| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / කඞ්‌ඛාවිතරණී-අභිනව-ටීකා • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
10. නච්‌චගීතසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
10. Naccagītasikkhāpadavaṇṇanā
නච්‌චන්‌ති නටාදයො වා නච්‌චන්‌තු, සොණ්‌ඩා වා අන්‌තමසො මොරසුවමක්‌කටාදයොපි, සබ්‌බමෙතං නච්‌චමෙව. තෙනාහ ‘‘නච්‌චන්‌ති අන්‌තමසො මොරනච්‌චම්‌පී’’ති . ගීතන්‌ති නටාදීනං වා ගීතං හොතු, අරියානං පරිනිබ්‌බානකාලෙ රතනත්‌තයගුණූපසංහිතං සාධුකීළිතගීතං වා, අන්‌තමසො ‘‘දන්‌තගීතම්‌පි ගායිස්‌සාමා’’ති පුබ්‌බභාගෙ ඔකූජන්‌තා කරොන්‌ති, සබ්‌බමෙතං ගීතමෙව. තෙනාහ ‘‘ගීතන්‌ති අන්‌තමසො ධම්‌මභාණකගීතම්‌පී’’ති. තත්‌ථ ධම්‌මභාණකගීතං නාම අසඤ්‌ඤතභික්‌ඛූනං තං තං වත්‌තං භින්‌දිත්‌වා අතිදීඝං කත්‌වා ගීතස්‌සරෙන ධම්‌මභණනං, තම්‌පි නෙව භික්‌ඛුනො, න භික්‌ඛුනීනං වට්‌ටති. තථා හි වුත්‌තං පරමත්‌ථජොතිකාය ඛුද්‌දකට්‌ඨකථාය (ඛු. පා. අට්‌ඨ. 2.පච්‌ඡිමපඤ්‌චසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා) ‘‘ධම්‌මූපසංහිතං ගීතං වට්‌ටති, ගීතූපසංහිතො පන ධම්‌මො න වට්‌ටතී’’ති. තස්‌මා ධම්‌මං භණන්‌තෙන ජාතකවත්‌තාදිං තං තං වත්‌තං අවිනාසෙත්‌වා චතුරස්‌සෙන (චූළව. අට්‌ඨ. 249) වත්‌තෙන පරිමණ්‌ඩලානි පදබ්‍යඤ්‌ජනානි දස්‌සෙතබ්‌බානි. වාදිතන්‌ති තන්‌තිබද්‌ධාදිවාදනීයභණ්‌ඩවාදිතං වා හොතු, කුටභෙරිවාදිතං වා අන්‌තමසො උදකභෙරිවාදිතම්‌පි, සබ්‌බමෙවෙතං වාදිතමෙව. තෙනාහ ‘‘වාදිතන්‌ති අන්‌තමසො උදකභෙරිවාදිත’’න්‌ති. යං පන නිට්‌ඨුභන්‌තී වා සාසඞ්‌කෙ වා ඨිතා අච්‌ඡරිකං වා ඵොටෙති, පාණිං වා පහරති, තත්‌ථ අනාපත්‌ති. දස්‌සනෙන චෙත්‌ථ සවනම්‌පි සඞ්‌ගහිතං විරූපෙකසෙසනයෙන. ආලොචනසභාවතාය වා පඤ්‌චන්‌නං විඤ්‌ඤාණානං සවනකිරියායපි දස්‌සනසඞ්‌ඛෙපසබ්‌භාවතො ‘‘දස්‌සනාය’’ඉච්‌චෙව වුත්‌තන්‌ති ආහ ‘‘එතෙසු යං කිඤ්‌චි දස්‌සනාය ගච්‌ඡන්‌තියා’’ති. යත්‌ථ ඨිතාති එවං ගන්‌ත්‌වා යස්‌මිං පදෙසෙ ඨිතා.
