| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය (ටීකා) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
8. නගරවින්‌දෙය්‍යසුත්‌තවණ්‌ණනා
8. Nagaravindeyyasuttavaṇṇanā
435. සමවිසමං චරන්‌තීති කායසමාදිං සමඤ්‌ඤෙව, කායවිසමාදිං විසමඤ්‌ඤෙව චරන්‌ති කරොන්‌ති පටිපජ්‌ජන්‌ති. තං පන සමවිසමං අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං විරුද්‌ධත්‌තා විසදිසත්‌තා න එකස්‌මිං කාලෙ සම්‌භවතීති ආහ – ‘‘කාලෙන සමං කාලෙන විසම’’න්‌ති. සමචරියම්‌පි හි එතන්‌ති පුබ්‌බෙ සමචරියාය ජොතිතත්‌තා වුත්‌තං.
435.Samavisamaṃcarantīti kāyasamādiṃ samaññeva, kāyavisamādiṃ visamaññeva caranti karonti paṭipajjanti. Taṃ pana samavisamaṃ aññamaññaṃ viruddhattā visadisattā na ekasmiṃ kāle sambhavatīti āha – ‘‘kālena samaṃ kālena visama’’nti. Samacariyampi hi etanti pubbe samacariyāya jotitattā vuttaṃ.
437. ආකරොන්‌ති අධිප්‌පෙතමත්‌ථං ඤාපෙන්‌ති පබොධෙන්‌තීති ආකාරා, ඤාපකකාරණන්‌ති ආහ – ‘‘කෙ ආකාරාති කානි කාරණානී’’ති. අනුබුද්‌ධියොති අනුමානඤාණානි. තඤ්‌හි යථාදිට්‌ඨමත්‌ථං දිට්‌ඨභාවෙන අන්‌වෙති අනුගච්‌ඡතීති ‘‘අන්‌වයා’’ති වුච්‌චති. හරිතතිණචම්‌පකවනාදිවසෙනාති හරිතකම්‌බලාදිසදිසතිණාදිවසෙන විත්‌ථාරිතකනකපටාදිසදිවිකසිතචම්‌පකවනාදිවසෙන. ආදිසද්‌දෙන චෙත්‌ථ කීචකවෙණුසද්‌දමධුරසඵලාඵලවසෙන සද්‌දරසානං අත්‌ථිභාවො වෙදිතබ්‌බොති. චම්‌පකවසෙනෙව පන ඵස්‌සගන්‌ධානම්‌පි අත්‌ථිභාවො වුත්‌තොති. තෙනාහ – ‘‘රූපාදයො පඤ්‌ච කාමගුණා අත්‌ථී’’ති. ‘‘ඉත්‌ථිරූපාදීනි සන්‌ධායෙතං කථිත’’න්‌ති වත්‌වා ඉන්‌ද්‍රියබද්‌ධා වා හොන්‌තු රූපාදයො අනින්‌ද්‍රියබද්‌ධා වා, සබ්‌බෙපි චෙතෙ කිලෙසුප්‌පත්‌තිනිමිත්‌තතාය කාමගුණා එවාති චොදනං සන්‌ධාය විසභාගිත්‌ථිගතා රූපාදයො සවිසෙසං කිලෙසුප්‌පත්‌තිනිමිත්‌තන්‌ති දස්‌සෙන්‌තො, ‘‘තානි හී’’තිආදිමාහ.
