Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / కఙ్ఖావితరణీ-అభినవ-టీకా • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
పాచిత్తియకణ్డం
Pācittiyakaṇḍaṃ
౧. ముసావాదవగ్గో
1. Musāvādavaggo
౧. ముసావాదసిక్ఖాపదవణ్ణనా
1. Musāvādasikkhāpadavaṇṇanā
సమ్పజానముసావాదేతి ఏత్థ ముసాతి అభూతం అతచ్ఛం వత్థు, వాదోతి తస్స భూతతో తచ్ఛతో విఞ్ఞాపనం, సమ్పజానస్స ముసావాదో సమ్పజానముసావాదో, తస్మిం సమ్పజానముసావాదేతి అత్థో. తేనాహ ‘‘పుబ్బే’’తిఆది. సో చ పన ముసావాదో పుబ్బభాగక్ఖణే, తఙ్ఖణే చ విజానన్తస్స హోతి ‘‘పుబ్బేవస్స హోతి ‘ముసా భణిస్స’న్తి, భణన్తస్స హోతి ‘ముసా భణామీ’’’తి (పాచి॰ ౪) వుత్తత్తాతి ఆహ ‘‘పుబ్బేపి జానిత్వా వచనక్ఖణేపి జానన్తస్సా’’తి. ఏతఞ్హి ద్వయం అఙ్గభూతం, ఇతరం పన హోతు వా, మా వా, అకారణమేతం. నను చేతం భణనమేవ ఞాయతీతి ఆహ ‘‘భణనఞ్చ నామా’’తిఆది. అభూతస్సాతి అతచ్ఛస్స.
Sampajānamusāvādeti ettha musāti abhūtaṃ atacchaṃ vatthu, vādoti tassa bhūtato tacchato viññāpanaṃ, sampajānassa musāvādo sampajānamusāvādo, tasmiṃ sampajānamusāvādeti attho. Tenāha ‘‘pubbe’’tiādi. So ca pana musāvādo pubbabhāgakkhaṇe, taṅkhaṇe ca vijānantassa hoti ‘‘pubbevassa hoti ‘musā bhaṇissa’nti, bhaṇantassa hoti ‘musā bhaṇāmī’’’ti (pāci. 4) vuttattāti āha ‘‘pubbepi jānitvā vacanakkhaṇepi jānantassā’’ti. Etañhi dvayaṃ aṅgabhūtaṃ, itaraṃ pana hotu vā, mā vā, akāraṇametaṃ. Nanu cetaṃ bhaṇanameva ñāyatīti āha ‘‘bhaṇanañca nāmā’’tiādi. Abhūtassāti atacchassa.
హత్థకం సక్యపుత్తన్తి ఏత్థ హత్థకోతి తస్స థేరస్స నామం. సక్యానం పుత్తోతి సక్యపుత్తో. బుద్ధకాలే కిర సక్యకులతో అసీతి పురిససహస్సాని పబ్బజింసు, తేసం సో అఞ్ఞతరో. అవజానిత్వా పటిజాననాదివత్థుస్మిన్తి ఏత్థ అవజానిత్వా పటిజాననం నామ తిత్థియేహి సద్ధిం కథేన్తో అత్తనో వాదే కఞ్చి దోసం సల్లక్ఖేన్తో ‘‘నాయం మమ వాదో’’తి అవజానిత్వా పున కథేన్తో కథేన్తో నిద్దోసతం సల్లక్ఖేత్వా ‘‘మమేవ అయం వాదో’’తి పటిజానాతి. ఆదిసద్దేన పటిజానిత్వా అవజాననం, అఞ్ఞేనఞ్ఞం పటిచరణం, సమ్పజానముసాభాసనం, సఙ్కేతం కత్వా విసంవాదకరణఞ్చ సఙ్గణ్హాతి. ఇదాని ఆపత్తిభేదదస్సనత్థం ‘‘ఉత్తరిమనుస్సధమ్మారోచనత్థ’’న్తిఆది వుత్తం.
Hatthakaṃ sakyaputtanti ettha hatthakoti tassa therassa nāmaṃ. Sakyānaṃ puttoti sakyaputto. Buddhakāle kira sakyakulato asīti purisasahassāni pabbajiṃsu, tesaṃ so aññataro. Avajānitvā paṭijānanādivatthusminti ettha avajānitvā paṭijānanaṃ nāma titthiyehi saddhiṃ kathento attano vāde kañci dosaṃ sallakkhento ‘‘nāyaṃ mama vādo’’ti avajānitvā puna kathento kathento niddosataṃ sallakkhetvā ‘‘mameva ayaṃ vādo’’ti paṭijānāti. Ādisaddena paṭijānitvā avajānanaṃ, aññenaññaṃ paṭicaraṇaṃ, sampajānamusābhāsanaṃ, saṅketaṃ katvā visaṃvādakaraṇañca saṅgaṇhāti. Idāni āpattibhedadassanatthaṃ ‘‘uttarimanussadhammārocanattha’’ntiādi vuttaṃ.
