Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഇതിവുത്തക-അട്ഠകഥാ • Itivuttaka-aṭṭhakathā

    ൧൦. നദീസോതസുത്തവണ്ണനാ

    10. Nadīsotasuttavaṇṇanā

    ൧൦൯. ദസമേ സേയ്യഥാപീതി ഓപമ്മദസ്സനത്ഥേ നിപാതോ, യഥാ നാമാതി അത്ഥോ. നദിയാ സോതേന ഓവുയ്ഹേയ്യാതി സീഘസോതായ ഹാരഹാരിനിയാ നദിയാ ഉദകവേഗേന ഹേട്ഠതോ വുയ്ഹേയ്യ അധോ ഹരിയേഥ. പിയരൂപസാതരൂപേനാതി പിയസഭാവേന സാതസഭാവേന ച കാരണഭൂതേന, തസ്സം നദിയം തസ്സാ വാ പരതീരേ മണിസുവണ്ണാദി അഞ്ഞം വാ പിയവത്ഥു വിത്തൂപകരണം അത്ഥി, തം ഗഹേസ്സാമീതി നദിയം പതിത്വാ സോതേന അവകഡ്ഢേയ്യ. കിഞ്ചാപീതി അനുജാനനഅസമ്ഭാവനത്ഥേ നിപാതോ. കിം അനുജാനാതി, കിം ന സമ്ഭാവേതി? തേന പുരിസേന അധിപ്പേതസ്സ പിയവത്ഥുസ്സ തത്ഥ അത്ഥിഭാവം അനുജാനാതി, തഥാഗമനം പന ആദീനവവന്തതായ ന സമ്ഭാവേതി. ഇദം വുത്തം ഹോതി – അമ്ഭോ, പുരിസ , യദിപി തയാ അധിപ്പേതം പിയവത്ഥു തത്ഥ ഉപലബ്ഭതി, ഏവം ഗമനേ പന അയമാദീനവോ, യം ത്വം ഹേട്ഠാ രഹദം പത്വാ മരണം മരണമത്തം വാ ദുക്ഖം പാപുണേയ്യാസീതി.

    109. Dasame seyyathāpīti opammadassanatthe nipāto, yathā nāmāti attho. Nadiyā sotena ovuyheyyāti sīghasotāya hārahāriniyā nadiyā udakavegena heṭṭhato vuyheyya adho hariyetha. Piyarūpasātarūpenāti piyasabhāvena sātasabhāvena ca kāraṇabhūtena, tassaṃ nadiyaṃ tassā vā paratīre maṇisuvaṇṇādi aññaṃ vā piyavatthu vittūpakaraṇaṃ atthi, taṃ gahessāmīti nadiyaṃ patitvā sotena avakaḍḍheyya. Kiñcāpīti anujānanaasambhāvanatthe nipāto. Kiṃ anujānāti, kiṃ na sambhāveti? Tena purisena adhippetassa piyavatthussa tattha atthibhāvaṃ anujānāti, tathāgamanaṃ pana ādīnavavantatāya na sambhāveti. Idaṃ vuttaṃ hoti – ambho, purisa , yadipi tayā adhippetaṃ piyavatthu tattha upalabbhati, evaṃ gamane pana ayamādīnavo, yaṃ tvaṃ heṭṭhā rahadaṃ patvā maraṇaṃ maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ pāpuṇeyyāsīti.

    അത്ഥി ചേത്ഥ ഹേട്ഠാ രഹദോതി ഏതിസ്സാ നദിയാ ഹേട്ഠാ അനുസോതഭാഗേ അതിവിയ ഗമ്ഭീരവിത്ഥതോ ഏകോ മഹാസരോ അത്ഥി. സോ ച സമന്തതോ വാതാഭിഘാതസമുട്ഠിതാഹി മണിമയപബ്ബതകൂടസന്നിഭാഹി മഹതീഹി ഊമീഹി വീചീഹി സഊമി, വിസമേസു ഭൂമിപ്പദേസേസു സവേഗം അനുപക്ഖന്ദന്തേന ഇമിസ്സാ താവ നദിയാ മഹോഘേന തഹിം തഹിം ആവട്ടമാനവിപുലജലതായ ബലവാമുഖസദിസേഹി സഹ ആവട്ടേഹീതി സാവട്ടോ. തം രഹദം ഓതിണ്ണസത്തേയേവ അത്തനോ നിബദ്ധാമിസഗോചരേ കത്വാ അജ്ഝാവസന്തേന അതിവിയ ഭയാനകദസ്സനേന ഘോരചേതസാ ദകരക്ഖസേന സഗഹോ സരക്ഖസോ, ചണ്ഡമച്ഛമകരാദിനാ വാ സഗഹോ, യഥാവുത്തരക്ഖസേന സരക്ഖസോ.

    Atthi cettha heṭṭhā rahadoti etissā nadiyā heṭṭhā anusotabhāge ativiya gambhīravitthato eko mahāsaro atthi. So ca samantato vātābhighātasamuṭṭhitāhi maṇimayapabbatakūṭasannibhāhi mahatīhi ūmīhi vīcīhi saūmi, visamesu bhūmippadesesu savegaṃ anupakkhandantena imissā tāva nadiyā mahoghena tahiṃ tahiṃ āvaṭṭamānavipulajalatāya balavāmukhasadisehi saha āvaṭṭehīti sāvaṭṭo. Taṃ rahadaṃ otiṇṇasatteyeva attano nibaddhāmisagocare katvā ajjhāvasantena ativiya bhayānakadassanena ghoracetasā dakarakkhasena sagaho sarakkhaso, caṇḍamacchamakarādinā vā sagaho, yathāvuttarakkhasena sarakkhaso.

    ന്തി ഏവം സപ്പടിഭയം യം രഹദം. അമ്ഭോ പുരിസാതി ആലപനം. മരണം വാ നിഗച്ഛസീതി താഹി വാ ഊമീഹി അജ്ഝോത്ഥടോ, തേസു വാ ആവട്ടേസു നിപതിതോ സീസം ഉക്ഖിപിതും അസക്കോന്തോ തേസം വാ ചണ്ഡമച്ഛമകരാദീനം മുഖേ നിപതിതോ. തസ്സ വാ ദകരക്ഖസസ്സ ഹത്ഥം ഗതോ മരണം വാ ഗമിസ്സസി, അഥ വാ പന ആയുസേസേ സതി തതോ മുച്ചിത്വാ അപഗച്ഛന്തോ തേഹി ഊമിആദീഹി ജനിതഘട്ടിതവസേന മരണമത്തം മരണപ്പമാണം ദുക്ഖം നിഗച്ഛസി. പടിസോതം വായമേയ്യാതി സോ പുബ്ബേ അനുസോതം വുയ്ഹമാനോ തസ്സ പുരിസസ്സ വചനം സുത്വാ ‘‘അനത്ഥോ കിര മേ ഉപട്ഠിതോ, മച്ചുമുഖേ കിരാഹം പരിവത്താമീ’’തി ഉപ്പന്നബലവഭയോ സമ്ഭമന്തോ ദിഗുണം കത്വാ ഉസ്സാഹം ഹത്ഥേഹി ച പാദേഹി ച വായമേയ്യ തരേയ്യ, ന ചിരേനേവ തീരം സമ്പാപുണേയ്യ.

