| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ឥតិវុត្តក-អដ្ឋកថា • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
១០. នទីសោតសុត្តវណ្ណនា
10. Nadīsotasuttavaṇṇanā
១០៩. ទសមេ សេយ្យថាបីតិ ឱបម្មទស្សនត្ថេ និបាតោ, យថា នាមាតិ អត្ថោ។ នទិយា សោតេន ឱវុយ្ហេយ្យាតិ សីឃសោតាយ ហារហារិនិយា នទិយា ឧទកវេគេន ហេដ្ឋតោ វុយ្ហេយ្យ អធោ ហរិយេថ។ បិយរូបសាតរូបេនាតិ បិយសភាវេន សាតសភាវេន ច ការណភូតេន, តស្សំ នទិយំ តស្សា វា បរតីរេ មណិសុវណ្ណាទិ អញ្ញំ វា បិយវត្ថុ វិត្តូបករណំ អត្ថិ, តំ គហេស្សាមីតិ នទិយំ បតិត្វា សោតេន អវកឌ្ឍេយ្យ។ កិញ្ចាបីតិ អនុជាននអសម្ភាវនត្ថេ និបាតោ។ កិំ អនុជានាតិ, កិំ ន សម្ភាវេតិ? តេន បុរិសេន អធិប្បេតស្ស បិយវត្ថុស្ស តត្ថ អត្ថិភាវំ អនុជានាតិ, តថាគមនំ បន អាទីនវវន្តតាយ ន សម្ភាវេតិ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – អម្ភោ, បុរិស , យទិបិ តយា អធិប្បេតំ បិយវត្ថុ តត្ថ ឧបលព្ភតិ, ឯវំ គមនេ បន អយមាទីនវោ, យំ ត្វំ ហេដ្ឋា រហទំ បត្វា មរណំ មរណមត្តំ វា ទុក្ខំ បាបុណេយ្យាសីតិ។
109. Dasame seyyathāpīti opammadassanatthe nipāto, yathā nāmāti attho. Nadiyā sotena ovuyheyyāti sīghasotāya hārahāriniyā nadiyā udakavegena heṭṭhato vuyheyya adho hariyetha. Piyarūpasātarūpenāti piyasabhāvena sātasabhāvena ca kāraṇabhūtena, tassaṃ nadiyaṃ tassā vā paratīre maṇisuvaṇṇādi aññaṃ vā piyavatthu vittūpakaraṇaṃ atthi, taṃ gahessāmīti nadiyaṃ patitvā sotena avakaḍḍheyya. Kiñcāpīti anujānanaasambhāvanatthe nipāto. Kiṃ anujānāti, kiṃ na sambhāveti? Tena purisena adhippetassa piyavatthussa tattha atthibhāvaṃ anujānāti, tathāgamanaṃ pana ādīnavavantatāya na sambhāveti. Idaṃ vuttaṃ hoti – ambho, purisa , yadipi tayā adhippetaṃ piyavatthu tattha upalabbhati, evaṃ gamane pana ayamādīnavo, yaṃ tvaṃ heṭṭhā rahadaṃ patvā maraṇaṃ maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ pāpuṇeyyāsīti.
អត្ថិ ចេត្ថ ហេដ្ឋា រហទោតិ ឯតិស្សា នទិយា ហេដ្ឋា អនុសោតភាគេ អតិវិយ គម្ភីរវិត្ថតោ ឯកោ មហាសរោ អត្ថិ។ សោ ច សមន្តតោ វាតាភិឃាតសមុដ្ឋិតាហិ មណិមយបព្ពតកូដសន្និភាហិ មហតីហិ ឩមីហិ វីចីហិ សឩមិ, វិសមេសុ ភូមិប្បទេសេសុ សវេគំ អនុបក្ខន្ទន្តេន ឥមិស្សា តាវ នទិយា មហោឃេន តហិំ តហិំ អាវដ្ដមានវិបុលជលតាយ ពលវាមុខសទិសេហិ សហ អាវដ្ដេហីតិ សាវដ្ដោ។ តំ រហទំ ឱតិណ្ណសត្តេយេវ អត្តនោ និពទ្ធាមិសគោចរេ កត្វា អជ្ឈាវសន្តេន អតិវិយ ភយានកទស្សនេន ឃោរចេតសា ទករក្ខសេន សគហោ សរក្ខសោ, ចណ្ឌមច្ឆមករាទិនា វា សគហោ, យថាវុត្តរក្ខសេន សរក្ខសោ។
Atthi cettha heṭṭhā rahadoti etissā nadiyā heṭṭhā anusotabhāge ativiya gambhīravitthato eko mahāsaro atthi. So ca samantato vātābhighātasamuṭṭhitāhi maṇimayapabbatakūṭasannibhāhi mahatīhi ūmīhi vīcīhi saūmi, visamesu bhūmippadesesu savegaṃ anupakkhandantena imissā tāva nadiyā mahoghena tahiṃ tahiṃ āvaṭṭamānavipulajalatāya balavāmukhasadisehi saha āvaṭṭehīti sāvaṭṭo. Taṃ rahadaṃ otiṇṇasatteyeva attano nibaddhāmisagocare katvā ajjhāvasantena ativiya bhayānakadassanena ghoracetasā dakarakkhasena sagaho sarakkhaso, caṇḍamacchamakarādinā vā sagaho, yathāvuttarakkhasena sarakkhaso.
