| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पञ्चपकरण-अट्ठकथा • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
॥ नमो तस्स भगवतो अरहतो सम्मासम्बुद्धस्स॥
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
अभिधम्मपिटके
Abhidhammapiṭake
यमकप्पकरण-अट्ठकथा
Yamakappakaraṇa-aṭṭhakathā
सङ्खेपेनेव देवानं, देवदेवो सुरालये।
Saṅkhepeneva devānaṃ, devadevo surālaye;
कथावत्थुप्पकरणं, देसयित्वा रणञ्जहो॥
Kathāvatthuppakaraṇaṃ, desayitvā raṇañjaho.
यमस्स विसयातीतो, नानायमकमण्डितं।
Yamassa visayātīto, nānāyamakamaṇḍitaṃ;
अभिधम्मप्पकरणं, छट्ठं छट्ठान देसको॥
Abhidhammappakaraṇaṃ, chaṭṭhaṃ chaṭṭhāna desako.
यमकं अयमावत्त-नीलामलतनूरुहो।
Yamakaṃ ayamāvatta-nīlāmalatanūruho;
यं देसयि अनुप्पत्तो, तस्स संवण्णनाक्कमो।
Yaṃ desayi anuppatto, tassa saṃvaṇṇanākkamo;
इदानि यस्मा तस्मास्स, होति संवण्णना अयन्ति॥
Idāni yasmā tasmāssa, hoti saṃvaṇṇanā ayanti.
१. मूलयमकं
1. Mūlayamakaṃ
उद्देसवारवण्णना
Uddesavāravaṇṇanā
१. मूलयमकं , खन्धयमकं, आयतनयमकं, धातुयमकं, सच्चयमकं, सङ्खारयमकं, अनुसययमकं, चित्तयमकं, धम्मयमकं, इन्द्रिययमकन्ति इमेसं दसन्नं यमकानं वसेन इदं पकरणं दसविधेन विभत्तन्ति हि वुत्तं। तत्थ येसं दसन्नं यमकानं वसेन इदं पकरणं दसविधेन विभत्तं, तेसञ्चेव इमस्स च पकरणस्स नामत्थो ताव एवं वेदितब्बो – केनट्ठेन यमकन्ति? युगळट्ठेन। युगळञ्हि यमकन्ति वुच्चति – ‘यमकपाटिहारियं, यमकसाला’तिआदीसु विय। इति युगळसङ्खातानं यमकानं वसेन देसितत्ता इमेसु दससु एकेकं यमकं नाम। इमेसं पन यमकानं समूहभावतो सब्बम्पेतं पकरणं यमकन्ति वेदितब्बं।
1. Mūlayamakaṃ , khandhayamakaṃ, āyatanayamakaṃ, dhātuyamakaṃ, saccayamakaṃ, saṅkhārayamakaṃ, anusayayamakaṃ, cittayamakaṃ, dhammayamakaṃ, indriyayamakanti imesaṃ dasannaṃ yamakānaṃ vasena idaṃ pakaraṇaṃ dasavidhena vibhattanti hi vuttaṃ. Tattha yesaṃ dasannaṃ yamakānaṃ vasena idaṃ pakaraṇaṃ dasavidhena vibhattaṃ, tesañceva imassa ca pakaraṇassa nāmattho tāva evaṃ veditabbo – kenaṭṭhena yamakanti? Yugaḷaṭṭhena. Yugaḷañhi yamakanti vuccati – ‘yamakapāṭihāriyaṃ, yamakasālā’tiādīsu viya. Iti yugaḷasaṅkhātānaṃ yamakānaṃ vasena desitattā imesu dasasu ekekaṃ yamakaṃ nāma. Imesaṃ pana yamakānaṃ samūhabhāvato sabbampetaṃ pakaraṇaṃ yamakanti veditabbaṃ.