    Yanti evaṃ sappaṭibhayaṃ yaṃ rahadaṃ. Ambho purisāti ālapanaṃ. Maraṇaṃ vā nigacchasīti tāhi vā ūmīhi ajjhotthaṭo, tesu vā āvaṭṭesu nipatito sīsaṃ ukkhipituṃ asakkonto tesaṃ vā caṇḍamacchamakarādīnaṃ mukhe nipatito. Tassa vā dakarakkhasassa hatthaṃ gato maraṇaṃ vā gamissasi, atha vā pana āyusese sati tato muccitvā apagacchanto tehi ūmiādīhi janitaghaṭṭitavasena maraṇamattaṃ maraṇappamāṇaṃ dukkhaṃ nigacchasi. Paṭisotaṃ vāyameyyāti so pubbe anusotaṃ vuyhamāno tassa purisassa vacanaṃ sutvā ‘‘anattho kira me upaṭṭhito, maccumukhe kirāhaṃ parivattāmī’’ti uppannabalavabhayo sambhamanto diguṇaṃ katvā ussāhaṃ hatthehi ca pādehi ca vāyameyya tareyya, na cireneva tīraṃ sampāpuṇeyya.

    അത്ഥസ്സ വിഞ്ഞാപനായാതി ചതുസച്ചപടിവേധാനുകൂലസ്സ അത്ഥസ്സ സമ്ബോധനായ ഉപമാ കതാ. അയഞ്ചേത്ഥ അത്ഥോതി അയമേവ ഇദാനി വുച്ചമാനോ ഇധ മയാ അധിപ്പേതോ ഉപമേയ്യത്ഥോ, യസ്സ വിഞ്ഞാപനായ ഉപമാ ആഹടാ.

    Atthassaviññāpanāyāti catusaccapaṭivedhānukūlassa atthassa sambodhanāya upamā katā. Ayañcettha atthoti ayameva idāni vuccamāno idha mayā adhippeto upameyyattho, yassa viññāpanāya upamā āhaṭā.

    തണ്ഹായേതം അധിവചനന്തി ഏത്ഥ ചതൂഹി ആകാരേഹി തണ്ഹായ സോതസദിസതാ വേദിതബ്ബാ അനുക്കമപരിവുഡ്ഢിതോ അനുപ്പബന്ധതോ ഓസീദാപനതോ ദുരുത്തരണതോ ച. യഥാ ഹി ഉപരി മഹാമേഘേ അഭിപ്പവുട്ഠേ ഉദകം പബ്ബതകന്ദരപദരസാഖായോ പൂരേത്വാ തതോ ഭസ്സിത്വാ കുസുബ്ഭേ പൂരേത്വാ തതോ ഭസ്സിത്വാ കുന്നദിയോ പൂരേത്വാ തതോ മഹാനദിയോ പക്ഖന്ദിത്വാ ഏകോഘം ഹുത്വാ പവത്തമാനം ‘‘നദീസോതോ’’തി വുച്ചതി, ഏവമേവ അജ്ഝത്തികബാഹിരാദിവസേന അനേകഭേദേസു രൂപാദീസു ആരമ്മണേസു ലോഭോ ഉപ്പജ്ജിത്വാ അനുക്കമേന പരിവുഡ്ഢിം ഗച്ഛന്തോ ‘‘തണ്ഹാസോതോ’’തി വുച്ചതി, യഥാ ച നദീസോതോ ആഗമനതോ യാവ സമുദ്ദപ്പത്തി, താവ സതി വിച്ഛേദപച്ചയാഭാവേ അവിച്ഛിജ്ജമാനോ അനുപ്പബന്ധേന പവത്തതി, ഏവം തണ്ഹാസോതോപി ആഗമനതോ പട്ഠായ അസതി വിച്ഛേദപച്ചയേ അവിച്ഛിജ്ജമാനോ അപായസമുദ്ദാഭിമുഖോ അനുപ്പബന്ധേന പവത്തതി. യഥാ പന നദീസോതോ തദന്തോഗധേ സത്തേ ഓസീദാപേതി, സീസം ഉക്ഖിപിതും ന ദേതി, മരണം വാ മരണമത്തം വാ ദുക്ഖം പാപേതി, ഏവം തണ്ഹാസോതോപി അത്തനോ സോതന്തോഗതേ സത്തേ ഓസീദാപേതി, പഞ്ഞാസീസം ഉക്ഖിപിതും ന ദേതി, കുസലമൂലച്ഛേദനേന സംകിലേസധമ്മസമാപജ്ജനേന ച മരണം വാ മരണമത്തം വാ ദുക്ഖം പാപേതി.

    Taṇhāyetaṃ adhivacananti ettha catūhi ākārehi taṇhāya sotasadisatā veditabbā anukkamaparivuḍḍhito anuppabandhato osīdāpanato duruttaraṇato ca. Yathā hi upari mahāmeghe abhippavuṭṭhe udakaṃ pabbatakandarapadarasākhāyo pūretvā tato bhassitvā kusubbhe pūretvā tato bhassitvā kunnadiyo pūretvā tato mahānadiyo pakkhanditvā ekoghaṃ hutvā pavattamānaṃ ‘‘nadīsoto’’ti vuccati, evameva ajjhattikabāhirādivasena anekabhedesu rūpādīsu ārammaṇesu lobho uppajjitvā anukkamena parivuḍḍhiṃ gacchanto ‘‘taṇhāsoto’’ti vuccati, yathā ca nadīsoto āgamanato yāva samuddappatti, tāva sati vicchedapaccayābhāve avicchijjamāno anuppabandhena pavattati, evaṃ taṇhāsotopi āgamanato paṭṭhāya asati vicchedapaccaye avicchijjamāno apāyasamuddābhimukho anuppabandhena pavattati. Yathā pana nadīsoto tadantogadhe satte osīdāpeti, sīsaṃ ukkhipituṃ na deti, maraṇaṃ vā maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ pāpeti, evaṃ taṇhāsotopi attano sotantogate satte osīdāpeti, paññāsīsaṃ ukkhipituṃ na deti, kusalamūlacchedanena saṃkilesadhammasamāpajjanena ca maraṇaṃ vā maraṇamattaṃ vā dukkhaṃ pāpeti.

