| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
ಮೂಲರಾಸಿವಣ್ಣನಾ
Mūlarāsivaṇṇanā
ಅಗೇಧೋ ಅನಭಿಜ್ಝನಂ ಅನಭಿಕಙ್ಖನಂ। ಅನಲ್ಲೀನೋ ಭಾವೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಅನಲ್ಲೀನಭಾವೋ, ಏವಞ್ಹಿ ಉಪಮಾಯ ಸಮೇತಿ। ಅನುಕೂಲಮಿತ್ತೋ ಅನುವತ್ತಕೋ। ವಿನಯರಸೋತಿ ವಿನಯನರಸೋ। ಅದೋಸೋ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಮಲಸ್ಸಾತಿ ಇದಂ ದುಸ್ಸೀಲ್ಯಸ್ಸ ದೋಸಸಮುಟ್ಠಾನತಂ ದೋಸೂಪನಿಸ್ಸಯತಞ್ಚ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಅಭಾವನಾಯಾತಿ ‘‘ತತ್ಥ ಜಾತಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅನತಿವತ್ತನಟ್ಠೇನ ಭಾವನಾಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಏಕರಸಟ್ಠೇನ ಭಾವನಾ ತದುಪಗವೀರಿಯವಾಹನಟ್ಠೇನ ಭಾವನಾ ಆಸೇವನಟ್ಠೇನ ಭಾವನಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾಯ ಪಞ್ಞಾಸಾಧನಾಯ ಭಾವನಾಯ ಅಪ್ಪವತ್ತಿ, ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಾ ವಾ ಅಕುಸಲಾ ಅಭಾವನಾ। ನಿಗ್ಗುಣೇಪಿ ಗುಣಗ್ಗಹಣಂ ಅಧಿಕಗ್ಗಹಣಂ। ವಿಜ್ಜಮಾನಮ್ಪಿ ಗುಣಂ ವಿದ್ಧಂಸೇತ್ವಾ ಗಹಣಂ ಊನಗ್ಗಹಣಂ। ಚತುವಿಪಲ್ಲಾಸಗ್ಗಹಣಂ ವಿಪರೀತಗ್ಗಹಣಂ।
Agedho anabhijjhanaṃ anabhikaṅkhanaṃ. Anallīno bhāvo adhippāyo etassāti anallīnabhāvo, evañhi upamāya sameti. Anukūlamitto anuvattako. Vinayarasoti vinayanaraso. Adoso dussīlyamalassāti idaṃ dussīlyassa dosasamuṭṭhānataṃ dosūpanissayatañca sandhāya vuttaṃ. Abhāvanāyāti ‘‘tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanāindriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā tadupagavīriyavāhanaṭṭhena bhāvanā āsevanaṭṭhena bhāvanā’’ti evaṃ vuttāya paññāsādhanāya bhāvanāya appavatti, tappaṭipakkhabhūtā vā akusalā abhāvanā. Nigguṇepi guṇaggahaṇaṃ adhikaggahaṇaṃ. Vijjamānampi guṇaṃ viddhaṃsetvā gahaṇaṃ ūnaggahaṇaṃ. Catuvipallāsaggahaṇaṃ viparītaggahaṇaṃ.
