Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၆. နဒီကသ္သပတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
6. Nadīkassapattheragāthāvaṇṇanā
အတ္ထာယ ဝတ မေတိအာဒိကာ အာယသ္မတော နဒီကသ္သပတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိသ္သယံ ကုသလံ ဥပစိနန္တော ပဒုမုတ္တရသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝိညုတံ ပတ္တော ဧကဒိဝသံ သတ္ထာရံ ပိဏ္ဍာယ စရန္တံ ဒိသ္ဝာ ပသန္နမာနသော အတ္တနာ ရောပိတသ္သ အမ္ဗရုက္ခသ္သ ပဌမုပ္ပန္နံ မနောသိလာဝဏ္ဏံ ဧကံ အမ္ဗဖလံ အဒာသိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ မဂဓရဋ္ဌေ ဗ္ရာဟ္မဏကုလေ ဥရုဝေလကသ္သပသ္သ ဘာတာ ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တော။ ဝယပ္ပတ္တော နိသ္သရဏဇ္ဈာသယတာယ ဃရာဝာသံ အနိစ္ဆန္တော တာပသပဗ္ဗဇ္ဇံ ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ တီဟိ တာပသသတေဟိ သဒ္ဓိံ နေရဉ္ဇရာယ နဒိယာ တီရေ အသ္သမံ မာပေတ္ဝာ ဝိဟရတိ။ နဒီတီရေ ဝသနတော ဟိသ္သ ကသ္သပဂောတ္တတာယ စ နဒီကသ္သပောတိ သမညာ အဟောသိ။ တသ္သ ဘဂဝာ သပရိသသ္သ ဧဟိဘိက္ခုဘာဝေန ဥပသမ္ပဒံ အဒာသိ။ တံ သဗ္ဗံ ခန္ဓကေ (မဟာဝ. ၃၆-၃၉) အာဂတမေဝ။ သော ဘဂဝတော အာဒိတ္တပရိယာယဒေသနာယ (မဟာဝ. ၅၄; သံ. နိ. ၄.၂၈) အရဟတ္တေ ပတိဋ္ဌာသိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၂.၄၄.၈၁-၈၇) –
Atthāyavata metiādikā āyasmato nadīkassapattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ satthāraṃ piṇḍāya carantaṃ disvā pasannamānaso attanā ropitassa ambarukkhassa paṭhamuppannaṃ manosilāvaṇṇaṃ ekaṃ ambaphalaṃ adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde magadharaṭṭhe brāhmaṇakule uruvelakassapassa bhātā hutvā nibbatto. Vayappatto nissaraṇajjhāsayatāya gharāvāsaṃ anicchanto tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā tīhi tāpasasatehi saddhiṃ nerañjarāya nadiyā tīre assamaṃ māpetvā viharati. Nadītīre vasanato hissa kassapagottatāya ca nadīkassapoti samaññā ahosi. Tassa bhagavā saparisassa ehibhikkhubhāvena upasampadaṃ adāsi. Taṃ sabbaṃ khandhake (mahāva. 36-39) āgatameva. So bhagavato ādittapariyāyadesanāya (mahāva. 54; saṃ. ni. 4.28) arahatte patiṭṭhāsi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.44.81-87) –
‘‘ပဒုမုတ္တရဗုဒ္ဓသ္သ၊ လောကဇေဋ္ဌသ္သ တာဒိနော။
‘‘Padumuttarabuddhassa, lokajeṭṭhassa tādino;
ပိဏ္ဍာယ ဝိစရန္တသ္သ၊ ဓာရတော ဥတ္တမံ ယသံ။
Piṇḍāya vicarantassa, dhārato uttamaṃ yasaṃ.
‘‘အဂ္ဂဖလံ ဂဟေတ္ဝာန၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။
‘‘Aggaphalaṃ gahetvāna, vippasannena cetasā;
ဒက္ခိဏေယ္ယသ္သ ဝီရသ္သ၊ အဒာသိံ သတ္ထုနော အဟံ။
Dakkhiṇeyyassa vīrassa, adāsiṃ satthuno ahaṃ.
