| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
៥. នគរសុត្តវណ្ណនា
5. Nagarasuttavaṇṇanā
៦៥. បញ្ចមសុត្តេ ‘‘បុព្ពេវ មេ, ភិក្ខវេ, សម្ពោធា’’តិអាទិ ហេដ្ឋា សំវណ្ណិតមេវាតិ អវុត្តមេវ សំវណ្ណេតុំ ‘‘នាមរូបេ ខោ សតី’’តិ អារទ្ធោ ។ តត្ថ ទ្វាទសបទិកេ បដិច្ចសមុប្បាទេ ឥមស្មិំ សុត្តេ យានិ ទ្វេ បទានិ អគ្គហិតានិ, នេសំ អគ្គហណេ ការណំ បុច្ឆិត្វា វិស្សជ្ជេតុកាមោ តេសំ គហេតព្ពការណំ តាវ ទស្សេន្តោ ‘‘ឯត្ថា’’តិអាទិមាហ។ បច្ចក្ខភូតំ បច្ចុប្បន្នំ ភវំ បឋមំ គហេត្វា តទនន្តរំ អនាគតស្ស ‘‘ទុតិយ’’ន្តិ គហណេ អតីតោ តតិយោ ហោតីតិ អាហ ‘‘អវិជ្ជាសង្ខារា ហិ តតិយោ ភវោ’’តិ។ ននុ ចេត្ថ អនាគតស្ស ភវស្ស គហណំ ន សម្ភវតិ បច្ចុប្បន្នភវវសេន អភិនិវេសស្ស ជោតិតត្តាតិ? សច្ចមេតំ, ការណេ បន គហិតេ ផលំ គហិតមេវ ហោតីតិ តថា វុត្តន្តិ ទដ្ឋព្ពំ។ អបិចេត្ថ អនាគតោ អទ្ធា អត្ថតោ សង្គហិតោ ឯវ យតោ ‘‘នាមរូបបច្ចយា សឡាយតន’’ន្តិអាទិនា អនាគតទ្ធសំគាហិតា ទេសនា បវត្តា, ចតុវោការវសេន វិញ្ញាណបច្ចយា នាមន្តិ វិសេសោ អត្ថិ។ តស្មា ‘‘បញ្ចវោការវសេនា’’តិ វុត្តំ។ តេហីតិ អវិជ្ជាសង្ខារេហិ អារម្មណភូតេហិ។ អយំ វិបស្សនាតិ អទ្ធាបច្ចុប្បន្នវសេន ឧទយព្ពយំ បស្សន្តស្ស បវត្តវិបស្សនា។ ន ឃដីយតីតិ ន សមិជ្ឈតិ។ មហា…បេ.… អភិនិវិដ្ឋោតិ ន ឃដនេ ការណមាហ, ហេដ្ឋា គហិតត្តា បាដិយេក្កំ សម្មសនីយំ ន ហោតីតិ អធិប្បាយោ។
65. Pañcamasutte ‘‘pubbeva me, bhikkhave, sambodhā’’tiādi heṭṭhā saṃvaṇṇitamevāti avuttameva saṃvaṇṇetuṃ ‘‘nāmarūpe kho satī’’ti āraddho . Tattha dvādasapadike paṭiccasamuppāde imasmiṃ sutte yāni dve padāni aggahitāni, nesaṃ aggahaṇe kāraṇaṃ pucchitvā vissajjetukāmo tesaṃ gahetabbakāraṇaṃ tāva dassento ‘‘etthā’’tiādimāha. Paccakkhabhūtaṃ paccuppannaṃ bhavaṃ paṭhamaṃ gahetvā tadanantaraṃ anāgatassa ‘‘dutiya’’nti gahaṇe atīto tatiyo hotīti āha ‘‘avijjāsaṅkhārā hi tatiyo bhavo’’ti. Nanu cettha anāgatassa bhavassa gahaṇaṃ na sambhavati paccuppannabhavavasena abhinivesassa jotitattāti? Saccametaṃ, kāraṇe pana gahite phalaṃ gahitameva hotīti tathā vuttanti daṭṭhabbaṃ. Apicettha anāgato addhā atthato saṅgahito eva yato ‘‘nāmarūpapaccayā saḷāyatana’’ntiādinā anāgataddhasaṃgāhitā desanā pavattā, catuvokāravasena viññāṇapaccayā nāmanti viseso atthi. Tasmā ‘‘pañcavokāravasenā’’ti vuttaṃ. Tehīti avijjāsaṅkhārehi ārammaṇabhūtehi. Ayaṃ vipassanāti addhāpaccuppannavasena udayabbayaṃ passantassa pavattavipassanā. Na ghaṭīyatīti na samijjhati. Mahā…pe… abhiniviṭṭhoti na ghaṭane kāraṇamāha, heṭṭhā gahitattā pāṭiyekkaṃ sammasanīyaṃ na hotīti adhippāyo.