យន្តិ ឯវំ សប្បដិភយំ យំ រហទំ។ អម្ភោ បុរិសាតិ អាលបនំ។ មរណំ វា និគច្ឆសីតិ តាហិ វា ឩមីហិ អជ្ឈោត្ថដោ, តេសុ វា អាវដ្ដេសុ និបតិតោ សីសំ ឧក្ខិបិតុំ អសក្កោន្តោ តេសំ វា ចណ្ឌមច្ឆមករាទីនំ មុខេ និបតិតោ។ តស្ស វា ទករក្ខសស្ស ហត្ថំ គតោ មរណំ វា គមិស្សសិ, អថ វា បន អាយុសេសេ សតិ តតោ មុច្ចិត្វា អបគច្ឆន្តោ តេហិ ឩមិអាទីហិ ជនិតឃដ្ដិតវសេន មរណមត្តំ មរណប្បមាណំ ទុក្ខំ និគច្ឆសិ។ បដិសោតំ វាយមេយ្យាតិ សោ បុព្ពេ អនុសោតំ វុយ្ហមានោ តស្ស បុរិសស្ស វចនំ សុត្វា ‘‘អនត្ថោ កិរ មេ ឧបដ្ឋិតោ, មច្ចុមុខេ កិរាហំ បរិវត្តាមី’’តិ ឧប្បន្នពលវភយោ សម្ភមន្តោ ទិគុណំ កត្វា ឧស្សាហំ ហត្ថេហិ ច បាទេហិ ច វាយមេយ្យ តរេយ្យ, ន ចិរេនេវ តីរំ សម្បាបុណេយ្យ។
Yanti evaṃ sappaṭibhayaṃ yaṃ rahadaṃ. Ambho purisāti ālapanaṃ. Maraṇaṃ vā nigacchasīti tāhi vā ūmīhi ajjhotthaṭo, tesu vā āvaṭṭesu nipatito sīsaṃ ukkhipituṃ asakkonto tesaṃ vā caṇḍamacchamakarādīnaṃ mukhe nipatito. Tassa vā dakarakkhasassa hatthaṃ gato maraṇaṃ vā gamissasi, atha vā pana āyusese sati tato muccitvā apagacchanto tehi ūmiādīhi janitaghaṭṭitavasena maraṇamattaṃ maraṇappamāṇaṃ dukkhaṃ nigacchasi. Paṭisotaṃ vāyameyyāti so pubbe anusotaṃ vuyhamāno tassa purisassa vacanaṃ sutvā ‘‘anattho kira me upaṭṭhito, maccumukhe kirāhaṃ parivattāmī’’ti uppannabalavabhayo sambhamanto diguṇaṃ katvā ussāhaṃ hatthehi ca pādehi ca vāyameyya tareyya, na cireneva tīraṃ sampāpuṇeyya.
អត្ថស្ស វិញ្ញាបនាយាតិ ចតុសច្ចបដិវេធានុកូលស្ស អត្ថស្ស សម្ពោធនាយ ឧបមា កតា។ អយញ្ចេត្ថ អត្ថោតិ អយមេវ ឥទានិ វុច្ចមានោ ឥធ មយា អធិប្បេតោ ឧបមេយ្យត្ថោ, យស្ស វិញ្ញាបនាយ ឧបមា អាហដា។
Atthassaviññāpanāyāti catusaccapaṭivedhānukūlassa atthassa sambodhanāya upamā katā. Ayañcettha atthoti ayameva idāni vuccamāno idha mayā adhippeto upameyyattho, yassa viññāpanāya upamā āhaṭā.
តណ្ហាយេតំ អធិវចនន្តិ ឯត្ថ ចតូហិ អាការេហិ តណ្ហាយ សោតសទិសតា វេទិតព្ពា អនុក្កមបរិវុឌ្ឍិតោ អនុប្បពន្ធតោ ឱសីទាបនតោ ទុរុត្តរណតោ ច។ យថា ហិ ឧបរិ មហាមេឃេ អភិប្បវុដ្ឋេ ឧទកំ បព្ពតកន្ទរបទរសាខាយោ បូរេត្វា តតោ ភស្សិត្វា កុសុព្ភេ បូរេត្វា តតោ ភស្សិត្វា កុន្នទិយោ បូរេត្វា តតោ មហានទិយោ បក្ខន្ទិត្វា ឯកោឃំ ហុត្វា បវត្តមានំ ‘‘នទីសោតោ’’តិ វុច្ចតិ, ឯវមេវ អជ្ឈត្តិកពាហិរាទិវសេន អនេកភេទេសុ រូបាទីសុ អារម្មណេសុ លោភោ ឧប្បជ្ជិត្វា អនុក្កមេន បរិវុឌ្ឍិំ គច្ឆន្តោ ‘‘តណ្ហាសោតោ’’តិ វុច្ចតិ, យថា ច នទីសោតោ អាគមនតោ យាវ សមុទ្ទប្បត្តិ, តាវ សតិ វិច្ឆេទបច្ចយាភាវេ អវិច្ឆិជ្ជមានោ អនុប្បពន្ធេន បវត្តតិ, ឯវំ តណ្ហាសោតោបិ អាគមនតោ បដ្ឋាយ អសតិ វិច្ឆេទបច្ចយេ អវិច្ឆិជ្ជមានោ អបាយសមុទ្ទាភិមុខោ អនុប្បពន្ធេន បវត្តតិ។ យថា បន នទីសោតោ តទន្តោគធេ សត្តេ ឱសីទាបេតិ, សីសំ ឧក្ខិបិតុំ ន ទេតិ, មរណំ វា មរណមត្តំ វា ទុក្ខំ បាបេតិ, ឯវំ តណ្ហាសោតោបិ អត្តនោ សោតន្តោគតេ សត្តេ ឱសីទាបេតិ, បញ្ញាសីសំ ឧក្ខិបិតុំ ន ទេតិ, កុសលមូលច្ឆេទនេន សំកិលេសធម្មសមាបជ្ជនេន ច មរណំ វា មរណមត្តំ វា ទុក្ខំ បាបេតិ។
Taṇhāyetaṃ adhivacananti ettha catūhi ākārehi taṇhāya sotasadisatā veditabbā anukkamaparivuḍḍhito anuppabandhato osīdāpanato duruttaraṇato ca. Yathā hi upari mahāmeghe abhippavuṭṭhe udakaṃ pabbatakandarapadarasākhāyo pūretvā tato bhassitvā kusubbhe pūretvā tato bhassitvā kunnadiyo pūretvā tato mahānadiyo pakkhanditvā ekoghaṃ hutvā pavattamānaṃ ‘‘nadīsoto’’ti vuccati, evameva ajjhattikabāhirādivasena anekabhedesu rūpādīsu ārammaṇesu lobho uppajjitvā anukkamena parivuḍḍhiṃ gacchanto ‘‘taṇhāsoto’’ti vuccati, yathā ca nadīsoto āgamanato yāva samuddappatti, tāva sati vicchedapaccayābhāve avicchijjamāno anuppabandhena pavattati, evaṃ taṇhāsotopi āgamanato paṭṭhāya asati vicchedapaccaye avicchijjamāno apāyasamuddābhimukho anuppabandhena pavattati. Yathā pana nadīsoto tadantogadhe satte osīdāpeti, sīsaṃ ukkhipituṃ na deti, maraṇaṃ vā maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ pāpeti, evaṃ taṇhāsotopi attano sotantogate satte osīdāpeti, paññāsīsaṃ ukkhipituṃ na deti, kusalamūlacchedanena saṃkilesadhammasamāpajjanena ca maraṇaṃ vā maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ pāpeti.
