Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / కఙ్ఖావితరణీ-అభినవ-టీకా • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
౧౦. నచ్చగీతసిక్ఖాపదవణ్ణనా
10. Naccagītasikkhāpadavaṇṇanā
నచ్చన్తి నటాదయో వా నచ్చన్తు, సోణ్డా వా అన్తమసో మోరసువమక్కటాదయోపి, సబ్బమేతం నచ్చమేవ. తేనాహ ‘‘నచ్చన్తి అన్తమసో మోరనచ్చమ్పీ’’తి . గీతన్తి నటాదీనం వా గీతం హోతు, అరియానం పరినిబ్బానకాలే రతనత్తయగుణూపసంహితం సాధుకీళితగీతం వా, అన్తమసో ‘‘దన్తగీతమ్పి గాయిస్సామా’’తి పుబ్బభాగే ఓకూజన్తా కరోన్తి, సబ్బమేతం గీతమేవ. తేనాహ ‘‘గీతన్తి అన్తమసో ధమ్మభాణకగీతమ్పీ’’తి. తత్థ ధమ్మభాణకగీతం నామ అసఞ్ఞతభిక్ఖూనం తం తం వత్తం భిన్దిత్వా అతిదీఘం కత్వా గీతస్సరేన ధమ్మభణనం, తమ్పి నేవ భిక్ఖునో, న భిక్ఖునీనం వట్టతి. తథా హి వుత్తం పరమత్థజోతికాయ ఖుద్దకట్ఠకథాయ (ఖు॰ పా॰ అట్ఠ॰ ౨.పచ్ఛిమపఞ్చసిక్ఖాపదవణ్ణనా) ‘‘ధమ్మూపసంహితం గీతం వట్టతి, గీతూపసంహితో పన ధమ్మో న వట్టతీ’’తి. తస్మా ధమ్మం భణన్తేన జాతకవత్తాదిం తం తం వత్తం అవినాసేత్వా చతురస్సేన (చూళవ॰ అట్ఠ॰ ౨౪౯) వత్తేన పరిమణ్డలాని పదబ్యఞ్జనాని దస్సేతబ్బాని. వాదితన్తి తన్తిబద్ధాదివాదనీయభణ్డవాదితం వా హోతు, కుటభేరివాదితం వా అన్తమసో ఉదకభేరివాదితమ్పి, సబ్బమేవేతం వాదితమేవ. తేనాహ ‘‘వాదితన్తి అన్తమసో ఉదకభేరివాదిత’’న్తి. యం పన నిట్ఠుభన్తీ వా సాసఙ్కే వా ఠితా అచ్ఛరికం వా ఫోటేతి, పాణిం వా పహరతి, తత్థ అనాపత్తి. దస్సనేన చేత్థ సవనమ్పి సఙ్గహితం విరూపేకసేసనయేన. ఆలోచనసభావతాయ వా పఞ్చన్నం విఞ్ఞాణానం సవనకిరియాయపి దస్సనసఙ్ఖేపసబ్భావతో ‘‘దస్సనాయ’’ఇచ్చేవ వుత్తన్తి ఆహ ‘‘ఏతేసు యం కిఞ్చి దస్సనాయ గచ్ఛన్తియా’’తి. యత్థ ఠితాతి ఏవం గన్త్వా యస్మిం పదేసే ఠితా.