तत्थ मूलवसेन पुच्छाविस्सज्जनं कत्वा देसितत्ता दसन्नं ताव सब्बपठमं मूलयमकन्ति वुत्तं। तस्स उद्देसवारो, निद्देसवारोति द्वे वारा होन्ति । तेसु उद्दिट्ठानुक्कमेन निद्दिसितब्बत्ता उद्देसवारो पठमो। तस्स ये केचि कुसला धम्मा, सब्बे ते कुसलमूला; ये वा पन कुसलमूला, सब्बे ते धम्मा कुसलाति इदं यमकं आदि । तस्स कुसलाकुसलमूलसङ्खातानं द्विन्नं अत्थानं वसेन अत्थयमकन्ति वा, तेसञ्ञेव अत्थानं वसेन अनुलोमपटिलोमतो पवत्तपाळिधम्मवसेन धम्मयमकन्ति वा, अनुलोमपटिलोमतो पवत्तपुच्छावसेन पुच्छायमकन्ति वा तिधा यमकभावो वेदितब्बो। सेसेसुपि एसेव नयो।
Tattha mūlavasena pucchāvissajjanaṃ katvā desitattā dasannaṃ tāva sabbapaṭhamaṃ mūlayamakanti vuttaṃ. Tassa uddesavāro, niddesavāroti dve vārā honti . Tesu uddiṭṭhānukkamena niddisitabbattā uddesavāro paṭhamo. Tassa ye keci kusalā dhammā, sabbe te kusalamūlā; ye vā pana kusalamūlā, sabbe te dhammā kusalāti idaṃ yamakaṃ ādi . Tassa kusalākusalamūlasaṅkhātānaṃ dvinnaṃ atthānaṃ vasena atthayamakanti vā, tesaññeva atthānaṃ vasena anulomapaṭilomato pavattapāḷidhammavasena dhammayamakanti vā, anulomapaṭilomato pavattapucchāvasena pucchāyamakanti vā tidhā yamakabhāvo veditabbo. Sesesupi eseva nayo.
इदानि इमेसं यमकानं वसेन देसिते इमस्मिं मूलयमके उद्देसवारस्स ताव नययमकपुच्छाअत्थवारप्पभेदवसेन पाळिववत्थानमेव एवं वेदितब्बं – कुसलत्तिकमातिकाय हि ‘कुसला धम्मा’ति इदं आदिपदं निस्साय मूलनयो, मूलमूलनयो, मूलकनयो, मूलमूलकनयोति इमे चत्तारो नया होन्ति। तेसं एकेकस्मिं नये मूलयमकं, एकमूलयमकं, अञ्ञमञ्ञमूलयमकन्ति तीणि तीणि यमकानि। एवं चतूसु नयेसु द्वादस यमकानि, एकेकस्मिं यमके अनुलोमपटिलोमवसेन द्वे द्वे पुच्छाति चतुवीसति पुच्छा, एकेकाय पुच्छाय सन्निट्ठानसंसयवसेन द्वे द्वे अत्थाति अट्ठचत्तालीस अत्थाति।
Idāni imesaṃ yamakānaṃ vasena desite imasmiṃ mūlayamake uddesavārassa tāva nayayamakapucchāatthavārappabhedavasena pāḷivavatthānameva evaṃ veditabbaṃ – kusalattikamātikāya hi ‘kusalā dhammā’ti idaṃ ādipadaṃ nissāya mūlanayo, mūlamūlanayo, mūlakanayo, mūlamūlakanayoti ime cattāro nayā honti. Tesaṃ ekekasmiṃ naye mūlayamakaṃ, ekamūlayamakaṃ, aññamaññamūlayamakanti tīṇi tīṇi yamakāni. Evaṃ catūsu nayesu dvādasa yamakāni, ekekasmiṃ yamake anulomapaṭilomavasena dve dve pucchāti catuvīsati pucchā, ekekāya pucchāya sanniṭṭhānasaṃsayavasena dve dve atthāti aṭṭhacattālīsa atthāti.
