| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
ਮੂਲਰਾਸਿવਣ੍ਣਨਾ
Mūlarāsivaṇṇanā
ਅਗੇਧੋ ਅਨਭਿਜ੍ਝਨਂ ਅਨਭਿਕਙ੍ਖਨਂ। ਅਨਲ੍ਲੀਨੋ ਭਾવੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਨਲ੍ਲੀਨਭਾવੋ, ਏવਞ੍ਹਿ ਉਪਮਾਯ ਸਮੇਤਿ। ਅਨੁਕੂਲਮਿਤ੍ਤੋ ਅਨੁવਤ੍ਤਕੋ। વਿਨਯਰਸੋਤਿ વਿਨਯਨਰਸੋ। ਅਦੋਸੋ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਮਲਸ੍ਸਾਤਿ ਇਦਂ ਦੁਸ੍ਸੀਲ੍ਯਸ੍ਸ ਦੋਸਸਮੁਟ੍ਠਾਨਤਂ ਦੋਸੂਪਨਿਸ੍ਸਯਤਞ੍ਚ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਭਾવਨਾਯਾਤਿ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਜਾਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਨਤਿવਤ੍ਤਨਟ੍ਠੇਨ ਭਾવਨਾਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਏਕਰਸਟ੍ਠੇਨ ਭਾવਨਾ ਤਦੁਪਗવੀਰਿਯવਾਹਨਟ੍ਠੇਨ ਭਾવਨਾ ਆਸੇવਨਟ੍ਠੇਨ ਭਾવਨਾ’’ਤਿ ਏવਂ વੁਤ੍ਤਾਯ ਪਞ੍ਞਾਸਾਧਨਾਯ ਭਾવਨਾਯ ਅਪ੍ਪવਤ੍ਤਿ, ਤਪ੍ਪਟਿਪਕ੍ਖਭੂਤਾ વਾ ਅਕੁਸਲਾ ਅਭਾવਨਾ। ਨਿਗ੍ਗੁਣੇਪਿ ਗੁਣਗ੍ਗਹਣਂ ਅਧਿਕਗ੍ਗਹਣਂ। વਿਜ੍ਜਮਾਨਮ੍ਪਿ ਗੁਣਂ વਿਦ੍ਧਂਸੇਤ੍વਾ ਗਹਣਂ ਊਨਗ੍ਗਹਣਂ। ਚਤੁવਿਪਲ੍ਲਾਸਗ੍ਗਹਣਂ વਿਪਰੀਤਗ੍ਗਹਣਂ।
Agedho anabhijjhanaṃ anabhikaṅkhanaṃ. Anallīno bhāvo adhippāyo etassāti anallīnabhāvo, evañhi upamāya sameti. Anukūlamitto anuvattako. Vinayarasoti vinayanaraso. Adoso dussīlyamalassāti idaṃ dussīlyassa dosasamuṭṭhānataṃ dosūpanissayatañca sandhāya vuttaṃ. Abhāvanāyāti ‘‘tattha jātānaṃ dhammānaṃ anativattanaṭṭhena bhāvanāindriyānaṃ ekarasaṭṭhena bhāvanā tadupagavīriyavāhanaṭṭhena bhāvanā āsevanaṭṭhena bhāvanā’’ti evaṃ vuttāya paññāsādhanāya bhāvanāya appavatti, tappaṭipakkhabhūtā vā akusalā abhāvanā. Nigguṇepi guṇaggahaṇaṃ adhikaggahaṇaṃ. Vijjamānampi guṇaṃ viddhaṃsetvā gahaṇaṃ ūnaggahaṇaṃ. Catuvipallāsaggahaṇaṃ viparītaggahaṇaṃ.
