| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
๓. นคโรปมสุตฺตวณฺณนา
3. Nagaropamasuttavaṇṇanā
๖๗. ตติเย ปจฺจเนฺต ภวํ ปจฺจนฺติมํฯ ‘‘รโถ สีลปริกฺขาโร, ฌานโกฺข จกฺกวีริโย’’ติอาทีสุ (สํ. นิ. ๕.๔) วิย อลงฺการวจโน ปริกฺขารสโทฺทติ อาห ‘‘นคราลงฺกาเรหิ อลงฺกต’’นฺติฯ ปริวารวจโนปิ วฎฺฎติเยว ‘‘สตฺต สมาธิปริกฺขารา’’ติอาทีสุ (ที. นิ. ๓.๓๓๐) วิยฯ เนมํ วุจฺจติ ถมฺภาทีหิ อนุปตภูมิปฺปเทโสติ อาห ‘‘คมฺภีรอาวาฎา’’ติ, คมฺภีรํ ภูมิํ อนุปฺปวิฎฺฐาติ อโตฺถฯ สุฎฺฐุ สนฺนิสีทาปิตาติ ภูมิํ นิขนิตฺวา สมฺมเทว ฐปิตาฯ
67. Tatiye paccante bhavaṃ paccantimaṃ. ‘‘Ratho sīlaparikkhāro, jhānakkho cakkavīriyo’’tiādīsu (saṃ. ni. 5.4) viya alaṅkāravacano parikkhārasaddoti āha ‘‘nagarālaṅkārehi alaṅkata’’nti. Parivāravacanopi vaṭṭatiyeva ‘‘satta samādhiparikkhārā’’tiādīsu (dī. ni. 3.330) viya. Nemaṃ vuccati thambhādīhi anupatabhūmippadesoti āha ‘‘gambhīraāvāṭā’’ti, gambhīraṃ bhūmiṃ anuppaviṭṭhāti attho. Suṭṭhu sannisīdāpitāti bhūmiṃ nikhanitvā sammadeva ṭhapitā.
อนุปริยาเยติ เอเตนาติ อนุปริยาโย, โสเยว ปโถติ อนุปริยายปโถ, ปริโต ปาการสฺส อนุยายมโคฺคฯ
Anupariyāyeti etenāti anupariyāyo, soyeva pathoti anupariyāyapatho, parito pākārassa anuyāyamaggo.
หตฺถิํ อาโรหนฺติ อาโรหาปยนฺติ จาติ หตฺถาโรหา (ที. นิ. ฎี. ๑.๑๖๓)ฯ เยน หิ ปโยเคน ปุริโส หตฺถิโน อาโรหนโยโคฺค โหติ, หตฺถิสฺส ตํ ปโยคํ วิธายนฺตานํ สเพฺพสเมฺปเตสํ คหณํฯ เตนาห ‘‘สเพฺพปี’’ติอาทิฯ ตตฺถ หตฺถาจริยา นาม เย หตฺถิโน หตฺถาโรหกานญฺจ สิกฺขาปกาฯ หตฺถิเวชฺชา นาม หตฺถิภิสกฺกาฯ หตฺถิพนฺธา นาม หตฺถีนํ ปาทรกฺขกาฯ อาทิ-สเทฺทน หตฺถีนํ ยวปทายกาทิเก สงฺคณฺหาติฯ อสฺสาโรหา รถิกาติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ รเถ นิยุตฺตา รถิกาฯ รถรกฺขา นาม รถสฺส อาณิรกฺขกาฯ ธนุํ คณฺหนฺติ คณฺหาเปนฺติ จาติ ธนุคฺคหา, อิสฺสาสา ธนุสิปฺปสฺส สิกฺขาปกา จฯ เตนาห ‘‘ธนุอาจริยา อิสฺสาสา’’ติฯ เจเลน เจลปฎากาย ยุเทฺธ อกนฺติ คจฺฉนฺตีติ เจลกาติ อาห – ‘‘เย ยุเทฺธ ชยทฺธชํ คเหตฺวา ปุรโต คจฺฉนฺตี’’ติฯ ยถา ตถา ฐิเต เสนิเก พฺรูหกรณวเสน ตโต ตโต จลยนฺติ อุจฺจาเลนฺตีติ จลกาฯ สกุณคฺฆิอาทโย วิย มํสปิณฺฑํ ปรเสนาสมูหํ สาหสิกมหาโยธตาย