| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ද්‌වෙමාතිකාපාළි • Dvemātikāpāḷi |
පාචිත්‌තියකණ්‌ඩො
Pācittiyakaṇḍo
1. මුසාවාදවග්‌ගො
1. Musāvādavaggo
1. මුසාවාදසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
1. Musāvādasikkhāpadavaṇṇanā
පාචිත්‌තියෙසු මුසාවාදවග්‌ගස්‌ස පඨමෙ සම්‌පජානමුසාවාදෙති පුබ්‌බෙපි ජානිත්‌වා වචනක්‌ඛණෙපි ජානන්‌තස්‌සෙව මුසාවාදභණනෙ. භණනඤ්‌ච නාම ඉධ අභූතස්‌ස වා භූතතං, භූතස්‌ස වා අභූතතං කත්‌වා කායෙන වා වාචාය වා විඤ්‌ඤාපනප්‌පයොගො, නිමිත්‌තත්‌ථෙ චෙතං භුම්‌මවචනං. තස්‌මා යො සම්‌පජානමුසාවාදං වදති, තස්‌ස තංනිමිත්‌තං තංහෙතු තප්‌පච්‌චයා පාචිත්‌තියං හොතීති එවමෙත්‌ථ අඤ්‌ඤෙසු ච ඊදිසෙසු අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො.
Pācittiyesu musāvādavaggassa paṭhame sampajānamusāvādeti pubbepi jānitvā vacanakkhaṇepi jānantasseva musāvādabhaṇane. Bhaṇanañca nāma idha abhūtassa vā bhūtataṃ, bhūtassa vā abhūtataṃ katvā kāyena vā vācāya vā viññāpanappayogo, nimittatthe cetaṃ bhummavacanaṃ. Tasmā yo sampajānamusāvādaṃ vadati, tassa taṃnimittaṃ taṃhetu tappaccayā pācittiyaṃ hotīti evamettha aññesu ca īdisesu attho veditabbo.
සාවත්‌ථියං හත්‌ථකං සක්‍යපුත්‌තං ආරබ්‌භ අවජානිත්‌වා පටිජානනාදිවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, සාධාරණපඤ්‌ඤත්‌ති, අනාණත්‌තිකං, උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මාරොචනත්‌ථං මුසා භණන්‌තස්‌ස පාරාජිකං, අමූලකෙන පාරාජිකෙන අනුද්‌ධංසනත්‌ථං සඞ්‌ඝාදිසෙසො, සඞ්‌ඝාදිසෙසෙන අනුද්‌ධංසනත්‌ථං පාචිත්‌තියං, ආචාරවිපත්‌තියා අනුද්‌ධංසනත්‌ථං දුක්‌කටං, ‘‘යො තෙ විහාරෙ වසී’’තිආදිනා (පාරා. 220) පරියායෙන උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මාරොචනත්‌ථං පටිවිජානන්‌තස්‌ස මුසා භණිතෙ ථුල්‌ලච්‌චයං, අප්‌පටිවිජානන්‌තස්‌ස දුක්‌කටං, කෙවලං මුසා භණන්‌තස්‌ස ඉධ පාචිත්‌තියං. අනුපධාරෙත්‌වා සහසා භණන්‌තස්‌ස, ‘‘අඤ්‌ඤං භණිස්‌සාමී’’ති අඤ්‌ඤං භණන්‌තස්‌ස, උම්‌මත්‌තකාදීනඤ්‌ච අනාපත්‌ති. විසංවාදනපුරෙක්‌ඛාරතා, විසංවාදනචිත්‌තෙන යමත්‌ථං වත්‌තුකාමො, තස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස විඤ්‌ඤාපනපයොගො චාති ඉමානෙත්‌ථ ද්‌වෙ අඞ්‌ගානි. සමුට්‌ඨානාදීනි අදින්‌නාදානසදිසානීති.
Sāvatthiyaṃ hatthakaṃ sakyaputtaṃ ārabbha avajānitvā paṭijānanādivatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, uttarimanussadhammārocanatthaṃ musā bhaṇantassa pārājikaṃ, amūlakena pārājikena anuddhaṃsanatthaṃ saṅghādiseso, saṅghādisesena anuddhaṃsanatthaṃ pācittiyaṃ, ācāravipattiyā anuddhaṃsanatthaṃ dukkaṭaṃ, ‘‘yo te vihāre vasī’’tiādinā (pārā. 220) pariyāyena uttarimanussadhammārocanatthaṃ paṭivijānantassa musā bhaṇite thullaccayaṃ, appaṭivijānantassa dukkaṭaṃ, kevalaṃ musā bhaṇantassa idha pācittiyaṃ. Anupadhāretvā sahasā bhaṇantassa, ‘‘aññaṃ bhaṇissāmī’’ti aññaṃ bhaṇantassa, ummattakādīnañca anāpatti. Visaṃvādanapurekkhāratā, visaṃvādanacittena yamatthaṃ vattukāmo, tassa puggalassa viññāpanapayogo cāti imānettha dve aṅgāni. Samuṭṭhānādīni adinnādānasadisānīti.
මුසාවාදසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Musāvādasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
2. ඔමසවාදසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
2. Omasavādasikkhāpadavaṇṇanā
දුතියෙ ඔමසවාදෙති ඔවිජ්‌ඣනවචනෙ, ජාතිනාමගොත්‌තකම්‌මසිප්‌පආබාධලිඞ්‌ගකිලෙසආපත්‌තිඅක්‌කොසෙසු භූතෙන වා අභූතෙන වා යෙන කෙනචි පාරාජිකං ආපන්‌නං වා අනාපන්‌නං වා යංකිඤ්‌චි භික්‌ඛුං යාය කායචි වාචාය වා හත්‌ථමුද්‌දාය වා අනඤ්‌ඤාපදෙසෙන අක්‌කොසනවචනෙ පාචිත්‌තියන්‌ති අත්‌ථො.
Dutiye omasavādeti ovijjhanavacane, jātināmagottakammasippaābādhaliṅgakilesaāpattiakkosesu bhūtena vā abhūtena vā yena kenaci pārājikaṃ āpannaṃ vā anāpannaṃ vā yaṃkiñci bhikkhuṃ yāya kāyaci vācāya vā hatthamuddāya vā anaññāpadesena akkosanavacane pācittiyanti attho.