អទិដ្ឋេសូតិ អនវពុទ្ធេសុ។ ចតុសច្ចស្ស អនុពោធេន ន ភវិតព្ពន្តិ អាហ ‘‘ន សក្កា ពុទ្ធេន ភវិតុ’’ន្តិ។ ឥមិនាតិ មហាសត្តេន។ តេតិ អវិជ្ជាសង្ខារា។ ភវឧបាទានតណ្ហាវសេនាតិ ភវឧបាទានតណ្ហាទស្សនវសេន។ ទិដ្ឋាវ ‘‘តំសហគតា’’តិ សមានយោគក្ខមត្តា។ ន បរភាគំ ខនេយ្យ អត្តនា ឥច្ឆិតស្ស គហិតត្តា បរភាគេ អញ្ញស្ស អភាវតោ ច។ តេនាហ ‘‘កស្សចិ នត្ថិតាយា’’តិ។ បដិនិវត្តេសីតិ បដិសំហរិ។ បដិនិវត្តនេ បន ការណំ ទស្សេតុំ ‘‘តទេត’’ន្តិអាទិ វុត្តំ។ អភិន្នដ្ឋានន្តិ អខណិតដ្ឋានំ។
Adiṭṭhesūti anavabuddhesu. Catusaccassa anubodhena na bhavitabbanti āha ‘‘na sakkā buddhena bhavitu’’nti. Imināti mahāsattena. Teti avijjāsaṅkhārā. Bhavaupādānataṇhāvasenāti bhavaupādānataṇhādassanavasena. Diṭṭhāva ‘‘taṃsahagatā’’ti samānayogakkhamattā. Na parabhāgaṃ khaneyya attanā icchitassa gahitattā parabhāge aññassa abhāvato ca. Tenāha ‘‘kassaci natthitāyā’’ti. Paṭinivattesīti paṭisaṃhari. Paṭinivattane pana kāraṇaṃ dassetuṃ ‘‘tadeta’’ntiādi vuttaṃ. Abhinnaṭṭhānanti akhaṇitaṭṭhānaṃ.
បច្ចយតោតិ ហេតុតោ, សង្ខារតោតិ អត្ថោ។ ‘‘កិម្ហិ នុ ខោ សតិ ជរាមរណំ ហោតី’’តិអាទិនា ហេតុបរម្បរវសេន ផលបរម្បរាយ កិត្តមានាយ, កិម្ហិ នុ ខោ សតិ វិញ្ញាណំ ហោតីតិ ច វិចារណាយ សង្ខារេ ខោ សតិ វិញ្ញាណស្ស វិសេសតោ ការណភូតោ សង្ខារោ អគ្គហិតោ, តតោ វិញ្ញាណំ បដិនិវត្តតិ នាម, ន សព្ពបច្ចយតោ។ តេនេវាហ ‘‘នាមរូបេ ខោ សតិ វិញ្ញាណំ ហោតី’’តិ។ កិំ នាម ហេត្ថ សហជាតាទិវសេនេវ បច្ចយភូតំ អធិប្បេតំ, ន កម្មូបនិស្សយវសេន បច្ចុប្បន្នវសេន អភិនិវេសស្ស ជោតិតត្តា។ អារម្មណតោតិ អវិជ្ជាសង្ខារសង្ខាតអារម្មណតោ, អតីតភវសង្ខាតអារម្មណតោ។ អតីតទ្ធបរិយាបន្នា ហិ អវិជ្ជាសង្ខារា។ តតោ បដិនិវត្តមានំ វិញ្ញាណំ អតីតភវោបិ បដិនិវត្តតិ នាម។ ឧភយម្បីតិ បដិសន្ធិវិញ្ញាណំ វិបស្សនាវិញ្ញាណម្បិ។ នាមរូបំ ន អតិក្កមតីតិ បច្ចយភូតំ អារម្មណភូតញ្ច នាមរូបំ ន អតិក្កមតិ តេន វិនា អវត្តនតោ។ តេនាហ ‘‘នាមរូបតោ បរំ ន គច្ឆតី’’តិ។ វិញ្ញាណេ នាមរូបស្ស បច្ចយេ ហោន្តេតិ បដិសន្ធិវិញ្ញាណេ នាមរូបស្ស បច្ចយេ ហោន្តេ។ នាមរូបេ វិញ្ញាណស្ស បច្ចយេ ហោន្តេតិ នាមរូបេ បដិសន្ធិវិញ្ញាណស្ស បច្ចយេ ហោន្តេ។ ចតុវោការបញ្ចវោការភវវសេន យថារហំ យោជនា វេទិតព្ពា។ ទ្វីសុបិ អញ្ញមញ្ញំ បច្ចយេសុ ហោន្តេសូតិ បន បញ្ចវោការភវវសេន។ ឯត្តកេនាតិ ឯវំ វិញ្ញាណនាមរូបានំ អញ្ញមញ្ញំ ឧបត្ថម្ភវសេន បវត្តិយា។ ជាយេថ វា ឧបបជ្ជេថ វាតិ ‘‘សត្តោ ជាយតិ ឧបបជ្ជតី’’តិ សមញ្ញា ហោតិ វិញ្ញាណនាមរូបវិនិមុត្តស្ស សត្តបញ្ញត្តិយា ឧបាទានភូតស្ស ធម្មស្ស អភាវតោ។ តេនាហ ‘‘ឥតោ ហី’’តិអាទិ។ ឯតទេវាតិ ‘‘វិញ្ញាណំ នាមរូប’’ន្តិ ឯតំ ទ្វយមេវ។
Paccayatoti hetuto, saṅkhāratoti attho. ‘‘Kimhi nu kho sati jarāmaraṇaṃ hotī’’tiādinā hetuparamparavasena phalaparamparāya kittamānāya, kimhi nu kho sati viññāṇaṃ hotīti ca vicāraṇāya saṅkhāre kho sati viññāṇassa visesato kāraṇabhūto saṅkhāro aggahito, tato viññāṇaṃ paṭinivattati nāma, na sabbapaccayato. Tenevāha ‘‘nāmarūpe kho sati viññāṇaṃ hotī’’ti. Kiṃ nāma hettha sahajātādivaseneva paccayabhūtaṃ adhippetaṃ, na kammūpanissayavasena paccuppannavasena abhinivesassa jotitattā. Ārammaṇatoti avijjāsaṅkhārasaṅkhātaārammaṇato, atītabhavasaṅkhātaārammaṇato. Atītaddhapariyāpannā hi avijjāsaṅkhārā. Tato paṭinivattamānaṃ viññāṇaṃ atītabhavopi paṭinivattati nāma. Ubhayampīti paṭisandhiviññāṇaṃ vipassanāviññāṇampi. Nāmarūpaṃ na atikkamatīti paccayabhūtaṃ ārammaṇabhūtañca nāmarūpaṃ na atikkamati tena vinā avattanato. Tenāha ‘‘nāmarūpato paraṃ na gacchatī’’ti. Viññāṇe nāmarūpassa paccaye honteti paṭisandhiviññāṇe nāmarūpassa paccaye honte. Nāmarūpe viññāṇassa paccaye honteti nāmarūpe paṭisandhiviññāṇassa paccaye honte. Catuvokārapañcavokārabhavavasena yathārahaṃ yojanā veditabbā. Dvīsupi aññamaññaṃ paccayesu hontesūti pana pañcavokārabhavavasena. Ettakenāti evaṃ viññāṇanāmarūpānaṃ aññamaññaṃ upatthambhavasena pavattiyā. Jāyetha vā upapajjetha vāti ‘‘satto jāyati upapajjatī’’ti samaññā hoti viññāṇanāmarūpavinimuttassa sattapaññattiyā upādānabhūtassa dhammassa abhāvato. Tenāha ‘‘ito hī’’tiādi. Etadevāti ‘‘viññāṇaṃ nāmarūpa’’nti etaṃ dvayameva.