तत्थ ये केचि कुसला धम्माति कुसलेसु ‘‘कुसला नु खो, न कुसला नु खो’’ति सन्देहाभावतो इमस्मिं पदे सन्निट्ठानत्थो वेदितब्बो। सब्बे ते कुसलमूलाति ‘‘सब्बे ते कुसला धम्मा कुसलमूला नु खो, ननु खो’’ति एवं विमतिवसेन पुच्छितत्ता इमस्मिं पदे संसयत्थो वेदितब्बो। सो च खो वेनेय्यानं संसयट्ठाने संसयदीपनत्थं वुत्तो, तथागतस्स पन संसयो नाम नत्थि। इतो परेसुपि पुच्छापदेसु एसेव नयो।
Tattha ye keci kusalā dhammāti kusalesu ‘‘kusalā nu kho, na kusalā nu kho’’ti sandehābhāvato imasmiṃ pade sanniṭṭhānattho veditabbo. Sabbe te kusalamūlāti ‘‘sabbe te kusalā dhammā kusalamūlā nu kho, nanu kho’’ti evaṃ vimativasena pucchitattā imasmiṃ pade saṃsayattho veditabbo. So ca kho veneyyānaṃ saṃsayaṭṭhāne saṃsayadīpanatthaṃ vutto, tathāgatassa pana saṃsayo nāma natthi. Ito paresupi pucchāpadesu eseva nayo.
यथा च कुसलपदं निस्साय इमे चत्तारो नया, एकेकस्मिं नये तिण्णं तिण्णं यमकानं वसेन द्वादस यमकानि, एकेकस्मिं यमके द्विन्नं द्विन्नं पुच्छानं वसेन चतुवीसति पुच्छा; एकेकाय पुच्छाय द्विन्नं द्विन्नं अत्थानं वसेन अट्ठचत्तालीस अत्था च होन्ति। अकुसलपदं निस्सायपि तथेव। अब्याकतपदं निस्सायपि तथेव। तीणिपि पदानि एकतो कत्वा निद्दिट्ठं नामपदं निस्सायपि तथेवाति कुसलत्तिकमातिकाय चतूसु पदेसु सब्बेपि सोळस नया, अट्ठचत्तालीस यमकानि , छन्नवुति पुच्छा, द्वेनवुतिसतं अत्था च उद्देसवसेन वुत्ताति वेदितब्बा। एत्तावता मूलवारो नाम पठमं उद्दिट्ठो होति।
Yathā ca kusalapadaṃ nissāya ime cattāro nayā, ekekasmiṃ naye tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ yamakānaṃ vasena dvādasa yamakāni, ekekasmiṃ yamake dvinnaṃ dvinnaṃ pucchānaṃ vasena catuvīsati pucchā; ekekāya pucchāya dvinnaṃ dvinnaṃ atthānaṃ vasena aṭṭhacattālīsa atthā ca honti. Akusalapadaṃ nissāyapi tatheva. Abyākatapadaṃ nissāyapi tatheva. Tīṇipi padāni ekato katvā niddiṭṭhaṃ nāmapadaṃ nissāyapi tathevāti kusalattikamātikāya catūsu padesu sabbepi soḷasa nayā, aṭṭhacattālīsa yamakāni , channavuti pucchā, dvenavutisataṃ atthā ca uddesavasena vuttāti veditabbā. Ettāvatā mūlavāro nāma paṭhamaṃ uddiṭṭho hoti.
ततो परं ये केचि कुसला धम्मा, सब्बे ते कुसलहेतूतिआदयो तस्सेव मूलवारस्स वेवचनवसेन नव वारा उद्दिट्ठा। इति मूलवारो, हेतुवारो, निदानवारो, सम्भववारो, पभववारो, समुट्ठानवारो, आहारवारो, आरम्मणवारो, पच्चयवारो, समुदयवारोति सब्बेपि दस वारा होन्ति। तत्थ मूलवारे आगतपरिच्छेदेनेव सेसेसुपि नयादयो वेदितब्बाति सब्बेसुपि दससु वारेसु सट्ठिसतनया, असीतिअधिकानि चत्तारि यमकसतानि, सट्ठिअधिकानि नवपुच्छासतानि, वीसाधिकानि एकूनवीसति अत्थसतानि च उद्दिट्ठानीति वेदितब्बानि। एवं ताव उद्देसवारे नययमकपुच्छाअत्थवारप्पभेदवसेन पाळिववत्थानमेव वेदितब्बं।
Tato paraṃ ye keci kusalā dhammā, sabbe te kusalahetūtiādayo tasseva mūlavārassa vevacanavasena nava vārā uddiṭṭhā. Iti mūlavāro, hetuvāro, nidānavāro, sambhavavāro, pabhavavāro, samuṭṭhānavāro, āhāravāro, ārammaṇavāro, paccayavāro, samudayavāroti sabbepi dasa vārā honti. Tattha mūlavāre āgataparicchedeneva sesesupi nayādayo veditabbāti sabbesupi dasasu vāresu saṭṭhisatanayā, asītiadhikāni cattāri yamakasatāni, saṭṭhiadhikāni navapucchāsatāni, vīsādhikāni ekūnavīsati atthasatāni ca uddiṭṭhānīti veditabbāni. Evaṃ tāva uddesavāre nayayamakapucchāatthavārappabhedavasena pāḷivavatthānameva veditabbaṃ.