සාවත්‌ථියං ඡබ්‌බග්‌ගියෙ භික්‌ඛූ ආරබ්‌භ ඔමසනවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, සාධාරණපඤ්‌ඤත්‌ති, අනාණත්‌තිකං, තෙහියෙව දසහි අක්‌කොසවත්‌ථූහි ‘‘සන්‌ති ඉධෙකච්‌චෙ චණ්‌ඩාලා’’තිආදිනා (පාචි. 26) නයෙන අඤ්‌ඤාපදෙසං කත්‌වා අක්‌කොසන්‌තස්‌ස, ‘‘චොරොසි ගණ්‌ඨිභෙදකොසී’’තිආදීහි පාළිමුත්‌තකපදෙහි අක්‌කොසන්‌තස්‌ස, යථා තථා වා අනුපසම්‌පන්‌නං අක්‌කොසන්‌තස්‌ස ච දුක්‌කටං. ඉධ භික්‌ඛුනීපි අනුපසම්‌පන්‌නසඞ්‌ඛ්‍යං ගච්‌ඡති. අනක්‌කොසිතුකාමස්‌ස කෙවලං දවකම්‍යතාය වදතො සබ්‌බත්‌ථ දුබ්‌භාසිතං. අත්‌ථධම්‌මඅනුසාසනිපුරෙක්‌ඛාරානං, උම්‌මත්‌තකාදීනඤ්‌ච අනාපත්‌ති. යං අක්‌කොසති, තස්‌ස උපසම්‌පන්‌නතා, අනඤ්‌ඤාපදෙසෙන ජාතිආදීහි අක්‌කොසනං, ‘‘මං අක්‌කොසතී’’ති ජානනා, අත්‌ථපුරෙක්‌ඛාරතාදීනං අභාවොති ඉමානෙත්‌ථ චත්‌තාරි අඞ්‌ගානි. සමුට්‌ඨානාදීනි අදින්‌නාදානසදිසානි, වෙදනා පන ඉධ දුක්‌ඛාති.
Sāvatthiyaṃ chabbaggiye bhikkhū ārabbha omasanavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, tehiyeva dasahi akkosavatthūhi ‘‘santi idhekacce caṇḍālā’’tiādinā (pāci. 26) nayena aññāpadesaṃ katvā akkosantassa, ‘‘corosi gaṇṭhibhedakosī’’tiādīhi pāḷimuttakapadehi akkosantassa, yathā tathā vā anupasampannaṃ akkosantassa ca dukkaṭaṃ. Idha bhikkhunīpi anupasampannasaṅkhyaṃ gacchati. Anakkositukāmassa kevalaṃ davakamyatāya vadato sabbattha dubbhāsitaṃ. Atthadhammaanusāsanipurekkhārānaṃ, ummattakādīnañca anāpatti. Yaṃ akkosati, tassa upasampannatā, anaññāpadesena jātiādīhi akkosanaṃ, ‘‘maṃ akkosatī’’ti jānanā, atthapurekkhāratādīnaṃ abhāvoti imānettha cattāri aṅgāni. Samuṭṭhānādīni adinnādānasadisāni, vedanā pana idha dukkhāti.
ඔමසවාදසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Omasavādasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
3. පෙසුඤ්‌ඤසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
3. Pesuññasikkhāpadavaṇṇanā
තතියෙ භික්‌ඛුපෙසුඤ්‌ඤෙති භික්‌ඛුස්‌ස පෙසුඤ්‌ඤෙ, ජාතිආදීහි අක්‌කොසවත්‌ථූහි භික්‌ඛූ අක්‌කොසන්‌තස්‌ස භික්‌ඛුනො සුත්‌වා වචනං භික්‌ඛුනො පියකම්‍යතාය වා භෙදාධිප්‌පායෙන වා යො අක්‌කුද්‌ධො, තස්‌ස භික්‌ඛුස්‌ස කායෙන වා වාචාය වා උපසංහටෙ තස්‌මිං පෙසුඤ්‌ඤකරණවචනෙ පාචිත්‌තියන්‌ති අත්‌ථො.
Tatiye bhikkhupesuññeti bhikkhussa pesuññe, jātiādīhi akkosavatthūhi bhikkhū akkosantassa bhikkhuno sutvā vacanaṃ bhikkhuno piyakamyatāya vā bhedādhippāyena vā yo akkuddho, tassa bhikkhussa kāyena vā vācāya vā upasaṃhaṭe tasmiṃ pesuññakaraṇavacane pācittiyanti attho.
සාවත්‌ථියං ඡබ්‌බග්‌ගියෙ භික්‌ඛූ ආරබ්‌භ පෙසුඤ්‌ඤඋපසංහරණවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, සාධාරණපඤ්‌ඤත්‌ති, අනාණත්‌තිකං, වුත්‌තනයෙනෙව අඤ්‌ඤාපදෙසෙන අක්‌කොසන්‌තස්‌ස වචනූපසංහාරෙ වා පාළිමුත්‌තකඅක්‌කොසූපසංහාරෙ වා අනුපසම්‌පන්‌නස්‌ස ච උපසංහාරෙ දුක්‌කටං. ඉධාපි භික්‌ඛුනී අනුපසම්‌පන්‌නට්‌ඨානෙ ඨිතා. න පියකම්‍යතාය, න භෙදාධිප්‌පායෙන කෙවලං පාපගරහිතාය වදන්‌තස්‌ස, උම්‌මත්‌තකාදීනඤ්‌ච අනාපත්‌ති. ජාතිආදීහි අනඤ්‌ඤාපදෙසෙන අක්‌කොසන්‌තස්‌ස භික්‌ඛුනො සුත්‌වා වචනං භික්‌ඛුස්‌ස උපසංහරණං, පියකම්‍යතාභෙදාධිප්‌පායෙසු අඤ්‌ඤතරතා , තස්‌ස විජානනාති ඉමානෙත්‌ථ තීණි අඞ්‌ගානි. සමුට්‌ඨානාදීනි අදින්‌නාදානසදිසානෙවාති.
Sāvatthiyaṃ chabbaggiye bhikkhū ārabbha pesuññaupasaṃharaṇavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, vuttanayeneva aññāpadesena akkosantassa vacanūpasaṃhāre vā pāḷimuttakaakkosūpasaṃhāre vā anupasampannassa ca upasaṃhāre dukkaṭaṃ. Idhāpi bhikkhunī anupasampannaṭṭhāne ṭhitā. Na piyakamyatāya, na bhedādhippāyena kevalaṃ pāpagarahitāya vadantassa, ummattakādīnañca anāpatti. Jātiādīhi anaññāpadesena akkosantassa bhikkhuno sutvā vacanaṃ bhikkhussa upasaṃharaṇaṃ, piyakamyatābhedādhippāyesu aññataratā , tassa vijānanāti imānettha tīṇi aṅgāni. Samuṭṭhānādīni adinnādānasadisānevāti.