អបរាបរចុតិបដិសន្ធីហីតិ អបរាបរចុតិបដិសន្ធិទីបកេហិ ‘‘ចវតិ, ឧបបជ្ជតី’’តិ ទ្វីហិ បទេហិ។ បញ្ច បទានីតិ ‘‘ជាយេថ វា’’តិអាទីនិ បញ្ច បទានិ។ ននុ តត្ថ បឋមតតិយេហិ ចតុត្ថបញ្ចមានិ អត្ថតោ អភិន្នានីតិ? សច្ចំ, វិញ្ញាណនាមរូបានំ អបរាបរុប្បត្តិទស្សនត្ថំ ឯវំ វុត្តំ។ តេនាហ ‘‘អបរាបរចុតិបដិសន្ធីហី’’តិ។ ឯត្តាវតាតិ វុត្តមេវត្ថន្តិ យោ ‘‘ឯត្តាវតា’’តិ បទេន បុព្ពេ វុត្តោ, តមេវ យថាវុត្តមត្ថំ ‘‘យទិទ’’ន្តិអាទិនា និយ្យាតេន្តោ បុន វត្វា។ អនុលោមបច្ចយាការវសេនាតិ បច្ចយធម្មទស្សនបុព្ពកបច្ចយុប្បន្នធម្មទស្សនវសេន។ បច្ចយធម្មានញ្ហិ អត្តនោ បច្ចយុប្បន្នស្ស បច្ចយភាវោ ឥទប្បច្ចយតា បច្ចយាការោ, សោ ច ‘‘អវិជ្ជាបច្ចយា សង្ខារា’’តិអាទិនា វុត្តោ សង្ខារុប្បត្តិយា អនុលោមនតោ អនុលោមបច្ចយាការោ, តស្ស វសេន។
Aparāparacutipaṭisandhīhīti aparāparacutipaṭisandhidīpakehi ‘‘cavati, upapajjatī’’ti dvīhi padehi. Pañca padānīti ‘‘jāyetha vā’’tiādīni pañca padāni. Nanu tattha paṭhamatatiyehi catutthapañcamāni atthato abhinnānīti? Saccaṃ, viññāṇanāmarūpānaṃ aparāparuppattidassanatthaṃ evaṃ vuttaṃ. Tenāha ‘‘aparāparacutipaṭisandhīhī’’ti. Ettāvatāti vuttamevatthanti yo ‘‘ettāvatā’’ti padena pubbe vutto, tameva yathāvuttamatthaṃ ‘‘yadida’’ntiādinā niyyātento puna vatvā. Anulomapaccayākāravasenāti paccayadhammadassanapubbakapaccayuppannadhammadassanavasena. Paccayadhammānañhi attano paccayuppannassa paccayabhāvo idappaccayatā paccayākāro, so ca ‘‘avijjāpaccayā saṅkhārā’’tiādinā vutto saṅkhāruppattiyā anulomanato anulomapaccayākāro, tassa vasena.
អាបតោតិ បរិខាគតឧទកតោ។ ទ្វារសម្បត្តិយា តត្ថ វសន្តានំ បវេសននិគ្គមនផាសុតាយ ឧបភោគបរិភោគវត្ថុសម្បត្តិយា សរីរចិត្តសុខតាយ នគរស្ស មនុញ្ញតាតិ វុត្តំ ‘‘សមន្តា …បេ.… រមណីយ’’ន្តិ។ បុព្ពេ សុញ្ញភាវេន អរញ្ញសទិសំ ហុត្វា ឋិតំ ជនវាសំ ករោន្តេ នគរស្ស លក្ខណប្បត្តំ ហោតីតិ វុត្តំ ‘‘តំ អបរេន សមយេន ឥទ្ធញ្ចេវ អស្ស ផីតញ្ចា’’តិ។
Āpatoti parikhāgataudakato. Dvārasampattiyā tattha vasantānaṃ pavesananiggamanaphāsutāya upabhogaparibhogavatthusampattiyā sarīracittasukhatāya nagarassa manuññatāti vuttaṃ ‘‘samantā …pe… ramaṇīya’’nti. Pubbe suññabhāvena araññasadisaṃ hutvā ṭhitaṃ janavāsaṃ karonte nagarassa lakkhaṇappattaṃ hotīti vuttaṃ ‘‘taṃ aparena samayena iddhañceva assa phītañcā’’ti.
