| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
៣. នគរោបមសុត្តវណ្ណនា
3. Nagaropamasuttavaṇṇanā
៦៧. តតិយេ យតោតិ យទា។ បច្ចន្តិមន្តិ រដ្ឋបរិយន្តេ រដ្ឋាវសានេ និវិដ្ឋំ។ មជ្ឈិមទេសនគរស្ស បន រក្ខាកិច្ចំ នត្ថិ, តេន តំ ន គហិតំ។ នគរបរិក្ខារេហិ សុបរិក្ខតន្តិ នគរាលង្ការេហិ អលង្កតំ។ អករណីយន្តិ អកត្តព្ពំ អជិនិយំ។ គម្ភីរនេមាតិ គម្ភីរអាវាដា។ សុនិខាតាតិ សុដ្ឋុ សន្និសីទាបិតា។ តំ បនេតំ ឯសិកាថម្ភំ ឥដ្ឋកាហិ វា ករោន្តិ សិលាហិ វា ខទិរាទីហិ វា សាររុក្ខេហិ។ តំ នគរគុត្តត្ថាយ ករោន្តា ពហិនគរេ ករោន្តិ, អលង្ការត្ថាយ ករោន្តា អន្តោនគរេ។ តំ ឥដ្ឋកាមយំ ករោន្តា មហន្តំ អាវាដំ កត្វា ចយំ ចិនិត្វា ឧបរិ អដ្ឋំសំ កត្វា សុធាយ លិម្បន្តិ។ យទា ហត្ថិនា ទន្តេហិ អភិហតោ ន ចលតិ, តទា សុលិត្តោ នាម ហោតិ។ សិលាថម្ភាទយោបិ អដ្ឋំសា ឯវ ហោន្តិ។ តេ សចេ អដ្ឋ រតនា ហោន្តិ, ចតុរតនមត្តំ អាវាដេ បវិសតិ, ចតុរតនមត្តំ ឧបរិ ហោតិ។ សោឡសរតនវីសតិរតនេសុបិ ឯសេវ នយោ។ សព្ពេសញ្ហិ ឧបឌ្ឍំ ហេដ្ឋា ហោតិ, ឧបឌ្ឍំ ឧបរិ។ តេ គោមុត្តវង្កា ហោន្តិ, តេន តេសំ អន្តរេ បទរមយំ កត្វា កម្មំ កាតុំ សក្កា ហោតិ, តេ បន កតចិត្តកម្មា បគ្គហិតទ្ធជាវ ហោន្តិ។
67. Tatiye yatoti yadā. Paccantimanti raṭṭhapariyante raṭṭhāvasāne niviṭṭhaṃ. Majjhimadesanagarassa pana rakkhākiccaṃ natthi, tena taṃ na gahitaṃ. Nagaraparikkhārehi suparikkhatanti nagarālaṅkārehi alaṅkataṃ. Akaraṇīyanti akattabbaṃ ajiniyaṃ. Gambhīranemāti gambhīraāvāṭā. Sunikhātāti suṭṭhu sannisīdāpitā. Taṃ panetaṃ esikāthambhaṃ iṭṭhakāhi vā karonti silāhi vā khadirādīhi vā sārarukkhehi. Taṃ nagaraguttatthāya karontā bahinagare karonti, alaṅkāratthāya karontā antonagare. Taṃ iṭṭhakāmayaṃ karontā mahantaṃ āvāṭaṃ katvā cayaṃ cinitvā upari aṭṭhaṃsaṃ katvā sudhāya limpanti. Yadā hatthinā dantehi abhihato na calati, tadā sulitto nāma hoti. Silāthambhādayopi aṭṭhaṃsā eva honti. Te sace aṭṭha ratanā honti, caturatanamattaṃ āvāṭe pavisati, caturatanamattaṃ upari hoti. Soḷasaratanavīsatiratanesupi eseva nayo. Sabbesañhi upaḍḍhaṃ heṭṭhā hoti, upaḍḍhaṃ upari. Te gomuttavaṅkā honti, tena tesaṃ antare padaramayaṃ katvā kammaṃ kātuṃ sakkā hoti, te pana katacittakammā paggahitaddhajāva honti.