පෙසුඤ්‌ඤසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Pesuññasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
4. පදසොධම්‌මසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
4. Padasodhammasikkhāpadavaṇṇanā
චතුත්‌ථෙ පදසො ධම්‌මං වාචෙය්‍යාති සඞ්‌ගීතිත්‌තයං අනාරුළ්‌හම්‌පි රාජොවාදතික්‌ඛින්‌ද්‍රියචතුපරිවත්‌තනනන්‌දොපනන්‌දකුලුම්‌පසුත්‌තමග්‌ගකථාදිධම්‌මඤ්‌ච සඞ්‌ගීතිත්‌තයමාරුළ්‌හං තිපිටකධම්‌මඤ්‌ච පදං පදං වාචෙය්‍ය, පදානුපදඅන්‌වක්‌ඛරඅනුබ්‍යඤ්‌ජනෙසු එකෙකං කොට්‌ඨාසන්‌ති අත්‌ථො. පාචිත්‌තියන්‌ති එතෙසු පදාදීසු භික්‌ඛුඤ්‌ච භික්‌ඛුනිඤ්‌ච ඨපෙත්‌වා යංකඤ්‌චි කොට්‌ඨාසං අවසෙසපුග්‌ගලෙහි සද්‌ධිං එකතො භණන්‌තස්‌ස පදාදිගණනාය පාචිත්‌තියං.
Catutthe padaso dhammaṃ vāceyyāti saṅgītittayaṃ anāruḷhampi rājovādatikkhindriyacatuparivattananandopanandakulumpasuttamaggakathādidhammañca saṅgītittayamāruḷhaṃ tipiṭakadhammañca padaṃ padaṃ vāceyya, padānupadaanvakkharaanubyañjanesu ekekaṃ koṭṭhāsanti attho. Pācittiyanti etesu padādīsu bhikkhuñca bhikkhuniñca ṭhapetvā yaṃkañci koṭṭhāsaṃ avasesapuggalehi saddhiṃ ekato bhaṇantassa padādigaṇanāya pācittiyaṃ.
සාවත්‌ථියං ඡබ්‌බග්‌ගියෙ භික්‌ඛූ ආරබ්‌භ පදසො ධම්‌මවාචනවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, සාධාරණපඤ්‌ඤත්‌ති, අනාණත්‌තිකං, තිකපාචිත්‌තියං. උපසම්‌පන්‌නෙ අනුපසම්‌පන්‌නසඤ්‌ඤිනො වෙමතිකස්‌ස වා දුක්‌කටං. අනුපසම්‌පන්‌නෙන සද්‌ධිං එකතො උද්‌දෙසග්‌ගහණෙ, සජ්‌ඣායකරණෙ, තස්‌ස සන්‌තිකෙ උද්‌දෙසග්‌ගහණෙ, යෙභුය්‍යෙන පගුණගන්‌ථං භණන්‌තස්‌ස, ඔසාරෙන්‌තස්‌ස ච ඛලිතට්‌ඨානෙ ‘‘එවං භණාහී’’ති වචනෙ ච එකතො භණන්‌තස්‌සාපි, උම්‌මත්‌තකාදීනඤ්‌ච අනාපත්‌ති. අනුපසම්‌පන්‌නතා, වුත්‌තලක්‌ඛණං ධම්‌මං පදසො වාචනතා, එකතො ඔසාපනඤ්‌චාති ඉමානෙත්‌ථ තීණි අඞ්‌ගානි. පදසොධම්‌මසමුට්‌ඨානං, කිරියං, නොසඤ්‌ඤාවිමොක්‌ඛං, අචිත්‌තකං, පණ්‌ණත්‌තිවජ්‌ජං, වචීකම්‌මං, තිචිත්‌තං, තිවෙදනන්‌ති.
Sāvatthiyaṃ chabbaggiye bhikkhū ārabbha padaso dhammavācanavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, tikapācittiyaṃ. Upasampanne anupasampannasaññino vematikassa vā dukkaṭaṃ. Anupasampannena saddhiṃ ekato uddesaggahaṇe, sajjhāyakaraṇe, tassa santike uddesaggahaṇe, yebhuyyena paguṇaganthaṃ bhaṇantassa, osārentassa ca khalitaṭṭhāne ‘‘evaṃ bhaṇāhī’’ti vacane ca ekato bhaṇantassāpi, ummattakādīnañca anāpatti. Anupasampannatā, vuttalakkhaṇaṃ dhammaṃ padaso vācanatā, ekato osāpanañcāti imānettha tīṇi aṅgāni. Padasodhammasamuṭṭhānaṃ, kiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, acittakaṃ, paṇṇattivajjaṃ, vacīkammaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
පදසොධම්‌මසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Padasodhammasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
5. පඨමසහසෙය්‍යසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
5. Paṭhamasahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā
පඤ්‌චමෙ අනුපසම්‌පන්‌නෙනාති භික්‌ඛුං ඨපෙත්‌වා අන්‌තමසො පාරාජිකවත්‌ථුභූතෙන තිරච්‌ඡානගතෙනාපි. උත්‌තරිදිරත්‌තතිරත්‌තන්‌ති ද්‌වින්‌නං වා තිණ්‌ණං වා රත්‌තීනං උපරි. සහසෙය්‍යන්‌ති සබ්‌බච්‌ඡන්‌නපරිච්‌ඡන්‌නෙ යෙභුය්‍යෙන ඡන්‌නපරිච්‌ඡන්‌නෙ වා සෙනාසනෙ පුබ්‌බාපරියෙන වා එකක්‌ඛණෙන වා එකතො නිපජ්‌ජනං. කප්‌පෙය්‍යාති විදහෙය්‍ය සම්‌පාදෙය්‍ය. තත්‌ථ ඡදනං අනාහච්‌ච දියඩ්‌ඪහත්‌ථුබ්‌බෙධෙන පාකාරාදිනා පරිච්‌ඡින්‌නම්‌පි සබ්‌බපරිච්‌ඡන්‌නමිච්‌චෙව වෙදිතබ්‌බං, තස්‌මා ඉමිනා ලක්‌ඛණෙන සමන්‌නාගතො සචෙපි සත්‌තභූමිකො පාසාදො එකූපචාරො හොති, සතගබ්‌භං වා චතුසාලං, යො තත්‌ථ වා අඤ්‌ඤත්‌ථ වා තාදිසෙ තෙන වා අඤ්‌ඤෙන වා අනුපසම්‌පන්‌නෙන සහ තිස්‌සො රත්‌තියො සයිත්‌වා චතුත්‌ථදිවසෙ අත්‌ථඞ්‌ගතෙ සූරියෙ අනුපසම්‌පන්‌නෙ නිපන්‌නෙ ගබ්‌භද්‌වාරං පිධාය වා අපිධාය වා නිපජ්‌ජති, පඨමනිපන්‌නො වා තස්‌මිං නිපජ්‌ජන්‌තෙ න වුට්‌ඨාති, තස්‌ස උභින්‌නං උට්‌ඨහිත්‌වා නිපජ්‌ජනප්‌පයොගගණනාය අනුපසම්‌පන්‌නගණනාය ච පාචිත්‌තියං. අයමෙත්‌ථ සඞ්‌ඛෙපො, විත්‌ථාරො පන සමන්‌තපාසාදිකායං (පාචි. අට්‌ඨ. 51) සබ්‌බප්‌පකාරතො වුත්‌තො.