យថា ច នទិយា សោតោ មហោឃភាវេន បវត្តមានោ ឧឡុម្បំ វា នាវំ វា ពន្ធិតុំ នេតុញ្ច ឆេកំ បុរិសំ និស្សាយ បរតីរំ គន្តុំ អជ្ឈាសយំ កត្វា តជ្ជំ វាយាមំ ករោន្តេន តរិតព្ពោ, ន យេន វា តេន វាតិ ទុរុត្តរោ, ឯវំ តណ្ហាសោតោបិ កាមោឃភវោឃភូតោ សីលសំវរំ បូរេតុំ សមថវិបស្សនាសុ កម្មំ កាតុំ ‘‘និបកេន អរហត្តំ បាបុណិស្សាមី’’តិ អជ្ឈាសយំ សមុដ្ឋាបេត្វា កល្យាណមិត្តេ និស្សាយ សមថវិបស្សនានាវំ អភិរុហិត្វា សម្មាវាយាមំ ករោន្តេន តរិតព្ពោ, ន យេន វា តេន វាតិ ទុរុត្តរោ។ ឯវំ អនុក្កមបរិវុឌ្ឍិតោ អនុប្បពន្ធតោ ឱសីទាបនតោ ទុរុត្តរណតោតិ ចតូហិ អាការេហិ តណ្ហាយ នទីសោតសទិសតា វេទិតព្ពា។
Yathā ca nadiyā soto mahoghabhāvena pavattamāno uḷumpaṃ vā nāvaṃ vā bandhituṃ netuñca chekaṃ purisaṃ nissāya paratīraṃ gantuṃ ajjhāsayaṃ katvā tajjaṃ vāyāmaṃ karontena taritabbo, na yena vā tena vāti duruttaro, evaṃ taṇhāsotopi kāmoghabhavoghabhūto sīlasaṃvaraṃ pūretuṃ samathavipassanāsu kammaṃ kātuṃ ‘‘nipakena arahattaṃ pāpuṇissāmī’’ti ajjhāsayaṃ samuṭṭhāpetvā kalyāṇamitte nissāya samathavipassanānāvaṃ abhiruhitvā sammāvāyāmaṃ karontena taritabbo, na yena vā tena vāti duruttaro. Evaṃ anukkamaparivuḍḍhito anuppabandhato osīdāpanato duruttaraṇatoti catūhi ākārehi taṇhāya nadīsotasadisatā veditabbā.
បិយរូបំ សាតរូបន្តិ បិយជាតិកំ បិយសភាវំ បិយរូបំ, មធុរជាតិកំ មធុរសភាវំ សាតរូបំ, ឥដ្ឋសភាវន្តិ អត្ថោ។ ឆន្នេតន្តិ ឆន្នំ ឯតំ។ អជ្ឈត្តិកានន្តិ ឯត្ថ ‘‘ឯវំ មយំ អត្តាតិ គហណំ គមិស្សាមា’’តិ ឥមិនា វិយ អធិប្បាយេន អត្តានំ អធិការំ កត្វា បវត្តានីតិ អជ្ឈត្តិកានិ។ តត្ថ គោចរជ្ឈត្តំ, និយកជ្ឈត្តំ, វិសយជ្ឈត្តំ, អជ្ឈត្តជ្ឈត្តន្តិ ចតុព្ពិធំ អជ្ឈត្តំ។ តេសុ ‘‘អជ្ឈត្តរតោ សមាហិតោ’’តិ ឯវមាទីសុ (ធ. ប. ៣៦២) វុត្តំ ឥទំ គោចរជ្ឈត្តំ នាម។ ‘‘អជ្ឈត្តំ សម្បសាទន’’ន្តិ (ទី. និ. ១.២២៨; ធ. ស. ១៦១) អាគតំ ឥទំ និយកជ្ឈត្តំ នាម។ ‘‘សព្ពនិមិត្តានំ អមនសិការា អជ្ឈត្តំ សុញ្ញតំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតី’’តិ (ម. និ. ៣.១៨៧) ឯវមាគតំ ឥទំ វិសយជ្ឈត្តំ នាម។ ‘‘អជ្ឈត្តិកា ធម្មា, ពាហិរា ធម្មា’’តិ (ធ. ស. តិកមាតិកា ២០) ឯត្ថ វុត្តំ អជ្ឈត្តំ អជ្ឈត្តជ្ឈត្តំ នាម។ ឥធាបិ ឯតទេវ អធិប្បេតំ, តស្មា អជ្ឈត្តានិយេវ អជ្ឈត្តិកានិ។ អថ វា យថាវុត្តេនេវ អត្ថេន ‘‘អជ្ឈត្តា ធម្មា, ពហិទ្ធា ធម្មា’’តិអាទីសុ វិយ តេសុ អជ្ឈត្តេសុ ភវានិ អជ្ឈត្តិកានិ, ចក្ខាទីនិ។ តេសំ អជ្ឈត្តិកានំ។
Piyarūpaṃsātarūpanti piyajātikaṃ piyasabhāvaṃ piyarūpaṃ, madhurajātikaṃ madhurasabhāvaṃ sātarūpaṃ, iṭṭhasabhāvanti attho. Channetanti channaṃ etaṃ. Ajjhattikānanti ettha ‘‘evaṃ mayaṃ attāti gahaṇaṃ gamissāmā’’ti iminā viya adhippāyena attānaṃ adhikāraṃ katvā pavattānīti ajjhattikāni. Tattha gocarajjhattaṃ, niyakajjhattaṃ, visayajjhattaṃ, ajjhattajjhattanti catubbidhaṃ ajjhattaṃ. Tesu ‘‘ajjhattarato samāhito’’ti evamādīsu (dha. pa. 362) vuttaṃ idaṃ gocarajjhattaṃ nāma. ‘‘Ajjhattaṃ sampasādana’’nti (dī. ni. 1.228; dha. sa. 161) āgataṃ idaṃ niyakajjhattaṃ nāma. ‘‘Sabbanimittānaṃ amanasikārā ajjhattaṃ suññataṃ upasampajja viharatī’’ti (ma. ni. 3.187) evamāgataṃ idaṃ visayajjhattaṃ nāma. ‘‘Ajjhattikā dhammā, bāhirā dhammā’’ti (dha. sa. tikamātikā 20) ettha vuttaṃ ajjhattaṃ ajjhattajjhattaṃ nāma. Idhāpi etadeva adhippetaṃ, tasmā ajjhattāniyeva ajjhattikāni. Atha vā yathāvutteneva atthena ‘‘ajjhattā dhammā, bahiddhā dhammā’’tiādīsu viya tesu ajjhattesu bhavāni ajjhattikāni, cakkhādīni. Tesaṃ ajjhattikānaṃ.