मूलं हेतु निदानञ्चाति गाथा दसन्नम्पि वारानं उद्दानगाथा नाम। तत्थ मूलादीनि सब्बानिपि कारणवेवचनानेव। कारणञ्हि पतिट्ठानट्ठेन मूलं। अत्तनो फलनिप्फादनत्थं हिनोति पवत्ततीति हेतु। ‘हन्द, नं गण्हाथा’ति दस्सेन्तं विय अत्तनो फलं निदेतीति निदानं। एतस्मा फलं सम्भोतीति सम्भवो। पभवतीति पभवो। समुट्ठाति एत्थ फलं, एतेन वा समुट्ठातीति समुट्ठानं। अत्तनो फलं आहरतीति आहारो। अप्पटिक्खिपितब्बेन अत्तनो फलेन आलम्बियतीति आलम्बणं। एतं पटिच्च अप्पटिक्खिपित्वा फलं एति पवत्ततीति पच्चयो। एतस्मा फलं समुदेतीति समुदयो। एवमेतेसं पदानं वचनत्थो वेदितब्बो।
Mūlaṃ hetu nidānañcāti gāthā dasannampi vārānaṃ uddānagāthā nāma. Tattha mūlādīni sabbānipi kāraṇavevacanāneva. Kāraṇañhi patiṭṭhānaṭṭhena mūlaṃ. Attano phalanipphādanatthaṃ hinoti pavattatīti hetu. ‘Handa, naṃ gaṇhāthā’ti dassentaṃ viya attano phalaṃ nidetīti nidānaṃ. Etasmā phalaṃ sambhotīti sambhavo. Pabhavatīti pabhavo. Samuṭṭhāti ettha phalaṃ, etena vā samuṭṭhātīti samuṭṭhānaṃ. Attano phalaṃ āharatīti āhāro. Appaṭikkhipitabbena attano phalena ālambiyatīti ālambaṇaṃ. Etaṃ paṭicca appaṭikkhipitvā phalaṃ eti pavattatīti paccayo. Etasmā phalaṃ samudetīti samudayo. Evametesaṃ padānaṃ vacanattho veditabbo.
उद्देसवारवण्णना।
Uddesavāravaṇṇanā.
निद्देसवारवण्णना
Niddesavāravaṇṇanā
५०. इदानि येकेचि कुसला धम्मातिआदिना नयेन निद्देसवारो आरद्धो। तत्थ ये केचीति अनवसेसवचनं। कुसला धम्माति कुसलत्तिकस्स पदभाजने वुत्तलक्खणा अनवज्जसुखविपाका कुसलसभावा। सब्बे ते कुसलमूलाति किं ते सब्बेयेव कुसलमूलाति पुच्छति। तीणेव कुसलमूलानीति न ते सब्बे कुसलमूलानि, अलोभादीनि पन तीणि एव कुसलमूलानीति अत्थो। अवसेसा कुसला धम्मा न कुसलमूलाति अवसेसा फस्सादयो कुसला धम्मा कुसलमूलानि नाम न होन्ति। अथ वा अवसेसा फस्सादयो कुसला धम्मायेव नाम, न कुसलमूलानीतिपि अत्थो। ये वा पन कुसलमूलाति ये वा पन पठमपुच्छाय दुतियपदेन कुसलमूलाति तयो अलोभादयो गहिता। सब्बे ते धम्मा कुसलाति किं ते सब्बे तयोपि धम्मा कुसलाति पुच्छति। आमन्ताति सब्बेसम्पि कुसलमूलानं कुसलभावं सम्पटिच्छन्तो आह। अयं ताव मूलनये मूलयमकस्स अत्थो। इमिना उपायेन सब्बपुच्छासु विस्सज्जननयो वेदितब्बो। यं पन यत्थ विसेसमत्तं अत्थि, तदेव वण्णयिस्साम।