Pañcame anupasampannenāti bhikkhuṃ ṭhapetvā antamaso pārājikavatthubhūtena tiracchānagatenāpi. Uttaridirattatirattanti dvinnaṃ vā tiṇṇaṃ vā rattīnaṃ upari. Sahaseyyanti sabbacchannaparicchanne yebhuyyena channaparicchanne vā senāsane pubbāpariyena vā ekakkhaṇena vā ekato nipajjanaṃ. Kappeyyāti vidaheyya sampādeyya. Tattha chadanaṃ anāhacca diyaḍḍhahatthubbedhena pākārādinā paricchinnampi sabbaparicchannamicceva veditabbaṃ, tasmā iminā lakkhaṇena samannāgato sacepi sattabhūmiko pāsādo ekūpacāro hoti, satagabbhaṃ vā catusālaṃ, yo tattha vā aññattha vā tādise tena vā aññena vā anupasampannena saha tisso rattiyo sayitvā catutthadivase atthaṅgate sūriye anupasampanne nipanne gabbhadvāraṃ pidhāya vā apidhāya vā nipajjati, paṭhamanipanno vā tasmiṃ nipajjante na vuṭṭhāti, tassa ubhinnaṃ uṭṭhahitvā nipajjanappayogagaṇanāya anupasampannagaṇanāya ca pācittiyaṃ. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana samantapāsādikāyaṃ (pāci. aṭṭha. 51) sabbappakārato vutto.
ආළවියං සම්‌බහුලෙ භික්‌ඛූ ආරබ්‌භ අනුපසම්‌පන්‌නෙන සහසෙය්‍යවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, ‘‘උත්‌තරිදිරත්‌තතිරත්‌ත’’න්‌ති අයමෙත්‌ථ අනුපඤ්‌ඤත්‌ති, සාධාරණපඤ්‌ඤත්‌ති, අනාණත්‌තිකං, තිකපාචිත්‌තියං, උපසම්‌පන්‌නෙ අනුපසම්‌පන්‌නසඤ්‌ඤිනො වෙමතිකස්‌ස වා උපද්‌ධච්‌ඡන්‌නපරිච්‌ඡන්‌නාදීසු ච දුක්‌කටං. ඌනකදිරත්‌තතිරත්‌තං වසන්‌තස්‌ස, තතියාය රත්‌තියා පුරාරුණා නික්‌ඛමිත්‌වා පුන වසන්‌තස්‌ස, සබ්‌බච්‌ඡන්‌නසබ්‌බාපරිච්‌ඡන්‌නාදීසු වසන්‌තස්‌ස, ඉතරස්‌මිං නිසින්‌නෙ නිපජ්‌ජන්‌තස්‌ස, නිපන්‌නෙ වා නිසීදන්‌තස්‌ස, උම්‌මත්‌තකාදීනඤ්‌ච අනාපත්‌ති. පාචිත්‌තියවත්‌ථුකසෙනාසනං, තත්‌ථ අනුපසම්‌පන්‌නෙන සහ නිපජ්‌ජනං, චතුත්‌ථදිවසෙ සූරියත්‌ථඞ්‌ගමනන්‌ති ඉමානෙත්‌ථ තීණි අඞ්‌ගානි. සමුට්‌ඨානාදීනි එළකලොමසදිසානෙවාති.
Āḷaviyaṃ sambahule bhikkhū ārabbha anupasampannena sahaseyyavatthusmiṃ paññattaṃ, ‘‘uttaridirattatiratta’’nti ayamettha anupaññatti, sādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, tikapācittiyaṃ, upasampanne anupasampannasaññino vematikassa vā upaddhacchannaparicchannādīsu ca dukkaṭaṃ. Ūnakadirattatirattaṃ vasantassa, tatiyāya rattiyā purāruṇā nikkhamitvā puna vasantassa, sabbacchannasabbāparicchannādīsu vasantassa, itarasmiṃ nisinne nipajjantassa, nipanne vā nisīdantassa, ummattakādīnañca anāpatti. Pācittiyavatthukasenāsanaṃ, tattha anupasampannena saha nipajjanaṃ, catutthadivase sūriyatthaṅgamananti imānettha tīṇi aṅgāni. Samuṭṭhānādīni eḷakalomasadisānevāti.
පඨමසහසෙය්‍යසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Paṭhamasahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
6. දුතියසහසෙය්‍යසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
6. Dutiyasahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā
ඡට්‌ඨෙ මාතුගාමෙනාති අන්‌තමසො තදහුජාතායපි මනුස්‌සිත්‌ථියා. දිස්‌සමානරූපා පන යක්‌ඛිපෙතියො පණ්‌ඩකො මෙථුනවත්‌ථුභූතා ච තිරච්‌ඡානිත්‌ථියො ඉධ දුක්‌කටවත්‌ථුකා හොන්‌ති.
Chaṭṭhe mātugāmenāti antamaso tadahujātāyapi manussitthiyā. Dissamānarūpā pana yakkhipetiyo paṇḍako methunavatthubhūtā ca tiracchānitthiyo idha dukkaṭavatthukā honti.
සාවත්‌ථියං ආයස්‌මන්‌තං අනුරුද්‌ධත්‌ථෙරං ආරබ්‌භ මාතුගාමෙන සහසෙය්‍යවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, සෙසං අනන්‌තරසික්‌ඛාපදෙ වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බං අඤ්‌ඤත්‍ර රත්‌තිපරිච්‌ඡෙදා, තත්‍ර හි චතුත්‌ථදිවසෙ ආපත්‌ති, ඉධ පන පඨමදිවසෙපීති.