เฉตฺวา เฉตฺวา ทยนฺติ อุปฺปติตฺวา คจฺฉนฺตีติ ปิณฺฑทายกาฯ ทุติยวิกเปฺป ปิเณฺฑ ทยนฺติ ชนสมฺมเทฺท อุปฺปตนฺตา วิย คจฺฉนฺตีติ ปิณฺฑทายกาติ อโตฺถ เวทิตโพฺพฯ อุคฺคตุคฺคตาติ ถามชวปรกฺกมาทิวเสน อติวิย อุคฺคตา, อุทคฺคาติ อโตฺถฯ ปกฺขนฺทนฺตีติ อตฺตโน วีรสูรภาเวน อสชฺชมานา ปรเสนํ อนุปวิสนฺตีติ อโตฺถฯ ถามชวพลปรกฺกมาทิสมฺปตฺติยา มหานาคา วิย มหานาคาฯ เอกสูราติ เอกากิสูรา อตฺตโน สูรภาเวเนว เอกากิโน หุตฺวา ยุชฺฌนกาฯ สชาลิกาติ สวมฺมิกาฯ สรปริตฺตาณนฺติ จมฺมปริสิพฺพิตํ เขฎกํ, จมฺมมยํ วา ผลกํฯ ฆรทาสโยธาติ อตฺตโน ทาสโยธาฯ
Hatthiṃ ārohanti ārohāpayanti cāti hatthārohā (dī. ni. ṭī. 1.163). Yena hi payogena puriso hatthino ārohanayoggo hoti, hatthissa taṃ payogaṃ vidhāyantānaṃ sabbesampetesaṃ gahaṇaṃ. Tenāha ‘‘sabbepī’’tiādi. Tattha hatthācariyā nāma ye hatthino hatthārohakānañca sikkhāpakā. Hatthivejjā nāma hatthibhisakkā. Hatthibandhā nāma hatthīnaṃ pādarakkhakā. Ādi-saddena hatthīnaṃ yavapadāyakādike saṅgaṇhāti. Assārohā rathikāti etthāpi eseva nayo. Rathe niyuttā rathikā. Ratharakkhā nāma rathassa āṇirakkhakā. Dhanuṃ gaṇhanti gaṇhāpenti cāti dhanuggahā, issāsā dhanusippassa sikkhāpakā ca. Tenāha ‘‘dhanuācariyā issāsā’’ti. Celena celapaṭākāya yuddhe akanti gacchantīti celakāti āha – ‘‘ye yuddhe jayaddhajaṃ gahetvā purato gacchantī’’ti. Yathā tathā ṭhite senike brūhakaraṇavasena tato tato calayanti uccālentīti calakā. Sakuṇagghiādayo viya maṃsapiṇḍaṃ parasenāsamūhaṃ sāhasikamahāyodhatāya chetvā chetvā dayanti uppatitvā gacchantīti piṇḍadāyakā. Dutiyavikappe piṇḍe dayanti janasammadde uppatantā viya gacchantīti piṇḍadāyakāti attho veditabbo. Uggatuggatāti thāmajavaparakkamādivasena ativiya uggatā, udaggāti attho. Pakkhandantīti attano vīrasūrabhāvena asajjamānā parasenaṃ anupavisantīti attho. Thāmajavabalaparakkamādisampattiyā mahānāgā viya mahānāgā. Ekasūrāti ekākisūrā attano sūrabhāveneva ekākino hutvā yujjhanakā. Sajālikāti savammikā. Saraparittāṇanti cammaparisibbitaṃ kheṭakaṃ, cammamayaṃ vā phalakaṃ. Gharadāsayodhāti attano dāsayodhā.
