| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / इतिवुत्तकपाळि • Itivuttakapāḷi |
१०. नदीसोतसुत्तं
10. Nadīsotasuttaṃ
१०९. वुत्तञ्हेतं भगवता, वुत्तमरहताति मे सुतं –
109. Vuttañhetaṃ bhagavatā, vuttamarahatāti me sutaṃ –
‘‘सेय्यथापि , भिक्खवे, पुरिसो नदिया सोतेन ओवुय्हेय्य पियरूपसातरूपेन। तमेनं चक्खुमा पुरिसो तीरे ठितो दिस्वा एवं वदेय्य – ‘किञ्चापि खो त्वं, अम्भो पुरिस, नदिया सोतेन ओवुय्हसि पियरूपसातरूपेन, अत्थि चेत्थ हेट्ठा रहदो सऊमि सावट्टो सगहो सरक्खसो यं त्वं, अम्भो पुरिस, रहदं पापुणित्वा मरणं वा निगच्छसि मरणमत्तं वा दुक्ख’न्ति। अथ खो सो, भिक्खवे, पुरिसो तस्स पुरिसस्स सद्दं सुत्वा हत्थेहि च पादेहि च पटिसोतं वायमेय्य।
‘‘Seyyathāpi , bhikkhave, puriso nadiyā sotena ovuyheyya piyarūpasātarūpena. Tamenaṃ cakkhumā puriso tīre ṭhito disvā evaṃ vadeyya – ‘kiñcāpi kho tvaṃ, ambho purisa, nadiyā sotena ovuyhasi piyarūpasātarūpena, atthi cettha heṭṭhā rahado saūmi sāvaṭṭo sagaho sarakkhaso yaṃ tvaṃ, ambho purisa, rahadaṃ pāpuṇitvā maraṇaṃ vā nigacchasi maraṇamattaṃ vā dukkha’nti. Atha kho so, bhikkhave, puriso tassa purisassa saddaṃ sutvā hatthehi ca pādehi ca paṭisotaṃ vāyameyya.
‘‘उपमा खो मे अयं, भिक्खवे, कता अत्थस्स विञ्ञापनाय। अयं चेत्थ 1 अत्थो – ‘नदिया सोतो’ति खो, भिक्खवे, तण्हायेतं अधिवचनं।
‘‘Upamā kho me ayaṃ, bhikkhave, katā atthassa viññāpanāya. Ayaṃ cettha 2 attho – ‘nadiyā soto’ti kho, bhikkhave, taṇhāyetaṃ adhivacanaṃ.
‘‘‘पियरूपं सातरूप’न्ति खो, भिक्खवे, छन्नेतं अज्झत्तिकानं आयतनानं अधिवचनं।
‘‘‘Piyarūpaṃ sātarūpa’nti kho, bhikkhave, channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanānaṃ adhivacanaṃ.
‘‘‘हेट्ठा रहदो’ति खो, भिक्खवे, पञ्चन्नं ओरम्भागियानं संयोजनानं अधिवचनं।
‘‘‘Heṭṭhā rahado’ti kho, bhikkhave, pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ adhivacanaṃ;
‘‘‘ऊमिभय’न्ति खो 3, भिक्खवे, कोधुपायासस्सेतं अधिवचनं।
‘‘‘Ūmibhaya’nti kho 4, bhikkhave, kodhupāyāsassetaṃ adhivacanaṃ;
‘‘‘आवट्ट’न्ति खो 5, भिक्खवे, पञ्चन्नेतं कामगुणानं अधिवचनं।
‘‘‘Āvaṭṭa’nti kho 6, bhikkhave, pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacanaṃ;
‘‘‘गहरक्खसो’ति खो 7, भिक्खवे, मातुगामस्सेतं अधिवचनं।
‘‘‘Gaharakkhaso’ti kho 8, bhikkhave, mātugāmassetaṃ adhivacanaṃ;
‘‘‘पटिसोतो’ति खो, भिक्खवे, नेक्खम्मस्सेतं अधिवचनं।
‘‘‘Paṭisoto’ti kho, bhikkhave, nekkhammassetaṃ adhivacanaṃ;
‘‘‘हत्थेहि च पादेहि च वायामो’ति खो, भिक्खवे, वीरियारम्भस्सेतं अधिवचनं।
‘‘‘Hatthehi ca pādehi ca vāyāmo’ti kho, bhikkhave, vīriyārambhassetaṃ adhivacanaṃ;
‘‘‘चक्खुमा पुरिसो तीरे ठितोति खो, भिक्खवे, तथागतस्सेतं अधिवचनं अरहतो सम्मासम्बुद्धस्सा’’ति। एतमत्थं भगवा अवोच। तत्थेतं इति वुच्चति –
‘‘‘Cakkhumā puriso tīre ṭhitoti kho, bhikkhave, tathāgatassetaṃ adhivacanaṃ arahato sammāsambuddhassā’’ti. Etamatthaṃ bhagavā avoca. Tatthetaṃ iti vuccati –
‘‘सहापि दुक्खेन जहेय्य कामे, योगक्खेमं आयतिं पत्थयानो।
‘‘Sahāpi dukkhena jaheyya kāme, yogakkhemaṃ āyatiṃ patthayāno;
सम्मप्पजानो सुविमुत्तचित्तो, विमुत्तिया फस्सये तत्थ तत्थ।
Sammappajāno suvimuttacitto, vimuttiyā phassaye tattha tattha;
स वेदगू वूसितब्रह्मचरियो, लोकन्तगू पारगतोति वुच्चती’’ति॥
Sa vedagū vūsitabrahmacariyo, lokantagū pāragatoti vuccatī’’ti.
अयम्पि अत्थो वुत्तो भगवता, इति मे सुतन्ति। दसमं।
Ayampi attho vutto bhagavatā, iti me sutanti. Dasamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / इतिवुत्तक-अट्ठकथा • Itivuttaka-aṭṭhakathā / १०. नदीसोतसुत्तवण्णना • 10. Nadīsotasuttavaṇṇanā