437. Ākaronti adhippetamatthaṃ ñāpenti pabodhentīti ākārā, ñāpakakāraṇanti āha – ‘‘ke ākārāti kāni kāraṇānī’’ti. Anubuddhiyoti anumānañāṇāni. Tañhi yathādiṭṭhamatthaṃ diṭṭhabhāvena anveti anugacchatīti ‘‘anvayā’’ti vuccati. Haritatiṇacampakavanādivasenāti haritakambalādisadisatiṇādivasena vitthāritakanakapaṭādisadivikasitacampakavanādivasena. Ādisaddena cettha kīcakaveṇusaddamadhurasaphalāphalavasena saddarasānaṃ atthibhāvo veditabboti. Campakavaseneva pana phassagandhānampi atthibhāvo vuttoti. Tenāha – ‘‘rūpādayo pañca kāmaguṇā atthī’’ti. ‘‘Itthirūpādīni sandhāyetaṃ kathita’’nti vatvā indriyabaddhā vā hontu rūpādayo anindriyabaddhā vā, sabbepi cete kilesuppattinimittatāya kāmaguṇā evāti codanaṃ sandhāya visabhāgitthigatā rūpādayo savisesaṃ kilesuppattinimittanti dassento, ‘‘tāni hī’’tiādimāha.
තත්‌ථ තානීති රූපාදීනි. හි-සද්‌දො හෙතුඅත්‌ථො. තෙන යථාවුත්‌තමත්‌ථං සමත්‌ථෙති, ‘‘යස්‌මා පුරිසස්‌ස චිත්‌තං පරියාදාය තිට්‌ඨන්‌ති, තස්‌මා ඉත්‌ථිරූපාදීනි සන්‌ධාය එතං කථිත’’න්‌ති. පුරිසස්‌ස චිත්‌තන්‌ති පුරිසස්‌ස චතුභූමකං කුසලචිත්‌තං පරියාදාය ගහෙත්‌වා අන්‌තොමුට්‌ඨිගතං විය කත්‌වා. ‘‘හත්‌ථිකායං පරියාදියිත්‌වා’’තිආදීසු (සං. නි. 1.126) හි ගහණං පරියාදානං නාම, ‘‘අනිච්‌චසඤ්‌ඤා භාවිතා බහුලීකතා සබ්‌බං කාමරාගං පරියාදියතී’’තිආදීසු (සං. නි. 3.102) ඛෙපනං පරියාදානං, ඉධ උභයම්‌පි වට්‌ටති. ඉදානි යථාවුත්‌තමත්‌ථං සුත්‌තෙනෙව සාධෙතුං, ‘‘යථාහා’’තිආදි වුත්‌තං. තත්‌ථ ‘‘නාහං, භික්‌ඛවෙ’’තිආදීසු න-කාරො පටිසෙධත්‌ථො. අහන්‌ති භගවා අත්‌තානං නිද්‌දිසති. භික්‌ඛවෙති භික්‌ඛූ ආලපති. අඤ්‌ඤන්‌ති ඉදානි වත්‌තබ්‌බං ඉත්‌ථිරූපතො අඤ්‌ඤං. එකරූපම්‌පීති එකම්‌පි රූපං. සමනුපස්‌සාමීති ඤාණස්‌ස සමනුපස්‌සනා අධිප්‌පෙතා, හෙට්‌ඨා න-කාරං ආනෙත්‌වා සම්‌බන්‌ධිතබ්‌බං. අයඤ්‌හෙත්‌ථ අත්‌ථො – ‘‘අහං, භික්‌ඛවෙ, සබ්‌බඤ්‌ඤුතඤ්‌ඤාණෙන සබ්‌බසො ඔලොකෙන්‌තො අඤ්‌ඤං එකරූපම්‌පි න සමනුපස්‌සාමී’’ති. යං එවං පුරිසස්‌ස චිත්‌තං පරියාදාය තිට්‌ඨතීති යං රූපං රූපගරුකස්‌ස පුරිසස්‌ස සබ්‌බම්‌පි කුසලචිත්‌තං පවත්‌තිතුං අප්‌පදානවසෙන පරියාදියිත්‌වා ගහෙත්‌වා ඛෙපෙත්‌වා ච තිට්‌ඨති. යථයිදං ඉත්‌ථිරූපන්‌ති ඉත්‌ථියා රූපකායං. රූපසද්‌දො ඛන්‌ධාදිඅනෙකත්‌ථවාචකො, ඉධ පන ඉත්‌ථියා චතුසමුට්‌ඨානෙ රූපායතනෙ වණ්‌ණධාතුයං දට්‌ඨබ්‌බො. ‘‘ඉත්‌ථිරූපං, භික්‌ඛවෙ, පුරිසස්‌ස චිත්‌තං පරියාදාය තිට්‌ඨතී’’ති ඉදං පුරිමස්‌සෙව දළ්‌හීකරණත්‌ථං වුත්‌තං. පුරිමං ‘‘යථයිදං, භික්‌ඛවෙ, ඉත්‌ථිරූප’’න්‌ති ඉදං ඔපම්‌මවසෙන වුත්‌තං, ඉදං පරියාදානභාවෙ නිදස්‌සනන්‌ති දට්‌ඨබ්‌බං. සෙසං සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙව.