50. Idāni yekeci kusalā dhammātiādinā nayena niddesavāro āraddho. Tattha ye kecīti anavasesavacanaṃ. Kusalā dhammāti kusalattikassa padabhājane vuttalakkhaṇā anavajjasukhavipākā kusalasabhāvā. Sabbe te kusalamūlāti kiṃ te sabbeyeva kusalamūlāti pucchati. Tīṇevakusalamūlānīti na te sabbe kusalamūlāni, alobhādīni pana tīṇi eva kusalamūlānīti attho. Avasesā kusalā dhammā na kusalamūlāti avasesā phassādayo kusalā dhammā kusalamūlāni nāma na honti. Atha vā avasesā phassādayo kusalā dhammāyeva nāma, na kusalamūlānītipi attho. Ye vā pana kusalamūlāti ye vā pana paṭhamapucchāya dutiyapadena kusalamūlāti tayo alobhādayo gahitā. Sabbe te dhammā kusalāti kiṃ te sabbe tayopi dhammā kusalāti pucchati. Āmantāti sabbesampi kusalamūlānaṃ kusalabhāvaṃ sampaṭicchanto āha. Ayaṃ tāva mūlanaye mūlayamakassa attho. Iminā upāyena sabbapucchāsu vissajjananayo veditabbo. Yaṃ pana yattha visesamattaṃ atthi, tadeva vaṇṇayissāma.
५१. एकमूलयमके ताव सब्बे ते कुसलमूलेन एकमूलाति गणनट्ठेन एकमूलकं अग्गहेत्वा समानट्ठेन गहेतब्बा। अयञ्हेत्थ अत्थो – सब्बे ते कुसलमूलेन समानमूला। यं फस्सस्स मूलं, तदेव वेदनादीनन्ति। अथ नेसं तथाभावं सम्पटिच्छन्तो आमन्ताति आह। कुसलसमुट्ठानन्ति कुसलचित्तसमुट्ठानरूपं दस्सितं। एकमूलन्ति अलोभादिना कुसलमूलेन समानमूलं । यथेव हि फस्सादीनं अलोभादयो हेतुपच्चयत्ता मूलं, तथा तं समुट्ठानरूपस्सापि, कुसललक्खणाभावेन पन तं न कुसलं।
51. Ekamūlayamake tāva sabbe te kusalamūlena ekamūlāti gaṇanaṭṭhena ekamūlakaṃ aggahetvā samānaṭṭhena gahetabbā. Ayañhettha attho – sabbe te kusalamūlena samānamūlā. Yaṃ phassassa mūlaṃ, tadeva vedanādīnanti. Atha nesaṃ tathābhāvaṃ sampaṭicchanto āmantāti āha. Kusalasamuṭṭhānanti kusalacittasamuṭṭhānarūpaṃ dassitaṃ. Ekamūlanti alobhādinā kusalamūlena samānamūlaṃ . Yatheva hi phassādīnaṃ alobhādayo hetupaccayattā mūlaṃ, tathā taṃ samuṭṭhānarūpassāpi, kusalalakkhaṇābhāvena pana taṃ na kusalaṃ.
