| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / इतिवुत्तक-अट्ठकथा • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
५. मुसावादसुत्तवण्णना
5. Musāvādasuttavaṇṇanā
२५. पञ्चमे एकधम्मं अतीतस्साति का उप्पत्ति? भगवतो भिक्खुसङ्घस्स च महालाभसक्कारो उप्पज्जि, तित्थियानं परिहायि। ते हतलाभसक्कारा निप्पभा नित्तेजा इस्सापकता चिञ्चमाणविकं नाम परिब्बाजिकं उय्योजेसुं – ‘‘एहि, त्वं भगिनि, समणं गोतमं अभूतेन अब्भाचिक्खस्सू’’ति। सा भगवन्तं चतुपरिसमज्झे धम्मं देसेन्तं उपगन्त्वा अभूतेन अब्भाचिक्खित्वा सक्केनस्सा अभूतभावे पकासिते महाजनेन ‘‘धी काळकण्णी’’ति विहारतो निक्कड्ढापिता पथविया विवरे दिन्ने अवीचिजालानं इन्धनं हुत्वाव अवीचिनिरये निब्बत्ति, भिय्योसोमत्ताय तित्थियानं लाभसक्कारो परिहायि। भिक्खू धम्मसभायं कथं समुट्ठापेसुं ‘‘आवुसो, चिञ्चमाणविका एवं उळारगुणं अग्गदक्खिणेय्यं सम्मासम्बुद्धं अभूतेन अक्कोसित्वा महाविनासं पत्ता’’ति। सत्था आगन्त्वा ‘‘काय नुत्थ, भिक्खवे, एतरहि कथाय सन्निसिन्ना’’ति पुच्छित्वा ‘‘इमाय नामा’’ति वुत्ते ‘‘न, भिक्खवे, इदानेव, पुब्बेपि सा मं अभूतेन अक्कोसित्वा महाविनासं पत्तायेवा’’ति महापदुमजातकम्पि वित्थारेत्वा उपरि धम्मं देसेन्तो इमिस्सा अट्ठुप्पत्तिया ‘‘एकधम्मं अतीतस्सा’’ति इदं सुत्तं देसेसि।
25. Pañcame ekadhammaṃ atītassāti kā uppatti? Bhagavato bhikkhusaṅghassa ca mahālābhasakkāro uppajji, titthiyānaṃ parihāyi. Te hatalābhasakkārā nippabhā nittejā issāpakatā ciñcamāṇavikaṃ nāma paribbājikaṃ uyyojesuṃ – ‘‘ehi, tvaṃ bhagini, samaṇaṃ gotamaṃ abhūtena abbhācikkhassū’’ti. Sā bhagavantaṃ catuparisamajjhe dhammaṃ desentaṃ upagantvā abhūtena abbhācikkhitvā sakkenassā abhūtabhāve pakāsite mahājanena ‘‘dhī kāḷakaṇṇī’’ti vihārato nikkaḍḍhāpitā pathaviyā vivare dinne avīcijālānaṃ indhanaṃ hutvāva avīciniraye nibbatti, bhiyyosomattāya titthiyānaṃ lābhasakkāro parihāyi. Bhikkhū dhammasabhāyaṃ kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ ‘‘āvuso, ciñcamāṇavikā evaṃ uḷāraguṇaṃ aggadakkhiṇeyyaṃ sammāsambuddhaṃ abhūtena akkositvā mahāvināsaṃ pattā’’ti. Satthā āgantvā ‘‘kāya nuttha, bhikkhave, etarahi kathāya sannisinnā’’ti pucchitvā ‘‘imāya nāmā’’ti vutte ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi sā maṃ abhūtena akkositvā mahāvināsaṃ pattāyevā’’ti mahāpadumajātakampi vitthāretvā upari dhammaṃ desento imissā aṭṭhuppattiyā ‘‘ekadhammaṃ atītassā’’ti idaṃ suttaṃ desesi.