    യഥാ ച നദിയാ സോതോ മഹോഘഭാവേന പവത്തമാനോ ഉളുമ്പം വാ നാവം വാ ബന്ധിതും നേതുഞ്ച ഛേകം പുരിസം നിസ്സായ പരതീരം ഗന്തും അജ്ഝാസയം കത്വാ തജ്ജം വായാമം കരോന്തേന തരിതബ്ബോ, ന യേന വാ തേന വാതി ദുരുത്തരോ, ഏവം തണ്ഹാസോതോപി കാമോഘഭവോഘഭൂതോ സീലസംവരം പൂരേതും സമഥവിപസ്സനാസു കമ്മം കാതും ‘‘നിപകേന അരഹത്തം പാപുണിസ്സാമീ’’തി അജ്ഝാസയം സമുട്ഠാപേത്വാ കല്യാണമിത്തേ നിസ്സായ സമഥവിപസ്സനാനാവം അഭിരുഹിത്വാ സമ്മാവായാമം കരോന്തേന തരിതബ്ബോ, ന യേന വാ തേന വാതി ദുരുത്തരോ. ഏവം അനുക്കമപരിവുഡ്ഢിതോ അനുപ്പബന്ധതോ ഓസീദാപനതോ ദുരുത്തരണതോതി ചതൂഹി ആകാരേഹി തണ്ഹായ നദീസോതസദിസതാ വേദിതബ്ബാ.

    Yathā ca nadiyā soto mahoghabhāvena pavattamāno uḷumpaṃ vā nāvaṃ vā bandhituṃ netuñca chekaṃ purisaṃ nissāya paratīraṃ gantuṃ ajjhāsayaṃ katvā tajjaṃ vāyāmaṃ karontena taritabbo, na yena vā tena vāti duruttaro, evaṃ taṇhāsotopi kāmoghabhavoghabhūto sīlasaṃvaraṃ pūretuṃ samathavipassanāsu kammaṃ kātuṃ ‘‘nipakena arahattaṃ pāpuṇissāmī’’ti ajjhāsayaṃ samuṭṭhāpetvā kalyāṇamitte nissāya samathavipassanānāvaṃ abhiruhitvā sammāvāyāmaṃ karontena taritabbo, na yena vā tena vāti duruttaro. Evaṃ anukkamaparivuḍḍhito anuppabandhato osīdāpanato duruttaraṇatoti catūhi ākārehi taṇhāya nadīsotasadisatā veditabbā.

    പിയരൂപം സാതരൂപന്തി പിയജാതികം പിയസഭാവം പിയരൂപം, മധുരജാതികം മധുരസഭാവം സാതരൂപം, ഇട്ഠസഭാവന്തി അത്ഥോ. ഛന്നേതന്തി ഛന്നം ഏതം. അജ്ഝത്തികാനന്തി ഏത്ഥ ‘‘ഏവം മയം അത്താതി ഗഹണം ഗമിസ്സാമാ’’തി ഇമിനാ വിയ അധിപ്പായേന അത്താനം അധികാരം കത്വാ പവത്താനീതി അജ്ഝത്തികാനി. തത്ഥ ഗോചരജ്ഝത്തം, നിയകജ്ഝത്തം, വിസയജ്ഝത്തം, അജ്ഝത്തജ്ഝത്തന്തി ചതുബ്ബിധം അജ്ഝത്തം. തേസു ‘‘അജ്ഝത്തരതോ സമാഹിതോ’’തി ഏവമാദീസു (ധ॰ പ॰ ൩൬൨) വുത്തം ഇദം ഗോചരജ്ഝത്തം നാമ. ‘‘അജ്ഝത്തം സമ്പസാദന’’ന്തി (ദീ॰ നി॰ ൧.൨൨൮; ധ॰ സ॰ ൧൬൧) ആഗതം ഇദം നിയകജ്ഝത്തം നാമ. ‘‘സബ്ബനിമിത്താനം അമനസികാരാ അജ്ഝത്തം സുഞ്ഞതം ഉപസമ്പജ്ജ വിഹരതീ’’തി (മ॰ നി॰ ൩.൧൮൭) ഏവമാഗതം ഇദം വിസയജ്ഝത്തം നാമ. ‘‘അജ്ഝത്തികാ ധമ്മാ, ബാഹിരാ ധമ്മാ’’തി (ധ॰ സ॰ തികമാതികാ ൨൦) ഏത്ഥ വുത്തം അജ്ഝത്തം അജ്ഝത്തജ്ഝത്തം നാമ. ഇധാപി ഏതദേവ അധിപ്പേതം, തസ്മാ അജ്ഝത്താനിയേവ അജ്ഝത്തികാനി. അഥ വാ യഥാവുത്തേനേവ അത്ഥേന ‘‘അജ്ഝത്താ ധമ്മാ, ബഹിദ്ധാ ധമ്മാ’’തിആദീസു വിയ തേസു അജ്ഝത്തേസു ഭവാനി അജ്ഝത്തികാനി, ചക്ഖാദീനി. തേസം അജ്ഝത്തികാനം.

    Piyarūpaṃsātarūpanti piyajātikaṃ piyasabhāvaṃ piyarūpaṃ, madhurajātikaṃ madhurasabhāvaṃ sātarūpaṃ, iṭṭhasabhāvanti attho. Channetanti channaṃ etaṃ. Ajjhattikānanti ettha ‘‘evaṃ mayaṃ attāti gahaṇaṃ gamissāmā’’ti iminā viya adhippāyena attānaṃ adhikāraṃ katvā pavattānīti ajjhattikāni. Tattha gocarajjhattaṃ, niyakajjhattaṃ, visayajjhattaṃ, ajjhattajjhattanti catubbidhaṃ ajjhattaṃ. Tesu ‘‘ajjhattarato samāhito’’ti evamādīsu (dha. pa. 362) vuttaṃ idaṃ gocarajjhattaṃ nāma. ‘‘Ajjhattaṃ sampasādana’’nti (dī. ni. 1.228; dha. sa. 161) āgataṃ idaṃ niyakajjhattaṃ nāma. ‘‘Sabbanimittānaṃ amanasikārā ajjhattaṃ suññataṃ upasampajja viharatī’’ti (ma. ni. 3.187) evamāgataṃ idaṃ visayajjhattaṃ nāma. ‘‘Ajjhattikā dhammā, bāhirā dhammā’’ti (dha. sa. tikamātikā 20) ettha vuttaṃ ajjhattaṃ ajjhattajjhattaṃ nāma. Idhāpi etadeva adhippetaṃ, tasmā ajjhattāniyeva ajjhattikāni. Atha vā yathāvutteneva atthena ‘‘ajjhattā dhammā, bahiddhā dhammā’’tiādīsu viya tesu ajjhattesu bhavāni ajjhattikāni, cakkhādīni. Tesaṃ ajjhattikānaṃ.