५२. अञ्ञमञ्ञयमके ‘येकेचि कुसला’ति अपुच्छित्वा येकेचि कुसलमूलेन एकमूलाति पुच्छा कता। कस्मा? इमिनापि ब्यञ्जनेन तस्सेवत्थस्स सम्भवतो। कुसलमूलानीति इदं पुरिमस्स विसेसनं। ‘मूलानि यानि एकतो उप्पज्जन्ती’ति हि वुत्तं, तानि पन कुसलमूलानिपि होन्ति अकुसलअब्याकतमूलानिपि, इध कुसलमूलानीति विसेसदस्सनत्थमिदं वुत्तं। अञ्ञमञ्ञमूलानि चाति अञ्ञमञ्ञं हेतुपच्चयेन पच्चया होन्तीति अत्थो। तस्सेव पटिलोमपुच्छाय ‘सब्बे ते धम्मा कुसलमूलेन एकमूला’ति अवत्वा सब्बे ते धम्मा कुसलाति वुत्तं। कस्मा? अत्थविसेसाभावतो। कुसलमूलेन एकमूलाति हि पुच्छाय कताय ‘मूलानि यानि एकतो उप्पज्जन्ती’ति हेट्ठा वुत्तनयेनेव विस्सज्जनं कातब्बं भवेय्य, एवञ्च सति अत्थविसेसाभावो होति। तस्मा तथा अकत्वा एवं पुच्छा कता। इमिना उपायेन मूलमूलनयादीसुपि अञ्ञमञ्ञमूलयमके पुच्छाविसेसो वेदितब्बो।
52. Aññamaññayamake ‘yekeci kusalā’ti apucchitvā yekeci kusalamūlena ekamūlāti pucchā katā. Kasmā? Imināpi byañjanena tassevatthassa sambhavato. Kusalamūlānīti idaṃ purimassa visesanaṃ. ‘Mūlāni yāni ekato uppajjantī’ti hi vuttaṃ, tāni pana kusalamūlānipi honti akusalaabyākatamūlānipi, idha kusalamūlānīti visesadassanatthamidaṃ vuttaṃ. Aññamaññamūlāni cāti aññamaññaṃ hetupaccayena paccayā hontīti attho. Tasseva paṭilomapucchāya ‘sabbe te dhammā kusalamūlena ekamūlā’ti avatvā sabbe te dhammā kusalāti vuttaṃ. Kasmā? Atthavisesābhāvato. Kusalamūlena ekamūlāti hi pucchāya katāya ‘mūlāni yāni ekato uppajjantī’ti heṭṭhā vuttanayeneva vissajjanaṃ kātabbaṃ bhaveyya, evañca sati atthavisesābhāvo hoti. Tasmā tathā akatvā evaṃ pucchā katā. Iminā upāyena mūlamūlanayādīsupi aññamaññamūlayamake pucchāviseso veditabbo.
५३-५५. मूलमूलनये सब्बे ते कुसलमूलमूलाति सब्बे ते कुसलमूलसङ्खाता मूलाति पुच्छति। एकमूलमूलाति समानट्ठेन एकमेव मूलमूलं एतेसन्ति एकमूलमूला। अञ्ञमञ्ञमूलमूलाति अञ्ञमञ्ञस्स मूलं अञ्ञमञ्ञमूलं, अञ्ञमञ्ञमूलं हेतुपच्चयट्ठेन मूलं एतेसन्ति अञ्ञमञ्ञमूलमूला।
53-55. Mūlamūlanaye sabbe te kusalamūlamūlāti sabbe te kusalamūlasaṅkhātā mūlāti pucchati. Ekamūlamūlāti samānaṭṭhena ekameva mūlamūlaṃ etesanti ekamūlamūlā. Aññamaññamūlamūlāti aññamaññassa mūlaṃ aññamaññamūlaṃ, aññamaññamūlaṃ hetupaccayaṭṭhena mūlaṃ etesanti aññamaññamūlamūlā.
५६. मूलकनये कुसलमूलकाति हेतुपच्चयट्ठेन कुसलं मूलं एतेसन्ति कुसलमूलका।
56. Mūlakanaye kusalamūlakāti hetupaccayaṭṭhena kusalaṃ mūlaṃ etesanti kusalamūlakā.
५७-६१. मूलमूलकनये कुसलमूलमूलकाति कुसलानं मूलं कुसलमूलं। हेतुपच्चयट्ठेनेव कुसलमूलं मूलं एतेसन्ति कुसलमूलमूलकाति। अयं ताव कुसलपदं निस्साय नययमकपुच्छासु विसेसत्थो।
57-61. Mūlamūlakanaye kusalamūlamūlakāti kusalānaṃ mūlaṃ kusalamūlaṃ. Hetupaccayaṭṭheneva kusalamūlaṃ mūlaṃ etesanti kusalamūlamūlakāti. Ayaṃ tāva kusalapadaṃ nissāya nayayamakapucchāsu visesattho.