Sāvatthiyaṃ āyasmantaṃ anuruddhattheraṃ ārabbha mātugāmena sahaseyyavatthusmiṃ paññattaṃ, sesaṃ anantarasikkhāpade vuttanayeneva veditabbaṃ aññatra rattiparicchedā, tatra hi catutthadivase āpatti, idha pana paṭhamadivasepīti.
දුතියසහසෙය්‍යසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Dutiyasahaseyyasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
7. ධම්‌මදෙසනාසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
7. Dhammadesanāsikkhāpadavaṇṇanā
සත්‌තමෙ උත්‌තරිඡප්‌පඤ්‌චවාචාහීතිඑත්‌ථ එකො ගාථාපාදො එකා වාචාති එවං සබ්‌බත්‌ථ වාචාපමාණං වෙදිතබ්‌බං. ධම්‌මං දෙසෙය්‍යාති පදසොධම්‌මසික්‌ඛාපදෙ වුත්‌තලක්‌ඛණං ධම්‌මං වා අට්‌ඨකථාධම්‌මං වා භාසෙය්‍ය. අඤ්‌ඤත්‍ර විඤ්‌ඤුනා පුරිසවිග්‌ගහෙනාති විනා විඤ්‌ඤුනා පුරිසෙන. මනුස්‌සවිග්‌ගහං ගහෙත්‌වා ඨිතෙන පන යක්‌ඛෙන වා පෙතෙන වා තිරච්‌ඡානෙන වා සද්‌ධිං ඨිතායපි ධම්‌මං දෙසෙතුං න වට්‌ටති. පාචිත්‌තියන්‌ති දුතියානියතෙ වුත්‌තලක්‌ඛණෙන මනුස්‌සෙන විනා විඤ්‌ඤුමනුස්‌සිත්‌ථියා ඡන්‌නං වාචානං උපරි පදාදිවසෙන ධම්‌මං දෙසෙන්‌තස්‌ස පදාදිගණනාය, බහූනං දෙසයතො මාතුගාමගණනාය ච පාචිත්‌තියං.
Sattame uttarichappañcavācāhītiettha eko gāthāpādo ekā vācāti evaṃ sabbattha vācāpamāṇaṃ veditabbaṃ. Dhammaṃ deseyyāti padasodhammasikkhāpade vuttalakkhaṇaṃ dhammaṃ vā aṭṭhakathādhammaṃ vā bhāseyya. Aññatra viññunā purisaviggahenāti vinā viññunā purisena. Manussaviggahaṃ gahetvā ṭhitena pana yakkhena vā petena vā tiracchānena vā saddhiṃ ṭhitāyapi dhammaṃ desetuṃ na vaṭṭati. Pācittiyanti dutiyāniyate vuttalakkhaṇena manussena vinā viññumanussitthiyā channaṃ vācānaṃ upari padādivasena dhammaṃ desentassa padādigaṇanāya, bahūnaṃ desayato mātugāmagaṇanāya ca pācittiyaṃ.
සාවත්‌ථියං උදායිත්‌ථෙරං ආරබ්‌භ මාතුගාමස්‌ස ධම්‌මදෙසනාවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, ‘‘අඤ්‌ඤත්‍ර විඤ්‌ඤුනා’’ති අයමෙත්‌ථ අනුපඤ්‌ඤත්‌ති, සාධාරණපඤ්‌ඤත්‌ති, අනාණත්‌තිකං, තිකපාචිත්‌තියං, අමාතුගාමෙ මාතුගාමසඤ්‌ඤිනො වෙමතිකස්‌ස වා යක්‌ඛිපෙතිපණ්‌ඩකමනුස්‌සවිග්‌ගහතිරච්‌ඡානිත්‌ථීනං දෙසෙන්‌තස්‌ස ච දුක්‌කටං. ඡහි වාචාහි, තතො වා ඔරං දෙසෙන්‌තස්‌ස, වුත්‌තලක්‌ඛණෙ වා පුරිසෙ සති, සයං වා උට්‌ඨාය, පුන නිසීදිත්‌වා මාතුගාමස්‌ස වා උට්‌ඨහිත්‌වා පුන නිසින්‌නස්‌ස, අඤ්‌ඤස්‌ස වා මාතුගාමස්‌ස දෙසයතො, ‘‘දීඝනිකායො නාම භන්‌තෙ කිමත්‌ථියො’’ති එවං පන පුට්‌ඨෙ සබ්‌බම්‌පි දීඝනිකායං දෙසෙන්‌තස්‌ස, අඤ්‌ඤස්‌සත්‌ථාය වුච්‌චමානං මාතුගාමෙ සුණන්‌තෙ, උම්‌මත්‌තකාදීනඤ්‌ච අනාපත්‌ති. වුත්‌තලක්‌ඛණස්‌ස ධම්‌මස්‌ස ඡන්‌නං වාචානං උපරි දෙසනා, වුත්‌තලක්‌ඛණො මාතුගාමො, ඉරියාපථපරිවත්‌තාභාවො, කප්‌පියකාරකස්‌සාභාවො, අපඤ්‌හාවිස්‌සජ්‌ජනාති ඉමානෙත්‌ථ පඤ්‌ච අඞ්‌ගානි. සමුට්‌ඨානාදීනි පදසොධම්‌මසදිසානෙව, කෙවලං ඉධ කිරියාකිරියං හොතීති.
Sāvatthiyaṃ udāyittheraṃ ārabbha mātugāmassa dhammadesanāvatthusmiṃ paññattaṃ, ‘‘aññatra viññunā’’ti ayamettha anupaññatti, sādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, tikapācittiyaṃ, amātugāme mātugāmasaññino vematikassa vā yakkhipetipaṇḍakamanussaviggahatiracchānitthīnaṃ desentassa ca dukkaṭaṃ. Chahi vācāhi, tato vā oraṃ desentassa, vuttalakkhaṇe vā purise sati, sayaṃ vā uṭṭhāya, puna nisīditvā mātugāmassa vā uṭṭhahitvā puna nisinnassa, aññassa vā mātugāmassa desayato, ‘‘dīghanikāyo nāma bhante kimatthiyo’’ti evaṃ pana puṭṭhe sabbampi dīghanikāyaṃ desentassa, aññassatthāya vuccamānaṃ mātugāme suṇante, ummattakādīnañca anāpatti. Vuttalakkhaṇassa dhammassa channaṃ vācānaṃ upari desanā, vuttalakkhaṇo mātugāmo, iriyāpathaparivattābhāvo, kappiyakārakassābhāvo, apañhāvissajjanāti imānettha pañca aṅgāni. Samuṭṭhānādīni padasodhammasadisāneva, kevalaṃ idha kiriyākiriyaṃ hotīti.