    ആയതനാനന്തി ഏത്ഥ ആയതനതോ, ആയാനം തനനതോ, ആയതസ്സ ച നയനതോ ആയതനാനീതി . ചക്ഖാദീസു ഹി തംതംദ്വാരവത്ഥുകാ ചിത്തചേതസികാ ധമ്മാ സകേന സകേന അനുഭവനാദിനാ കിച്ചേന ആയതന്തി ഉട്ഠഹന്തി ഘടന്തി വായമന്തി, തേ ച ആയഭൂതേ ധമ്മേ ഏതാനി തനോന്തി വിത്ഥാരേന്തി , യഞ്ച അനമതഗ്ഗേ സംസാരേ പവത്തം അതിവിയ ആയതം വട്ടദുക്ഖം, തം നയന്തി പവത്തേന്തി. ഇതി സബ്ബഥാപിമേ ധമ്മാ ആയതനതോ, ആയാനം തനനതോ, ആയതസ്സ ച നയനതോ ആയതനാനീതി വുച്ചന്തി. അപിച നിവാസട്ഠാനട്ഠേന, ആകരട്ഠേന, സമോസരണട്ഠാനട്ഠേന, സഞ്ജാതിദേസട്ഠേന, കാരണട്ഠേന ച ആയതനം വേദിതബ്ബം. തഥാ ഹി ലോകേ ‘‘ഇസ്സരായതനം ദേവായതന’’ന്തിആദീസു നിവാസട്ഠാനം ആയതനന്തി വുച്ചതി. ‘‘സുവണ്ണായതനം രജതായതന’’ന്തിആദീസു ആകരോ. സാസനേ പന ‘‘മനോരമേ ആയതനേ, സേവന്തി നം വിഹങ്ഗമാ’’തിആദീസു സമോസരണട്ഠാനം. ‘‘ദക്ഖിണാപഥോ ഗുന്നം ആയതന’’ന്തിആദീസു സഞ്ജാതിദേസോ. ‘‘തത്ര തത്രേവ സക്ഖിഭബ്ബതം പാപുണാതി സതി സതിആയതനേ’’തിആദീസു (മ॰ നി॰ ൩.൧൫൮; അ॰ നി॰ ൩.൧൦൨) കാരണം ആയതനന്തി വുച്ചതി. ചക്ഖാദീസു ച തേ തേ ചിത്തചേതസികാ ധമ്മാ നിവസന്തി തദായത്തവുത്തിതായാതി ചക്ഖാദയോ തേസം നിവാസട്ഠാനം. തത്ഥ ച തേ ആകിണ്ണാ തന്നിസ്സിതത്താതി തേ നേസം ആകരോ, സമോസരണട്ഠാനഞ്ച തത്ഥ വത്ഥുദ്വാരഭാവേന സമോസരണതോ, സഞ്ജാതിദേസോ ച തന്നിസ്സയഭാവേന തേസം തത്ഥേവ ഉപ്പത്തിതോ, കാരണഞ്ച തദഭാവേ തേസം അഭാവതോതി. ഇതി നിവാസട്ഠാനട്ഠേന, ആകരട്ഠേന, സമോസരണട്ഠാനട്ഠേന, സഞ്ജാതിദേസട്ഠേന, കാരണട്ഠേനാതി ഇമേഹി കാരണേഹി ചക്ഖാദീനി ആയതനാനീതി വുച്ചന്തി. തേന വുത്തം ‘‘ഛന്നേതം അജ്ഝത്തികാനം ആയതനാന’’ന്തി.

    Āyatanānanti ettha āyatanato, āyānaṃ tananato, āyatassa ca nayanato āyatanānīti . Cakkhādīsu hi taṃtaṃdvāravatthukā cittacetasikā dhammā sakena sakena anubhavanādinā kiccena āyatanti uṭṭhahanti ghaṭanti vāyamanti, te ca āyabhūte dhamme etāni tanonti vitthārenti , yañca anamatagge saṃsāre pavattaṃ ativiya āyataṃ vaṭṭadukkhaṃ, taṃ nayanti pavattenti. Iti sabbathāpime dhammā āyatanato, āyānaṃ tananato, āyatassa ca nayanato āyatanānīti vuccanti. Apica nivāsaṭṭhānaṭṭhena, ākaraṭṭhena, samosaraṇaṭṭhānaṭṭhena, sañjātidesaṭṭhena, kāraṇaṭṭhena ca āyatanaṃ veditabbaṃ. Tathā hi loke ‘‘issarāyatanaṃ devāyatana’’ntiādīsu nivāsaṭṭhānaṃ āyatananti vuccati. ‘‘Suvaṇṇāyatanaṃ rajatāyatana’’ntiādīsu ākaro. Sāsane pana ‘‘manorame āyatane, sevanti naṃ vihaṅgamā’’tiādīsu samosaraṇaṭṭhānaṃ. ‘‘Dakkhiṇāpatho gunnaṃ āyatana’’ntiādīsu sañjātideso. ‘‘Tatra tatreva sakkhibhabbataṃ pāpuṇāti sati satiāyatane’’tiādīsu (ma. ni. 3.158; a. ni. 3.102) kāraṇaṃ āyatananti vuccati. Cakkhādīsu ca te te cittacetasikā dhammā nivasanti tadāyattavuttitāyāti cakkhādayo tesaṃ nivāsaṭṭhānaṃ. Tattha ca te ākiṇṇā tannissitattāti te nesaṃ ākaro, samosaraṇaṭṭhānañca tattha vatthudvārabhāvena samosaraṇato, sañjātideso ca tannissayabhāvena tesaṃ tattheva uppattito, kāraṇañca tadabhāve tesaṃ abhāvatoti. Iti nivāsaṭṭhānaṭṭhena, ākaraṭṭhena, samosaraṇaṭṭhānaṭṭhena, sañjātidesaṭṭhena, kāraṇaṭṭhenāti imehi kāraṇehi cakkhādīni āyatanānīti vuccanti. Tena vuttaṃ ‘‘channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanāna’’nti.

    യദിപി രൂപാദയോപി ധമ്മാ ‘‘രൂപം ലോകേ പിയരൂപം സാതരൂപം, ഏത്ഥേസാ തണ്ഹാ ഉപ്പജ്ജമാനാ ഉപ്പജ്ജതീ’’തി തണ്ഹാവത്ഥുഭാവതോ പിയരൂപസാതരൂപഭാവേന വുത്താ. ചക്ഖാദികേ പന മുഞ്ചിത്വാ അത്തഭാവപഞ്ഞത്തിയാ അഭാവതോ ‘‘മമ ചക്ഖു മമ സോത’’ന്തിആദിനാ അധികസിനേഹവത്ഥുഭാവേന ചക്ഖാദയോ സാതിസയം പിയരൂപം സാതരൂപന്തി നിദ്ദേസം അരഹന്തീതി ദസ്സേതും ‘‘പിയരൂപം സാതരൂപന്തി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഛന്നേതം അജ്ഝത്തികാനം ആയതനാനം അധിവചന’’ന്തി വുത്തം.

    Yadipi rūpādayopi dhammā ‘‘rūpaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ, etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjatī’’ti taṇhāvatthubhāvato piyarūpasātarūpabhāvena vuttā. Cakkhādike pana muñcitvā attabhāvapaññattiyā abhāvato ‘‘mama cakkhu mama sota’’ntiādinā adhikasinehavatthubhāvena cakkhādayo sātisayaṃ piyarūpaṃ sātarūpanti niddesaṃ arahantīti dassetuṃ ‘‘piyarūpaṃ sātarūpanti kho, bhikkhave, channetaṃ ajjhattikānaṃ āyatanānaṃ adhivacana’’nti vuttaṃ.

    ഓരമ്ഭാഗിയാനന്തി ഏത്ഥ ഓരം വുച്ചതി കാമധാതു, തപ്പരിയാപന്നാ ഓരമ്ഭാഗാ, പച്ചയഭാവേന തേസം ഹിതാതി ഓരമ്ഭാഗിയാ. യസ്സ സംവിജ്ജന്തി, തം പുഗ്ഗലം വട്ടസ്മിം സംയോജേന്തി ബന്ധന്തീതി സംയോജനാനി. സക്കായദിട്ഠിവിചികിച്ഛാസീലബ്ബതപരാമാസകാമരാഗബ്യാപാദാനം ഏതം അധിവചനം. തേ ഹി കാമഭവൂപഗാനം സങ്ഖാരാനം പച്ചയാ ഹുത്വാ രൂപാരൂപധാതുതോ ഹേട്ഠാഭാവേന നിഹീനഭാവേന ഓരമ്ഭാഗഭൂതേന കാമഭവേന സത്തേ സംയോജേന്തി. ഏതേനേവ തേസം ഹേട്ഠാരഹദസദിസതാ ദീപിതാതി ദട്ഠബ്ബാ. ഊമിഭയന്തി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, കോധുപായാസസ്സേതം അധിവചനന്തി ഭായതി ഏതസ്മാതി ഭയം, ഊമി ഏവ ഭയന്തി ഊമിഭയം. കുജ്ഝനട്ഠേന കോധോ, സ്വേവ ചിത്തസ്സ സരീരസ്സ ച അഭിപ്പമദ്ദനപവേധനുപ്പാദനേന ദള്ഹം ആയാസനട്ഠേന ഉപായാസോ.

    Orambhāgiyānanti ettha oraṃ vuccati kāmadhātu, tappariyāpannā orambhāgā, paccayabhāvena tesaṃ hitāti orambhāgiyā. Yassa saṃvijjanti, taṃ puggalaṃ vaṭṭasmiṃ saṃyojenti bandhantīti saṃyojanāni. Sakkāyadiṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsakāmarāgabyāpādānaṃ etaṃ adhivacanaṃ. Te hi kāmabhavūpagānaṃ saṅkhārānaṃ paccayā hutvā rūpārūpadhātuto heṭṭhābhāvena nihīnabhāvena orambhāgabhūtena kāmabhavena satte saṃyojenti. Eteneva tesaṃ heṭṭhārahadasadisatā dīpitāti daṭṭhabbā. Ūmibhayantikho, bhikkhave, kodhupāyāsassetaṃ adhivacananti bhāyati etasmāti bhayaṃ, ūmi eva bhayanti ūmibhayaṃ. Kujjhanaṭṭhena kodho, sveva cittassa sarīrassa ca abhippamaddanapavedhanuppādanena daḷhaṃ āyāsanaṭṭhena upāyāso.

    ഏത്ഥ ച അനേകവാരം പവത്തിത്വാ അത്തനാ സമവേതം സത്തം അജ്ഝോത്ഥരിത്വാ സീസം ഉക്ഖിപിതും അദത്വാ അനയബ്യസനാപാദനേന കോധുപായാസസ്സ ഊമിസദിസതാ ദട്ഠബ്ബാ. തഥാ കാമഗുണാനം കിലേസാഭിഭൂതേ സത്തേ ഇതോ ച ഏത്തോ, ഏത്തോ ച ഇതോതി ഏവം മനാപിയരൂപാദിവിസയസങ്ഖാതേ അത്തനി സംസാരേത്വാ യഥാ തതോ ബഹിഭൂതേ നേക്ഖമ്മേ ചിത്തമ്പി ന ഉപ്പജ്ജതി ഏവം ആവട്ടേത്വാ ബ്യസനാപാദനേന ആവട്ടസദിസതാ ദട്ഠബ്ബാ. യഥാ പന ഗഹരക്ഖസോപി ആരക്ഖരഹിതം അത്തനോ ഗോചരഭൂമിഗതം പുരിസം അഭിഭുയ്യ ഗഹേത്വാ അഗോചരേ ഠിതമ്പി രക്ഖസമായായ ഗോചരം നേത്വാ ഭേരവരൂപദസ്സനാദിനാ അവസം അത്തനോ ഉപകാരം കാതും അസമത്ഥം കത്വാ അന്വാവിസിത്വാ വണ്ണബലഭോഗയസസുഖേഹിപി വിയോജേന്തോ മഹന്തം അനയബ്യസനം ആപാദേതി, ഏവം മാതുഗാമോപി യോനിസോമനസികാരരഹിതം അവീരപുരിസം ഇത്ഥികുത്തഭൂതേഹി അത്തനോ ഹാവഭാവവിലാസേഹി അഭിഭുയ്യ ഗഹേത്വാ വീരജാതിയമ്പി അത്തനോ രൂപാദീഹി പലോഭനവസേന ഇത്ഥിമായായ അന്വാവിസിത്വാ അവസം അത്തനോ ഉപകാരധമ്മേ സീലാദയോ സമ്പാദേതും അസമത്ഥം കരോന്തോ ഗുണവണ്ണാദീഹി വിയോജേത്വാ മഹന്തം അനയബ്യസനം ആപാദേതി, ഏവം മാതുഗാമസ്സ ഗഹരക്ഖസസദിസതാ ദട്ഠബ്ബാ. തേന വുത്തം ‘‘ആവട്ടന്തി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, പഞ്ചന്നേതം കാമഗുണാനം അധിവചനം, ഗഹരക്ഖസോതി ഖോ, ഭിക്ഖവേ, മാതുഗാമസ്സേതം അധിവചന’’ന്തി.

