Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
॥ ਨਮੋ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ॥
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
વਿਨਯਪਿਟਕੇ
Vinayapiṭake
ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ (ਤਤਿਯੋ ਭਾਗੋ)
Sāratthadīpanī-ṭīkā (tatiyo bhāgo)
੫. ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਕਣ੍ਡਂ
5. Pācittiyakaṇḍaṃ
੧. ਮੁਸਾવਾਦવਗ੍ਗੋ
1. Musāvādavaggo
੧. ਮੁਸਾવਾਦਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
1. Musāvādasikkhāpadavaṇṇanā
੧. ਮੁਸਾવਾਦવਗ੍ਗਸ੍ਸ ਪਠਮਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇ ਖੁਦ੍ਦਕਾਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਖੁਦ੍ਦਕ-ਸਦ੍ਦੋ ਬਹੁ-ਸਦ੍ਦਪਰਿਯਾਯੋ । ਬਹੁਭਾવਤੋ ਇਮਾਨਿ ਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਨਾਮ ਜਾਤਾਨੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤੇਸੁ ਨવਸੁ વਗ੍ਗੇਸੁ, ਤੇਸੁ વਾ ਖੁਦ੍ਦਕੇਸੁ। ਕਾਰਣੇਨ ਕਾਰਣਨ੍ਤਰਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਮੇવ વਿਭਾવੇਤੁਂ ‘‘ਰੂਪਂ ਅਨਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਰੂਪਂ ਅਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਕਾਰਣਂ વਦਨ੍ਤੋ ‘‘ਜਾਨਿਤਬ੍ਬਤੋ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਯਦਿ ਏવਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸਪਿ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾ ਆਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਪਰੇਨ વੁਤ੍ਤੋ ਤਂ ਕਾਰਣਂ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤੁਂ ਪੁਨ ‘‘ਜਾਤਿਧਮ੍ਮਤੋ’’ਤਿ ਅਞ੍ਞਂ ਕਾਰਣਂ વਦਤਿ।
1. Musāvādavaggassa paṭhamasikkhāpade khuddakānanti ettha ‘‘khuddaka-saddo bahu-saddapariyāyo . Bahubhāvato imāni khuddakāni nāma jātānī’’ti vadanti. Tatthāti tesu navasu vaggesu, tesu vā khuddakesu. Kāraṇena kāraṇantarapaṭicchādanameva vibhāvetuṃ ‘‘rūpaṃ anicca’’ntiādimāha. Rūpaṃ aniccanti paṭijānitvā tattha kāraṇaṃ vadanto ‘‘jānitabbato’’ti āha. ‘‘Yadi evaṃ nibbānassapi aniccatā āpajjatī’’ti parena vutto taṃ kāraṇaṃ paṭicchādetuṃ puna ‘‘jātidhammato’’ti aññaṃ kāraṇaṃ vadati.
‘‘ਸਮ੍ਪਜਾਨਂ ਮੁਸਾ ਭਾਸਤੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਸਮ੍ਪਜਾਨ ਮੁਸਾ ਭਾਸਤੀਤਿ ਅਨੁਨਾਸਿਕਲੋਪੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਜਾਨਨ੍ਤੋ ਮੁਸਾ ਭਾਸਤੀ’’ਤਿ।
‘‘Sampajānaṃ musā bhāsatī’’ti vattabbe sampajāna musā bhāsatīti anunāsikalopena niddesoti āha ‘‘jānanto musā bhāsatī’’ti.
੨. ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸ ਚ ਮੁਸਾ ਭਣਨੇਤਿ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇਪਿ ਜਾਨਿਤ੍વਾ વਚਨਕ੍ਖਣੇਪਿ ਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮੁਸਾ ਭਣਨੇ। ਭਣਨਞ੍ਚ ਨਾਮ ਇਧ ਅਭੂਤਸ੍ਸ વਾ ਭੂਤਤਂ ਭੂਤਸ੍ਸ વਾ ਅਭੂਤਤਂ ਕਤ੍વਾ ਕਾਯੇਨ વਾ વਾਚਾਯ વਾ વਿਞ੍ਞਾਪਨਪਯੋਗੋ। ਸਮ੍ਪਜਾਨਮੁਸਾવਾਦੇਤਿ ਚ ਨਿਮਿਤ੍ਤਤ੍ਥੇ ਭੁਮ੍ਮવਚਨਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਯੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨ ਮੁਸਾ વਦਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਤਂਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਤਂਹੇਤੁ ਤਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਂ ਹੋਤੀਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਚ ਈਦਿਸੇਸੁ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
2.Jānitvā jānantassa ca musā bhaṇaneti pubbabhāgepi jānitvā vacanakkhaṇepi jānantassa musā bhaṇane. Bhaṇanañca nāma idha abhūtassa vā bhūtataṃ bhūtassa vā abhūtataṃ katvā kāyena vā vācāya vā viññāpanapayogo. Sampajānamusāvādeti ca nimittatthe bhummavacanaṃ, tasmā yo sampajāna musā vadati, tassa taṃnimittaṃ taṃhetu tappaccayā pācittiyaṃ hotīti evamettha aññesu ca īdisesu attho veditabbo.
੩. વਿਸਂવਾਦੇਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ વਿਸਂવਾਦਨਂ, વਞ੍ਚਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯવਸਪ੍ਪવਤ੍ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘વਿਸਂવਾਦਨਚਿਤ੍ਤਂ ਪੁਰਤੋ ਕਤ੍વਾ વਦਨ੍ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। વਦਤਿ ਏਤਾਯਾਤਿ વਾਚਾ, વਚਨਸਮੁਟ੍ਠਾਪਿਕਾ ਚੇਤਨਾ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਮਿਚ੍ਛਾવਾਚਾ…ਪੇ॰… ਚੇਤਨਾ’’ਤਿ। ਪਭੇਦਗਤਾ વਾਚਾਤਿ ਅਨੇਕਭੇਦਭਿਨ੍ਨਾ। ਏવਂ ਪਠਮਪਦੇਨ ਸੁਦ੍ਧਚੇਤਨਾ…ਪੇ॰… ਕਥਿਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਇਮਂ ਦੀਪੇਤਿ – ਸੁਦ੍ਧਚੇਤਨਾ વਾ ਸੁਦ੍ਧਸਦ੍ਦੋ વਾ ਸੁਦ੍ਧવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿ વਾ ਮੁਸਾવਾਦੋ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ, વਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਸਦ੍ਦੇਨ ਚ ਸਹਿਤਾ ਤਂਸਮੁਟ੍ਠਾਪਿਕਾ ਚੇਤਨਾ ਮੁਸਾવਾਦੋਤਿ। ਚਕ੍ਖੁવਸੇਨ ਅਗ੍ਗਹਿਤਾਰਮ੍ਮਣਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਖੁਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤੇਨ વਿਞ੍ਞਾਣੇਨ ਅਗ੍ਗਹਿਤਮਾਰਮ੍ਮਣਂ। ਘਾਨਾਦੀਨਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤવਿਸਯਗ੍ਗਾਹਕਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਤੀਹਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਹਿ ਏਕਾਬਦ੍ਧਂ વਿਯ ਕਤ੍વਾ’’ਤਿ। ‘‘ਧਨੁਨਾ વਿਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ વਿਯ ‘‘ਚਕ੍ਖੁਨਾ ਦਿਟ੍ਠ’’ਨ੍ਤਿ ਅਯਂ વੋਹਾਰੋ ਲੋਕੇ ਪਾਕਟੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਓਲ਼ਾਰਿਕੇਨੇવ ਨਯੇਨਾ’’ਤਿ।
3. Visaṃvādenti etenāti visaṃvādanaṃ, vañcanādhippāyavasappavattaṃ cittaṃ. Tenāha ‘‘visaṃvādanacittaṃ purato katvā vadantassā’’ti. Vadati etāyāti vācā, vacanasamuṭṭhāpikā cetanā. Tenāha ‘‘micchāvācā…pe… cetanā’’ti. Pabhedagatā vācāti anekabhedabhinnā. Evaṃ paṭhamapadena suddhacetanā…pe… kathitāti veditabbāti iminā imaṃ dīpeti – suddhacetanā vā suddhasaddo vā suddhaviññatti vā musāvādo nāma na hoti, viññattiyā saddena ca sahitā taṃsamuṭṭhāpikā cetanā musāvādoti. Cakkhuvasena aggahitārammaṇanti cakkhusannissitena viññāṇena aggahitamārammaṇaṃ. Ghānādīnaṃ tiṇṇaṃ indriyānaṃ sampattavisayaggāhakattā vuttaṃ ‘‘tīhi indriyehi ekābaddhaṃ viya katvā’’ti. ‘‘Dhanunā vijjhatī’’tiādīsu viya ‘‘cakkhunā diṭṭha’’nti ayaṃ vohāro loke pākaṭoti āha ‘‘oḷārikeneva nayenā’’ti.
