| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀ-ಅಭಿನವ-ಟೀಕಾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
೧೦. ನಚ್ಚಗೀತಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
10. Naccagītasikkhāpadavaṇṇanā
ನಚ್ಚನ್ತಿ ನಟಾದಯೋ ವಾ ನಚ್ಚನ್ತು, ಸೋಣ್ಡಾ ವಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಮೋರಸುವಮಕ್ಕಟಾದಯೋಪಿ, ಸಬ್ಬಮೇತಂ ನಚ್ಚಮೇವ। ತೇನಾಹ ‘‘ನಚ್ಚನ್ತಿ ಅನ್ತಮಸೋ ಮೋರನಚ್ಚಮ್ಪೀ’’ತಿ । ಗೀತನ್ತಿ ನಟಾದೀನಂ ವಾ ಗೀತಂ ಹೋತು, ಅರಿಯಾನಂ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಕಾಲೇ ರತನತ್ತಯಗುಣೂಪಸಂಹಿತಂ ಸಾಧುಕೀಳಿತಗೀತಂ ವಾ, ಅನ್ತಮಸೋ ‘‘ದನ್ತಗೀತಮ್ಪಿ ಗಾಯಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಓಕೂಜನ್ತಾ ಕರೋನ್ತಿ, ಸಬ್ಬಮೇತಂ ಗೀತಮೇವ। ತೇನಾಹ ‘‘ಗೀತನ್ತಿ ಅನ್ತಮಸೋ ಧಮ್ಮಭಾಣಕಗೀತಮ್ಪೀ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಧಮ್ಮಭಾಣಕಗೀತಂ ನಾಮ ಅಸಞ್ಞತಭಿಕ್ಖೂನಂ ತಂ ತಂ ವತ್ತಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅತಿದೀಘಂ ಕತ್ವಾ ಗೀತಸ್ಸರೇನ ಧಮ್ಮಭಣನಂ, ತಮ್ಪಿ ನೇವ ಭಿಕ್ಖುನೋ, ನ ಭಿಕ್ಖುನೀನಂ ವಟ್ಟತಿ। ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಪರಮತ್ಥಜೋತಿಕಾಯ ಖುದ್ದಕಟ್ಠಕಥಾಯ (ಖು॰ ಪಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.ಪಚ್ಛಿಮಪಞ್ಚಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ) ‘‘ಧಮ್ಮೂಪಸಂಹಿತಂ ಗೀತಂ ವಟ್ಟತಿ, ಗೀತೂಪಸಂಹಿತೋ ಪನ ಧಮ್ಮೋ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮಂ ಭಣನ್ತೇನ ಜಾತಕವತ್ತಾದಿಂ ತಂ ತಂ ವತ್ತಂ ಅವಿನಾಸೇತ್ವಾ ಚತುರಸ್ಸೇನ (ಚೂಳವ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೪೯) ವತ್ತೇನ ಪರಿಮಣ್ಡಲಾನಿ ಪದಬ್ಯಞ್ಜನಾನಿ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಾನಿ। ವಾದಿತನ್ತಿ ತನ್ತಿಬದ್ಧಾದಿವಾದನೀಯಭಣ್ಡವಾದಿತಂ ವಾ ಹೋತು, ಕುಟಭೇರಿವಾದಿತಂ ವಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಉದಕಭೇರಿವಾದಿತಮ್ಪಿ, ಸಬ್ಬಮೇವೇತಂ ವಾದಿತಮೇವ। ತೇನಾಹ ‘‘ವಾದಿತನ್ತಿ ಅನ್ತಮಸೋ ಉದಕಭೇರಿವಾದಿತ’’ನ್ತಿ। ಯಂ ಪನ ನಿಟ್ಠುಭನ್ತೀ ವಾ ಸಾಸಙ್ಕೇ ವಾ ಠಿತಾ ಅಚ್ಛರಿಕಂ ವಾ ಫೋಟೇತಿ, ಪಾಣಿಂ ವಾ ಪಹರತಿ, ತತ್ಥ ಅನಾಪತ್ತಿ। ದಸ್ಸನೇನ ಚೇತ್ಥ ಸವನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತಂ ವಿರೂಪೇಕಸೇಸನಯೇನ। ಆಲೋಚನಸಭಾವತಾಯ ವಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ಸವನಕಿರಿಯಾಯಪಿ ದಸ್ಸನಸಙ್ಖೇಪಸಬ್ಭಾವತೋ ‘‘ದಸ್ಸನಾಯ’’ಇಚ್ಚೇವ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಏತೇಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ದಸ್ಸನಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತಿಯಾ’’ತಿ। ಯತ್ಥ ಠಿತಾತಿ ಏವಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಯಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಠಿತಾ।
Naccanti naṭādayo vā naccantu, soṇḍā vā antamaso morasuvamakkaṭādayopi, sabbametaṃ naccameva. Tenāha ‘‘naccanti antamaso moranaccampī’’ti . Gītanti naṭādīnaṃ vā gītaṃ hotu, ariyānaṃ parinibbānakāle ratanattayaguṇūpasaṃhitaṃ sādhukīḷitagītaṃ vā, antamaso ‘‘dantagītampi gāyissāmā’’ti pubbabhāge okūjantā karonti, sabbametaṃ gītameva. Tenāha ‘‘gītanti antamaso dhammabhāṇakagītampī’’ti. Tattha dhammabhāṇakagītaṃ nāma asaññatabhikkhūnaṃ taṃ taṃ vattaṃ bhinditvā atidīghaṃ katvā gītassarena dhammabhaṇanaṃ, tampi neva bhikkhuno, na bhikkhunīnaṃ vaṭṭati. Tathā hi vuttaṃ paramatthajotikāya khuddakaṭṭhakathāya (khu. pā. aṭṭha. 