    Ettha ca anekavāraṃ pavattitvā attanā samavetaṃ sattaṃ ajjhottharitvā sīsaṃ ukkhipituṃ adatvā anayabyasanāpādanena kodhupāyāsassa ūmisadisatā daṭṭhabbā. Tathā kāmaguṇānaṃ kilesābhibhūte satte ito ca etto, etto ca itoti evaṃ manāpiyarūpādivisayasaṅkhāte attani saṃsāretvā yathā tato bahibhūte nekkhamme cittampi na uppajjati evaṃ āvaṭṭetvā byasanāpādanena āvaṭṭasadisatā daṭṭhabbā. Yathā pana gaharakkhasopi ārakkharahitaṃ attano gocarabhūmigataṃ purisaṃ abhibhuyya gahetvā agocare ṭhitampi rakkhasamāyāya gocaraṃ netvā bheravarūpadassanādinā avasaṃ attano upakāraṃ kātuṃ asamatthaṃ katvā anvāvisitvā vaṇṇabalabhogayasasukhehipi viyojento mahantaṃ anayabyasanaṃ āpādeti, evaṃ mātugāmopi yonisomanasikārarahitaṃ avīrapurisaṃ itthikuttabhūtehi attano hāvabhāvavilāsehi abhibhuyya gahetvā vīrajātiyampi attano rūpādīhi palobhanavasena itthimāyāya anvāvisitvā avasaṃ attano upakāradhamme sīlādayo sampādetuṃ asamatthaṃ karonto guṇavaṇṇādīhi viyojetvā mahantaṃ anayabyasanaṃ āpādeti, evaṃ mātugāmassa gaharakkhasasadisatā daṭṭhabbā. Tena vuttaṃ ‘‘āvaṭṭanti kho, bhikkhave, pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacanaṃ, gaharakkhasoti kho, bhikkhave, mātugāmassetaṃ adhivacana’’nti.

    പടിസോതോതി ഖോ ഭിക്ഖവേ നേക്ഖമ്മസ്സേതം അധിവചനന്തി ഏത്ഥ പബ്ബജ്ജാ സഹ ഉപചാരേന പഠമജ്ഝാനം വിപസ്സനാപഞ്ഞാ ച നിബ്ബാനഞ്ച നേക്ഖമ്മം നാമ. സബ്ബേപി കുസലാ ധമ്മാ നേക്ഖമ്മം നാമ. വുത്തഞ്ഹേതം –

    Paṭisototi kho bhikkhave nekkhammassetaṃ adhivacananti ettha pabbajjā saha upacārena paṭhamajjhānaṃ vipassanāpaññā ca nibbānañca nekkhammaṃ nāma. Sabbepi kusalā dhammā nekkhammaṃ nāma. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘പബ്ബജ്ജാ പഠമം ഝാനം, നിബ്ബാനഞ്ച വിപസ്സനാ;

    ‘‘Pabbajjā paṭhamaṃ jhānaṃ, nibbānañca vipassanā;

    സബ്ബേപി കുസലാ ധമ്മാ, നേക്ഖമ്മന്തി പവുച്ചരേ’’തി.

    Sabbepi kusalā dhammā, nekkhammanti pavuccare’’ti.

    ഇമേസം പന പബ്ബജ്ജാദീനം തണ്ഹാസോതസ്സ പടിലോമതോ പടിസോതസദിസതാ വേദിതബ്ബാ. അവിസേസേന ഹി ധമ്മവിനയോ നേക്ഖമ്മം, തസ്സ അധിട്ഠാനം പബ്ബജ്ജാ ച, ധമ്മവിനയോ ച തണ്ഹാസോതസ്സ പടിസോതം വുച്ചതി. വുത്തഞ്ഹേതം –

    Imesaṃ pana pabbajjādīnaṃ taṇhāsotassa paṭilomato paṭisotasadisatā veditabbā. Avisesena hi dhammavinayo nekkhammaṃ, tassa adhiṭṭhānaṃ pabbajjā ca, dhammavinayo ca taṇhāsotassa paṭisotaṃ vuccati. Vuttañhetaṃ –

    ‘‘പടിസോതഗാമിം നിപുണം, ഗമ്ഭീരം ദുദ്ദസം അണും;

    ‘‘Paṭisotagāmiṃ nipuṇaṃ, gambhīraṃ duddasaṃ aṇuṃ;

    രാഗരത്താ ന ദക്ഖന്തി, തമോഖന്ധേന ആവുതാ’’തി. (ദീ॰ നി॰ ൨.൬൫; മ॰ നി॰ ൧.൨൮൧; സം॰ നി॰ ൧.൧൭൨);

    Rāgarattā na dakkhanti, tamokhandhena āvutā’’ti. (dī. ni. 2.65; ma. ni. 1.281; saṃ. ni. 1.172);

    വീരിയാരമ്ഭസ്സാതി ചതുബ്ബിധസമ്മപ്പധാനവീരിയസ്സ. തസ്സ കാമോഘാദിഭേദതണ്ഹാസോതസന്തരണസ്സ ഹത്ഥേഹി പാദേഹി ചതുരങ്ഗനദീസോതസന്തരണവായാമസ്സ സദിസതാ പാകടായേവ. തഥാ നദീസോതസ്സ തീരേ ഠിതസ്സ ചക്ഖുമതോ പുരിസസ്സ കാമാദിം ചതുബ്ബിധമ്പി ഓഘം തരിത്വാ തസ്സ പരതീരഭൂതേ നിബ്ബാനഥലേ ഠിതസ്സ പഞ്ചഹി ചക്ഖൂഹി ചക്ഖുമതോ ഭഗവതോ സദിസഭാവോ. തേന വുത്തം ‘‘ചക്ഖുമാ പുരിസോ…പേ॰… സമ്മാസമ്ബുദ്ധസ്സാ’’തി.

    Vīriyārambhassāti catubbidhasammappadhānavīriyassa. Tassa kāmoghādibhedataṇhāsotasantaraṇassa hatthehi pādehi caturaṅganadīsotasantaraṇavāyāmassa sadisatā pākaṭāyeva. Tathā nadīsotassa tīre ṭhitassa cakkhumato purisassa kāmādiṃ catubbidhampi oghaṃ taritvā tassa paratīrabhūte nibbānathale ṭhitassa pañcahi cakkhūhi cakkhumato bhagavato sadisabhāvo. Tena vuttaṃ ‘‘cakkhumā puriso…pe… sammāsambuddhassā’’ti.