អាយតនានន្តិ ឯត្ថ អាយតនតោ, អាយានំ តននតោ, អាយតស្ស ច នយនតោ អាយតនានីតិ ។ ចក្ខាទីសុ ហិ តំតំទ្វារវត្ថុកា ចិត្តចេតសិកា ធម្មា សកេន សកេន អនុភវនាទិនា កិច្ចេន អាយតន្តិ ឧដ្ឋហន្តិ ឃដន្តិ វាយមន្តិ, តេ ច អាយភូតេ ធម្មេ ឯតានិ តនោន្តិ វិត្ថារេន្តិ , យញ្ច អនមតគ្គេ សំសារេ បវត្តំ អតិវិយ អាយតំ វដ្ដទុក្ខំ, តំ នយន្តិ បវត្តេន្តិ។ ឥតិ សព្ពថាបិមេ ធម្មា អាយតនតោ, អាយានំ តននតោ, អាយតស្ស ច នយនតោ អាយតនានីតិ វុច្ចន្តិ។ អបិច និវាសដ្ឋានដ្ឋេន, អាករដ្ឋេន, សមោសរណដ្ឋានដ្ឋេន, សញ្ជាតិទេសដ្ឋេន, ការណដ្ឋេន ច អាយតនំ វេទិតព្ពំ។ តថា ហិ លោកេ ‘‘ឥស្សរាយតនំ ទេវាយតន’’ន្តិអាទីសុ និវាសដ្ឋានំ អាយតនន្តិ វុច្ចតិ។ ‘‘សុវណ្ណាយតនំ រជតាយតន’’ន្តិអាទីសុ អាករោ។ សាសនេ បន ‘‘មនោរមេ អាយតនេ, សេវន្តិ នំ វិហង្គមា’’តិអាទីសុ សមោសរណដ្ឋានំ។ ‘‘ទក្ខិណាបថោ គុន្នំ អាយតន’’ន្តិអាទីសុ សញ្ជាតិទេសោ។ ‘‘តត្រ តត្រេវ សក្ខិភព្ពតំ បាបុណាតិ សតិ សតិអាយតនេ’’តិអាទីសុ (ម. និ. ៣.១៥៨; អ. និ. ៣.១០២) ការណំ អាយតនន្តិ វុច្ចតិ។ ចក្ខាទីសុ ច តេ តេ ចិត្តចេតសិកា ធម្មា និវសន្តិ តទាយត្តវុត្តិតាយាតិ ចក្ខាទយោ តេសំ និវាសដ្ឋានំ។ តត្ថ ច តេ អាកិណ្ណា តន្និស្សិតត្តាតិ តេ នេសំ អាករោ, សមោសរណដ្ឋានញ្ច តត្ថ វត្ថុទ្វារភាវេន សមោសរណតោ, សញ្ជាតិទេសោ ច តន្និស្សយភាវេន តេសំ តត្ថេវ ឧប្បត្តិតោ, ការណញ្ច តទភាវេ តេសំ អភាវតោតិ។ ឥតិ និវាសដ្ឋានដ្ឋេន, អាករដ្ឋេន, សមោសរណដ្ឋានដ្ឋេន, សញ្ជាតិទេសដ្ឋេន, ការណដ្ឋេនាតិ ឥមេហិ ការណេហិ ចក្ខាទីនិ អាយតនានីតិ វុច្ចន្តិ។ តេន វុត្តំ ‘‘ឆន្នេតំ អជ្ឈត្តិកានំ អាយតនាន’’ន្តិ។
Āyatanānanti ettha āyatanato, āyānaṃ tananato, āyatassa ca nayanato āyatanānīti . Cakkhādīsu hi taṃtaṃdvāravatthukā cittacetasikā dhammā sakena sakena anubhavanādinā kiccena āyatanti uṭṭhahanti ghaṭanti vāyamanti, te ca āyabhūte dhamme etāni tanonti vitthārenti , yañca anamatagge saṃsāre pavattaṃ ativiya āyataṃ vaṭṭadukkhaṃ, taṃ nayanti pavattenti. Iti sabbathāpime dhammā āyatanato, āyānaṃ tananato, āyatassa ca nayanato āyatanānīti vuccanti. Apica nivāsaṭṭhānaṭṭhena, ākaraṭṭhena, samosaraṇaṭṭhānaṭṭhena, sañjātidesaṭṭhena, kāraṇaṭṭhena ca āyatanaṃ veditabbaṃ. Tathā hi loke ‘‘issarāyatanaṃ devāyatana’’ntiādīsu nivāsaṭṭhānaṃ āyatananti vuccati. ‘‘Suvaṇṇāyatanaṃ rajatāyatana’’ntiādīsu ākaro. Sāsane pana ‘‘manorame āyatane, sevanti naṃ vihaṅgamā’’tiādīsu samosaraṇaṭṭhānaṃ. ‘‘Dakkhiṇāpatho gunnaṃ āyatana’’ntiādīsu sañjātideso. ‘‘Tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati satiāyatane’’tiādīsu (ma. ni. 3.158; a. ni. 3.102) kāraṇaṃ āyatananti vuccati. Cakkhādīsu ca te te cittacetasikā dhammā nivasanti tadāyattavuttitāyāti cakkhādayo tesaṃ nivāsaṭṭhānaṃ. Tattha ca te ākiṇṇā tannissitattāti te nesaṃ ākaro, samosaraṇaṭṭhānañca tattha vatthudvārabhāvena samosaraṇato, sañjātideso ca tannissayabhāvena tesaṃ tattheva uppattito, kāraṇañca tadabhāve tesaṃ abhāvatoti. Iti nivāsaṭṭhānaṭṭhena, ākaraṭṭhena, samosaraṇaṭṭhānaṭṭhena, sañjātidesaṭṭhena, kāraṇaṭṭhenāti imehi kāraṇehi cakkhādīni āyatanānīti vuccanti. Tena vuttaṃ ‘‘channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanāna’’nti.