สมฺปกฺขนฺทนลกฺขณาติ สเทฺธยฺยวตฺถุโน เอวเมตนฺติ สมฺปกฺขนฺทนลกฺขณาฯ สมฺปสาทนลกฺขณาติ ปสีทิตเพฺพ วตฺถุสฺมิํ ปสีทนลกฺขณาฯ โอกปฺปนสทฺธาติ โอกฺกนฺติตฺวา ปกฺขนฺทิตฺวา อธิมุจฺจนํฯ ปสาทนีเย วตฺถุสฺมิํ ปสีทนํ ปสาทสทฺธาฯ อยํ อนุธโมฺมติ อยํ นวนฺนํ โลกุตฺตรธมฺมานํ อนุโลมธโมฺมฯ นิพฺพิทาพหุโลติ อุกฺกณฺฐนาพหุโลฯ สทฺธา พนฺธติ ปาเถยฺยนฺติ สทฺธา นามายํ สตฺตสฺส มรณวเสน มหาปถํ สํวชโต มหากนฺตารํ ปฎิปชฺชโต มหาวิทุคฺคํ ปกฺขนฺทโต ปาเถยฺยปุฎํ พนฺธติ, สมฺพลํ วิสฺสเชฺชตีติ อโตฺถฯ สทฺธญฺหิ อุปฺปาเทตฺวา ทานํ เทติ, สีลํ รกฺขติ, อุโปสถกมฺมํ กโรติฯ เตเนตํ วุตฺตํ ‘‘สทฺธา พนฺธติ ปาเถยฺย’’นฺติฯ สิรีติ อิสฺสริยํฯ อิสฺสริเย หิ อภิมุขีภูเต ถลโตปิ ชลโตปิ โภคา อาคจฺฉนฺติเยวฯ เตเนตํ วุตฺตํ ‘‘สิรี โภคานมาสโย’’ติฯ สทฺธา ทุติยา ปุริสสฺส โหตีติ ปุริสสฺส เทวโลเก, มนุสฺสโลเก เจว นิพฺพานญฺจ คจฺฉนฺตสฺส สทฺธา ทุติยา โหติ, สหายกิจฺจํ สาเธติฯ ภตฺตปุฎาทีติ อาทิ-สเทฺทน ทุติยิกาทีนํ สงฺคโห ทฎฺฐโพฺพฯ อเนกสรสตาติ อเนกสภาวตา, อเนกกิจฺจตา วาฯ เสสํ สุวิเญฺญยฺยเมวฯ
Sampakkhandanalakkhaṇāti saddheyyavatthuno evametanti sampakkhandanalakkhaṇā. Sampasādanalakkhaṇāti pasīditabbe vatthusmiṃ pasīdanalakkhaṇā. Okappanasaddhāti okkantitvā pakkhanditvā adhimuccanaṃ. Pasādanīye vatthusmiṃ pasīdanaṃ pasādasaddhā. Ayaṃ anudhammoti ayaṃ navannaṃ lokuttaradhammānaṃ anulomadhammo. Nibbidābahuloti ukkaṇṭhanābahulo. Saddhā bandhati pātheyyanti saddhā nāmāyaṃ sattassa maraṇavasena mahāpathaṃ saṃvajato mahākantāraṃ paṭipajjato mahāviduggaṃ pakkhandato pātheyyapuṭaṃ bandhati, sambalaṃ vissajjetīti attho. Saddhañhi uppādetvā dānaṃ deti, sīlaṃ rakkhati, uposathakammaṃ karoti. Tenetaṃ vuttaṃ ‘‘saddhā bandhati pātheyya’’nti. Sirīti issariyaṃ. Issariye hi abhimukhībhūte thalatopi jalatopi bhogā āgacchantiyeva. Tenetaṃ vuttaṃ ‘‘sirī bhogānamāsayo’’ti. Saddhā dutiyā purisassa hotīti purisassa devaloke, manussaloke ceva nibbānañca gacchantassa saddhā dutiyā hoti, sahāyakiccaṃ sādheti. Bhattapuṭādīti ādi-saddena dutiyikādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Anekasarasatāti anekasabhāvatā, anekakiccatā vā. Sesaṃ suviññeyyameva.
นคโรปมสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Nagaropamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya / ๓. นคโรปมสุตฺตํ • 3. Nagaropamasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ๓. นคโรปมสุตฺตวณฺณนา • 3. Nagaropamasuttavaṇṇanā