Naccanti naṭādayo vā naccantu, soṇḍā vā antamaso morasuvamakkaṭādayopi, sabbametaṃ naccameva. Tenāha ‘‘naccanti antamaso moranaccampī’’ti . Gītanti naṭādīnaṃ vā gītaṃ hotu, ariyānaṃ parinibbānakāle ratanattayaguṇūpasaṃhitaṃ sādhukīḷitagītaṃ vā, antamaso ‘‘dantagītampi gāyissāmā’’ti pubbabhāge okūjantā karonti, sabbametaṃ gītameva. Tenāha ‘‘gītanti antamaso dhammabhāṇakagītampī’’ti. Tattha dhammabhāṇakagītaṃ nāma asaññatabhikkhūnaṃ taṃ taṃ vattaṃ bhinditvā atidīghaṃ katvā gītassarena dhammabhaṇanaṃ, tampi neva bhikkhuno, na bhikkhunīnaṃ vaṭṭati. Tathā hi vuttaṃ paramatthajotikāya khuddakaṭṭhakathāya (khu. pā. aṭṭha. 2.pacchimapañcasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘dhammūpasaṃhitaṃ gītaṃ vaṭṭati, gītūpasaṃhito pana dhammo na vaṭṭatī’’ti. Tasmā dhammaṃ bhaṇantena jātakavattādiṃ taṃ taṃ vattaṃ avināsetvā caturassena (cūḷava. aṭṭha. 249) vattena parimaṇḍalāni padabyañjanāni dassetabbāni. Vāditanti tantibaddhādivādanīyabhaṇḍavāditaṃ vā hotu, kuṭabherivāditaṃ vā antamaso udakabherivāditampi, sabbamevetaṃ vāditameva. Tenāha ‘‘vāditanti antamaso udakabherivādita’’nti. Yaṃ pana niṭṭhubhantī vā sāsaṅke vā ṭhitā accharikaṃ vā phoṭeti, pāṇiṃ vā paharati, tattha anāpatti. Dassanena cettha savanampi saṅgahitaṃ virūpekasesanayena. Ālocanasabhāvatāya vā pañcannaṃ viññāṇānaṃ savanakiriyāyapi dassanasaṅkhepasabbhāvato ‘‘dassanāya’’icceva vuttanti āha ‘‘etesu yaṃ kiñci dassanāya gacchantiyā’’ti. Yattha ṭhitāti evaṃ gantvā yasmiṃ padese ṭhitā.
నను చ సయంనచ్చనాదీసు పాచిత్తియం పాళియం న వుత్తం, అథ కథం గహేతబ్బన్తి ఆహ ‘‘సబ్బఅట్ఠకథాసు వుత్త’’న్తి, ఇమినా పాళియం అవుత్తేపి అట్ఠకథాపమాణేన గహేతబ్బన్తి దస్సేతి. సముట్ఠానాదీని ఏళకలోమసదిసానీతి పన మాతికాగతపాచిత్తియస్సేవ వసేన వుత్తం, సబ్బేసం వసేన పన ఛసముట్ఠానన్తి గహేతబ్బం. ‘‘ఆరామే ఠత్వా’’తి ఇదం నిదస్సనమత్తం సేసఇరియాపథేహి యుత్తాయ పస్సన్తియా అనాపత్తియా ఇచ్ఛితబ్బత్తా. ఇతరథా హి నిసిన్నాపి పస్సితుం న లభేయ్య. ‘‘పస్సిస్సామీ’’తి విహారతో విహారం గచ్ఛన్తియా ఆపత్తియేవ. ఆసనసాలాయ నిసిన్నా పస్సతి, అనాపత్తి, ‘‘పస్సిస్సామీ’’తి ఉట్ఠహిత్వా గచ్ఛన్తియా ఆపత్తి. వీథియం ఠత్వా గీవం పరివత్తేత్వా పస్సన్తియాపి ఆపత్తియేవ. భిక్ఖుస్సాపి ఏసేవ నయో, ఆపత్తిభేదోవ నానం.
Nanu ca sayaṃnaccanādīsu pācittiyaṃ pāḷiyaṃ na vuttaṃ, atha kathaṃ gahetabbanti āha ‘‘sabbaaṭṭhakathāsu vutta’’nti, iminā pāḷiyaṃ avuttepi aṭṭhakathāpamāṇena gahetabbanti dasseti. Samuṭṭhānādīni eḷakalomasadisānīti pana mātikāgatapācittiyasseva vasena vuttaṃ, sabbesaṃ vasena pana chasamuṭṭhānanti gahetabbaṃ. ‘‘Ārāme ṭhatvā’’ti idaṃ nidassanamattaṃ sesairiyāpathehi yuttāya passantiyā anāpattiyā icchitabbattā. Itarathā hi nisinnāpi passituṃ na labheyya. ‘‘Passissāmī’’ti vihārato vihāraṃ gacchantiyā āpattiyeva. Āsanasālāya nisinnā passati, anāpatti, ‘‘passissāmī’’ti uṭṭhahitvā gacchantiyā āpatti. Vīthiyaṃ ṭhatvā gīvaṃ parivattetvā passantiyāpi āpattiyeva. Bhikkhussāpi eseva nayo, āpattibhedova nānaṃ.
నచ్చగీతసిక్ఖాపదవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Naccagītasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
లసుణవగ్గో పఠమో.
Lasuṇavaggo paṭhamo.