យទិបិ រូបាទយោបិ ធម្មា ‘‘រូបំ លោកេ បិយរូបំ សាតរូបំ, ឯត្ថេសា តណ្ហា ឧប្បជ្ជមានា ឧប្បជ្ជតី’’តិ តណ្ហាវត្ថុភាវតោ បិយរូបសាតរូបភាវេន វុត្តា។ ចក្ខាទិកេ បន មុញ្ចិត្វា អត្តភាវបញ្ញត្តិយា អភាវតោ ‘‘មម ចក្ខុ មម សោត’’ន្តិអាទិនា អធិកសិនេហវត្ថុភាវេន ចក្ខាទយោ សាតិសយំ បិយរូបំ សាតរូបន្តិ និទ្ទេសំ អរហន្តីតិ ទស្សេតុំ ‘‘បិយរូបំ សាតរូបន្តិ ខោ, ភិក្ខវេ, ឆន្នេតំ អជ្ឈត្តិកានំ អាយតនានំ អធិវចន’’ន្តិ វុត្តំ។
Yadipi rūpādayopi dhammā ‘‘rūpaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjatī’’ti taṇhāvatthubhāvato piyarūpasātarūpabhāvena vuttā. Cakkhādike pana muñcitvā attabhāvapaññattiyā abhāvato ‘‘mama cakkhu mama sota’’ntiādinā adhikasinehavatthubhāvena cakkhādayo sātisayaṃ piyarūpaṃ sātarūpanti niddesaṃ arahantīti dassetuṃ ‘‘piyarūpaṃ sātarūpanti kho, bhikkhave, channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanānaṃ adhivacana’’nti vuttaṃ.
ឱរម្ភាគិយានន្តិ ឯត្ថ ឱរំ វុច្ចតិ កាមធាតុ, តប្បរិយាបន្នា ឱរម្ភាគា, បច្ចយភាវេន តេសំ ហិតាតិ ឱរម្ភាគិយា។ យស្ស សំវិជ្ជន្តិ, តំ បុគ្គលំ វដ្ដស្មិំ សំយោជេន្តិ ពន្ធន្តីតិ សំយោជនានិ។ សក្កាយទិដ្ឋិវិចិកិច្ឆាសីលព្ពតបរាមាសកាមរាគព្យាបាទានំ ឯតំ អធិវចនំ។ តេ ហិ កាមភវូបគានំ សង្ខារានំ បច្ចយា ហុត្វា រូបារូបធាតុតោ ហេដ្ឋាភាវេន និហីនភាវេន ឱរម្ភាគភូតេន កាមភវេន សត្តេ សំយោជេន្តិ។ ឯតេនេវ តេសំ ហេដ្ឋារហទសទិសតា ទីបិតាតិ ទដ្ឋព្ពា។ ឩមិភយន្តិ ខោ, ភិក្ខវេ, កោធុបាយាសស្សេតំ អធិវចនន្តិ ភាយតិ ឯតស្មាតិ ភយំ, ឩមិ ឯវ ភយន្តិ ឩមិភយំ។ កុជ្ឈនដ្ឋេន កោធោ, ស្វេវ ចិត្តស្ស សរីរស្ស ច អភិប្បមទ្ទនបវេធនុប្បាទនេន ទឡ្ហំ អាយាសនដ្ឋេន ឧបាយាសោ។
Orambhāgiyānanti ettha oraṃ vuccati kāmadhātu, tappariyāpannā orambhāgā, paccayabhāvena tesaṃ hitāti orambhāgiyā. Yassa saṃvijjanti, taṃ puggalaṃ vaṭṭasmiṃ saṃyojenti bandhantīti saṃyojanāni. Sakkāyadiṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsakāmarāgabyāpādānaṃ etaṃ adhivacanaṃ. Te hi kāmabhavūpagānaṃ saṅkhārānaṃ paccayā hutvā rūpārūpadhātuto heṭṭhābhāvena nihīnabhāvena orambhāgabhūtena kāmabhavena satte saṃyojenti. Eteneva tesaṃ heṭṭhārahadasadisatā dīpitāti daṭṭhabbā. Ūmibhayantikho, bhikkhave, kodhupāyāsassetaṃ adhivacananti bhāyati etasmāti bhayaṃ, ūmi eva bhayanti ūmibhayaṃ. Kujjhanaṭṭhena kodho, sveva cittassa sarīrassa ca abhippamaddanapavedhanuppādanena daḷhaṃ āyāsanaṭṭhena upāyāso.
ឯត្ថ ច អនេកវារំ បវត្តិត្វា អត្តនា សមវេតំ សត្តំ អជ្ឈោត្ថរិត្វា សីសំ ឧក្ខិបិតុំ អទត្វា អនយព្យសនាបាទនេន កោធុបាយាសស្ស ឩមិសទិសតា ទដ្ឋព្ពា។ តថា កាមគុណានំ កិលេសាភិភូតេ សត្តេ ឥតោ ច ឯត្តោ, ឯត្តោ ច ឥតោតិ ឯវំ មនាបិយរូបាទិវិសយសង្ខាតេ អត្តនិ សំសារេត្វា យថា តតោ ពហិភូតេ នេក្ខម្មេ ចិត្តម្បិ ន ឧប្បជ្ជតិ ឯវំ អាវដ្ដេត្វា ព្យសនាបាទនេន អាវដ្ដសទិសតា ទដ្ឋព្ពា។ យថា បន គហរក្ខសោបិ អារក្ខរហិតំ អត្តនោ គោចរភូមិគតំ បុរិសំ អភិភុយ្យ គហេត្វា អគោចរេ ឋិតម្បិ រក្ខសមាយាយ គោចរំ នេត្វា ភេរវរូបទស្សនាទិនា អវសំ អត្តនោ ឧបការំ កាតុំ អសមត្ថំ កត្វា អន្វាវិសិត្វា វណ្ណពលភោគយសសុខេហិបិ វិយោជេន្តោ មហន្តំ អនយព្យសនំ អាបាទេតិ, ឯវំ មាតុគាមោបិ យោនិសោមនសិការរហិតំ អវីរបុរិសំ ឥត្ថិកុត្តភូតេហិ អត្តនោ ហាវភាវវិលាសេហិ អភិភុយ្យ គហេត្វា វីរជាតិយម្បិ អត្តនោ រូបាទីហិ បលោភនវសេន ឥត្ថិមាយាយ អន្វាវិសិត្វា អវសំ អត្តនោ ឧបការធម្មេ សីលាទយោ សម្បាទេតុំ អសមត្ថំ ករោន្តោ គុណវណ្ណាទីហិ វិយោជេត្វា មហន្តំ អនយព្យសនំ អាបាទេតិ, ឯវំ មាតុគាមស្ស គហរក្ខសសទិសតា ទដ្ឋព្ពា។ តេន វុត្តំ ‘‘អាវដ្ដន្តិ ខោ, ភិក្ខវេ, បញ្ចន្នេតំ កាមគុណានំ អធិវចនំ, គហរក្ខសោតិ ខោ, ភិក្ខវេ, មាតុគាមស្សេតំ អធិវចន’’ន្តិ។