Naccanti naṭādayo vā naccantu, soṇḍā vā antamaso morasuvamakkaṭādayopi, sabbametaṃ naccameva. Tenāha ‘‘naccanti antamaso moranaccampī’’ti . Gītanti naṭādīnaṃ vā gītaṃ hotu, ariyānaṃ parinibbānakāle ratanattayaguṇūpasaṃhitaṃ sādhukīḷitagītaṃ vā, antamaso ‘‘dantagītampi gāyissāmā’’ti pubbabhāge okūjantā karonti, sabbametaṃ gītameva. Tenāha ‘‘gītanti antamaso dhammabhāṇakagītampī’’ti. Tattha dhammabhāṇakagītaṃ nāma asaññatabhikkhūnaṃ taṃ taṃ vattaṃ bhinditvā atidīghaṃ katvā gītassarena dhammabhaṇanaṃ, tampi neva bhikkhuno, na bhikkhunīnaṃ vaṭṭati. Tathā hi vuttaṃ paramatthajotikāya khuddakaṭṭhakathāya (khu. pā. aṭṭha. 2.pacchimapañcasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘dhammūpasaṃhitaṃ gītaṃ vaṭṭati, gītūpasaṃhito pana dhammo na vaṭṭatī’’ti. Tasmā dhammaṃ bhaṇantena jātakavattādiṃ taṃ taṃ vattaṃ avināsetvā caturassena (cūḷava. aṭṭha. 249) vattena parimaṇḍalāni padabyañjanāni dassetabbāni. Vāditanti tantibaddhādivādanīyabhaṇḍavāditaṃ vā hotu, kuṭabherivāditaṃ vā antamaso udakabherivāditampi, sabbamevetaṃ vāditameva. Tenāha ‘‘vāditanti antamaso udakabherivādita’’nti. Yaṃ pana niṭṭhubhantī vā sāsaṅke vā ṭhitā accharikaṃ vā phoṭeti, pāṇiṃ vā paharati, tattha anāpatti. Dassanena cettha savanampi saṅgahitaṃ virūpekasesanayena. Ālocanasabhāvatāya vā pañcannaṃ viññāṇānaṃ savanakiriyāyapi dassanasaṅkhepasabbhāvato ‘‘dassanāya’’icceva vuttanti āha ‘‘etesu yaṃ kiñci dassanāya gacchantiyā’’ti. Yattha ṭhitāti evaṃ gantvā yasmiṃ padese ṭhitā.
නනු ච සයංනච්‌චනාදීසු පාචිත්‌තියං පාළියං න වුත්‌තං, අථ කථං ගහෙතබ්‌බන්‌ති ආහ ‘‘සබ්‌බඅට්‌ඨකථාසු වුත්‌ත’’න්‌ති, ඉමිනා පාළියං අවුත්‌තෙපි අට්‌ඨකථාපමාණෙන ගහෙතබ්‌බන්‌ති දස්‌සෙති. සමුට්‌ඨානාදීනි එළකලොමසදිසානීති පන මාතිකාගතපාචිත්‌තියස්‌සෙව වසෙන වුත්‌තං, සබ්‌බෙසං වසෙන පන ඡසමුට්‌ඨානන්‌ති ගහෙතබ්‌බං. ‘‘ආරාමෙ ඨත්‌වා’’ති ඉදං නිදස්‌සනමත්‌තං සෙසඉරියාපථෙහි යුත්‌තාය පස්‌සන්‌තියා අනාපත්‌තියා ඉච්‌ඡිතබ්‌බත්‌තා. ඉතරථා හි නිසින්‌නාපි පස්‌සිතුං න ලභෙය්‍ය. ‘‘පස්‌සිස්‌සාමී’’ති විහාරතො විහාරං ගච්‌ඡන්‌තියා ආපත්‌තියෙව. ආසනසාලාය නිසින්‌නා පස්‌සති, අනාපත්‌ති, ‘‘පස්‌සිස්‌සාමී’’ති උට්‌ඨහිත්‌වා ගච්‌ඡන්‌තියා ආපත්‌ති. වීථියං ඨත්‌වා ගීවං පරිවත්‌තෙත්‌වා පස්‌සන්‌තියාපි ආපත්‌තියෙව. භික්‌ඛුස්‌සාපි එසෙව නයො, ආපත්‌තිභෙදොව නානං.
Nanu ca sayaṃnaccanādīsu pācittiyaṃ pāḷiyaṃ na vuttaṃ, atha kathaṃ gahetabbanti āha ‘‘sabbaaṭṭhakathāsu vutta’’nti, iminā pāḷiyaṃ avuttepi aṭṭhakathāpamāṇena gahetabbanti dasseti. Samuṭṭhānādīni eḷakalomasadisānīti pana mātikāgatapācittiyasseva vasena vuttaṃ, sabbesaṃ vasena pana chasamuṭṭhānanti gahetabbaṃ. ‘‘Ārāme ṭhatvā’’ti idaṃ nidassanamattaṃ sesairiyāpathehi yuttāya passantiyā anāpattiyā icchitabbattā. Itarathā hi nisinnāpi passituṃ na labheyya. ‘‘Passissāmī’’ti vihārato vihāraṃ gacchantiyā āpattiyeva. Āsanasālāya nisinnā passati, anāpatti, ‘‘passissāmī’’ti uṭṭhahitvā gacchantiyā āpatti. Vīthiyaṃ ṭhatvā gīvaṃ parivattetvā passantiyāpi āpattiyeva. Bhikkhussāpi eseva nayo, āpattibhedova nānaṃ.
නච්‌චගීතසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Naccagītasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
ලසුණවග්‌ගො පඨමො.
Lasuṇavaggo paṭhamo.
