| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
੮. ਨਗਰવਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
8. Nagaravindeyyasuttavaṇṇanā
੪੩੫. ਸਮવਿਸਮਂ ਚਰਨ੍ਤੀਤਿ ਕਾਯਸਮਾਦਿਂ ਸਮਞ੍ਞੇવ, ਕਾਯવਿਸਮਾਦਿਂ વਿਸਮਞ੍ਞੇવ ਚਰਨ੍ਤਿ ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਪਨ ਸਮવਿਸਮਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ વਿਰੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ વਿਸਦਿਸਤ੍ਤਾ ਨ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਸਮ੍ਭવਤੀਤਿ ਆਹ – ‘‘ਕਾਲੇਨ ਸਮਂ ਕਾਲੇਨ વਿਸਮ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਮਚਰਿਯਮ੍ਪਿ ਹਿ ਏਤਨ੍ਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਸਮਚਰਿਯਾਯ ਜੋਤਿਤਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ।
435.Samavisamaṃcarantīti kāyasamādiṃ samaññeva, kāyavisamādiṃ visamaññeva caranti karonti paṭipajjanti. Taṃ pana samavisamaṃ aññamaññaṃ viruddhattā visadisattā na ekasmiṃ kāle sambhavatīti āha – ‘‘kālena samaṃ kālena visama’’nti. Samacariyampi hi etanti pubbe samacariyāya jotitattā vuttaṃ.
੪੩੭. ਆਕਰੋਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਮਤ੍ਥਂ ਞਾਪੇਨ੍ਤਿ ਪਬੋਧੇਨ੍ਤੀਤਿ ਆਕਾਰਾ, ਞਾਪਕਕਾਰਣਨ੍ਤਿ ਆਹ – ‘‘ਕੇ ਆਕਾਰਾਤਿ ਕਾਨਿ ਕਾਰਣਾਨੀ’’ਤਿ। ਅਨੁਬੁਦ੍ਧਿਯੋਤਿ ਅਨੁਮਾਨਞਾਣਾਨਿ। ਤਞ੍ਹਿ ਯਥਾਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਥਂ ਦਿਟ੍ਠਭਾવੇਨ ਅਨ੍વੇਤਿ ਅਨੁਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ‘‘ਅਨ੍વਯਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਹਰਿਤਤਿਣਚਮ੍ਪਕવਨਾਦਿવਸੇਨਾਤਿ ਹਰਿਤਕਮ੍ਬਲਾਦਿਸਦਿਸਤਿਣਾਦਿવਸੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਕਨਕਪਟਾਦਿਸਦਿવਿਕਸਿਤਚਮ੍ਪਕવਨਾਦਿવਸੇਨ। ਆਦਿਸਦ੍ਦੇਨ ਚੇਤ੍ਥ ਕੀਚਕવੇਣੁਸਦ੍ਦਮਧੁਰਸਫਲਾਫਲવਸੇਨ ਸਦ੍ਦਰਸਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿਭਾવੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ। ਚਮ੍ਪਕવਸੇਨੇવ ਪਨ ਫਸ੍ਸਗਨ੍ਧਾਨਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥਿਭਾવੋ વੁਤ੍ਤੋਤਿ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਰੂਪਾਦਯੋ ਪਞ੍ਚ ਕਾਮਗੁਣਾ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ। ‘‘ਇਤ੍ਥਿਰੂਪਾਦੀਨਿ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤਂ ਕਥਿਤ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਬਦ੍ਧਾ વਾ ਹੋਨ੍ਤੁ ਰੂਪਾਦਯੋ ਅਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਬਦ੍ਧਾ વਾ, ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਚੇਤੇ ਕਿਲੇਸੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਤਾਯ ਕਾਮਗੁਣਾ ਏવਾਤਿ ਚੋਦਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વਿਸਭਾਗਿਤ੍ਥਿਗਤਾ ਰੂਪਾਦਯੋ ਸવਿਸੇਸਂ ਕਿਲੇਸੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਨਿਮਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ, ‘‘ਤਾਨਿ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ।
