| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
មូលរាសិវណ្ណនា
Mūlarāsivaṇṇanā
ឯវញ្ហិ ឧបមាយ សមេតីតិ យថា អសុចិម្ហិ បតិតបុរិសស្ស សតិបិ កាយេន អល្លីយនេ ភាវោ អនល្លីនោ, ឯវំ អលោភោបិ អារម្មណករណវសេន គហិតេបិ អារម្មណេ អលគ្គភាវេន អនល្លីនភាវោ អនល្លីនាការោ ឯវ បវត្តតិ។ ឯវំសភាវោ ហិ សោ ធម្មោតិ។ កិញ្ចិ ទុស្សីល្យំ ទោសសមុដ្ឋានំ សព្ពម្បិ ទុស្សីល្យំ ទោសូបនិស្សយន្តិ ‘‘ទោសសមុដ្ឋានតំ ទោសូបនិស្សយតញ្ចា’’តិ វុត្តំ។ តេន អទោសោ ទោសស្សេវ ឧជុវិបច្ចនីកោ, តំមុខេន ទុស្សីល្យស្សាតិ ទស្សេតិ។
Evañhi upamāya sametīti yathā asucimhi patitapurisassa satipi kāyena allīyane bhāvo anallīno, evaṃ alobhopi ārammaṇakaraṇavasena gahitepi ārammaṇe alaggabhāvena anallīnabhāvo anallīnākāro eva pavattati. Evaṃsabhāvo hi so dhammoti. Kiñci dussīlyaṃ dosasamuṭṭhānaṃ sabbampi dussīlyaṃ dosūpanissayanti ‘‘dosasamuṭṭhānataṃ dosūpanissayatañcā’’ti vuttaṃ. Tena adoso dosasseva ujuvipaccanīko, taṃmukhena dussīlyassāti dasseti.
តត្ថ ជាតានំ ធម្មានំ អនតិវត្តនដ្ឋេន…បេ.… អាសេវនដ្ឋេន ភាវនាតិ យោ សោ ឯកត្តុបគតោ បឋមជ្ឈានាទិអប្បនាចិត្តុប្បាទោ អាសន្នូបចារាហិតវិសេសោ នីវរណាទិបរិបន្ថវិសុទ្ធិយា វិសុទ្ធោ, តទាវរណវិសយវិរហេន ច សមប្បវត្តអប្បនាសមាធិសង្ខាតំ មជ្ឈិមំ សមថនិមិត្តំ បដិបន្នោ, ឯវំ បដិបន្នត្តា ឯវ តត្ថុបគមនេន តត្ថ ច បក្ខន្ទោ, វិសោធេតព្ពស្ស វិក្ខេបស្ស កិលេសសំសគ្គស្ស ច អភាវតោ វិសោធនសមាធានឯកត្តុបដ្ឋានព្យាបារវិរហេន វិសុទ្ធិសមថបដិបត្តិឯកត្តុបដ្ឋានាការេ អជ្ឈុបេក្ខន្តោ អភិព្យត្តរូបាយ សហជាតតត្រមជ្ឈត្តុបេក្ខាយ កិច្ចវសេន ឧបេក្ខានុព្រូហិតោ, តស្មិំយេវ ជាតា សមាធិបញ្ញាសង្ខាតា យុគនទ្ធធម្មា។ តេ យថា អញ្ញំ អនតិវត្តមានា ហុត្វា បវត្តន្តិ, ឯវំ ភាវនា ព្រូហនា។ តថា យានិ តត្ថ សទ្ធាទីនិ ឥន្ទ្រិយានិ នានាកិលេសេហិ វិមុត្តត្តា វិមុត្តិរសេន ឯករសានិ ហុត្វា បវត្តានិ។ យញ្ច តត្ថ តទុបគំ, តេសំ អនតិវត្តនឯករសភាវានំ អនុច្ឆវិកំ វីរិយំ វាហីយតិ បវត្តីយតិ, យា ចស្ស តស្មិំ ខណេ បវត្តា បគុណពលវភាវាបត្តិសង្ខាតា អាសេវនា។ សព្ពេសំ ឯតេសំ អាការានំ ភាវនា ឧប្បាទនា វឌ្ឍនា, អយំ តត្ថ ជាតានំ…បេ.… អាសេវនដ្ឋេន ភាវនា នាម។
Tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanāti yo so ekattupagato paṭhamajjhānādiappanācittuppādo āsannūpacārāhitaviseso nīvaraṇādiparipanthavisuddhiyā visuddho, tadāvaraṇavisayavirahena ca samappavattaappanāsamādhisaṅkhātaṃ majjhimaṃ samathanimittaṃ paṭipanno, evaṃ paṭipannattā eva tatthupagamanena tattha ca pakkhando, visodhetabbassa vikkhepassa kilesasaṃsaggassa ca abhāvato visodhanasamādhānaekattupaṭṭhānabyāpāravirahena visuddhisamathapaṭipattiekattupaṭṭhānākāre ajjhupekkhanto abhibyattarūpāya sahajātatatramajjhattupekkhāya kiccavasena upekkhānubrūhito, tasmiṃyeva jātā samādhipaññāsaṅkhātā yuganaddhadhammā. Te yathā aññaṃ anativattamānā hutvā pavattanti, evaṃ bhāvanā brūhanā. Tathā yāni tattha saddhādīni indriyāni nānākilesehi vimuttattā vimuttirasena ekarasāni hutvā pavattāni. Yañca tattha tadupagaṃ, tesaṃ anativattanaekarasabhāvānaṃ anucchavikaṃ vīriyaṃ vāhīyati pavattīyati, yā cassa tasmiṃ khaṇe pavattā paguṇabalavabhāvāpattisaṅkhātā āsevanā. Sabbesaṃ etesaṃ ākārānaṃ bhāvanā uppādanā vaḍḍhanā, ayaṃ tattha jātānaṃ…pe… āsevanaṭṭhena bhāvanā nāma.
