| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / កង្ខាវិតរណី-អភិនវ-ដីកា • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
១០. នច្ចគីតសិក្ខាបទវណ្ណនា
10. Naccagītasikkhāpadavaṇṇanā
នច្ចន្តិ នដាទយោ វា នច្ចន្តុ, សោណ្ឌា វា អន្តមសោ មោរសុវមក្កដាទយោបិ, សព្ពមេតំ នច្ចមេវ។ តេនាហ ‘‘នច្ចន្តិ អន្តមសោ មោរនច្ចម្បី’’តិ ។ គីតន្តិ នដាទីនំ វា គីតំ ហោតុ, អរិយានំ បរិនិព្ពានកាលេ រតនត្តយគុណូបសំហិតំ សាធុកីឡិតគីតំ វា, អន្តមសោ ‘‘ទន្តគីតម្បិ គាយិស្សាមា’’តិ បុព្ពភាគេ ឱកូជន្តា ករោន្តិ, សព្ពមេតំ គីតមេវ។ តេនាហ ‘‘គីតន្តិ អន្តមសោ ធម្មភាណកគីតម្បី’’តិ។ តត្ថ ធម្មភាណកគីតំ នាម អសញ្ញតភិក្ខូនំ តំ តំ វត្តំ ភិន្ទិត្វា អតិទីឃំ កត្វា គីតស្សរេន ធម្មភណនំ, តម្បិ នេវ ភិក្ខុនោ, ន ភិក្ខុនីនំ វដ្ដតិ។ តថា ហិ វុត្តំ បរមត្ថជោតិកាយ ខុទ្ទកដ្ឋកថាយ (ខុ. បា. អដ្ឋ. ២.បច្ឆិមបញ្ចសិក្ខាបទវណ្ណនា) ‘‘ធម្មូបសំហិតំ គីតំ វដ្ដតិ, គីតូបសំហិតោ បន ធម្មោ ន វដ្ដតី’’តិ។ តស្មា ធម្មំ ភណន្តេន ជាតកវត្តាទិំ តំ តំ វត្តំ អវិនាសេត្វា ចតុរស្សេន (ចូឡវ. អដ្ឋ. ២៤៩) វត្តេន បរិមណ្ឌលានិ បទព្យញ្ជនានិ ទស្សេតព្ពានិ។ វាទិតន្តិ តន្តិពទ្ធាទិវាទនីយភណ្ឌវាទិតំ វា ហោតុ, កុដភេរិវាទិតំ វា អន្តមសោ ឧទកភេរិវាទិតម្បិ, សព្ពមេវេតំ វាទិតមេវ។ តេនាហ ‘‘វាទិតន្តិ អន្តមសោ ឧទកភេរិវាទិត’’ន្តិ។ យំ បន និដ្ឋុភន្តី វា សាសង្កេ វា ឋិតា អច្ឆរិកំ វា ផោដេតិ, បាណិំ វា បហរតិ, តត្ថ អនាបត្តិ។ ទស្សនេន ចេត្ថ សវនម្បិ សង្គហិតំ វិរូបេកសេសនយេន។ អាលោចនសភាវតាយ វា បញ្ចន្នំ វិញ្ញាណានំ សវនកិរិយាយបិ ទស្សនសង្ខេបសព្ភាវតោ ‘‘ទស្សនាយ’’ឥច្ចេវ វុត្តន្តិ អាហ ‘‘ឯតេសុ យំ កិញ្ចិ ទស្សនាយ គច្ឆន្តិយា’’តិ។ យត្ថ ឋិតាតិ ឯវំ គន្ត្វា យស្មិំ បទេសេ ឋិតា។
Naccanti naṭādayo vā naccantu, soṇḍā vā antamaso morasuvamakkaṭādayopi, sabbametaṃ naccameva. Tenāha ‘‘naccanti antamaso moranaccampī’’ti . Gītanti naṭādīnaṃ vā gītaṃ hotu, ariyānaṃ parinibbānakāle ratanattayaguṇūpasaṃhitaṃ sādhukīḷitagītaṃ vā, antamaso ‘‘dantagītampi gāyissāmā’’ti pubbabhāge okūjantā karonti, sabbametaṃ gītameva. Tenāha ‘‘gītanti antamaso dhammabhāṇakagītampī’’ti. Tattha dhammabhāṇakagītaṃ nāma asaññatabhikkhūnaṃ taṃ taṃ vattaṃ bhinditvā atidīghaṃ katvā gītassarena dhammabhaṇanaṃ, tampi neva bhikkhuno, na bhikkhunīnaṃ vaṭṭati. Tathā hi vuttaṃ paramatthajotikāya khuddakaṭṭhakathāya (khu. pā. aṭṭha. 2.pacchimapañcasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘dhammūpasaṃhitaṃ gītaṃ vaṭṭati, gītūpasaṃhito pana dhammo na vaṭṭatī’’ti. Tasmā dhammaṃ bhaṇantena jātakavattādiṃ taṃ taṃ vattaṃ avināsetvā caturassena (cūḷava. aṭṭha. 