437. Ākaronti adhippetamatthaṃ ñāpenti pabodhentīti ākārā, ñāpakakāraṇanti āha – ‘‘ke ākārāti kāni kāraṇānī’’ti. Anubuddhiyoti anumānañāṇāni. Tañhi yathādiṭṭhamatthaṃ diṭṭhabhāvena anveti anugacchatīti ‘‘anvayā’’ti vuccati. Haritatiṇacampakavanādivasenāti haritakambalādisadisatiṇādivasena vitthāritakanakapaṭādisadivikasitacampakavanādivasena. Ādisaddena cettha kīcakaveṇusaddamadhurasaphalāphalavasena saddarasānaṃ atthibhāvo veditabboti. Campakavaseneva pana phassagandhānampi atthibhāvo vuttoti. Tenāha – ‘‘rūpādayo pañca kāmaguṇā atthī’’ti. ‘‘Itthirūpādīni sandhāyetaṃ kathita’’nti vatvā indriyabaddhā vā hontu rūpādayo anindriyabaddhā vā, sabbepi cete kilesuppattinimittatāya kāmaguṇā evāti codanaṃ sandhāya visabhāgitthigatā rūpādayo savisesaṃ kilesuppattinimittanti dassento, ‘‘tāni hī’’tiādimāha.
ਤਤ੍ਥ ਤਾਨੀਤਿ ਰੂਪਾਦੀਨਿ। ਹਿ-ਸਦ੍ਦੋ ਹੇਤੁਅਤ੍ਥੋ। ਤੇਨ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ ਸਮਤ੍ਥੇਤਿ, ‘‘ਯਸ੍ਮਾ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਇਤ੍ਥਿਰੂਪਾਦੀਨਿ ਸਨ੍ਧਾਯ ਏਤਂ ਕਥਿਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਚਤੁਭੂਮਕਂ ਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋਮੁਟ੍ਠਿਗਤਂ વਿਯ ਕਤ੍વਾ। ‘‘ਹਤ੍ਥਿਕਾਯਂ ਪਰਿਯਾਦਿਯਿਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੨੬) ਹਿ ਗਹਣਂ ਪਰਿਯਾਦਾਨਂ ਨਾਮ, ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਾ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਸਬ੍ਬਂ ਕਾਮਰਾਗਂ ਪਰਿਯਾਦਿਯਤੀ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੦੨) ਖੇਪਨਂ ਪਰਿਯਾਦਾਨਂ, ਇਧ ਉਭਯਮ੍ਪਿ વਟ੍ਟਤਿ। ਇਦਾਨਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ ਸੁਤ੍ਤੇਨੇવ ਸਾਧੇਤੁਂ, ‘‘ਯਥਾਹਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਨਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਨ-ਕਾਰੋ ਪਟਿਸੇਧਤ੍ਥੋ। ਅਹਨ੍ਤਿ ਭਗવਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਤਿ। ਭਿਕ੍ਖવੇਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਲਪਤਿ। ਅਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਇਦਾਨਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਇਤ੍ਥਿਰੂਪਤੋ ਅਞ੍ਞਂ। ਏਕਰੂਪਮ੍ਪੀਤਿ ਏਕਮ੍ਪਿ ਰੂਪਂ। ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਞਾਣਸ੍ਸ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ, ਹੇਟ੍ਠਾ ਨ-ਕਾਰਂ ਆਨੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਯਞ੍ਹੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ – ‘‘ਅਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣੇਨ ਸਬ੍ਬਸੋ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਏਕਰੂਪਮ੍ਪਿ ਨ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਯਂ ਏવਂ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ ਯਂ ਰੂਪਂ ਰੂਪਗਰੁਕਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਤੁਂ ਅਪ੍ਪਦਾਨવਸੇਨ ਪਰਿਯਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਗਹੇਤ੍વਾ ਖੇਪੇਤ੍વਾ ਚ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਯਥਯਿਦਂ ਇਤ੍ਥਿਰੂਪਨ੍ਤਿ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਰੂਪਕਾਯਂ। ਰੂਪਸਦ੍ਦੋ ਖਨ੍ਧਾਦਿਅਨੇਕਤ੍ਥવਾਚਕੋ, ਇਧ ਪਨ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਚਤੁਸਮੁਟ੍ਠਾਨੇ ਰੂਪਾਯਤਨੇ વਣ੍ਣਧਾਤੁਯਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ‘‘ਇਤ੍ਥਿਰੂਪਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਦਾਯ ਤਿਟ੍ਠਤੀ’’ਤਿ ਇਦਂ ਪੁਰਿਮਸ੍ਸੇવ ਦਲ਼੍ਹੀਕਰਣਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਪੁਰਿਮਂ ‘‘ਯਥਯਿਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਤ੍ਥਿਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਓਪਮ੍ਮવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਇਦਂ ਪਰਿਯਾਦਾਨਭਾવੇ ਨਿਦਸ੍ਸਨਨ੍ਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਸੇਸਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
Tattha tānīti rūpādīni. Hi-saddo hetuattho. Tena yathāvuttamatthaṃ samattheti, ‘‘yasmā purisassa cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti, tasmā itthirūpādīni sandhāya etaṃ kathita’’nti. Purisassa cittanti purisassa catubhūmakaṃ kusalacittaṃ pariyādāya gahetvā antomuṭṭhigataṃ viya katvā. ‘‘Hatthikāyaṃ pariyādiyitvā’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.126) hi gahaṇaṃ pariyādānaṃ nāma, ‘‘aniccasaññā bhāvitā bahulīkatā sabbaṃ kāmarāgaṃ pariyādiyatī’’tiādīsu (saṃ. ni. 3.102) khepanaṃ pariyādānaṃ, idha ubhayampi vaṭṭati. Idāni yathāvuttamatthaṃ sutteneva sādhetuṃ, ‘‘yathāhā’’tiādi vuttaṃ. Tattha ‘‘nāhaṃ, bhikkhave’’tiādīsu na-kāro paṭisedhattho. Ahanti bhagavā attānaṃ niddisati. Bhikkhaveti bhikkhū ālapati. Aññanti idāni vattabbaṃ itthirūpato aññaṃ. Ekarūpampīti ekampi rūpaṃ. Samanupassāmīti ñāṇassa samanupassanā adhippetā, heṭṭhā na-kāraṃ ānetvā sambandhitabbaṃ. Ayañhettha attho – ‘‘ahaṃ, bhikkhave, sabbaññutaññāṇena sabbaso olokento aññaṃ ekarūpampi na samanupassāmī’’ti. Yaṃ evaṃ purisassa cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatīti yaṃ rūpaṃ rūpagarukassa purisassa sabbampi kusalacittaṃ pavattituṃ appadānavasena pariyādiyitvā gahetvā khepetvā ca tiṭṭhati. Yathayidaṃ itthirūpanti itthiyā rūpakāyaṃ. Rūpasaddo khandhādianekatthavācako, idha pana itthiyā catusamuṭṭhāne rūpāyatane vaṇṇadhātuyaṃ daṭṭhabbo. ‘‘Itthirūpaṃ, bhikkhave, purisassa cittaṃ pariyādāya tiṭṭhatī’’ti idaṃ purimasseva daḷhīkaraṇatthaṃ vuttaṃ. Purimaṃ ‘‘yathayidaṃ, bhikkhave, itthirūpa’’nti idaṃ opammavasena vuttaṃ, idaṃ pariyādānabhāve nidassananti daṭṭhabbaṃ. Sesaṃ suviññeyyameva.
ਨਗਰવਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯ ਲੀਨਤ੍ਥਪ੍ਪਕਾਸਨਾ ਸਮਤ੍ਤਾ।
Nagaravindeyyasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੮. ਨਗਰવਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯਸੁਤ੍ਤਂ • 8. Nagaravindeyyasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ੮. ਨਗਰવਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 8. Nagaravindeyyasuttavaṇṇanā
