Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ධම්මසඞ්ගණී-මූලටීකා • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
මූලරාසිවණ්ණනා
Mūlarāsivaṇṇanā
අගෙධො අනභිජ්ඣනං අනභිකඞ්ඛනං. අනල්ලීනො භාවො අධිප්පායො එතස්සාති අනල්ලීනභාවො, එවඤ්හි උපමාය සමෙති. අනුකූලමිත්තො අනුවත්තකො. විනයරසොති විනයනරසො. අදොසො දුස්සීල්යමලස්සාති ඉදං දුස්සීල්යස්ස දොසසමුට්ඨානතං දොසූපනිස්සයතඤ්ච සන්ධාය වුත්තං. අභාවනායාති ‘‘තත්ථ ජාතානං ධම්මානං අනතිවත්තනට්ඨෙන භාවනාඉන්ද්රියානං එකරසට්ඨෙන භාවනා තදුපගවීරියවාහනට්ඨෙන භාවනා ආසෙවනට්ඨෙන භාවනා’’ති එවං වුත්තාය පඤ්ඤාසාධනාය භාවනාය අප්පවත්ති, තප්පටිපක්ඛභූතා වා අකුසලා අභාවනා. නිග්ගුණෙපි ගුණග්ගහණං අධිකග්ගහණං. විජ්ජමානම්පි ගුණං විද්ධංසෙත්වා ගහණං ඌනග්ගහණං. චතුවිපල්ලාසග්ගහණං විපරීතග්ගහණං.
Agedho anabhijjhanaṃ anabhikaṅkhanaṃ. Anallīno bhāvo adhippāyo etassāti anallīnabhāvo, evañhi upamāya sameti. Anukūlamitto anuvattako. Vinayarasoti vinayanaraso. Adoso dussīlyamalassāti idaṃ dussīlyassa dosasamuṭṭhānataṃ dosūpanissayatañca sandhāya vuttaṃ. Abhāvanāyāti ‘‘tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanāindriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā tadupagavīriyavāhanaṭṭhena bhāvanā āsevanaṭṭhena bhāvanā’’ti evaṃ vuttāya paññāsādhanāya bhāvanāya appavatti, tappaṭipakkhabhūtā vā akusalā abhāvanā. Nigguṇepi guṇaggahaṇaṃ adhikaggahaṇaṃ. Vijjamānampi guṇaṃ viddhaṃsetvā gahaṇaṃ ūnaggahaṇaṃ. Catuvipallāsaggahaṇaṃ viparītaggahaṇaṃ.
යාථාවසභාවෙති ‘‘එත්තකො එතස්ස ගුණො, එත්තකො දොසො’’ති ගුණදොසානං සභාවෙ ‘‘ජරාධම්මො ජීරති, තං කුතෙත්ථ ලබ්භා මා ජීරී’’ති එවමාදිපච්චවෙක්ඛණසම්භවතො. අලොභෙන ච ගහට්ඨානං ඛෙත්තවත්ථාදීසු විවාදාභාවතො. අමොහෙන පබ්බජිතානං දිට්ඨිගතවිවාදාභාවතො. කාමරාගාභිනිවෙසවිනිබන්ධා හි ගහට්ඨා ගහට්ඨෙහි විවදන්ති, දිට්ඨිරාගාභිනිවෙසවිනිබන්ධා සමණා සමණෙහීති. රාගවසෙන මිත්තසන්ථවො දොසවසෙන විරොධො ච තබ්බිසෙසෙන උපගමාපගමා, ආරම්මණෙ වා රූපාදිම්හි අනුරොධවිරොධා. අමජ්ඣත්තභාවස්ස පටිඝානුනයසඞ්ඛාතස්ස මොහෙන පවත්ති. සුඛවිපරිණාමෙ දුක්ඛසමායොගෙ ච පටිඝපවත්තියං වෙදනාපරිග්ගහො න සිජ්ඣතීති අදොසානුභාවෙන වෙදනාසතිපට්ඨානං සිජ්ඣති. දිබ්බවිහාරස්සාති චතුන්නං ඣානානං. අරියවිහාරො ඵලසමාපත්ති. මොහෙන අවිචාරෙන්තො උදාසීනපක්ඛෙසුපි සත්තසඞ්ඛාරෙසු සබ්බෙසු අභිසඞ්ගං කරොතීති අමූළ්හස්ස තදභාවො වෙදිතබ්බො. දුක්ඛදස්සනස්ස ආසන්නපටිපක්ඛත්තා දොසස්ස තප්පටිපක්ඛෙන අදොසෙන දුක්ඛදස්සනං හොති.
Yāthāvasabhāveti ‘‘ettako etassa guṇo, ettako doso’’ti guṇadosānaṃ sabhāve ‘‘jarādhammo jīrati, taṃ kutettha labbhā mā jīrī’’ti evamādipaccavekkhaṇasambhavato. Alobhena ca gahaṭṭhānaṃ khettavatthādīsu vivādābhāvato. Amohena pabbajitānaṃ diṭṭhigatavivādābhāvato. Kāmarāgābhinivesavinibandhā hi gahaṭṭhā gahaṭṭhehi vivadanti, diṭṭhirāgābhinivesavinibandhā samaṇā samaṇehīti. Rāgavasena mittasanthavo dosavasena virodho ca tabbisesena upagamāpagamā, ārammaṇe vā rūpādimhi anurodhavirodhā. Amajjhattabhāvassa paṭighānunayasaṅkhātassa mohena pavatti. Sukhavipariṇāme dukkhasamāyoge ca paṭighapavattiyaṃ vedanāpariggaho na sijjhatīti adosānubhāvena vedanāsatipaṭṭhānaṃ sijjhati. Dibbavihārassāti catunnaṃ jhānānaṃ. Ariyavihāro phalasamāpatti. Mohena avicārento udāsīnapakkhesupi sattasaṅkhāresu sabbesu abhisaṅgaṃ karotīti amūḷhassa tadabhāvo veditabbo. Dukkhadassanassa āsannapaṭipakkhattā dosassa tappaṭipakkhena adosena dukkhadassanaṃ hoti.
Related texts:
ටීකා • Tīkā / අභිධම්මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ධම්මසඞ්ගණී-අනුටීකා • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / මූලරාසිවණ්ණනා • Mūlarāsivaṇṇanā