2.pacchimapañcasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘dhammūpasaṃhitaṃ gītaṃ vaṭṭati, gītūpasaṃhito pana dhammo na vaṭṭatī’’ti. Tasmā dhammaṃ bhaṇantena jātakavattādiṃ taṃ taṃ vattaṃ avināsetvā caturassena (cūḷava. aṭṭha. 249) vattena parimaṇḍalāni padabyañjanāni dassetabbāni. Vāditanti tantibaddhādivādanīyabhaṇḍavāditaṃ vā hotu, kuṭabherivāditaṃ vā antamaso udakabherivāditampi, sabbamevetaṃ vāditameva. Tenāha ‘‘vāditanti antamaso udakabherivādita’’nti. Yaṃ pana niṭṭhubhantī vā sāsaṅke vā ṭhitā accharikaṃ vā phoṭeti, pāṇiṃ vā paharati, tattha anāpatti. Dassanena cettha savanampi saṅgahitaṃ virūpekasesanayena. Ālocanasabhāvatāya vā pañcannaṃ viññāṇānaṃ savanakiriyāyapi dassanasaṅkhepasabbhāvato ‘‘dassanāya’’icceva vuttanti āha ‘‘etesu yaṃ kiñci dassanāya gacchantiyā’’ti. Yattha ṭhitāti evaṃ gantvā yasmiṃ padese ṭhitā.
ನನು ಚ ಸಯಂನಚ್ಚನಾದೀಸು ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ ಪಾಳಿಯಂ ನ ವುತ್ತಂ, ಅಥ ಕಥಂ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸಬ್ಬಅಟ್ಠಕಥಾಸು ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ, ಇಮಿನಾ ಪಾಳಿಯಂ ಅವುತ್ತೇಪಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಪಮಾಣೇನ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀನಿ ಏಳಕಲೋಮಸದಿಸಾನೀತಿ ಪನ ಮಾತಿಕಾಗತಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸೇವ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ವಸೇನ ಪನ ಛಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ‘‘ಆರಾಮೇ ಠತ್ವಾ’’ತಿ ಇದಂ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ ಸೇಸಇರಿಯಾಪಥೇಹಿ ಯುತ್ತಾಯ ಪಸ್ಸನ್ತಿಯಾ ಅನಾಪತ್ತಿಯಾ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬತ್ತಾ। ಇತರಥಾ ಹಿ ನಿಸಿನ್ನಾಪಿ ಪಸ್ಸಿತುಂ ನ ಲಭೇಯ್ಯ। ‘‘ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಿಹಾರತೋ ವಿಹಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿಯಾ ಆಪತ್ತಿಯೇವ। ಆಸನಸಾಲಾಯ ನಿಸಿನ್ನಾ ಪಸ್ಸತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿ, ‘‘ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿಯಾ ಆಪತ್ತಿ। ವೀಥಿಯಂ ಠತ್ವಾ ಗೀವಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪಸ್ಸನ್ತಿಯಾಪಿ ಆಪತ್ತಿಯೇವ। ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ, ಆಪತ್ತಿಭೇದೋವ ನಾನಂ।
Nanu ca sayaṃnaccanādīsu pācittiyaṃ pāḷiyaṃ na vuttaṃ, atha kathaṃ gahetabbanti āha ‘‘sabbaaṭṭhakathāsu vutta’’nti, iminā pāḷiyaṃ avuttepi aṭṭhakathāpamāṇena gahetabbanti dasseti. Samuṭṭhānādīni eḷakalomasadisānīti pana mātikāgatapācittiyasseva vasena vuttaṃ, sabbesaṃ vasena pana chasamuṭṭhānanti gahetabbaṃ. ‘‘Ārāme ṭhatvā’’ti idaṃ nidassanamattaṃ sesairiyāpathehi yuttāya passantiyā anāpattiyā icchitabbattā. Itarathā hi nisinnāpi passituṃ na labheyya. ‘‘Passissāmī’’ti vihārato vihāraṃ gacchantiyā āpattiyeva. Āsanasālāya nisinnā passati, anāpatti, ‘‘passissāmī’’ti uṭṭhahitvā gacchantiyā āpatti. Vīthiyaṃ ṭhatvā gīvaṃ parivattetvā passantiyāpi āpattiyeva. Bhikkhussāpi eseva nayo, āpattibhedova nānaṃ.
ನಚ್ಚಗೀತಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Naccagītasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
ಲಸುಣವಗ್ಗೋ ಪಠಮೋ।
Lasuṇavaggo paṭhamo.