ධම්‌මදෙසනාසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Dhammadesanāsikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
8. භූතාරොචනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
8. Bhūtārocanasikkhāpadavaṇṇanā
අට්‌ඨමෙ උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මන්‌ති චතුත්‌ථපාරාජිකෙ වුත්‌තලක්‌ඛණං උත්‌තරිමනුස්‌සානං ඣායීනඤ්‌චෙව අරියානඤ්‌ච ධම්‌මං. භූතස්‌මිං පාචිත්‌තියන්‌ති අත්‌තනි ඣානාදිධම්‌මෙ සති තං භික්‌ඛුඤ්‌ච භික්‌ඛුනිඤ්‌ච ඨපෙත්‌වා අඤ්‌ඤස්‌ස ආරොචයතො පාචිත්‌තියං.
Aṭṭhame uttarimanussadhammanti catutthapārājike vuttalakkhaṇaṃ uttarimanussānaṃ jhāyīnañceva ariyānañca dhammaṃ. Bhūtasmiṃ pācittiyanti attani jhānādidhamme sati taṃ bhikkhuñca bhikkhuniñca ṭhapetvā aññassa ārocayato pācittiyaṃ.
වෙසාලියං වග්‌ගුමුදාතීරියෙ භික්‌ඛූ ආරබ්‌භ තෙසං භූතාරොචනවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, සාධාරණපඤ්‌ඤත්‌ති , අනාණත්‌තිකං, නිප්‌පරියායෙන අත්‌තනි විජ්‌ජමානං ඣානාදිධම්‌මං ආරොචෙන්‌තස්‌ස සචෙ යස්‌ස ආරොචෙති, සො අනන්‌තරමෙව ‘‘අයං ඣානලාභී’’ති වා ‘‘අරියො’’ති වා යෙන කෙනචි ආකාරෙන තමත්‌ථං ජානාති, පාචිත්‌තියං. නො චෙ ජානාති, දුක්‌කටං. පරියායෙන ආරොචිතං පන ජානාතු වා, මා වා, දුක්‌කටමෙව. තථාරූපෙ කාරණෙ සති උපසම්‌පන්‌නස්‌ස ආරොචයතො, ආදිකම්‌මිකස්‌ස ච අනාපත්‌ති. යස්‌මා පන අරියානං උම්‌මත්‌තකාදිභාවො නත්‌ථි, ඣානලාභිනො පන තස්‌මිං සති ඣානා පරිහායන්‌ති, තස්‌මා තෙ ඉධ න ගහිතා. උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මස්‌ස භූතතා, අනුපසම්‌පන්‌නස්‌ස ආරොචනං, තඞ්‌ඛණවිජානනා, අනඤ්‌ඤාපදෙසොති ඉමානෙත්‌ථ චත්‌තාරි අඞ්‌ගානි. භූතාරොචනසමුට්‌ඨානං, කිරියං, නොසඤ්‌ඤාවිමොක්‌ඛං, අචිත්‌තකං, පණ්‌ණත්‌තිවජ්‌ජං, කායකම්‌මං, වචීකම්‌මං, කුසලාබ්‍යාකතචිත්‌තෙහි ද්‌විචිත්‌තං, සුඛමජ්‌ඣත්‌තවෙදනාහි ද්‌විවෙදනන්‌ති.
Vesāliyaṃ vaggumudātīriye bhikkhū ārabbha tesaṃ bhūtārocanavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti , anāṇattikaṃ, nippariyāyena attani vijjamānaṃ jhānādidhammaṃ ārocentassa sace yassa āroceti, so anantarameva ‘‘ayaṃ jhānalābhī’’ti vā ‘‘ariyo’’ti vā yena kenaci ākārena tamatthaṃ jānāti, pācittiyaṃ. No ce jānāti, dukkaṭaṃ. Pariyāyena ārocitaṃ pana jānātu vā, mā vā, dukkaṭameva. Tathārūpe kāraṇe sati upasampannassa ārocayato, ādikammikassa ca anāpatti. Yasmā pana ariyānaṃ ummattakādibhāvo natthi, jhānalābhino pana tasmiṃ sati jhānā parihāyanti, tasmā te idha na gahitā. Uttarimanussadhammassa bhūtatā, anupasampannassa ārocanaṃ, taṅkhaṇavijānanā, anaññāpadesoti imānettha cattāri aṅgāni. Bhūtārocanasamuṭṭhānaṃ, kiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, acittakaṃ, paṇṇattivajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, kusalābyākatacittehi dvicittaṃ, sukhamajjhattavedanāhi dvivedananti.
භූතාරොචනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Bhūtārocanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
9. දුට්‌ඨුල්‌ලාරොචනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
9. Duṭṭhullārocanasikkhāpadavaṇṇanā
නවමෙ භික්‌ඛුස්‌සාති පාරාජිකං අනජ්‌ඣාපන්‌නස්‌ස. දුට්‌ඨුල්‌ලන්‌ති කිඤ්‌චාපි ද්‌වින්‌නං ආපත්‌තික්‌ඛන්‌ධානමෙතං අධිවචනං, ඉධ පන සඞ්‌ඝාදිසෙසමෙව අධිප්‌පෙතං. අඤ්‌ඤත්‍ර භික්‌ඛුසම්‌මුතියාති යං සඞ්‌ඝො අභිණ්‌හාපත්‌තිකස්‌ස භික්‌ඛුනො ආයතිං සංවරත්‌ථාය ආපත්‌තීනඤ්‌ච කුලානඤ්‌ච පරියන්‌තං කත්‌වා වා අකත්‌වා වා තික්‌ඛත්‌තුං අපලොකෙත්‌වා කතිකං කරොති, තං ඨපෙත්‌වා, අයථාකතිකාය ‘‘අයං අසුචිං මොචෙත්‌වා සඞ්‌ඝාදිසෙසං ආපන්‌නො’’තිආදිනා නයෙන වත්‌ථුනා සද්‌ධිං ආපත්‌තිං ඝටෙත්‌වා ආරොචෙන්‌තස්‌ස පාචිත්‌තියං.
