| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣੀ-ਅਭਿਨવ-ਟੀਕਾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
੧੦. ਨਚ੍ਚਗੀਤਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
10. Naccagītasikkhāpadavaṇṇanā
ਨਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਨਟਾਦਯੋ વਾ ਨਚ੍ਚਨ੍ਤੁ, ਸੋਣ੍ਡਾ વਾ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਮੋਰਸੁવਮਕ੍ਕਟਾਦਯੋਪਿ, ਸਬ੍ਬਮੇਤਂ ਨਚ੍ਚਮੇવ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਨਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਮੋਰਨਚ੍ਚਮ੍ਪੀ’’ਤਿ । ਗੀਤਨ੍ਤਿ ਨਟਾਦੀਨਂ વਾ ਗੀਤਂ ਹੋਤੁ, ਅਰਿਯਾਨਂ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੇ ਰਤਨਤ੍ਤਯਗੁਣੂਪਸਂਹਿਤਂ ਸਾਧੁਕੀਲ਼ਿਤਗੀਤਂ વਾ, ਅਨ੍ਤਮਸੋ ‘‘ਦਨ੍ਤਗੀਤਮ੍ਪਿ ਗਾਯਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ ਓਕੂਜਨ੍ਤਾ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਸਬ੍ਬਮੇਤਂ ਗੀਤਮੇવ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਗੀਤਨ੍ਤਿ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਧਮ੍ਮਭਾਣਕਗੀਤਮ੍ਪੀ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮਭਾਣਕਗੀਤਂ ਨਾਮ ਅਸਞ੍ਞਤਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਤਂ ਤਂ વਤ੍ਤਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਤਿਦੀਘਂ ਕਤ੍વਾ ਗੀਤਸ੍ਸਰੇਨ ਧਮ੍ਮਭਣਨਂ, ਤਮ੍ਪਿ ਨੇવ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ, ਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਤਥਾ ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ ਪਰਮਤ੍ਥਜੋਤਿਕਾਯ ਖੁਦ੍ਦਕਟ੍ਠਕਥਾਯ (ਖੁ॰ ਪਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨.ਪਚ੍ਛਿਮਪਞ੍ਚਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ) ‘‘ਧਮ੍ਮੂਪਸਂਹਿਤਂ ਗੀਤਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਗੀਤੂਪਸਂਹਿਤੋ ਪਨ ਧਮ੍ਮੋ ਨ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਧਮ੍ਮਂ ਭਣਨ੍ਤੇਨ ਜਾਤਕવਤ੍ਤਾਦਿਂ ਤਂ ਤਂ વਤ੍ਤਂ ਅવਿਨਾਸੇਤ੍વਾ ਚਤੁਰਸ੍ਸੇਨ (ਚੂਲ਼વ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੨੪੯) વਤ੍ਤੇਨ ਪਰਿਮਣ੍ਡਲਾਨਿ ਪਦਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਾਨਿ। વਾਦਿਤਨ੍ਤਿ ਤਨ੍ਤਿਬਦ੍ਧਾਦਿવਾਦਨੀਯਭਣ੍ਡવਾਦਿਤਂ વਾ ਹੋਤੁ, ਕੁਟਭੇਰਿવਾਦਿਤਂ વਾ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਉਦਕਭੇਰਿવਾਦਿਤਮ੍ਪਿ, ਸਬ੍ਬਮੇવੇਤਂ વਾਦਿਤਮੇવ। ਤੇਨਾਹ ‘‘વਾਦਿਤਨ੍ਤਿ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਉਦਕਭੇਰਿવਾਦਿਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਯਂ ਪਨ ਨਿਟ੍ਠੁਭਨ੍ਤੀ વਾ ਸਾਸਙ੍ਕੇ વਾ ਠਿਤਾ ਅਚ੍ਛਰਿਕਂ વਾ ਫੋਟੇਤਿ, ਪਾਣਿਂ વਾ ਪਹਰਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ। ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਚੇਤ੍ਥ ਸવਨਮ੍ਪਿ ਸਙ੍ਗਹਿਤਂ વਿਰੂਪੇਕਸੇਸਨਯੇਨ। ਆਲੋਚਨਸਭਾવਤਾਯ વਾ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ વਿਞ੍ਞਾਣਾਨਂ ਸવਨਕਿਰਿਯਾਯਪਿ ਦਸ੍ਸਨਸਙ੍ਖੇਪਸਬ੍ਭਾવਤੋ ‘‘ਦਸ੍ਸਨਾਯ’’ਇਚ੍ਚੇવ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਏਤੇਸੁ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿਯਾ’’ਤਿ। ਯਤ੍ਥ ਠਿਤਾਤਿ ਏવਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਠਿਤਾ।