Ettha ca anekavāraṃ pavattitvā attanā samavetaṃ sattaṃ ajjhottharitvā sīsaṃ ukkhipituṃ adatvā anayabyasanāpādanena kodhupāyāsassa ūmisadisatā daṭṭhabbā. Tathā kāmaguṇānaṃ kilesābhibhūte satte ito ca etto, etto ca itoti evaṃ manāpiyarūpādivisayasaṅkhāte attani saṃsāretvā yathā tato bahibhūte nekkhamme cittampi na uppajjati evaṃ āvaṭṭetvā byasanāpādanena āvaṭṭasadisatā daṭṭhabbā. Yathā pana gaharakkhasopi ārakkharahitaṃ attano gocarabhūmigataṃ purisaṃ abhibhuyya gahetvā agocare ṭhitampi rakkhasamāyāya gocaraṃ netvā bheravarūpadassanādinā avasaṃ attano upakāraṃ kātuṃ asamatthaṃ katvā anvāvisitvā vaṇṇabalabhogayasasukhehipi viyojento mahantaṃ anayabyasanaṃ āpādeti, evaṃ mātugāmopi yonisomanasikārarahitaṃ avīrapurisaṃ itthikuttabhūtehi attano hāvabhāvavilāsehi abhibhuyya gahetvā vīrajātiyampi attano rūpādīhi palobhanavasena itthimāyāya anvāvisitvā avasaṃ attano upakāradhamme sīlādayo sampādetuṃ asamatthaṃ karonto guṇavaṇṇādīhi viyojetvā mahantaṃ anayabyasanaṃ āpādeti, evaṃ mātugāmassa gaharakkhasasadisatā daṭṭhabbā. Tena vuttaṃ ‘‘āvaṭṭanti kho, bhikkhave, pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacanaṃ, gaharakkhasoti kho, bhikkhave, mātugāmassetaṃ adhivacana’’nti.
បដិសោតោតិ ខោ ភិក្ខវេ នេក្ខម្មស្សេតំ អធិវចនន្តិ ឯត្ថ បព្ពជ្ជា សហ ឧបចារេន បឋមជ្ឈានំ វិបស្សនាបញ្ញា ច និព្ពានញ្ច នេក្ខម្មំ នាម។ សព្ពេបិ កុសលា ធម្មា នេក្ខម្មំ នាម។ វុត្តញ្ហេតំ –
Paṭisototi kho bhikkhave nekkhammassetaṃ adhivacananti ettha pabbajjā saha upacārena paṭhamajjhānaṃ vipassanāpaññā ca nibbānañca nekkhammaṃ nāma. Sabbepi kusalā dhammā nekkhammaṃ nāma. Vuttañhetaṃ –
‘‘បព្ពជ្ជា បឋមំ ឈានំ, និព្ពានញ្ច វិបស្សនា;
‘‘Pabbajjā paṭhamaṃ jhānaṃ, nibbānañca vipassanā;
សព្ពេបិ កុសលា ធម្មា, នេក្ខម្មន្តិ បវុច្ចរេ’’តិ។
Sabbepi kusalā dhammā, nekkhammanti pavuccare’’ti.
ឥមេសំ បន បព្ពជ្ជាទីនំ តណ្ហាសោតស្ស បដិលោមតោ បដិសោតសទិសតា វេទិតព្ពា។ អវិសេសេន ហិ ធម្មវិនយោ នេក្ខម្មំ, តស្ស អធិដ្ឋានំ បព្ពជ្ជា ច, ធម្មវិនយោ ច តណ្ហាសោតស្ស បដិសោតំ វុច្ចតិ។ វុត្តញ្ហេតំ –
Imesaṃ pana pabbajjādīnaṃ taṇhāsotassa paṭilomato paṭisotasadisatā veditabbā. Avisesena hi dhammavinayo nekkhammaṃ, tassa adhiṭṭhānaṃ pabbajjā ca, dhammavinayo ca taṇhāsotassa paṭisotaṃ vuccati. Vuttañhetaṃ –
‘‘បដិសោតគាមិំ និបុណំ, គម្ភីរំ ទុទ្ទសំ អណុំ;
‘‘Paṭisotagāmiṃ nipuṇaṃ, gambhīraṃ duddasaṃ aṇuṃ;
រាគរត្តា ន ទក្ខន្តិ, តមោខន្ធេន អាវុតា’’តិ។ (ទី. និ. ២.៦៥; ម. និ. ១.២៨១; សំ. និ. ១.១៧២);
Rāgarattā na dakkhanti, tamokhandhena āvutā’’ti. (dī. ni. 2.65; ma. ni. 1.281; saṃ. ni. 1.172);
វីរិយារម្ភស្សាតិ ចតុព្ពិធសម្មប្បធានវីរិយស្ស។ តស្ស កាមោឃាទិភេទតណ្ហាសោតសន្តរណស្ស ហត្ថេហិ បាទេហិ ចតុរង្គនទីសោតសន្តរណវាយាមស្ស សទិសតា បាកដាយេវ។ តថា នទីសោតស្ស តីរេ ឋិតស្ស ចក្ខុមតោ បុរិសស្ស កាមាទិំ ចតុព្ពិធម្បិ ឱឃំ តរិត្វា តស្ស បរតីរភូតេ និព្ពានថលេ ឋិតស្ស បញ្ចហិ ចក្ខូហិ ចក្ខុមតោ ភគវតោ សទិសភាវោ។ តេន វុត្តំ ‘‘ចក្ខុមា បុរិសោ…បេ.… សម្មាសម្ពុទ្ធស្សា’’តិ។
Vīriyārambhassāti catubbidhasammappadhānavīriyassa. Tassa kāmoghādibhedataṇhāsotasantaraṇassa hatthehi pādehi caturaṅganadīsotasantaraṇavāyāmassa sadisatā pākaṭāyeva. Tathā nadīsotassa tīre ṭhitassa cakkhumato purisassa kāmādiṃ catubbidhampi oghaṃ taritvā tassa paratīrabhūte nibbānathale ṭhitassa pañcahi cakkhūhi cakkhumato bhagavato sadisabhāvo. Tena vuttaṃ ‘‘cakkhumā puriso…pe… sammāsambuddhassā’’ti.