६२-७३. अकुसलपदादीसुपि एसेव नयो। अयं पन विसेसो, अहेतुकं अकुसलन्ति विचिकिच्छाय चेव उद्धच्चेन च सम्पयुत्तं मोहं सन्धाय वुत्तं।
62-73. Akusalapadādīsupi eseva nayo. Ayaṃ pana viseso, ahetukaṃ akusalanti vicikicchāya ceva uddhaccena ca sampayuttaṃ mohaṃ sandhāya vuttaṃ.
७४-८५. अहेतुकं अब्याकतन्ति अट्ठारस चित्तुप्पादा रूपं, निब्बानञ्च। अब्याकतमूलेन न एकमूलन्ति इध पन ठपेत्वा सहेतुकअब्याकतसमुट्ठानं रूपं, सेसं लब्भति। सहेतुकअब्याकतसमुट्ठानं रूपं अब्याकतमूलेन एकमूलं होति, तं अब्बोहारिकं कत्वा एकतो लब्भमानकवसेनेव चेतं विस्सज्जनं कतं।
74-85. Ahetukaṃabyākatanti aṭṭhārasa cittuppādā rūpaṃ, nibbānañca. Abyākatamūlena na ekamūlanti idha pana ṭhapetvā sahetukaabyākatasamuṭṭhānaṃ rūpaṃ, sesaṃ labbhati. Sahetukaabyākatasamuṭṭhānaṃ rūpaṃ abyākatamūlena ekamūlaṃ hoti, taṃ abbohārikaṃ katvā ekato labbhamānakavaseneva cetaṃ vissajjanaṃ kataṃ.
८६-९७. नामा धम्माति नामसङ्खाता धम्मा। ते अत्थतो चत्तारो अरूपिनो खन्धा, निब्बानञ्च। नवेव नाममूलानीति कुसलाकुसलअब्याकतमूलवसेन नव मूलानि। अहेतुकं नामं नाममूलेन न एकमूलन्ति अहेतुकं सब्बम्पि अट्ठारस चित्तुप्पादविचिकिच्छुद्धच्चसम्पयुत्तमोहनिब्बानसङ्खातं नामं नाममूलेन न एकमूलं । न हि तं तेन सद्धिं उप्पज्जति। सहेतुकं नामं नाममूलेनाति पदेपि सहेतुकं नामं नाममूलेनाति अत्थो। सेसं सब्बत्थ उत्तानत्थमेवाति।
86-97. Nāmā dhammāti nāmasaṅkhātā dhammā. Te atthato cattāro arūpino khandhā, nibbānañca. Naveva nāmamūlānīti kusalākusalaabyākatamūlavasena nava mūlāni. Ahetukaṃ nāmaṃ nāmamūlena na ekamūlanti ahetukaṃ sabbampi aṭṭhārasa cittuppādavicikicchuddhaccasampayuttamohanibbānasaṅkhātaṃ nāmaṃ nāmamūlena na ekamūlaṃ . Na hi taṃ tena saddhiṃ uppajjati. Sahetukaṃnāmaṃ nāmamūlenāti padepi sahetukaṃ nāmaṃ nāmamūlenāti attho. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
मूलवारवण्णना।
Mūlavāravaṇṇanā.
९८-९९. हेतुवारादीसुपि इमिनावुपायेन अत्थो वेदितब्बो। मूलं हेतु निदानञ्चातिगाथा यथानिद्दिट्ठानं दसन्नम्पि वारानं पुन उद्दानवसेनेव वुत्ताति।
98-99. Hetuvārādīsupi imināvupāyena attho veditabbo. Mūlaṃ hetu nidānañcātigāthā yathāniddiṭṭhānaṃ dasannampi vārānaṃ puna uddānavaseneva vuttāti.
मूलयमकवण्णना।
Mūlayamakavaṇṇanā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / अभिधम्मपिटक • Abhidhammapiṭaka / यमकपाळि • Yamakapāḷi / १. मूलयमकं • 1. Mūlayamakaṃ
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-मूलटीका • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / १. मूलयमकं • 1. Mūlayamakaṃ
टीका • Tīkā / अभिधम्मपिटक (टीका) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / पञ्चपकरण-अनुटीका • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / १. मूलयमकं • 1. Mūlayamakaṃ
