbo. Dukkhadassanassa āsannapaṭipakkhattā dosassa tappaṭipakkhena adosena dukkhadassanaṃ hoti.
Related texts:
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ధమ్మసఙ్గణీ-అనుటీకా • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / మూలరాసివణ్ణనా • Mūlarāsivaṇṇanā