‘‘បុព្ពេវ ខោ បនស្ស កាយកម្មំ វចីកម្មំ អាជីវោ ច សុបរិសុទ្ធោ’’តិ វចនតោ តីហិ វិរតីហិ សទ្ធិំ បុព្ពភាគមគ្គោបិ អដ្ឋង្គិកវោហារំ លទ្ធុំ អរហតីតិ វុត្តំ ‘‘អដ្ឋង្គិកស្ស វិបស្សនាមគ្គស្សា’’តិ។ វិបស្សនាយ ចិណ្ណន្តេតិ វិបស្សនាយ សញ្ចរិតតាយ តត្ថ តត្ថ តាយ វិបស្សនាយ តីរិតេ បរិយេសិតេ។ លោកុត្តរមគ្គទស្សនន្តិ អនុមានាទិវសេន លោកុត្តរមគ្គស្ស ទស្សនំ។ តថា ហិ និព្ពាននគរស្ស ទស្សនំ ទដ្ឋព្ពំ។ ទិដ្ឋកាលោតិ អធិគមវសេន ទិដ្ឋកាលោ។ មគ្គផលវសេន ឧប្បន្នា បរោបណ្ណាស អនវជ្ជធម្មា, បច្ចវេក្ខណញាណំ បន តេសំ វវត្ថាបកំ។ យាបេត្វាតិ ចរាបេត្វា។
‘‘Pubbeva kho panassa kāyakammaṃ vacīkammaṃ ājīvo ca suparisuddho’’ti vacanato tīhi viratīhi saddhiṃ pubbabhāgamaggopi aṭṭhaṅgikavohāraṃ laddhuṃ arahatīti vuttaṃ ‘‘aṭṭhaṅgikassa vipassanāmaggassā’’ti. Vipassanāya ciṇṇanteti vipassanāya sañcaritatāya tattha tattha tāya vipassanāya tīrite pariyesite. Lokuttaramaggadassananti anumānādivasena lokuttaramaggassa dassanaṃ. Tathā hi nibbānanagarassa dassanaṃ daṭṭhabbaṃ. Diṭṭhakāloti adhigamavasena diṭṭhakālo. Maggaphalavasena uppannā paropaṇṇāsa anavajjadhammā, paccavekkhaṇañāṇaṃ pana tesaṃ vavatthāpakaṃ. Yāpetvāti carāpetvā.
អវត្តមានកដ្ឋេនាតិ ពុទ្ធសុញ្ញេ លោកេ កស្សចិ សន្តានេ អប្បវត្តនតោវ ឧប្បាទាទិវសេន វត្តមានវសេន។ តថា ហិ ភគវា ‘‘អនុប្បន្នស្ស មគ្គស្ស ឧប្បាទេតា, អសញ្ជាតស្ស សញ្ជនេតា’’តិអាទិកេហិ ថោមិតោ។ បុព្ពកេហិ មហេសីហិ បដិបន្នោ ហិ អរិយមគ្គោ ឥតរេហិ អន្តរា កេហិចិ អវឡញ្ជិតោតិ វុត្តំ ‘‘អវឡញ្ជនដ្ឋេន បុរាណមគ្គោ’’តិ។ ឈានស្សាទេនាតិ ឈានសុខេន ឈានបីតិយា។ សុភិក្ខំ បណីតធម្មាមតតាយ តិត្តិអាវហំ។ បុប្ផិតំ ឧបសោភិតំ។ យាវ ទសសហស្សចក្កវាឡេតិ វុត្តំ ‘‘ឯកិស្សា លោកធាតុយា’’តិ បរិច្ឆិន្នពុទ្ធខេត្តត្តា។ តស្ស អត្ថិតាយ ហិ បរិច្ឆេទោ អត្ថិ។ ឯតស្មិំ អន្តរេតិ ឯតស្មិំ ឱកាសេ។
Avattamānakaṭṭhenāti buddhasuññe loke kassaci santāne appavattanatova uppādādivasena vattamānavasena. Tathā hi bhagavā ‘‘anuppannassa maggassa uppādetā, asañjātassa sañjanetā’’tiādikehi thomito. Pubbakehi mahesīhi paṭipanno hi ariyamaggo itarehi antarā kehici avaḷañjitoti vuttaṃ ‘‘avaḷañjanaṭṭhena purāṇamaggo’’ti. Jhānassādenāti jhānasukhena jhānapītiyā. Subhikkhaṃ paṇītadhammāmatatāya tittiāvahaṃ. Pupphitaṃ upasobhitaṃ. Yāva dasasahassacakkavāḷeti vuttaṃ ‘‘ekissā lokadhātuyā’’ti paricchinnabuddhakhettattā. Tassa atthitāya hi paricchedo atthi. Etasmiṃ antareti etasmiṃ okāse.
នគរសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Nagarasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ៥. នគរសុត្តំ • 5. Nagarasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ៥. នគរសុត្តវណ្ណនា • 5. Nagarasuttavaṇṇanā