तत्थ एकधम्मन्ति एकं वचीसच्चसङ्खातं धम्मं। अतीतस्साति या सा अट्ठ अनरियवोहारे वज्जेत्वा अट्ठसु अरियवोहारेसु पतिट्ठापनत्थं ‘‘सच्चं , भणे, नालिक’’न्ति अरियेहि ठपिता मरियादा, तं अतिक्कमित्वा ठितस्स। पुरिसो एव पुग्गलोति पुरिसपुग्गलो, तस्स। अकरणीयन्ति कातुं असक्कुणेय्यं। सम्पजानमुसावादी हि पुग्गलो किञ्चि पापकम्मं कत्वा ‘‘इदं नाम तया कत’’न्ति वुत्ते ‘‘न मया कत’’न्ति मुसावादेनेव परिहरिस्सति। एवञ्च पटिपज्जन्तो किञ्चि पापकम्मं करोतियेव, न तत्थ लज्जति सच्चमरियादाय समतिक्कन्तत्ता। तेन वुत्तं ‘‘कतमं एकधम्मं, यदिदं, भिक्खवे, सम्पजानमुसावादो’’ति।
Tattha ekadhammanti ekaṃ vacīsaccasaṅkhātaṃ dhammaṃ. Atītassāti yā sā aṭṭha anariyavohāre vajjetvā aṭṭhasu ariyavohāresu patiṭṭhāpanatthaṃ ‘‘saccaṃ , bhaṇe, nālika’’nti ariyehi ṭhapitā mariyādā, taṃ atikkamitvā ṭhitassa. Puriso eva puggaloti purisapuggalo, tassa. Akaraṇīyanti kātuṃ asakkuṇeyyaṃ. Sampajānamusāvādī hi puggalo kiñci pāpakammaṃ katvā ‘‘idaṃ nāma tayā kata’’nti vutte ‘‘na mayā kata’’nti musāvādeneva pariharissati. Evañca paṭipajjanto kiñci pāpakammaṃ karotiyeva, na tattha lajjati saccamariyādāya samatikkantattā. Tena vuttaṃ ‘‘katamaṃ ekadhammaṃ, yadidaṃ, bhikkhave, sampajānamusāvādo’’ti.
गाथायं मुसावादिस्साति मुसा अभूतं अतच्छं परेसं विञ्ञापनवसेन वदनसीलस्स। यस्स दससु वचनेसु एकम्पि सच्चं नत्थि, एवरूपे वत्तब्बमेव नत्थि। जन्तुनोति सत्तस्स। सत्तो हि जायनट्ठेन ‘‘जन्तू’’ति वुच्चति। वितिण्णपरलोकस्साति विस्सट्ठपरलोकस्स। ईदिसो हि मनुस्ससम्पत्ति देवलोकसम्पत्ति अवसाने निब्बानसम्पत्तीति इमा तिस्सोपि सम्पत्तियो न पस्सति। नत्थि पापन्ति तस्स तादिसस्स इदं नाम पापं न कत्तब्बन्ति नत्थीति।
Gāthāyaṃ musāvādissāti musā abhūtaṃ atacchaṃ paresaṃ viññāpanavasena vadanasīlassa. Yassa dasasu vacanesu ekampi saccaṃ natthi, evarūpe vattabbameva natthi. Jantunoti sattassa. Satto hi jāyanaṭṭhena ‘‘jantū’’ti vuccati. Vitiṇṇaparalokassāti vissaṭṭhaparalokassa. Īdiso hi manussasampatti devalokasampatti avasāne nibbānasampattīti imā tissopi sampattiyo na passati. Natthi pāpanti tassa tādisassa idaṃ nāma pāpaṃ na kattabbanti natthīti.
पञ्चमसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Pañcamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / इतिवुत्तकपाळि • Itivuttakapāḷi / ५. मुसावादसुत्तं • 5. Musāvādasuttaṃ