అనుపధారేత్వా సహసా భణన్తస్సాతి అవీమంసిత్వా వేగేన దిట్ఠమ్పి ‘‘అదిట్ఠం మే’’తిఆదినా భణన్తస్స . ‘‘అఞ్ఞం భణిస్సామీ’’తి అఞ్ఞం భణన్తస్సాతి యో మన్దత్తా మోమూహత్తా పక్ఖలన్తో ‘‘చీవర’’న్తి వత్తబ్బే ‘‘చీర’’న్తిఆదీని భణతి, అయం ‘‘అఞ్ఞం భణిస్సామీ’’తి అఞ్ఞం భణతి నామ. యో పన సామణేరేన ‘‘అపి, భన్తే, మయ్హం ఉపజ్ఝాయం పస్సిత్థా’’తి వుత్తో కేళిం కురుమానో ‘‘తవ ఉపజ్ఝాయో దారుసకటం యోజేత్వా గతో భవిస్సతీ’’తి వా సిఙ్గాలసద్దం సుత్వా ‘‘కస్సాయం సద్దో’’తి వుత్తో ‘‘మాతుయా తే యానేన గచ్ఛన్తియా కద్దమే లగ్గచక్కం ఉద్ధరన్తానం అయం సద్దో’’తి వా ఏవం నేవ దవా, న రవా అఞ్ఞం భణతి, సో ఆపత్తిం ఆపజ్జతియేవ. అఞ్ఞా పూరణకథా నామ హోతి – ఏకో గామే థోకం తేలం లభిత్వా విహారం ఆగతో సామణేరం భణతి ‘‘త్వం అజ్జ కుహిం గతో, గామో ఏకతేలో అహోసీ’’తి వా, పచ్ఛికాయ ఠపితం పూవఖణ్డం లభిత్వా ‘‘అజ్జ గామే పచ్ఛికాహి పూవే చారేసు’’న్తి వా, అయం ముసావాదోవ హోతి. విసంవాదనపురేక్ఖారతాతి విసం వాదేన్తి ఏతేనాతి విసంవాదనం, వఞ్చనాధిప్పాయవసప్పవత్తం చిత్తం, తస్స పురేక్ఖారతా విసంవాదనపురేక్ఖారతా, విసంవాదనచిత్తస్స పురతో కరణన్తి అత్థో.
Anupadhāretvā sahasā bhaṇantassāti avīmaṃsitvā vegena diṭṭhampi ‘‘adiṭṭhaṃ me’’tiādinā bhaṇantassa . ‘‘Aññaṃ bhaṇissāmī’’ti aññaṃ bhaṇantassāti yo mandattā momūhattā pakkhalanto ‘‘cīvara’’nti vattabbe ‘‘cīra’’ntiādīni bhaṇati, ayaṃ ‘‘aññaṃ bhaṇissāmī’’ti aññaṃ bhaṇati nāma. Yo pana sāmaṇerena ‘‘api, bhante, mayhaṃ upajjhāyaṃ passitthā’’ti vutto keḷiṃ kurumāno ‘‘tava upajjhāyo dārusakaṭaṃ yojetvā gato bhavissatī’’ti vā siṅgālasaddaṃ sutvā ‘‘kassāyaṃ saddo’’ti vutto ‘‘mātuyā te yānena gacchantiyā kaddame laggacakkaṃ uddharantānaṃ ayaṃ saddo’’ti vā evaṃ neva davā, na ravā aññaṃ bhaṇati, so āpattiṃ āpajjatiyeva. Aññā pūraṇakathā nāma hoti – eko gāme thokaṃ telaṃ labhitvā vihāraṃ āgato sāmaṇeraṃ bhaṇati ‘‘tvaṃ ajja kuhiṃ gato, gāmo ekatelo ahosī’’ti vā, pacchikāya ṭhapitaṃ pūvakhaṇḍaṃ labhitvā ‘‘ajja gāme pacchikāhi pūve cāresu’’nti vā, ayaṃ musāvādova hoti. Visaṃvādanapurekkhāratāti visaṃ vādenti etenāti visaṃvādanaṃ, vañcanādhippāyavasappavattaṃ cittaṃ, tassa purekkhāratā visaṃvādanapurekkhāratā, visaṃvādanacittassa purato karaṇanti attho.
ముసావాదసిక్ఖాపదవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Musāvādasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.