យស្មា បនាយំ ភាវនាការោ ‘‘បឋមស្ស ឈានស្ស បដិបទាវិសុទ្ធិ អាទី’’តិអាទិនាបិ (បដិ. ម. ១.១៥៨) បាឡិយំ អាគតោ ឯវ, ញាណេន ច សំកិលេសវោទានេសុ តំ តំ អាទីនវំ អានិសំសញ្ច ទិស្វា តថា តថា និប្ផាទេតព្ពោ, តស្មា ‘‘ឯវំ វុត្តាយ បញ្ញាសាធនាយ ភាវនាយា’’តិ វុត្តំ។ អប្បវត្តីតិ យស្មិំ ធម្មេ សតិ យថាវុត្តា ភាវនា នប្បវត្តតិ, សោ ធម្មោ បដិបក្ខភាវនាបរាមសនេន អភាវនាតិ វុត្តោតិ អធិប្បាយោ។ ន ហិ អភាវមត្តស្ស អមោហោ បដិបក្ខោតិ យុជ្ជតីតិ។ តប្បដិបក្ខភូតា អកុសលា កាមច្ឆន្ទាទយោ ទដ្ឋព្ពា។ បមាទវិសេសោ វា អភាវនា។ សោ ហិ ‘‘កុសលានំ វា ធម្មានំ អនាសេវនា អភាវនា អពហុលីកម្ម’’ន្តិអាទិនា និទ្ទិដ្ឋោតិ។
Yasmā panāyaṃ bhāvanākāro ‘‘paṭhamassa jhānassa paṭipadāvisuddhi ādī’’tiādināpi (paṭi. ma. 1.158) pāḷiyaṃ āgato eva, ñāṇena ca saṃkilesavodānesu taṃ taṃ ādīnavaṃ ānisaṃsañca disvā tathā tathā nipphādetabbo, tasmā ‘‘evaṃ vuttāya paññāsādhanāya bhāvanāyā’’ti vuttaṃ. Appavattīti yasmiṃ dhamme sati yathāvuttā bhāvanā nappavattati, so dhammo paṭipakkhabhāvanāparāmasanena abhāvanāti vuttoti adhippāyo. Na hi abhāvamattassa amoho paṭipakkhoti yujjatīti. Tappaṭipakkhabhūtā akusalā kāmacchandādayo daṭṭhabbā. Pamādaviseso vā abhāvanā. So hi ‘‘kusalānaṃ vā dhammānaṃ anāsevanā abhāvanā abahulīkamma’’ntiādinā niddiṭṭhoti.
ឯកន្តេន អលព្ភនេយ្យទស្សនត្ថំ ‘‘ជរាធម្មោ’’តិ វុត្តំ។ តថា ហិ បាឡិយំ ‘‘ជាតិធម្មានំ, ភិក្ខវេ, សត្តានំ ឯវំ ឥច្ឆា ឧប្បជ្ជតី’’តិអាទិនា (ម. និ. ៣.៣៧៣) ឥច្ឆិតាលាភោ វិភត្តោ។ អលោភានុភាវេន កាយានុបស្សនាយ, អមោហានុភាវេន ចិត្តធម្មានុបស្សនាយ សិទ្ធិ បាកដាយេវាតិ អបាកដំ អទោសានុភាវេន វេទនានុបស្សនាសិទ្ធិំ វិភាវេន្តោ ‘‘សុខវិបរិណាមេ’’តិអាទិមាហ។ អយញ្ច យោជនា អលោភាទីនំ វិសេសបច្ចយតំ សន្ធាយ កតា, អវិសេសេន បន សព្ពេ សព្ពេសំ បច្ចយា។ សភាវតោ សង្កប្បតោ ច ឧប្បន្នស្ស ទុក្ខស្ស អសហនវសេនេវ ឧប្បជ្ជតីតិ ទោសោ តំទស្សនស្ស អាសន្នបដិបក្ខោ, ន រាគោ វិយ ទូរបដិបក្ខោ។
Ekantena alabbhaneyyadassanatthaṃ ‘‘jarādhammo’’ti vuttaṃ. Tathā hi pāḷiyaṃ ‘‘jātidhammānaṃ, bhikkhave, sattānaṃ evaṃ icchā uppajjatī’’tiādinā (ma. ni. 3.373) icchitālābho vibhatto. Alobhānubhāvena kāyānupassanāya, amohānubhāvena cittadhammānupassanāya siddhi pākaṭāyevāti apākaṭaṃ adosānubhāvena vedanānupassanāsiddhiṃ vibhāvento ‘‘sukhavipariṇāme’’tiādimāha. Ayañca yojanā alobhādīnaṃ visesapaccayataṃ sandhāya katā, avisesena pana sabbe sabbesaṃ paccayā. Sabhāvato saṅkappato ca uppannassa dukkhassa asahanavaseneva uppajjatīti doso taṃdassanassa āsannapaṭipakkho, na rāgo viya dūrapaṭipakkho.
Related texts:
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / មូលរាសិវណ្ណនា • Mūlarāsivaṇṇanā