តត្រិទំ ឱបម្មសំសន្ទនំ – នទីសោតោ វិយ អនុប្បពន្ធវសេន បវត្តមានោ តណ្ហាសោតោ, តេន វុយ្ហមានោ បុរិសោ វិយ អនមតគ្គេ សំសារវដ្ដេ បរិព្ភមនតោ តណ្ហាសោតេន វុយ្ហមានោ សត្តោ, តស្ស តត្ថ បិយរូបសាតរូបវត្ថុស្មិំ អភិនិវេសោ វិយ ឥមស្ស ចក្ខាទីសុ អភិនិវេសោ, សឩមិសាវដ្ដសគហរក្ខសោ ហេដ្ឋារហទោ វិយ កោធុបាយាសបញ្ចកាមគុណមាតុគាមសមាកុលោ បញ្ចោរម្ភាគិយសំយោជនសមូហោ, តមត្ថំ យថាភូតំ វិទិត្វា តស្ស នទីសោតស្ស បរតីរេ ឋិតោ ចក្ខុមា បុរិសោ វិយ សកលំ សំសារាទីនវំ សព្ពញ្ច ញេយ្យធម្មំ យថាភូតំ វិទិត្វា តណ្ហាសោតស្ស បរតីរភូតេ និព្ពានថលេ ឋិតោ សមន្តចក្ខុ ភគវា, តស្ស បុរិសស្ស តស្មិំ នទិយា សោតេន វុយ្ហមានេ បុរិសេ អនុកម្បាយ រហទស្ស រហទាទីនវស្ស ច អាចិក្ខនំ វិយ តណ្ហាសោតេន វុយ្ហមានស្ស សត្តស្ស មហាករុណាយ ភគវតោ តណ្ហាទីនំ តទាទីនវស្ស ច វិភាវនា, តស្ស វចនំ អសទ្ទហិត្វា អនុសោតគាមិនោ តស្ស បុរិសស្ស តស្មិំ រហទេ មរណប្បត្តិមរណមត្តទុក្ខប្បត្តិយោ វិយ ភគវតោ វចនំ អសម្បដិច្ឆន្តស្ស អបាយុប្បត្តិ, សុគតិយំ ទុក្ខុប្បត្តិ ច, តស្ស បន វចនំ សទ្ទហិត្វា ហត្ថេហិ ច បាទេហិ ច វាយាមករណំ វិយ តេន ច វាយាមេន បរតីរំ បត្វា សុខេន យថិច្ឆិតដ្ឋានគមនំ វិយ ភគវតោ វចនំ សម្បដិច្ឆិត្វា តណ្ហាទីសុ អាទីនវំ បស្សិត្វា តណ្ហាសោតស្ស បដិសោតបព្ពជ្ជាទិនេក្ខម្មវសេន វីរិយារម្ភោ, អារទ្ធវីរិយស្ស ច តេនេវ វីរិយារម្ភេន តណ្ហាសោតាតិក្កមនំ និព្ពានតីរំ បត្វា អរហត្តផលសមាបត្តិវសេន យថារុចិ សុខវិហារោតិ។
Tatridaṃ opammasaṃsandanaṃ – nadīsoto viya anuppabandhavasena pavattamāno taṇhāsoto, tena vuyhamāno puriso viya anamatagge saṃsāravaṭṭe paribbhamanato taṇhāsotena vuyhamāno satto, tassa tattha piyarūpasātarūpavatthusmiṃ abhiniveso viya imassa cakkhādīsu abhiniveso, saūmisāvaṭṭasagaharakkhaso heṭṭhārahado viya kodhupāyāsapañcakāmaguṇamātugāmasamākulo pañcorambhāgiyasaṃyojanasamūho, tamatthaṃ yathābhūtaṃ viditvā tassa nadīsotassa paratīre ṭhito cakkhumā puriso viya sakalaṃ saṃsārādīnavaṃ sabbañca ñeyyadhammaṃ yathābhūtaṃ viditvā taṇhāsotassa paratīrabhūte nibbānathale ṭhito samantacakkhu bhagavā, tassa purisassa tasmiṃ nadiyā sotena vuyhamāne purise anukampāya rahadassa rahadādīnavassa ca ācikkhanaṃ viya taṇhāsotena vuyhamānassa sattassa mahākaruṇāya bhagavato taṇhādīnaṃ tadādīnavassa ca vibhāvanā, tassa vacanaṃ asaddahitvā anusotagāmino tassa purisassa tasmiṃ rahade maraṇappattimaraṇamattadukkhappattiyo viya bhagavato vacanaṃ asampaṭicchantassa apāyuppatti, sugatiyaṃ dukkhuppatti ca, tassa pana vacanaṃ saddahitvā hatthehi ca pādehi ca vāyāmakaraṇaṃ viya tena ca vāyāmena paratīraṃ patvā sukhena yathicchitaṭṭhānagamanaṃ viya bhagavato vacanaṃ sampaṭicchitvā taṇhādīsu ādīnavaṃ passitvā taṇhāsotassa paṭisotapabbajjādinekkhammavasena vīriyārambho, āraddhavīriyassa ca teneva vīriyārambhena taṇhāsotātikkamanaṃ nibbānatīraṃ patvā arahattaphalasamāpattivasena yathāruci sukhavihāroti.
គាថាសុ សហាបិ ទុក្ខេន ជហេយ្យ កាមេតិ ឈានមគ្គាធិគមត្ថំ សមថវិបស្សនានុយោគំ ករោន្តោ ភិក្ខុ យទិបិ តេសំ បុព្ពភាគបដិបទា កិច្ឆេន កសិរេន សម្បជ្ជតិ, ន សុខេន វីថិំ ឱតរតិ បុព្ពភាគភាវនាយ កិលេសានំ ពលវភាវតោ, ឥន្ទ្រិយានំ វា អតិក្ខភាវតោ។ តថា សតិ សហាបិ ទុក្ខេន ជហេយ្យ កាមេ, បឋមជ្ឈានេន វិក្ខម្ភេន្តោ តតិយមគ្គេន សមុច្ឆិន្ទន្តោ កិលេសកាមេ បជហេយ្យ។ ឯតេន ទុក្ខបដិបទេ ឈានមគ្គេ ទស្សេតិ។
Gāthāsu sahāpi dukkhena jaheyya kāmeti jhānamaggādhigamatthaṃ samathavipassanānuyogaṃ karonto bhikkhu yadipi tesaṃ pubbabhāgapaṭipadā kicchena kasirena sampajjati, na sukhena vīthiṃ otarati pubbabhāgabhāvanāya kilesānaṃ balavabhāvato, indriyānaṃ vā atikkhabhāvato. Tathā sati sahāpi dukkhena jaheyya kāme, paṭhamajjhānena vikkhambhento tatiyamaggena samucchindanto kilesakāme pajaheyya. Etena dukkhapaṭipade jhānamagge dasseti.