Naccanti naṭādayo vā naccantu, soṇḍā vā antamaso morasuvamakkaṭādayopi, sabbametaṃ naccameva. Tenāha ‘‘naccanti antamaso moranaccampī’’ti . Gītanti naṭādīnaṃ vā gītaṃ hotu, ariyānaṃ parinibbānakāle ratanattayaguṇūpasaṃhitaṃ sādhukīḷitagītaṃ vā, antamaso ‘‘dantagītampi gāyissāmā’’ti pubbabhāge okūjantā karonti, sabbametaṃ gītameva. Tenāha ‘‘gītanti antamaso dhammabhāṇakagītampī’’ti. Tattha dhammabhāṇakagītaṃ nāma asaññatabhikkhūnaṃ taṃ taṃ vattaṃ bhinditvā atidīghaṃ katvā gītassarena dhammabhaṇanaṃ, tampi neva bhikkhuno, na bhikkhunīnaṃ vaṭṭati. Tathā hi vuttaṃ paramatthajotikāya khuddakaṭṭhakathāya (khu. pā. aṭṭha. 2.pacchimapañcasikkhāpadavaṇṇanā) ‘‘dhammūpasaṃhitaṃ gītaṃ vaṭṭati, gītūpasaṃhito pana dhammo na vaṭṭatī’’ti. Tasmā dhammaṃ bhaṇantena jātakavattādiṃ taṃ taṃ vattaṃ avināsetvā caturassena (cūḷava. aṭṭha. 249) vattena parimaṇḍalāni padabyañjanāni dassetabbāni. Vāditanti tantibaddhādivādanīyabhaṇḍavāditaṃ vā hotu, kuṭabherivāditaṃ vā antamaso udakabherivāditampi, sabbamevetaṃ vāditameva. Tenāha ‘‘vāditanti antamaso udakabherivādita’’nti. Yaṃ pana niṭṭhubhantī vā sāsaṅke vā ṭhitā accharikaṃ vā phoṭeti, pāṇiṃ vā paharati, tattha anāpatti. Dassanena cettha savanampi saṅgahitaṃ virūpekasesanayena. Ālocanasabhāvatāya vā pañcannaṃ viññāṇānaṃ savanakiriyāyapi dassanasaṅkhepasabbhāvato ‘‘dassanāya’’icceva vuttanti āha ‘‘etesu yaṃ kiñci dassanāya gacchantiyā’’ti. Yattha ṭhitāti evaṃ gantvā yasmiṃ padese ṭhitā.
ਨਨੁ ਚ ਸਯਂਨਚ੍ਚਨਾਦੀਸੁ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਂ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਅਥ ਕਥਂ ਗਹੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਬ੍ਬਅਟ੍ਠਕਥਾਸੁ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਅવੁਤ੍ਤੇਪਿ ਅਟ੍ਠਕਥਾਪਮਾਣੇਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸਮੁਟ੍ਠਾਨਾਦੀਨਿ ਏਲ਼ਕਲੋਮਸਦਿਸਾਨੀਤਿ ਪਨ ਮਾਤਿਕਾਗਤਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਸ੍ਸੇવ વਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਸਬ੍ਬੇਸਂ વਸੇਨ ਪਨ ਛਸਮੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਆਰਾਮੇ ਠਤ੍વਾ’’ਤਿ ਇਦਂ ਨਿਦਸ੍ਸਨਮਤ੍ਤਂ ਸੇਸਇਰਿਯਾਪਥੇਹਿ ਯੁਤ੍ਤਾਯ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿਯਾ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਇਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ। ਇਤਰਥਾ ਹਿ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾਪਿ ਪਸ੍ਸਿਤੁਂ ਨ ਲਭੇਯ੍ਯ। ‘‘ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਿਹਾਰਤੋ વਿਹਾਰਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿਯਾ ਆਪਤ੍ਤਿਯੇવ। ਆਸਨਸਾਲਾਯ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ, ‘‘ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿਯਾ ਆਪਤ੍ਤਿ। વੀਥਿਯਂ ਠਤ੍વਾ ਗੀવਂ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿਯਾਪਿ ਆਪਤ੍ਤਿਯੇવ। ਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ, ਆਪਤ੍ਤਿਭੇਦੋવ ਨਾਨਂ।
Nanu ca sayaṃnaccanādīsu pācittiyaṃ pāḷiyaṃ na vuttaṃ, atha kathaṃ gahetabbanti āha ‘‘sabbaaṭṭhakathāsu vutta’’nti, iminā pāḷiyaṃ avuttepi aṭṭhakathāpamāṇena gahetabbanti dasseti. Samuṭṭhānādīni eḷakalomasadisānīti pana mātikāgatapācittiyasseva vasena vuttaṃ, sabbesaṃ vasena pana chasamuṭṭhānanti gahetabbaṃ. ‘‘Ārāme ṭhatvā’’ti idaṃ nidassanamattaṃ sesairiyāpathehi yuttāya passantiyā anāpattiyā icchitabbattā. Itarathā hi nisinnāpi passituṃ na labheyya. ‘‘Passissāmī’’ti vihārato vihāraṃ gacchantiyā āpattiyeva. Āsanasālāya nisinnā passati, anāpatti, ‘‘passissāmī’’ti uṭṭhahitvā gacchantiyā āpatti. Vīthiyaṃ ṭhatvā gīvaṃ parivattetvā passantiyāpi āpattiyeva. Bhikkhussāpi eseva nayo, āpattibhedova nānaṃ.
ਨਚ੍ਚਗੀਤਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Naccagītasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
ਲਸੁਣવਗ੍ਗੋ ਪਠਮੋ।
Lasuṇavaggo paṭhamo.