Navame bhikkhussāti pārājikaṃ anajjhāpannassa. Duṭṭhullanti kiñcāpi dvinnaṃ āpattikkhandhānametaṃ adhivacanaṃ, idha pana saṅghādisesameva adhippetaṃ. Aññatra bhikkhusammutiyāti yaṃ saṅgho abhiṇhāpattikassa bhikkhuno āyatiṃ saṃvaratthāya āpattīnañca kulānañca pariyantaṃ katvā vā akatvā vā tikkhattuṃ apaloketvā katikaṃ karoti, taṃ ṭhapetvā, ayathākatikāya ‘‘ayaṃ asuciṃ mocetvā saṅghādisesaṃ āpanno’’tiādinā nayena vatthunā saddhiṃ āpattiṃ ghaṭetvā ārocentassa pācittiyaṃ.
සාවත්‌ථියං ඡබ්‌බග්‌ගියෙ භික්‌ඛූ ආරබ්‌භ දුට්‌ඨුල්‌ලාපත්‌තිආරොචනවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, සාධාරණපඤ්‌ඤත්‌ති, අනාණත්‌තිකං, තිකපාචිත්‌තියං , අදුට්‌ඨුල්‌ලාය දුට්‌ඨුල්‌ලසඤ්‌ඤිනො වෙමතිකස්‌ස වා දුක්‌කටං, අවසෙසෙ ඡ ආපත්‌තික්‌ඛන්‌ධෙ, අනුපසම්‌පන්‌නස්‌ස පුරිමපඤ්‌චසික්‌ඛාපදවීතික්‌කමසඞ්‌ඛාතං දුට්‌ඨුල්‌ලං වා ඉතරං අදුට්‌ඨුල්‌ලං වා අජ්‌ඣාචාරං ආරොචෙන්‌තස්‌සාපි දුක්‌කටමෙව. වත්‌ථුමත්‌තං වා ආපත්‌තිමත්‌තං වා ආරොචෙන්‌තස්‌ස, භික්‌ඛුසම්‌මුතිපරිච්‌ඡෙදං අනතික්‌කමිත්‌වා ආරොචෙන්‌තස්‌ස, උම්‌මත්‌තකාදීනඤ්‌ච අනාපත්‌ති. වුත්‌තලක්‌ඛණස්‌ස භික්‌ඛුනො සවත්‌ථුකො සඞ්‌ඝාදිසෙසො, අනුපසම්‌පන්‌නස්‌ස ආරොචනං, භික්‌ඛුසම්‌මුතියා අභාවොති ඉමානෙත්‌ථ තීණි අඞ්‌ගානි. සමුට්‌ඨානාදීනි අදින්‌නාදානසදිසානි, වෙදනා පන ඉධ දුක්‌ඛායෙවාති.
Sāvatthiyaṃ chabbaggiye bhikkhū ārabbha duṭṭhullāpattiārocanavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, anāṇattikaṃ, tikapācittiyaṃ , aduṭṭhullāya duṭṭhullasaññino vematikassa vā dukkaṭaṃ, avasese cha āpattikkhandhe, anupasampannassa purimapañcasikkhāpadavītikkamasaṅkhātaṃ duṭṭhullaṃ vā itaraṃ aduṭṭhullaṃ vā ajjhācāraṃ ārocentassāpi dukkaṭameva. Vatthumattaṃ vā āpattimattaṃ vā ārocentassa, bhikkhusammutiparicchedaṃ anatikkamitvā ārocentassa, ummattakādīnañca anāpatti. Vuttalakkhaṇassa bhikkhuno savatthuko saṅghādiseso, anupasampannassa ārocanaṃ, bhikkhusammutiyā abhāvoti imānettha tīṇi aṅgāni. Samuṭṭhānādīni adinnādānasadisāni, vedanā pana idha dukkhāyevāti.
දුට්‌ඨුල්‌ලාරොචනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Duṭṭhullārocanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
10. පථවීඛණනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
10. Pathavīkhaṇanasikkhāpadavaṇṇanā
දසමෙ පථවින්‌ති දුවිධා පථවී ජාතපථවී අජාතපථවීති. තත්‌ථ ජාතපථවී සුද්‌ධමිස්‌සපුඤ්‌ජවසෙන තිවිධා, තත්‌ථ සුද්‌ධපථවී නාම පකතියා සුද්‌ධපංසු වා සුද්‌ධමත්‌තිකා වා. මිස්‌සපථවී නාම යත්‌ථ පංසුතො වා මත්‌තිකාතො වා පාසාණසක්‌ඛරකථලමරුම්‌බවාලුකාසු අඤ්‌ඤතරස්‌ස තතියභාගො හොති. පුඤ්‌ජපථවී නාම ‘‘අතිරෙකචාතුමාසං ඔවට්‌ඨො පංසුපුඤ්‌ජො වා මත්‌තිකාපුඤ්‌ජො වා’’ති (පාචි. 86) වුත්‌තං, වුත්‌තලක්‌ඛණෙන පන මිස්‌සකපුඤ්‌ජොපි පිට්‌ඨිපාසාණෙ ඨිතසුඛුමරජම්‌පි ච දෙවෙ ඵුසායන්‌තෙ සකිං තින්‌තං චතුමාසච්‌චයෙන තින්‌තොකාසො පුඤ්‌ජපථවිසඞ්‌ඛමෙව ගච්‌ඡති. තිවිධාපි චෙසා පථවී උද්‌ධනපත්‌තපචනාදිවසෙන වා යථා තථා වා අදඩ්‌ඪා ‘ජාතපථවී’ති වුච්‌චති, දඩ්‌ඪා පන වුත්‌තප්‌පමාණතො අධිකතරපාසාණාදිමිස්‌සා වා අජාතපථවී නාම හොති, කො පන වාදො සුද්‌ධපාසාණාදිභෙදාය. තත්‌ථ යා ‘ජාතපථවී’ති වුත්‌තා, අයං අකප්‌පියපථවී. යො භික්‌ඛු තං එවරූපං පථවිං සයං ඛණති, ඛණනභෙදනවිලෙඛනපචනාදීහි විකොපෙති, තස්‌ස පයොගගණනාය පාචිත්‌තියං. යො පන ඛණාපෙති, වුත්‌තනයෙනෙව විකොපාපෙති, තස්‌ස ‘‘ඉමං පදෙස’’න්‌ති වා ‘‘ඉමං පථවි’’න්‌ති වා එවං නියමෙත්‌වා ‘‘ඛණ, භින්‌දා’’තිආදිනා නයෙන ආණාපෙන්‌තස්‌ස ආණත්‌තියා දුක්‌කටං, සකිං ආණත්‌තෙ දිවසම්‌පි ඛණන්‌තෙ ආණාපකස්‌ස එකමෙව පාචිත්‌තියං, සචෙ ඉතරො පුනප්‌පුනං ආණාපෙති, වාචාය වාචාය පාචිත්‌තියං.
Dasame pathavinti duvidhā pathavī jātapathavī ajātapathavīti. Tattha jātapathavī suddhamissapuñjavasena tividhā, tattha suddhapathavī nāma pakatiyā suddhapaṃsu vā suddhamattikā vā. Missapathavī nāma yattha paṃsuto vā mattikāto vā pāsāṇasakkharakathalamarumbavālukāsu aññatarassa tatiyabhāgo hoti. Puñjapathavī nāma ‘‘atirekacātumāsaṃ ovaṭṭho paṃsupuñjo vā mattikāpuñjo vā’’ti (pāci. 86) vuttaṃ, vuttalakkhaṇena pana missakapuñjopi piṭṭhipāsāṇe ṭhitasukhumarajampi ca deve phusāyante sakiṃ tintaṃ catumāsaccayena tintokāso puñjapathavisaṅkhameva gacchati. Tividhāpi cesā pathavī uddhanapattapacanādivasena vā yathā tathā vā adaḍḍhā ‘jātapathavī’ti vuccati, daḍḍhā pana vuttappamāṇato adhikatarapāsāṇādimissā vā ajātapathavī nāma hoti, ko pana vādo suddhapāsāṇādibhedāya. Tattha yā ‘jātapathavī’ti vuttā, ayaṃ akappiyapathavī. Yo bhikkhu taṃ evarūpaṃ pathaviṃ sayaṃ khaṇati, khaṇanabhedanavilekhanapacanādīhi vikopeti, tassa payogagaṇanāya pācittiyaṃ. Yo pana khaṇāpeti, vuttanayeneva vikopāpeti, tassa ‘‘imaṃ padesa’’nti vā ‘‘imaṃ pathavi’’nti vā evaṃ niyametvā ‘‘khaṇa, bhindā’’tiādinā nayena āṇāpentassa āṇattiyā dukkaṭaṃ, sakiṃ āṇatte divasampi khaṇante āṇāpakassa ekameva pācittiyaṃ, sace itaro punappunaṃ āṇāpeti, vācāya vācāya pācittiyaṃ.
ආළවියං ආළවකෙ භික්‌ඛූ ආරබ්‌භ පථවිඛණනවත්‌ථුස්‌මිං පඤ්‌ඤත්‌තං, සාධාරණපඤ්‌ඤත්‌ති, සාණත්‌තිකං, පථවියා වෙමතිකස්‌ස, අපථවියා පථවිසඤ්‌ඤිනො චෙව වෙමතිකස්‌ස ච දුක්‌කටං. ඔකාසං අනියමෙත්‌වා ‘‘පොක්‌ඛරණිං ඛණ, ආවාටං ඛණ, කන්‌දං ඛණා’’තිආදීනි භණන්‌තස්‌ස, ආතපෙන සුස්‌සිත්‌වා ඵලිතකද්‌දමං වා ගොකණ්‌ටකං වා හෙට්‌ඨා පථවියා අසම්‌බද්‌ධං භිජ්‌ජිත්‌වා පතිතනදිතටං වා මහන්‌තම්‌පි නඞ්‌ගලච්‌ඡින්‌නමත්‌තිකාපිණ්‌ඩන්‌තිඑවමාදීනි සබ්‌බඤ්‌ච අජාතපථවිං විකොපෙන්‌තස්‌ස, ‘‘ඉමස්‌ස ථම්‌භස්‌ස ආවාටං ජාන , මත්‌තිකං දෙහි, මත්‌තිකං ආහර, පංසුනා මෙ අත්‌ථො, මත්‌තිකං කප්‌පියං කරොහී’’ති භණන්‌තස්‌ස, අසඤ්‌චිච්‌ච රුක්‌ඛාදිපවට්‌ටනෙන භින්‌දන්‌තස්‌ස, අසතියා පාදඞ්‌ගුට්‌ඨකාදීහි විලෙඛන්‌තස්‌ස, ජාතපථවිභාවං වා, ‘‘ඛණාමි වා අහ’’න්‌ති අජානන්‌තස්‌ස, උම්‌මත්‌තකාදීනඤ්‌ච අනාපත්‌ති. ජාතපථවී, පථවිසඤ්‌ඤිතා, ඛණනඛණාපනානං අඤ්‌ඤතරන්‌ති ඉමානෙත්‌ථ තීණි අඞ්‌ගානි. සමුට්‌ඨානාදීනි අදින්‌නාදානසදිසානි, ඉදං පන පණ්‌ණත්‌තිවජ්‌ජං, තිචිත්‌තං, තිවෙදනන්‌ති.
Āḷaviyaṃ āḷavake bhikkhū ārabbha pathavikhaṇanavatthusmiṃ paññattaṃ, sādhāraṇapaññatti, sāṇattikaṃ, pathaviyā vematikassa, apathaviyā pathavisaññino ceva vematikassa ca dukkaṭaṃ. Okāsaṃ aniyametvā ‘‘pokkharaṇiṃ khaṇa, āvāṭaṃ khaṇa, kandaṃ khaṇā’’tiādīni bhaṇantassa, ātapena sussitvā phalitakaddamaṃ vā gokaṇṭakaṃ vā heṭṭhā pathaviyā asambaddhaṃ bhijjitvā patitanaditaṭaṃ vā mahantampi naṅgalacchinnamattikāpiṇḍantievamādīni sabbañca ajātapathaviṃ vikopentassa, ‘‘imassa thambhassa āvāṭaṃ jāna , mattikaṃ dehi, mattikaṃ āhara, paṃsunā me attho, mattikaṃ kappiyaṃ karohī’’ti bhaṇantassa, asañcicca rukkhādipavaṭṭanena bhindantassa, asatiyā pādaṅguṭṭhakādīhi vilekhantassa, jātapathavibhāvaṃ vā, ‘‘khaṇāmi vā aha’’nti ajānantassa, ummattakādīnañca anāpatti. Jātapathavī, pathavisaññitā, khaṇanakhaṇāpanānaṃ aññataranti imānettha tīṇi aṅgāni. Samuṭṭhānādīni adinnādānasadisāni, idaṃ pana paṇṇattivajjaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
පථවීඛණනසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Pathavīkhaṇanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
මුසාවාදවග්‌ගො පඨමො.
Musāvādavaggo paṭhamo.