‘‘တေန ကမ္မေန ဒ္ဝိပဒိန္ဒ၊ လောကဇေဋ္ဌ နရာသဘ။
‘‘Tena kammena dvipadinda, lokajeṭṭha narāsabha;
ပတ္တောမ္ဟိ အစလံ ဌာနံ၊ ဟိတ္ဝာ ဇယပရာဇယံ။
Pattomhi acalaṃ ṭhānaṃ, hitvā jayaparājayaṃ.
‘‘သတသဟသ္သိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ဒာနမဒဒိံ တဒာ။
‘‘Satasahassito kappe, yaṃ dānamadadiṃ tadā;
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ အဂ္ဂဒာနသ္သိဒံ ဖလံ။
Duggatiṃ nābhijānāmi, aggadānassidaṃ phalaṃ.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
အရဟတ္တေ ပန ပတိဋ္ဌိတော အပရဘာဂေ အတ္တနော ပဋိပတ္တိံ ပစ္စဝေက္ခိတ္ဝာ ဒိဋ္ဌိသမုဂ္ဃာတကိတ္တနမုခေန အညံ ဗ္ယာကရောန္တော –
Arahatte pana patiṭṭhito aparabhāge attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā diṭṭhisamugghātakittanamukhena aññaṃ byākaronto –
၃၄၀.
340.
‘‘အတ္ထာယ ဝတ မေ ဗုဒ္ဓော၊ နဒိံ နေရဉ္ဇရံ အဂာ။
‘‘Atthāya vata me buddho, nadiṃ nerañjaraṃ agā;
ယသ္သာဟံ ဓမ္မံ သုတ္ဝာန၊ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ဝိဝဇ္ဇယိံ။
Yassāhaṃ dhammaṃ sutvāna, micchādiṭṭhiṃ vivajjayiṃ.
၃၄၁.
341.
‘‘ယဇိံ ဥစ္စာဝစေ ယညေ၊ အဂ္ဂိဟုတ္တံ ဇုဟိံ အဟံ။
‘‘Yajiṃ uccāvace yaññe, aggihuttaṃ juhiṃ ahaṃ;
ဧသာ သုဒ္ဓီတိ မညန္တော၊ အန္ဓဘူတော ပုထုဇ္ဇနော။
Esā suddhīti maññanto, andhabhūto puthujjano.
၃၄၂.
342.
‘‘ဒိဋ္ဌိဂဟနပက္ခန္ဒော၊ ပရာမာသေန မောဟိတော။
‘‘Diṭṭhigahanapakkhando, parāmāsena mohito;
အသုဒ္ဓိံ မညိသံ သုဒ္ဓိံ၊ အန္ဓဘူတော အဝိဒ္ဒသု။
Asuddhiṃ maññisaṃ suddhiṃ, andhabhūto aviddasu.
၃၄၃.
343.
‘‘မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ပဟီနာ မေ၊ ဘဝာ သဗ္ဗေ ဝိဒာလိတာ။
‘‘Micchādiṭṭhi pahīnā me, bhavā sabbe vidālitā;
ဇုဟာမိ ဒက္ခိဏေယ္ယဂ္ဂိံ၊ နမသ္သာမိ တထာဂတံ။
Juhāmi dakkhiṇeyyaggiṃ, namassāmi tathāgataṃ.
၃၄၄.
344.
‘‘မောဟာ သဗ္ဗေ ပဟီနာ မေ၊ ဘဝတဏ္ဟာ ပဒာလိတာ။
‘‘Mohā sabbe pahīnā me, bhavataṇhā padālitā;
ဝိက္ခီဏော ဇာတိသံသာရော၊ နတ္ထိ ဒာနိ ပုနဗ္ဘဝော’’တိ။ –
Vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavo’’ti. –
ဣမာ ပဉ္စ ဂာထာ အဘာသိ။
Imā pañca gāthā abhāsi.