    തത്രിദം ഓപമ്മസംസന്ദനം – നദീസോതോ വിയ അനുപ്പബന്ധവസേന പവത്തമാനോ തണ്ഹാസോതോ, തേന വുയ്ഹമാനോ പുരിസോ വിയ അനമതഗ്ഗേ സംസാരവട്ടേ പരിബ്ഭമനതോ തണ്ഹാസോതേന വുയ്ഹമാനോ സത്തോ, തസ്സ തത്ഥ പിയരൂപസാതരൂപവത്ഥുസ്മിം അഭിനിവേസോ വിയ ഇമസ്സ ചക്ഖാദീസു അഭിനിവേസോ, സഊമിസാവട്ടസഗഹരക്ഖസോ ഹേട്ഠാരഹദോ വിയ കോധുപായാസപഞ്ചകാമഗുണമാതുഗാമസമാകുലോ പഞ്ചോരമ്ഭാഗിയസംയോജനസമൂഹോ, തമത്ഥം യഥാഭൂതം വിദിത്വാ തസ്സ നദീസോതസ്സ പരതീരേ ഠിതോ ചക്ഖുമാ പുരിസോ വിയ സകലം സംസാരാദീനവം സബ്ബഞ്ച ഞേയ്യധമ്മം യഥാഭൂതം വിദിത്വാ തണ്ഹാസോതസ്സ പരതീരഭൂതേ നിബ്ബാനഥലേ ഠിതോ സമന്തചക്ഖു ഭഗവാ, തസ്സ പുരിസസ്സ തസ്മിം നദിയാ സോതേന വുയ്ഹമാനേ പുരിസേ അനുകമ്പായ രഹദസ്സ രഹദാദീനവസ്സ ച ആചിക്ഖനം വിയ തണ്ഹാസോതേന വുയ്ഹമാനസ്സ സത്തസ്സ മഹാകരുണായ ഭഗവതോ തണ്ഹാദീനം തദാദീനവസ്സ ച വിഭാവനാ, തസ്സ വചനം അസദ്ദഹിത്വാ അനുസോതഗാമിനോ തസ്സ പുരിസസ്സ തസ്മിം രഹദേ മരണപ്പത്തിമരണമത്തദുക്ഖപ്പത്തിയോ വിയ ഭഗവതോ വചനം അസമ്പടിച്ഛന്തസ്സ അപായുപ്പത്തി, സുഗതിയം ദുക്ഖുപ്പത്തി ച, തസ്സ പന വചനം സദ്ദഹിത്വാ ഹത്ഥേഹി ച പാദേഹി ച വായാമകരണം വിയ തേന ച വായാമേന പരതീരം പത്വാ സുഖേന യഥിച്ഛിതട്ഠാനഗമനം വിയ ഭഗവതോ വചനം സമ്പടിച്ഛിത്വാ തണ്ഹാദീസു ആദീനവം പസ്സിത്വാ തണ്ഹാസോതസ്സ പടിസോതപബ്ബജ്ജാദിനേക്ഖമ്മവസേന വീരിയാരമ്ഭോ, ആരദ്ധവീരിയസ്സ ച തേനേവ വീരിയാരമ്ഭേന തണ്ഹാസോതാതിക്കമനം നിബ്ബാനതീരം പത്വാ അരഹത്തഫലസമാപത്തിവസേന യഥാരുചി സുഖവിഹാരോതി.

    Tatridaṃ opammasaṃsandanaṃ – nadīsoto viya anuppabandhavasena pavattamāno taṇhāsoto, tena vuyhamāno puriso viya anamatagge saṃsāravaṭṭe paribbhamanato taṇhāsotena vuyhamāno satto, tassa tattha piyarūpasātarūpavatthusmiṃ abhiniveso viya imassa cakkhādīsu abhiniveso, saūmisāvaṭṭasagaharakkhaso heṭṭhārahado viya kodhupāyāsapañcakāmaguṇamātugāmasamākulo pañcorambhāgiyasaṃyojanasamūho, tamatthaṃ yathābhūtaṃ viditvā tassa nadīsotassa paratīre ṭhito cakkhumā puriso viya sakalaṃ saṃsārādīnavaṃ sabbañca ñeyyadhammaṃ yathābhūtaṃ viditvā taṇhāsotassa paratīrabhūte nibbānathale ṭhito samantacakkhu bhagavā, tassa purisassa tasmiṃ nadiyā sotena vuyhamāne purise anukampāya rahadassa rahadādīnavassa ca ācikkhanaṃ viya taṇhāsotena vuyhamānassa sattassa mahākaruṇāya bhagavato taṇhādīnaṃ tadādīnavassa ca vibhāvanā, tassa vacanaṃ asaddahitvā anusotagāmino tassa purisassa tasmiṃ rahade maraṇappattimaraṇamattadukkhappattiyo viya bhagavato vacanaṃ asampaṭicchantassa apāyuppatti, sugatiyaṃ dukkhuppatti ca, tassa pana vacanaṃ saddahitvā hatthehi ca pādehi ca vāyāmakaraṇaṃ viya tena ca vāyāmena paratīraṃ patvā sukhena yathicchitaṭṭhānagamanaṃ viya bhagavato vacanaṃ sampaṭicchitvā taṇhādīsu ādīnavaṃ passitvā taṇhāsotassa paṭisotapabbajjādinekkhammavasena vīriyārambho, āraddhavīriyassa ca teneva vīriyārambhena taṇhāsotātikkamanaṃ nibbānatīraṃ patvā arahattaphalasamāpattivasena yathāruci sukhavihāroti.

    ഗാഥാസു സഹാപി ദുക്ഖേന ജഹേയ്യ കാമേതി ഝാനമഗ്ഗാധിഗമത്ഥം സമഥവിപസ്സനാനുയോഗം കരോന്തോ ഭിക്ഖു യദിപി തേസം പുബ്ബഭാഗപടിപദാ കിച്ഛേന കസിരേന സമ്പജ്ജതി, ന സുഖേന വീഥിം ഓതരതി പുബ്ബഭാഗഭാവനായ കിലേസാനം ബലവഭാവതോ, ഇന്ദ്രിയാനം വാ അതിക്ഖഭാവതോ. തഥാ സതി സഹാപി ദുക്ഖേന ജഹേയ്യ കാമേ, പഠമജ്ഝാനേന വിക്ഖമ്ഭേന്തോ തതിയമഗ്ഗേന സമുച്ഛിന്ദന്തോ കിലേസകാമേ പജഹേയ്യ. ഏതേന ദുക്ഖപടിപദേ ഝാനമഗ്ഗേ ദസ്സേതി.