ਯਾਥਾવਸਭਾવੇਤਿ ‘‘ਏਤ੍ਤਕੋ ਏਤਸ੍ਸ ਗੁਣੋ, ਏਤ੍ਤਕੋ ਦੋਸੋ’’ਤਿ ਗੁਣਦੋਸਾਨਂ ਸਭਾવੇ ‘‘ਜਰਾਧਮ੍ਮੋ ਜੀਰਤਿ, ਤਂ ਕੁਤੇਤ੍ਥ ਲਬ੍ਭਾ ਮਾ ਜੀਰੀ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਸਮ੍ਭવਤੋ। ਅਲੋਭੇਨ ਚ ਗਹਟ੍ਠਾਨਂ ਖੇਤ੍ਤવਤ੍ਥਾਦੀਸੁ વਿવਾਦਾਭਾવਤੋ। ਅਮੋਹੇਨ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤવਿવਾਦਾਭਾવਤੋ। ਕਾਮਰਾਗਾਭਿਨਿવੇਸવਿਨਿਬਨ੍ਧਾ ਹਿ ਗਹਟ੍ਠਾ ਗਹਟ੍ਠੇਹਿ વਿવਦਨ੍ਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਿਰਾਗਾਭਿਨਿવੇਸવਿਨਿਬਨ੍ਧਾ ਸਮਣਾ ਸਮਣੇਹੀਤਿ। ਰਾਗવਸੇਨ ਮਿਤ੍ਤਸਨ੍ਥવੋ ਦੋਸવਸੇਨ વਿਰੋਧੋ ਚ ਤਬ੍ਬਿਸੇਸੇਨ ਉਪਗਮਾਪਗਮਾ, ਆਰਮ੍ਮਣੇ વਾ ਰੂਪਾਦਿਮ੍ਹਿ ਅਨੁਰੋਧવਿਰੋਧਾ। ਅਮਜ੍ਝਤ੍ਤਭਾવਸ੍ਸ ਪਟਿਘਾਨੁਨਯਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਮੋਹੇਨ ਪવਤ੍ਤਿ। ਸੁਖવਿਪਰਿਣਾਮੇ ਦੁਕ੍ਖਸਮਾਯੋਗੇ ਚ ਪਟਿਘਪવਤ੍ਤਿਯਂ વੇਦਨਾਪਰਿਗ੍ਗਹੋ ਨ ਸਿਜ੍ਝਤੀਤਿ ਅਦੋਸਾਨੁਭਾવੇਨ વੇਦਨਾਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਂ ਸਿਜ੍ਝਤਿ। ਦਿਬ੍ਬવਿਹਾਰਸ੍ਸਾਤਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਝਾਨਾਨਂ। ਅਰਿਯવਿਹਾਰੋ ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿ। ਮੋਹੇਨ ਅવਿਚਾਰੇਨ੍ਤੋ ਉਦਾਸੀਨਪਕ੍ਖੇਸੁਪਿ ਸਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਰੇਸੁ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਅਭਿਸਙ੍ਗਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਅਮੂਲ਼੍ਹਸ੍ਸ ਤਦਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਦੁਕ੍ਖਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ ਆਸਨ੍ਨਪਟਿਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਦੋਸਸ੍ਸ ਤਪ੍ਪਟਿਪਕ੍ਖੇਨ ਅਦੋਸੇਨ ਦੁਕ੍ਖਦਸ੍ਸਨਂ ਹੋਤਿ।
Yāthāvasabhāveti ‘‘ettako etassa guṇo, ettako doso’’ti guṇadosānaṃ sabhāve ‘‘jarādhammo jīrati, taṃ kutettha labbhā mā jīrī’’ti evamādipaccavekkhaṇasambhavato. Alobhena ca gahaṭṭhānaṃ khettavatthādīsu vivādābhāvato. Amohena pabbajitānaṃ diṭṭhigatavivādābhāvato. Kāmarāgābhinivesavinibandhā hi gahaṭṭhā gahaṭṭhehi vivadanti, diṭṭhirāgābhinivesavinibandhā samaṇā samaṇehīti. Rāgavasena mittasanthavo dosavasena virodho ca tabbisesena upagamāpagamā, ārammaṇe vā rūpādimhi anurodhavirodhā. Amajjhattabhāvassa paṭighānunayasaṅkhātassa mohena pavatti. Sukhavipariṇāme dukkhasamāyoge ca paṭighapavattiyaṃ vedanāpariggaho na sijjhatīti adosānubhāvena vedanāsatipaṭṭhānaṃ sijjhati. Dibbavihārassāti catunnaṃ jhānānaṃ. Ariyavihāro phalasamāpatti. Mohena avicārento udāsīnapakkhesupi sattasaṅkhāresu sabbesu abhisaṅgaṃ karotīti amūḷhassa tadabhāvo veditabbo. Dukkhadassanassa āsannapaṭipakkhattā dosassa tappaṭipakkhena adosena dukkhadassanaṃ hoti.
Related texts:
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਣੀ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ਮੂਲਰਾਸਿવਣ੍ਣਨਾ • Mūlarāsivaṇṇanā