បរិខាតិ បរិក្ខិបិត្វា ឋិតមាតិកា។ អនុបរិយាយបថោតិ អន្តោ បាការស្ស បាការេន សទ្ធិំ គតោ មហាបថោ, យត្ថ ឋិតា ពហិបាការេ ឋិតេហិ សទ្ធិំ យុជ្ឈន្តិ។ សលាកន្តិ សរតោមរាទិនិស្សគ្គិយាវុធំ។ ជេវនិកន្តិ ឯកតោធារាទិសេសាវុធំ។
Parikhāti parikkhipitvā ṭhitamātikā. Anupariyāyapathoti anto pākārassa pākārena saddhiṃ gato mahāpatho, yattha ṭhitā bahipākāre ṭhitehi saddhiṃ yujjhanti. Salākanti saratomarādinissaggiyāvudhaṃ. Jevanikanti ekatodhārādisesāvudhaṃ.
ហត្ថារោហាតិ សព្ពេបិ ហត្ថិអាចរិយហត្ថិវេជ្ជហត្ថិពន្ធាទយោ។ អស្សារោហាតិ សព្ពេបិ អស្សាចរិយអស្សវេជ្ជអស្សពន្ធាទយោ។ រថិកាតិ សព្ពេបិ រថាចរិយរថយោធរថរក្ខាទយោ។ ធនុគ្គហាតិ ឥស្សាសា។ ចេលកាតិ យេ យុទ្ធេ ជយទ្ធជំ គហេត្វា បុរតោ គច្ឆន្តិ។ ចលកាតិ ‘‘ឥធ រញ្ញោ ឋានំ ហោតុ, ឥធ អសុកមហាមត្តស្សា’’តិ ឯវំ សេនាព្យូហការកា។ បិណ្ឌទាយិកាតិ សាហសិកមហាយោធា។ តេ កិរ បរសេនំ បវិសិត្វា បិណ្ឌបិណ្ឌមិវ ឆេត្វា ឆេត្វា ទយន្តិ, ឧប្បតិត្វា និគ្គច្ឆន្តីតិ អត្ថោ។ យេ វា សង្គាមមជ្ឈេ យោធានំ ភត្តបានីយំ គហេត្វា បវិសន្តិ, តេសម្បេតំ នាមំ។ ឧគ្គា រាជបុត្តាតិ ឧគ្គតុគ្គតា សង្គាមាវចរា រាជបុត្តា។ បក្ខន្ទិនោតិ យេ ‘‘កស្ស សីសំ វា អាវុធំ វា អាហរាមា’’តិ វត្វា ‘‘អសុកស្សា’’តិ វុត្តា សង្គាមំ បក្ខន្ទិត្វា តទេវ អាហរន្តិ, ឥមេ បក្ខន្ទន្តីតិ បក្ខន្ទិនោ។ មហានាគា វិយ មហានាគា, ហត្ថិអាទីសុបិ អភិមុខំ អាគច្ឆន្តេសុ អនិវត្តិយយោធានំ ឯតំ អធិវចនំ។ សូរាតិ ឯកសូរា, យេ សជាលិកាបិ សវម្មិកាបិ សមុទ្ទំ តរិតុំ សក្កោន្តិ។ ចម្មយោធិនោតិ យេ ចម្មកញ្ចុកំ វា បវិសិត្វា សរបរិត្តាណចម្មំ វា គហេត្វា យុជ្ឈន្តិ។ ទាសកបុត្តាតិ ពលវសិនេហា ឃរទាសយោធា ។ ទោវារិកោតិ ទ្វារបាលកោ។ វាសនលេបនសម្បន្នោតិ វាសនេន សព្ពវិវរបដិច្ឆាទនេន សុធាលេបេន សម្បន្នោ។ ពហិ វា ខាណុបាការសង្ខាតេន វាសនេន ឃនមដ្ឋេន ច សុធាលេបេន សម្បន្នោ បុណ្ណឃដបន្តិំ ទស្សេត្វា កតចិត្តកម្មបគ្គហិតទ្ធជោ។ តិណកដ្ឋោទកន្តិ ហត្ថិអស្សាទីនំ ឃាសត្ថាយ គេហានញ្ច ឆាទនត្ថាយ អាហរិត្វា ពហូសុ ឋានេសុ ឋបិតតិណញ្ច, គេហករណបចនាទីនំ អត្ថាយ អាហរិត្វា ឋបិតកដ្ឋញ្ច, យន្តេហិ បវេសេត្វា បោក្ខរណីសុ ឋបិតឧទកញ្ច។ សន្និចិតំ ហោតីតិ បដិកច្ចេវ អនេកេសុ ឋានេសុ សុដ្ឋុ និចិតំ ហោតិ។ អព្ភន្តរានំ រតិយាតិ អន្តោនគរវាសីនំ រតិអត្ថាយ។ អបរិតស្សាយាតិ តាសំ អនាបជ្ជនត្ថាយ។ សាលិយវកន្តិ នានប្បការា សាលិយោ ចេវ យវា ច។ តិលមុគ្គមាសាបរណ្ណន្តិ តិលមុគ្គមាសា ច សេសាបរណ្ណញ្ច។