တတ္ထ အတ္ထာယ ဝတ မေတိ မယ္ဟံ အတ္ထာယ ဝတ ဟိတာယ ဝတ။ ဗုဒ္ဓောတိ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓော။ နဒိံ နေရဉ္ဇရံ အဂာတိ နေရဉ္ဇရာသင္ခာတံ နဒိံ အဂဉ္ဆိ, တသ္သာ နဒိယာ တီရေ စ မမ ဘာတု ဥရုဝေလကသ္သပသ္သ အသ္သမံ ဥပဂတောတိ အဓိပ္ပာယော။
Tattha atthāya vata meti mayhaṃ atthāya vata hitāya vata. Buddhoti sabbaññubuddho. Nadiṃ nerañjaraṃ agāti nerañjarāsaṅkhātaṃ nadiṃ agañchi, tassā nadiyā tīre ca mama bhātu uruvelakassapassa assamaṃ upagatoti adhippāyo.
ဣဒာနိ ယထာဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘ယသ္သာဟ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ယသ္သာတိ ယသ္သ ဗုဒ္ဓသ္သ ဘဂဝတော။ ဓမ္မံ သုတ္ဝာနာတိ စတုသစ္စပဋိသံယုတ္တံ ဓမ္မံ သုတ္ဝာ, သောတဒ္ဝာရာနုသာရေန ဥပလဘိတ္ဝာ။ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ဝိဝဇ္ဇယိန္တိ ‘‘ယညာဒီဟိ သုဒ္ဓိ ဟောတီ’’တိအာဒိနယပ္ပဝတ္တံ ဝိပရီတဒသ္သနံ ပဇဟိံ။
Idāni yathāvuttamatthaṃ vivarituṃ ‘‘yassāha’’ntiādi vuttaṃ. Yassāti yassa buddhassa bhagavato. Dhammaṃ sutvānāti catusaccapaṭisaṃyuttaṃ dhammaṃ sutvā, sotadvārānusārena upalabhitvā. Micchādiṭṭhiṃ vivajjayinti ‘‘yaññādīhi suddhi hotī’’tiādinayappavattaṃ viparītadassanaṃ pajahiṃ.
မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိံ ဝိဝဇ္ဇယိန္တိ ဝုတ္တမေဝတ္ထံ ဝိတ္ထာရေတ္ဝာ ဒသ္သေတုံ ‘‘ယဇိ’’န္တိအာဒိမာဟ။ တတ္ထ ယဇိံ ဥစ္စာဝစေ ယညေတိ ပာကဋယညေ သောမယာဂဝာဇပေယ္ယာဒိကေ နာနာဝိဓေ ယညေ ယဇိံ။ အဂ္ဂိဟုတ္တံ ဇုဟိံ အဟန္တိ တေသံ ယညာနံ ယဇနဝသေန အာဟုတိံ ပဂ္ဂဏ္ဟန္တော အဂ္ဂိံ ပရိစရိံ။ ဧသာ သုဒ္ဓီတိ မညန္တောတိ ဧသာ ယညကိရိယာ အဂ္ဂိပာရိစရိယာ သုဒ္ဓိဟေတုဘာဝတော သုဒ္ဓိ ‘‘ဧဝံ မေ သံသာရသုဒ္ဓိ ဟောတီ’’တိ မညမာနော။ အန္ဓဘူတော