យោគក្ខេមំ អាយតិំ បត្ថយានោតិ អនាគាមិតំ អរហត្តំ ឥច្ឆន្តោ អាកង្ខមានោ។ អយញ្ហេត្ថ អធិប្បាយោ – យទិបិ ឯតរហិ កិច្ឆេន កសិរេន ឈានបុរិមមគ្គេ អធិគច្ឆាមិ, ឥមេ បន និស្សាយ ឧបរិ អរហត្តំ អធិគន្ត្វា កតកិច្ចោ បហីនសព្ពទុក្ខោ ភវិស្សាមីតិ សហាបិ ទុក្ខេន ឈានាទីហិ កាមេ បជហេយ្យាតិ។ អថ វា យោ កាមវិតក្កពហុលោ បុគ្គលោ កល្យាណមិត្តស្ស វសេន បព្ពជ្ជំ សីលវិសោធនំ ឈានាទីនំ បុព្ពភាគបដិបត្តិំ វា បដិបជ្ជន្តោ កិច្ឆេន កសិរេន អស្សុមុខោ រោទមានោ តំ វិតក្កំ វិក្ខម្ភេតិ, តំ សន្ធាយ វុត្តំ ‘‘សហាបិ ទុក្ខេន ជហេយ្យ កាមេ’’តិ។ សោ ហិ កិច្ឆេនបិ កាមេ បជហន្តោ ឈានំ និព្ពត្តេត្វា តំ ឈានំ បាទកំ កត្វា វិបស្សន្តោ អនុក្កមេន អរហត្តេ បតិដ្ឋហេយ្យ។ តេន វុត្តំ ‘‘យោគក្ខេមំ អាយតិំ បត្ថយានោ’’តិ។
Yogakkhemaṃ āyatiṃ patthayānoti anāgāmitaṃ arahattaṃ icchanto ākaṅkhamāno. Ayañhettha adhippāyo – yadipi etarahi kicchena kasirena jhānapurimamagge adhigacchāmi, ime pana nissāya upari arahattaṃ adhigantvā katakicco pahīnasabbadukkho bhavissāmīti sahāpi dukkhena jhānādīhi kāme pajaheyyāti. Atha vā yo kāmavitakkabahulo puggalo kalyāṇamittassa vasena pabbajjaṃ sīlavisodhanaṃ jhānādīnaṃ pubbabhāgapaṭipattiṃ vā paṭipajjanto kicchena kasirena assumukho rodamāno taṃ vitakkaṃ vikkhambheti, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘sahāpi dukkhena jaheyya kāme’’ti. So hi kicchenapi kāme pajahanto jhānaṃ nibbattetvā taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanto anukkamena arahatte patiṭṭhaheyya. Tena vuttaṃ ‘‘yogakkhemaṃ āyatiṃ patthayāno’’ti.
សម្មប្បជានោតិ វិបស្សនាសហិតាយ មគ្គបញ្ញាយ សម្មទេវ បជានន្តោ។ សុវិមុត្តចិត្តោតិ តស្ស អរិយមគ្គាធិគមស្ស អនន្តរំ ផលវិមុត្តិយា សុដ្ឋុ វិមុត្តចិត្តោ។ វិមុត្តិយា ផស្សយេ តត្ថ តត្ថាតិ តស្មិំ តស្មិំ មគ្គផលាធិគមនកាលេ វិមុត្តិំ និព្ពានំ ផស្សយេ ផុសេយ្យ បាបុណេយ្យ អធិគច្ឆេយ្យ សច្ឆិករេយ្យ។ ឧបយោគត្ថេ ហិ ‘‘វិមុត្តិយា’’តិ ឥទំ សាមិវចនំ។ វិមុត្តិយា វា អារម្មណភូតាយ តត្ថ តត្ថ តំតំផលសមាបត្តិកាលេ អត្តនោ ផលចិត្តំ ផស្សយេ ផុសេយ្យ បាបុណេយ្យ, និព្ពានោគធាយ ផលសមាបត្តិយា វិហរេយ្យាតិ អត្ថោ។ ស វេទគូតិ សោ វេទសង្ខាតេន មគ្គញាណេន ចតុន្នំ សច្ចានំ គតត្តា បដិវិទ្ធត្តា វេទគូ។ លោកន្តគូតិ ខន្ធលោកស្ស បរិយន្តំ គតោ។ សេសំ សុវិញ្ញេយ្យមេវ។
Sammappajānoti vipassanāsahitāya maggapaññāya sammadeva pajānanto. Suvimuttacittoti tassa ariyamaggādhigamassa anantaraṃ phalavimuttiyā suṭṭhu vimuttacitto. Vimuttiyā phassaye tattha tatthāti tasmiṃ tasmiṃ maggaphalādhigamanakāle vimuttiṃ nibbānaṃ phassaye phuseyya pāpuṇeyya adhigaccheyya sacchikareyya. Upayogatthe hi ‘‘vimuttiyā’’ti idaṃ sāmivacanaṃ. Vimuttiyā vā ārammaṇabhūtāya tattha tattha taṃtaṃphalasamāpattikāle attano phalacittaṃ phassaye phuseyya pāpuṇeyya, nibbānogadhāya phalasamāpattiyā vihareyyāti attho. Sa vedagūti so vedasaṅkhātena maggañāṇena catunnaṃ saccānaṃ gatattā paṭividdhattā vedagū. Lokantagūti khandhalokassa pariyantaṃ gato. Sesaṃ suviññeyyameva.
ទសមសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Dasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ឥតិវុត្តកបាឡិ • Itivuttakapāḷi / ១០. នទីសោតសុត្តំ • 10. Nadīsotasuttaṃ