    Gāthāsu sahāpi dukkhena jaheyya kāmeti jhānamaggādhigamatthaṃ samathavipassanānuyogaṃ karonto bhikkhu yadipi tesaṃ pubbabhāgapaṭipadā kicchena kasirena sampajjati, na sukhena vīthiṃ otarati pubbabhāgabhāvanāya kilesānaṃ balavabhāvato, indriyānaṃ vā atikkhabhāvato. Tathā sati sahāpi dukkhena jaheyya kāme, paṭhamajjhānena vikkhambhento tatiyamaggena samucchindanto kilesakāme pajaheyya. Etena dukkhapaṭipade jhānamagge dasseti.

    യോഗക്ഖേമം ആയതിം പത്ഥയാനോതി അനാഗാമിതം അരഹത്തം ഇച്ഛന്തോ ആകങ്ഖമാനോ. അയഞ്ഹേത്ഥ അധിപ്പായോ – യദിപി ഏതരഹി കിച്ഛേന കസിരേന ഝാനപുരിമമഗ്ഗേ അധിഗച്ഛാമി, ഇമേ പന നിസ്സായ ഉപരി അരഹത്തം അധിഗന്ത്വാ കതകിച്ചോ പഹീനസബ്ബദുക്ഖോ ഭവിസ്സാമീതി സഹാപി ദുക്ഖേന ഝാനാദീഹി കാമേ പജഹേയ്യാതി. അഥ വാ യോ കാമവിതക്കബഹുലോ പുഗ്ഗലോ കല്യാണമിത്തസ്സ വസേന പബ്ബജ്ജം സീലവിസോധനം ഝാനാദീനം പുബ്ബഭാഗപടിപത്തിം വാ പടിപജ്ജന്തോ കിച്ഛേന കസിരേന അസ്സുമുഖോ രോദമാനോ തം വിതക്കം വിക്ഖമ്ഭേതി, തം സന്ധായ വുത്തം ‘‘സഹാപി ദുക്ഖേന ജഹേയ്യ കാമേ’’തി. സോ ഹി കിച്ഛേനപി കാമേ പജഹന്തോ ഝാനം നിബ്ബത്തേത്വാ തം ഝാനം പാദകം കത്വാ വിപസ്സന്തോ അനുക്കമേന അരഹത്തേ പതിട്ഠഹേയ്യ. തേന വുത്തം ‘‘യോഗക്ഖേമം ആയതിം പത്ഥയാനോ’’തി.

    Yogakkhemaṃ āyatiṃ patthayānoti anāgāmitaṃ arahattaṃ icchanto ākaṅkhamāno. Ayañhettha adhippāyo – yadipi etarahi kicchena kasirena jhānapurimamagge adhigacchāmi, ime pana nissāya upari arahattaṃ adhigantvā katakicco pahīnasabbadukkho bhavissāmīti sahāpi dukkhena jhānādīhi kāme pajaheyyāti. Atha vā yo kāmavitakkabahulo puggalo kalyāṇamittassa vasena pabbajjaṃ sīlavisodhanaṃ jhānādīnaṃ pubbabhāgapaṭipattiṃ vā paṭipajjanto kicchena kasirena assumukho rodamāno taṃ vitakkaṃ vikkhambheti, taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘sahāpi dukkhena jaheyya kāme’’ti. So hi kicchenapi kāme pajahanto jhānaṃ nibbattetvā taṃ jhānaṃ pādakaṃ katvā vipassanto anukkamena arahatte patiṭṭhaheyya. Tena vuttaṃ ‘‘yogakkhemaṃ āyatiṃ patthayāno’’ti.

    സമ്മപ്പജാനോതി വിപസ്സനാസഹിതായ മഗ്ഗപഞ്ഞായ സമ്മദേവ പജാനന്തോ. സുവിമുത്തചിത്തോതി തസ്സ അരിയമഗ്ഗാധിഗമസ്സ അനന്തരം ഫലവിമുത്തിയാ സുട്ഠു വിമുത്തചിത്തോ. വിമുത്തിയാ ഫസ്സയേ തത്ഥ തത്ഥാതി തസ്മിം തസ്മിം മഗ്ഗഫലാധിഗമനകാലേ വിമുത്തിം നിബ്ബാനം ഫസ്സയേ ഫുസേയ്യ പാപുണേയ്യ അധിഗച്ഛേയ്യ സച്ഛികരേയ്യ. ഉപയോഗത്ഥേ ഹി ‘‘വിമുത്തിയാ’’തി ഇദം സാമിവചനം. വിമുത്തിയാ വാ ആരമ്മണഭൂതായ തത്ഥ തത്ഥ തംതംഫലസമാപത്തികാലേ അത്തനോ ഫലചിത്തം ഫസ്സയേ ഫുസേയ്യ പാപുണേയ്യ, നിബ്ബാനോഗധായ ഫലസമാപത്തിയാ വിഹരേയ്യാതി അത്ഥോ. സ വേദഗൂതി സോ വേദസങ്ഖാതേന മഗ്ഗഞാണേന ചതുന്നം സച്ചാനം ഗതത്താ പടിവിദ്ധത്താ വേദഗൂ. ലോകന്തഗൂതി ഖന്ധലോകസ്സ പരിയന്തം ഗതോ. സേസം സുവിഞ്ഞേയ്യമേവ.

    Sammappajānoti vipassanāsahitāya maggapaññāya sammadeva pajānanto. Suvimuttacittoti tassa ariyamaggādhigamassa anantaraṃ phalavimuttiyā suṭṭhu vimuttacitto. Vimuttiyā phassaye tattha tatthāti tasmiṃ tasmiṃ maggaphalādhigamanakāle vimuttiṃ nibbānaṃ phassaye phuseyya pāpuṇeyya adhigaccheyya sacchikareyya. Upayogatthe hi ‘‘vimuttiyā’’ti idaṃ sāmivacanaṃ. Vimuttiyā vā ārammaṇabhūtāya tattha tattha taṃtaṃphalasamāpattikāle attano phalacittaṃ phassaye phuseyya pāpuṇeyya, nibbānogadhāya phalasamāpattiyā vihareyyāti attho. Sa vedagūti so vedasaṅkhātena maggañāṇena catunnaṃ saccānaṃ gatattā paṭividdhattā vedagū. Lokantagūti khandhalokassa pariyantaṃ gato. Sesaṃ suviññeyyameva.

    ദസമസുത്തവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Dasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഇതിവുത്തകപാളി • Itivuttakapāḷi / ൧൦. നദീസോതസുത്തം • 10. Nadīsotasuttaṃ


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact