Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరీగాథా-అట్ఠకథా • Therīgāthā-aṭṭhakathā |
౨. ముత్తాథేరీగాథావణ్ణనా
2. Muttātherīgāthāvaṇṇanā
౨.
2.
‘‘ముత్తే ముచ్చస్సు యోగేహి, చన్దో రాహుగ్గహా ఇవ;
‘‘Mutte muccassu yogehi, cando rāhuggahā iva;
విప్పముత్తేన చిత్తేన, అనణా భుఞ్జ పిణ్డక’’న్తి. –
Vippamuttena cittena, anaṇā bhuñja piṇḍaka’’nti. –
అయం ముత్తాయ నామ సిక్ఖమానాయ గాథా. అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారా తత్థ తత్థ భవే వివట్టూపనిస్సయం కుసలం ఉపచినన్తీ విపస్సిస్స భగవతో కాలే కులగేహే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్వా ఏకదివసం సత్థారం రథియం గచ్ఛన్తం దిస్వా పసన్నమానసా పఞ్చపతిట్ఠితేన వన్దిత్వా పీతివేగేన సత్థు పాదమూలే అవకుజ్జా నిపజ్జి. సా తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవలోకే నిబ్బత్తిత్వా అపరాపరం సుగతీసుయేవ సంసరన్తీ ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే సావత్థియం బ్రాహ్మణమహాసాలకులే నిబ్బత్తి, ముత్తాతిస్సా నామం అహోసి. సా ఉపనిస్సయసమ్పన్నతాయ వీసతివస్సకాలే మహాపజాపతిగోతమియా సన్తికే పబ్బజిత్వా సిక్ఖమానావ హుత్వా కమ్మట్ఠానం కథాపేత్వా విపస్సనాయ కమ్మం కరోతి. సా ఏకదివసం భత్తకిచ్చం కత్వా పిణ్డపాతపటిక్కన్తా థేరీనం భిక్ఖునీనం వత్తం దస్సేత్వా దివాట్ఠానం గన్త్వా రహో నిసిన్నా విపస్సనాయ మనసికారం ఆరభి. సత్థా సురభిగన్ధకుటియా నిసిన్నోవ ఓభాసం విస్సజ్జేత్వా తస్సా పురతో నిసిన్నో వియ అత్తానం దస్సేత్వా ‘‘ముత్తే ముచ్చస్సు యోగేహీ’’తి ఇమం గాథమాహ.
Ayaṃ muttāya nāma sikkhamānāya gāthā. Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patvā ekadivasaṃ satthāraṃ rathiyaṃ gacchantaṃ disvā pasannamānasā pañcapatiṭṭhitena vanditvā pītivegena satthu pādamūle avakujjā nipajji. Sā tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ sugatīsuyeva saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇamahāsālakule nibbatti, muttātissā nāmaṃ ahosi. Sā upanissayasampannatāya vīsativassakāle mahāpajāpatigotamiyā santike pabbajitvā sikkhamānāva hutvā kammaṭṭhānaṃ kathāpetvā vipassanāya kammaṃ karoti. Sā ekadivasaṃ bhattakiccaṃ katvā piṇḍapātapaṭikkantā therīnaṃ bhikkhunīnaṃ vattaṃ dassetvā divāṭṭhānaṃ gantvā raho nisinnā vipassanāya manasikāraṃ ārabhi. Satthā surabhigandhakuṭiyā nisinnova obhāsaṃ vissajjetvā tassā purato nisinno viya attānaṃ dassetvā ‘‘mutte muccassu yogehī’’ti imaṃ gāthamāha.
తత్థ ముత్తేతి తస్సా ఆలపనం. ముచ్చస్సు యోగేహీతి మగ్గపటిపాటియా కామయోగాదీహి చతూహి యోగేహి ముచ్చ, తేహి విముత్తచిత్తా హోహి. యథా కిం? చన్దో రాహుగ్గహా ఇవాతి రాహుసఙ్ఖాతో గహతో చన్దో వియ ఉపక్కిలేసతో ముచ్చస్సు. విప్పముత్తేన చిత్తేనాతి అరియమగ్గేన సముచ్ఛేదవిముత్తియా సుట్ఠు విముత్తేన చిత్తేన, ఇత్థం భూతలక్ఖణే చేతం కరణవచనం. అనణా భుఞ్జ పిణ్డకన్తి కిలేసఇణం పహాయ అనణా హుత్వా రట్ఠపిణ్డం భుఞ్జేయ్యాసి. యో హి కిలేసే అప్పహాయ సత్థారా అనుఞ్ఞాతపచ్చయే పరిభుఞ్జతి, సో సాణో పరిభుఞ్జతి నామ. యథాహ ఆయస్మా బాకులో – ‘‘సత్తాహమేవ ఖో అహం, ఆవుసో, సాణో రట్ఠపిణ్డం భుఞ్జి’’న్తి (మ॰ ని॰ ౩.౨౧౧). తస్మా సాసనే పబ్బజితేన కామచ్ఛన్దాదిఇణం పహానాయ అనణేన హుత్వా సద్ధాదేయ్యం పరిభుఞ్జితబ్బం. పిణ్డకన్తి దేసనాసీసమేవ, చత్తారోపి పచ్చయేతి అత్థో. అభిణ్హం ఓవదతీతి అరియమగ్గప్పత్తియా ఉపక్కిలేసే విసోధేన్తో బహుసో ఓవాదం దేతి.
Tattha mutteti tassā ālapanaṃ. Muccassu yogehīti maggapaṭipāṭiyā kāmayogādīhi catūhi yogehi mucca, tehi vimuttacittā hohi. Yathā kiṃ? Cando rāhuggahā ivāti rāhusaṅkhāto gahato cando viya upakkilesato muccassu. Vippamuttena cittenāti ariyamaggena samucchedavimuttiyā suṭṭhu vimuttena cittena, itthaṃ bhūtalakkhaṇe cetaṃ karaṇavacanaṃ. Anaṇā bhuñja piṇḍakanti kilesaiṇaṃ pahāya anaṇā hutvā raṭṭhapiṇḍaṃ bhuñjeyyāsi. Yo hi kilese appahāya satthārā anuññātapaccaye paribhuñjati, so sāṇo paribhuñjati nāma. Yathāha āyasmā bākulo – ‘‘sattāhameva kho ahaṃ, āvuso, sāṇo raṭṭhapiṇḍaṃ bhuñji’’nti (ma. ni. 3.211). Tasmā sāsane pabbajitena kāmacchandādiiṇaṃ pahānāya anaṇena hutvā saddhādeyyaṃ paribhuñjitabbaṃ. Piṇḍakanti desanāsīsameva, cattāropi paccayeti attho. Abhiṇhaṃ ovadatīti ariyamaggappattiyā upakkilese visodhento bahuso ovādaṃ deti.
సా తస్మిం ఓవాదే ఠత్వా నచిరస్సేవ అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేరీ ౨.౧.౩౧-౩౬) –
Sā tasmiṃ ovāde ṭhatvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. therī 2.1.31-36) –
‘‘విపస్సిస్స భగవతో, లోకజేట్ఠస్స తాదినో;
‘‘Vipassissa bhagavato, lokajeṭṭhassa tādino;
రథియం పటిపన్నస్స, తారయన్తస్స పాణినో.
Rathiyaṃ paṭipannassa, tārayantassa pāṇino.
‘‘ఘరతో నిక్ఖమిత్వాన, అవకుజ్జా నిపజ్జహం;
‘‘Gharato nikkhamitvāna, avakujjā nipajjahaṃ;
అనుకమ్పకో లోకనాథో, సిరసి అక్కమీ మమ.
Anukampako lokanātho, sirasi akkamī mama.
‘‘అక్కమిత్వాన సిరసి, అగమా లోకనాయకో;
‘‘Akkamitvāna sirasi, agamā lokanāyako;
తేన చిత్తప్పసాదేన, తుసితం అగమాసహం.
Tena cittappasādena, tusitaṃ agamāsahaṃ.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
అరహత్తం పన పత్వా సా తమేవ గాథం ఉదానేసి. పరిపుణ్ణసిక్ఖా ఉపసమ్పజ్జిత్వా అపరభాగే పరినిబ్బానకాలేపి తమేవ గాథం పచ్చభాసీతి.
Arahattaṃ pana patvā sā tameva gāthaṃ udānesi. Paripuṇṇasikkhā upasampajjitvā aparabhāge parinibbānakālepi tameva gāthaṃ paccabhāsīti.
ముత్తాథేరీగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Muttātherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరీగాథాపాళి • Therīgāthāpāḷi / ౨. ముత్తాథేరీగాథా • 2. Muttātherīgāthā