Tattha tānīti rūpādīni. Hi-saddo hetuattho. Tena yathāvuttamatthaṃ samattheti, ‘‘yasmā purisassa cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti, tasmā itthirūpādīni sandhāya etaṃ kathita’’nti. Purisassa cittanti purisassa catubhūmakaṃ kusalacittaṃ pariyādāya gahetvā antomuṭṭhigataṃ viya katvā. ‘‘Hatthikāyaṃ pariyādiyitvā’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.126) hi gahaṇaṃ pariyādānaṃ nāma, ‘‘aniccasaññā bhāvitā bahulīkatā sabbaṃ kāmarāgaṃ pariyādiyatī’’tiādīsu (saṃ. ni. 3.102) khepanaṃ pariyādānaṃ, idha ubhayampi vaṭṭati. Idāni yathāvuttamatthaṃ sutteneva sādhetuṃ, ‘‘yathāhā’’tiādi vuttaṃ. Tattha ‘‘nāhaṃ, bhikkhave’’tiādīsu na-kāro paṭisedhattho. Ahanti bhagavā attānaṃ niddisati. Bhikkhaveti bhikkhū ālapati. Aññanti idāni vattabbaṃ itthirūpato aññaṃ. Ekarūpampīti ekampi rūpaṃ. Samanupassāmīti ñāṇassa samanupassanā adhippetā, heṭṭhā na-kāraṃ ānetvā sambandhitabbaṃ. Ayañhettha attho – ‘‘ahaṃ, bhikkhave, sabbaññutaññāṇena sabbaso olokento aññaṃ ekarūpampi na samanupassāmī’’ti. Yaṃ evaṃ purisassa cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatīti yaṃ rūpaṃ rūpagarukassa purisassa sabbampi kusalacittaṃ pavattituṃ appadānavasena pariyādiyitvā gahetvā khepetvā ca tiṭṭhati. Yathayidaṃ itthirūpanti itthiyā rūpakāyaṃ. Rūpasaddo khandhādianekatthavācako, idha pana itthiyā catusamuṭṭhāne rūpāyatane vaṇṇadhātuyaṃ daṭṭhabbo. ‘‘Itthirūpaṃ, bhikkhave, purisassa cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’’ti idaṃ purimasseva daḷhīkaraṇatthaṃ vuttaṃ. Purimaṃ ‘‘yathayidaṃ, bhikkhave, itthirūpa’’nti idaṃ opammavasena vuttaṃ, idaṃ pariyādānabhāve nidassananti daṭṭhabbaṃ. Sesaṃ suviññeyyameva.
නගරවින්‌දෙය්‍යසුත්‌තවණ්‌ණනාය ලීනත්‌ථප්‌පකාසනා සමත්‌තා.
Nagaravindeyyasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / මජ්‌ඣිමනිකාය • Majjhimanikāya / 8. නගරවින්‌දෙය්‍යසුත්‌තං • 8. Nagaravindeyyasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / මජ්‌ඣිමනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / 8. නගරවින්‌දෙය්‍යසුත්‌තවණ්‌ණනා • 8. Nagaravindeyyasuttavaṇṇanā