੧੧. ਅવੀਮਂਸਿਤ੍વਾਤਿ ਅਨੁਪਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ। ਅਨੁਪਧਾਰੇਤ੍વਾਤਿ ਅવਿਨਿਚ੍ਛਿਨਿਤ੍વਾ। ਜਲ਼ਤ੍ਤਾਤਿ ਅਞ੍ਞਾਣਤਾਯ। ਦਾਰੁਸਕਟਂ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਗਤੋਤਿ ਦਾਰੁਸਕਟਂ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਗਤੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਗਤੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਤਥੇવ ਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਂ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਮੁਸਾવਾਦੋ ਜਾਤੋ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਕੇਲ਼ਿਂ ਕੁਰੁਮਾਨੋਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਏવਂ વਦਨ੍ਤੋ ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਂ ਆਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ । ਜਾਤਿਆਦੀਹਿਯੇવ ਹਿ ਦਸਹਿ ਅਕ੍ਕੋਸવਤ੍ਥੂਹਿ ਦવਕਮ੍ਯਤਾਯ વਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ –
11.Avīmaṃsitvāti anupaparikkhitvā. Anupadhāretvāti avinicchinitvā. Jaḷattāti aññāṇatāya. Dārusakaṭaṃ yojetvā gatoti dārusakaṭaṃ yojetvā tattha nisīditvā gatoti adhippāyo. Gato bhavissatīti tatheva sanniṭṭhānaṃ katvā vuttattā musāvādo jāto. Keci pana ‘‘keḷiṃ kurumānoti vuttattā evaṃ vadanto dubbhāsitaṃ āpajjatī’’ti vadanti, taṃ na gahetabbaṃ . Jātiādīhiyeva hi dasahi akkosavatthūhi davakamyatāya vadantassa dubbhāsitaṃ vuttaṃ. Vuttañhetaṃ –
‘‘ਹੀਨੁਕ੍ਕਟ੍ਠੇਹਿ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਂ, ਹੀਨਂ વਾ ਜਾਤਿਆਦਿਹਿ।
‘‘Hīnukkaṭṭhehi ukkaṭṭhaṃ, hīnaṃ vā jātiādihi;
ਉਜੁਂ વਾਞ੍ਞਾਪਦੇਸੇਨ, વਦੇ ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਂ ਦવਾ’’ਤਿ॥
Ujuṃ vāññāpadesena, vade dubbhāsitaṃ davā’’ti.
ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਥੋਕਤਰਭਾવਂਯੇવ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਬਹੁਭਾવਂਯੇવ ਗਹੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਗਾਮੋ ਏਕਤੇਲੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾਪਿ ਮੁਸਾવਾਦੋ ਜਾਤੋ। ਚਾਰੇਸੁਨ੍ਤਿ ਉਪਨੇਸੁਂ। વਿਸਂવਾਦਨਪੁਰੇਕ੍ਖਾਰਤਾ, વਿਸਂવਾਦਨਚਿਤ੍ਤੇਨ ਯਮਤ੍ਥਂ વਤ੍ਤੁਕਾਮੋ, ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਿਞ੍ਞਾਪਨਪਯੋਗੋ ਚਾਤਿ ਇਮਾਨੇਤ੍ਥ ਦ੍વੇ ਅਙ੍ਗਾਨਿ । ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਾਰੋਚਨਤ੍ਥਂ ਮੁਸਾ ਭਣਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਰਾਜਿਕਂ, ਅਮੂਲਕੇਨ ਪਾਰਾਜਿਕੇਨ ਅਨੁਦ੍ਧਂਸਨਤ੍ਥਂ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸੋ, ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸੇਨ ਅਨੁਦ੍ਧਂਸਨਤ੍ਥਂ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਂ, ਆਚਾਰવਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਦੁਕ੍ਕਟਂ, ‘‘ਯੋ ਤੇ વਿਹਾਰੇ વਸਤੀ’’ਤਿਆਦਿਪਰਿਯਾਯੇਨ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਾਰੋਚਨਤ੍ਥਂ ਪਟਿવਿਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮੁਸਾ ਭਣਿਤੇ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਂ, ਅਪ੍ਪਟਿવਿਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਕਟਂ, ਕੇવਲਂ ਮੁਸਾ ਭਣਨ੍ਤਸ੍ਸ ਇਧ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਂ વੁਤ੍ਤਂ।
Cittena thokatarabhāvaṃyeva aggahetvā bahubhāvaṃyeva gahetvā vuttattā ‘‘gāmo ekatelo’’tiādināpi musāvādo jāto. Cāresunti upanesuṃ. Visaṃvādanapurekkhāratā, visaṃvādanacittena yamatthaṃ vattukāmo, tassa puggalassa viññāpanapayogo cāti imānettha dve aṅgāni . Uttarimanussadhammārocanatthaṃ musā bhaṇantassa pārājikaṃ, amūlakena pārājikena anuddhaṃsanatthaṃ saṅghādiseso, saṅghādisesena anuddhaṃsanatthaṃ pācittiyaṃ, ācāravipattiyā dukkaṭaṃ, ‘‘yo te vihāre vasatī’’tiādipariyāyena uttarimanussadhammārocanatthaṃ paṭivijānantassa musā bhaṇite thullaccayaṃ, appaṭivijānantassa dukkaṭaṃ, kevalaṃ musā bhaṇantassa idha pācittiyaṃ vuttaṃ.
ਮੁਸਾવਾਦਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Musāvādasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੧. ਮੁਸਾવਾਦવਗ੍ਗੋ • 1. Musāvādavaggo
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੧. ਮੁਸਾવਾਦਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ • 1. Musāvādasikkhāpadavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ੧. ਮੁਸਾવਾਦਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ • 1. Musāvādasikkhāpadavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ੧. ਮੁਸਾવਾਦਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ • 1. Musāvādasikkhāpadavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਪਾਚਿਤ੍ਯਾਦਿਯੋਜਨਾਪਾਲ਼ਿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ੧. ਮੁਸਾવਾਦਸਿਕ੍ਖਾਪਦ-ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ • 1. Musāvādasikkhāpada-atthayojanā