ပုထုဇ္ဇနောတိ ပညာစက္ခုဝေကလ္လေန အဝိဇ္ဇန္ဓတာယ အန္ဓဘူတော ပုထုဇ္ဇနော ဟုတ္ဝာ ဝနဂဟနပဗ္ဗတဂဟနာဒီနိ ဝိယ ဒုရတိက္ကမနဋ္ဌေန ဒိဋ္ဌိယေဝ ဂဟနံ ဒိဋ္ဌိဂဟနံ , တံ ပက္ခန္ဒော အနုပဝိဋ္ဌောတိ ဒိဋ္ဌိဂဟနပက္ခန္ဒော။ ပရာမာသေနာတိ ဓမ္မသဘာဝံ အတိက္ကမိတ္ဝာ ‘‘ဣဒမေဝ သစ္စ’’န္တိ ပရာမသနတော ပရာမာသသင္ခာတေန မိစ္ဆာဘိနိဝေသေန။ မောဟိတောတိ မူဠ္ဟဘာဝံ ပာပိတော။ အသုဒ္ဓိံ မညိသံ သုဒ္ဓိန္တိ အသုဒ္ဓိံ မဂ္ဂံ ‘‘သုဒ္ဓိံ မဂ္ဂ’’န္တိ မညိသံ မညိံ။ တတ္ထ ကာရဏမာဟ ‘‘အန္ဓဘူတော အဝိဒ္ဒသူ’’တိ။ ယသ္မာ အဝိဇ္ဇာယ အန္ဓဘူတော, တတော ဧဝ ဓမ္မာဓမ္မံ ယုတ္တာယုတ္တဉ္စ အဝိဒ္ဝာ, တသ္မာ တထာ မညိန္တိ အတ္ထော။
Micchādiṭṭhiṃ vivajjayinti vuttamevatthaṃ vitthāretvā dassetuṃ ‘‘yaji’’ntiādimāha. Tattha yajiṃ uccāvace yaññeti pākaṭayaññe somayāgavājapeyyādike nānāvidhe yaññe yajiṃ. Aggihuttaṃ juhiṃ ahanti tesaṃ yaññānaṃ yajanavasena āhutiṃ paggaṇhanto aggiṃ paricariṃ. Esā suddhīti maññantoti esā yaññakiriyā aggipāricariyā suddhihetubhāvato suddhi ‘‘evaṃ me saṃsārasuddhi hotī’’ti maññamāno. Andhabhūto puthujjanoti paññācakkhuvekallena avijjandhatāya andhabhūto puthujjano hutvā vanagahanapabbatagahanādīni viya duratikkamanaṭṭhena diṭṭhiyeva gahanaṃ diṭṭhigahanaṃ , taṃ pakkhando anupaviṭṭhoti diṭṭhigahanapakkhando. Parāmāsenāti dhammasabhāvaṃ atikkamitvā ‘‘idameva sacca’’nti parāmasanato parāmāsasaṅkhātena micchābhinivesena. Mohitoti mūḷhabhāvaṃ pāpito. Asuddhiṃ maññisaṃ suddhinti asuddhiṃ maggaṃ ‘‘suddhiṃ magga’’nti maññisaṃ maññiṃ. Tattha kāraṇamāha ‘‘andhabhūto aviddasū’’ti. Yasmā avijjāya andhabhūto, tato eva dhammādhammaṃ yuttāyuttañca avidvā, tasmā tathā maññinti attho.
မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ပဟီနာ မေတိ ဧဝံဘူတသ္သ ပန သတ္ထု သမ္မုခာ စတုသစ္စဂဗ္ဘံ ဓမ္မကထံ သုတ္ဝာ ယောနိသော ပဋိပဇ္ဇန္တသ္သ အရိယမဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိယာ သဗ္ဗာပိ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ သမုစ္ဆေဒပ္ပဟာနဝသေန မယ္ဟံ ပဟီနာ။ ဘဝာတိ ကာမဘဝာဒယော သဗ္ဗေပိ ဘဝာ အရိယမဂ္ဂသတ္ထေန ဝိဒာလိတာ ဝိဒ္ဓံသိတာ။ ဇုဟာမိ ဒက္ခိဏေယ္ယဂ္ဂိန္တိ အာဟဝနီယာဒိကေ အဂ္ဂီ ဆဍ္ဍေတ္ဝာ သဒေဝကသ္သ လောကသ္သ အဂ္ဂဒက္ခိဏေယ္ယတာယ သဗ္ဗသ္သ စ ပာပသ္သ ဒဟနတော ဒက္ခိဏေယ္ယဂ္ဂိံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓံ ဇုဟာမိ ပရိစရာမိ။ တယိဒံ မယ္ဟံ ဒက္ခိဏေယ္ယဂ္ဂိပရိစရဏံ ဒဓိနဝနီတမထိတသပ္ပိအာဒိနိရပေက္ခံ သတ္ထု နမသ္သနမေဝာတိ အာဟ ‘‘နမသ္သာမိ တထာဂတ’’န္တိ။ အထ ဝာ ဇုဟာမိ ဒက္ခိဏေယ္ယဂ္ဂိန္တိ ဒာယကာနံ ဒက္ခိဏာယ မဟပ္ဖလဘာဝကရဏေန ပာပသ္သ စ ဒဟနေန ဒက္ခိဏေယ္ယဂ္ဂိဘူတံ အတ္တာနံ ဇုဟာမိ ပရိစရာမိ တထာ ကတ္ဝာ ပရိစရာမိ, တထာ ကတ္ဝာ ပရိဟရာမိ။ ပုဗ္ဗေ အဂ္ဂိဒေဝံ နမသ္သာမိ, ဣဒာနိ ပန နမသ္သာမိ တထာဂတန္တိ။
Micchādiṭṭhi pahīnā meti evaṃbhūtassa pana satthu sammukhā catusaccagabbhaṃ dhammakathaṃ sutvā yoniso paṭipajjantassa ariyamaggasammādiṭṭhiyā sabbāpi micchādiṭṭhi samucchedappahānavasena mayhaṃ pahīnā. Bhavāti kāmabhavādayo sabbepi bhavā ariyamaggasatthena vidālitā viddhaṃsitā. Juhāmi dakkhiṇeyyagginti āhavanīyādike aggī chaḍḍetvā sadevakassa lokassa aggadakkhiṇeyyatāya sabbassa ca pāpassa dahanato dakkhiṇeyyaggiṃ sammāsambuddhaṃ juhāmi paricarāmi. Tayidaṃ mayhaṃ dakkhiṇeyyaggiparicaraṇaṃ dadhinavanītamathitasappiādinirapekkhaṃ satthu namassanamevāti āha ‘‘namassāmi tathāgata’’nti. Atha vā juhāmi dakkhiṇeyyagginti dāyakānaṃ dakkhiṇāya mahapphalabhāvakaraṇena pāpassa ca dahanena dakkhiṇeyyaggibhūtaṃ attānaṃ juhāmi paricarāmi tathā katvā paricarāmi, tathā katvā pariharāmi. Pubbe aggidevaṃ namassāmi, idāni pana namassāmi tathāgatanti.
မောဟာ သဗ္ဗေ ပဟီနာ မေတိ ဒုက္ခေ အညာဏာဒိဘေဒာ သဗ္ဗေ မောဟာ မယ္ဟံ ပဟီနာ သမုစ္ဆိန္နာ, တတော ဧဝ ‘‘ဘဝတဏ္ဟာ ပဒာလိတာ။ ဝိက္ခီဏော ဇာတိသံသာရော, နတ္ထိ ဒာနိ ပုနဗ္ဘဝော’’တိ တီသု ပဒေသု မေ-သဒ္ဒော အာနေတ္ဝာ ယောဇေတဗ္ဗော။
Mohā sabbe pahīnā meti dukkhe aññāṇādibhedā sabbe mohā mayhaṃ pahīnā samucchinnā, tato eva ‘‘bhavataṇhā padālitā. Vikkhīṇo jātisaṃsāro, natthi dāni punabbhavo’’ti tīsu padesu me-saddo ānetvā yojetabbo.
နဒီကသ္သပတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Nadīkassapattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၆. နဒီကသ္သပတ္ထေရဂာထာ • 6. Nadīkassapattheragāthā