249) vattena parimaṇḍalāni padabyañjanāni dassetabbāni. Vāditanti tantibaddhādivādanīyabhaṇḍavāditaṃ vā hotu, kuṭabherivāditaṃ vā antamaso udakabherivāditampi, sabbamevetaṃ vāditameva. Tenāha ‘‘vāditanti antamaso udakabherivādita’’nti. Yaṃ pana niṭṭhubhantī vā sāsaṅke vā ṭhitā accharikaṃ vā phoṭeti, pāṇiṃ vā paharati, tattha anāpatti. Dassanena cettha savanampi saṅgahitaṃ virūpekasesanayena. Ālocanasabhāvatāya vā pañcannaṃ viññāṇānaṃ savanakiriyāyapi dassanasaṅkhepasabbhāvato ‘‘dassanāya’’icceva vuttanti āha ‘‘etesu yaṃ kiñci dassanāya gacchantiyā’’ti. Yattha ṭhitāti evaṃ gantvā yasmiṃ padese ṭhitā.
ននុ ច សយំនច្ចនាទីសុ បាចិត្តិយំ បាឡិយំ ន វុត្តំ, អថ កថំ គហេតព្ពន្តិ អាហ ‘‘សព្ពអដ្ឋកថាសុ វុត្ត’’ន្តិ, ឥមិនា បាឡិយំ អវុត្តេបិ អដ្ឋកថាបមាណេន គហេតព្ពន្តិ ទស្សេតិ។ សមុដ្ឋានាទីនិ ឯឡកលោមសទិសានីតិ បន មាតិកាគតបាចិត្តិយស្សេវ វសេន វុត្តំ, សព្ពេសំ វសេន បន ឆសមុដ្ឋានន្តិ គហេតព្ពំ។ ‘‘អារាមេ ឋត្វា’’តិ ឥទំ និទស្សនមត្តំ សេសឥរិយាបថេហិ យុត្តាយ បស្សន្តិយា អនាបត្តិយា ឥច្ឆិតព្ពត្តា។ ឥតរថា ហិ និសិន្នាបិ បស្សិតុំ ន លភេយ្យ។ ‘‘បស្សិស្សាមី’’តិ វិហារតោ វិហារំ គច្ឆន្តិយា អាបត្តិយេវ។ អាសនសាលាយ និសិន្នា បស្សតិ, អនាបត្តិ, ‘‘បស្សិស្សាមី’’តិ ឧដ្ឋហិត្វា គច្ឆន្តិយា អាបត្តិ។ វីថិយំ ឋត្វា គីវំ បរិវត្តេត្វា បស្សន្តិយាបិ អាបត្តិយេវ។ ភិក្ខុស្សាបិ ឯសេវ នយោ, អាបត្តិភេទោវ នានំ។
Nanu ca sayaṃnaccanādīsu pācittiyaṃ pāḷiyaṃ na vuttaṃ, atha kathaṃ gahetabbanti āha ‘‘sabbaaṭṭhakathāsu vutta’’nti, iminā pāḷiyaṃ avuttepi aṭṭhakathāpamāṇena gahetabbanti dasseti. Samuṭṭhānādīni eḷakalomasadisānīti pana mātikāgatapācittiyasseva vasena vuttaṃ, sabbesaṃ vasena pana chasamuṭṭhānanti gahetabbaṃ. ‘‘Ārāme ṭhatvā’’ti idaṃ nidassanamattaṃ sesairiyāpathehi yuttāya passantiyā anāpattiyā icchitabbattā. Itarathā hi nisinnāpi passituṃ na labheyya. ‘‘Passissāmī’’ti vihārato vihāraṃ gacchantiyā āpattiyeva. Āsanasālāya nisinnā passati, anāpatti, ‘‘passissāmī’’ti uṭṭhahitvā gacchantiyā āpatti. Vīthiyaṃ ṭhatvā gīvaṃ parivattetvā passantiyāpi āpattiyeva. Bhikkhussāpi eseva nayo, āpattibhedova nānaṃ.
នច្ចគីតសិក្ខាបទវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Naccagītasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
លសុណវគ្គោ បឋមោ។
Lasuṇavaggo paṭhamo.