ಯಾಥಾವಸಭಾವೇತಿ ‘‘ಏತ್ತಕೋ ಏತಸ್ಸ ಗುಣೋ, ಏತ್ತಕೋ ದೋಸೋ’’ತಿ ಗುಣದೋಸಾನಂ ಸಭಾವೇ ‘‘ಜರಾಧಮ್ಮೋ ಜೀರತಿ, ತಂ ಕುತೇತ್ಥ ಲಬ್ಭಾ ಮಾ ಜೀರೀ’’ತಿ ಏವಮಾದಿಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಸಮ್ಭವತೋ। ಅಲೋಭೇನ ಚ ಗಹಟ್ಠಾನಂ ಖೇತ್ತವತ್ಥಾದೀಸು ವಿವಾದಾಭಾವತೋ। ಅಮೋಹೇನ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ ದಿಟ್ಠಿಗತವಿವಾದಾಭಾವತೋ। ಕಾಮರಾಗಾಭಿನಿವೇಸವಿನಿಬನ್ಧಾ ಹಿ ಗಹಟ್ಠಾ ಗಹಟ್ಠೇಹಿ ವಿವದನ್ತಿ, ದಿಟ್ಠಿರಾಗಾಭಿನಿವೇಸವಿನಿಬನ್ಧಾ ಸಮಣಾ ಸಮಣೇಹೀತಿ। ರಾಗವಸೇನ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವೋ ದೋಸವಸೇನ ವಿರೋಧೋ ಚ ತಬ್ಬಿಸೇಸೇನ ಉಪಗಮಾಪಗಮಾ, ಆರಮ್ಮಣೇ ವಾ ರೂಪಾದಿಮ್ಹಿ ಅನುರೋಧವಿರೋಧಾ। ಅಮಜ್ಝತ್ತಭಾವಸ್ಸ ಪಟಿಘಾನುನಯಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಮೋಹೇನ ಪವತ್ತಿ। ಸುಖವಿಪರಿಣಾಮೇ ದುಕ್ಖಸಮಾಯೋಗೇ ಚ ಪಟಿಘಪವತ್ತಿಯಂ ವೇದನಾಪರಿಗ್ಗಹೋ ನ ಸಿಜ್ಝತೀತಿ ಅದೋಸಾನುಭಾವೇನ ವೇದನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ಸಿಜ್ಝತಿ। ದಿಬ್ಬವಿಹಾರಸ್ಸಾತಿ ಚತುನ್ನಂ ಝಾನಾನಂ। ಅರಿಯವಿಹಾರೋ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿ। ಮೋಹೇನ ಅವಿಚಾರೇನ್ತೋ ಉದಾಸೀನಪಕ್ಖೇಸುಪಿ ಸತ್ತಸಙ್ಖಾರೇಸು ಸಬ್ಬೇಸು ಅಭಿಸಙ್ಗಂ ಕರೋತೀತಿ ಅಮೂಳ್ಹಸ್ಸ ತದಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ದುಕ್ಖದಸ್ಸನಸ್ಸ ಆಸನ್ನಪಟಿಪಕ್ಖತ್ತಾ ದೋಸಸ್ಸ ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೇನ ಅದೋಸೇನ ದುಕ್ಖದಸ್ಸನಂ ಹೋತಿ।
Yāthāvasabhāveti ‘‘ettako etassa guṇo, ettako doso’’ti guṇadosānaṃ sabhāve ‘‘jarādhammo jīrati, taṃ kutettha labbhā mā jīrī’’ti evamādipaccavekkhaṇasambhavato. Alobhena ca gahaṭṭhānaṃ khettavatthādīsu vivādābhāvato. Amohena pabbajitānaṃ diṭṭhigatavivādābhāvato. Kāmarāgābhinivesavinibandhā hi gahaṭṭhā gahaṭṭhehi vivadanti, diṭṭhirāgābhinivesavinibandhā samaṇā samaṇehīti. Rāgavasena mittasanthavo dosavasena virodho ca tabbisesena upagamāpagamā, ārammaṇe vā rūpādimhi anurodhavirodhā. Amajjhattabhāvassa paṭighānunayasaṅkhātassa mohena pavatti. Sukhavipariṇāme dukkhasamāyoge ca paṭighapavattiyaṃ vedanāpariggaho na sijjhatīti adosānubhāvena vedanāsatipaṭṭhānaṃ sijjhati. Dibbavihārassāti catunnaṃ jhānānaṃ. Ariyavihāro phalasamāpatti. Mohena avicārento udāsīnapakkhesupi sattasaṅkhāresu sabbesu abhisaṅgaṃ karotīti amūḷhassa tadabhāvo veditabbo. Dukkhadassanassa āsannapaṭipakkhattā dosassa tappaṭipakkhena adosena dukkhadassanaṃ hoti.
Related texts:
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ಮೂಲರಾಸಿವಣ್ಣನಾ • Mūlarāsivaṇṇanā
