| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
មូលរាសិវណ្ណនា
Mūlarāsivaṇṇanā
អគេធោ អនភិជ្ឈនំ អនភិកង្ខនំ។ អនល្លីនោ ភាវោ អធិប្បាយោ ឯតស្សាតិ អនល្លីនភាវោ, ឯវញ្ហិ ឧបមាយ សមេតិ។ អនុកូលមិត្តោ អនុវត្តកោ។ វិនយរសោតិ វិនយនរសោ។ អទោសោ ទុស្សីល្យមលស្សាតិ ឥទំ ទុស្សីល្យស្ស ទោសសមុដ្ឋានតំ ទោសូបនិស្សយតញ្ច សន្ធាយ វុត្តំ។ អភាវនាយាតិ ‘‘តត្ថ ជាតានំ ធម្មានំ អនតិវត្តនដ្ឋេន ភាវនាឥន្ទ្រិយានំ ឯករសដ្ឋេន ភាវនា តទុបគវីរិយវាហនដ្ឋេន ភាវនា អាសេវនដ្ឋេន ភាវនា’’តិ ឯវំ វុត្តាយ បញ្ញាសាធនាយ ភាវនាយ អប្បវត្តិ, តប្បដិបក្ខភូតា វា អកុសលា អភាវនា។ និគ្គុណេបិ គុណគ្គហណំ អធិកគ្គហណំ។ វិជ្ជមានម្បិ គុណំ វិទ្ធំសេត្វា គហណំ ឩនគ្គហណំ។ ចតុវិបល្លាសគ្គហណំ វិបរីតគ្គហណំ។
Agedho anabhijjhanaṃ anabhikaṅkhanaṃ. Anallīno bhāvo adhippāyo etassāti anallīnabhāvo, evañhi upamāya sameti. Anukūlamitto anuvattako. Vinayarasoti vinayanaraso. Adoso dussīlyamalassāti idaṃ dussīlyassa dosasamuṭṭhānataṃ dosūpanissayatañca sandhāya vuttaṃ. Abhāvanāyāti ‘‘tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanāindriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā tadupagavīriyavāhanaṭṭhena bhāvanā āsevanaṭṭhena bhāvanā’’ti evaṃ vuttāya paññāsādhanāya bhāvanāya appavatti, tappaṭipakkhabhūtā vā akusalā abhāvanā. Nigguṇepi guṇaggahaṇaṃ adhikaggahaṇaṃ. Vijjamānampi guṇaṃ viddhaṃsetvā gahaṇaṃ ūnaggahaṇaṃ. Catuvipallāsaggahaṇaṃ viparītaggahaṇaṃ.
យាថាវសភាវេតិ ‘‘ឯត្តកោ ឯតស្ស គុណោ, ឯត្តកោ ទោសោ’’តិ គុណទោសានំ សភាវេ ‘‘ជរាធម្មោ ជីរតិ, តំ កុតេត្ថ លព្ភា មា ជីរី’’តិ ឯវមាទិបច្ចវេក្ខណសម្ភវតោ។ អលោភេន ច គហដ្ឋានំ ខេត្តវត្ថាទីសុ វិវាទាភាវតោ។ អមោហេន បព្ពជិតានំ ទិដ្ឋិគតវិវាទាភាវតោ។ កាមរាគាភិនិវេសវិនិពន្ធា ហិ គហដ្ឋា គហដ្ឋេហិ វិវទន្តិ, ទិដ្ឋិរាគាភិនិវេសវិនិពន្ធា សមណា សមណេហីតិ។ រាគវសេន មិត្តសន្ថវោ ទោសវសេន វិរោធោ ច តព្ពិសេសេន ឧបគមាបគមា, អារម្មណេ វា រូបាទិម្ហិ អនុរោធវិរោធា។ អមជ្ឈត្តភាវស្ស បដិឃានុនយសង្ខាតស្ស មោហេន បវត្តិ។ សុខវិបរិណាមេ ទុក្ខសមាយោគេ ច បដិឃបវត្តិយំ វេទនាបរិគ្គហោ ន សិជ្ឈតីតិ អទោសានុភាវេន វេទនាសតិបដ្ឋានំ សិជ្ឈតិ។ ទិព្ពវិហារស្សាតិ ចតុន្នំ ឈានានំ។ អរិយវិហារោ ផលសមាបត្តិ។ មោហេន អវិចារេន្តោ ឧទាសីនបក្ខេសុបិ សត្តសង្ខារេសុ សព្ពេសុ អភិសង្គំ ករោតីតិ អមូឡ្ហស្ស តទភាវោ វេទិតព្ពោ។ ទុក្ខទស្សនស្ស អាសន្នបដិបក្ខត្តា ទោសស្ស តប្បដិបក្ខេន អទោសេន ទុក្ខទស្សនំ ហោតិ។
Yāthāvasabhāveti ‘‘ettako etassa guṇo, ettako doso’’ti guṇadosānaṃ sabhāve ‘‘jarādhammo jīrati, taṃ kutettha labbhā mā jīrī’’ti evamādipaccavekkhaṇasambhavato. Alobhena ca gahaṭṭhānaṃ khettavatthādīsu vivādābhāvato. Amohena pabbajitānaṃ diṭṭhigatavivādābhāvato. Kāmarāgābhinivesavinibandhā hi gahaṭṭhā gahaṭṭhehi vivadanti, diṭṭhirāgābhinivesavinibandhā samaṇā samaṇehīti. Rāgavasena mittasanthavo dosavasena virodho ca tabbisesena upagamāpagamā, ārammaṇe vā rūpādimhi anurodhavirodhā. Amajjhattabhāvassa paṭighānunayasaṅkhātassa mohena pavatti. Sukhavipariṇāme dukkhasamāyoge ca paṭighapavattiyaṃ vedanāpariggaho na sijjhatīti adosānubhāvena vedanāsatipaṭṭhānaṃ sijjhati. Dibbavihārassāti catunnaṃ jhānānaṃ. Ariyavihāro phalasamāpatti. Mohena avicārento udāsīnapakkhesupi sattasaṅkhāresu sabbesu abhisaṅgaṃ karotīti amūḷhassa tadabhāvo veditabbo. Dukkhadassanassa āsannapaṭipakkhattā dosassa tappaṭipakkhena adosena dukkhadassanaṃ hoti.
Related texts:
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / មូលរាសិវណ្ណនា • Mūlarāsivaṇṇanā