Hatthārohāti sabbepi hatthiācariyahatthivejjahatthibandhādayo. Assārohāti sabbepi assācariyaassavejjaassabandhādayo. Rathikāti sabbepi rathācariyarathayodharatharakkhādayo. Dhanuggahāti issāsā. Celakāti ye yuddhe jayaddhajaṃ gahetvā purato gacchanti. Calakāti ‘‘idha rañño ṭhānaṃ hotu, idha asukamahāmattassā’’ti evaṃ senābyūhakārakā. Piṇḍadāyikāti sāhasikamahāyodhā. Te kira parasenaṃ pavisitvā piṇḍapiṇḍamiva chetvā chetvā dayanti, uppatitvā niggacchantīti attho. Ye vā saṅgāmamajjhe yodhānaṃ bhattapānīyaṃ gahetvā pavisanti, tesampetaṃ nāmaṃ. Uggā rājaputtāti uggatuggatā saṅgāmāvacarā rājaputtā. Pakkhandinoti ye ‘‘kassa sīsaṃ vā āvudhaṃ vā āharāmā’’ti vatvā ‘‘asukassā’’ti vuttā saṅgāmaṃ pakkhanditvā tadeva āharanti, ime pakkhandantīti pakkhandino. Mahānāgā viya mahānāgā, hatthiādīsupi abhimukhaṃ āgacchantesu anivattiyayodhānaṃ etaṃ adhivacanaṃ. Sūrāti ekasūrā, ye sajālikāpi savammikāpi samuddaṃ tarituṃ sakkonti. Cammayodhinoti ye cammakañcukaṃ vā pavisitvā saraparittāṇacammaṃ vā gahetvā yujjhanti. Dāsakaputtāti balavasinehā gharadāsayodhā . Dovārikoti dvārapālako. Vāsanalepanasampannoti vāsanena sabbavivarapaṭicchādanena sudhālepena sampanno. Bahi vā khāṇupākārasaṅkhātena vāsanena ghanamaṭṭhena ca sudhālepena sampanno puṇṇaghaṭapantiṃ dassetvā katacittakammapaggahitaddhajo. Tiṇakaṭṭhodakanti hatthiassādīnaṃ ghāsatthāya gehānañca chādanatthāya āharitvā bahūsu ṭhānesu ṭhapitatiṇañca, gehakaraṇapacanādīnaṃ atthāya āharitvā ṭhapitakaṭṭhañca, yantehi pavesetvā pokkharaṇīsu ṭhapitaudakañca. Sannicitaṃ hotīti paṭikacceva anekesu ṭhānesu suṭṭhu nicitaṃ hoti. Abbhantarānaṃ ratiyāti antonagaravāsīnaṃ ratiatthāya. Aparitassāyāti tāsaṃ anāpajjanatthāya. Sāliyavakanti nānappakārā sāliyo ceva yavā ca. Tilamuggamāsāparaṇṇanti tilamuggamāsā ca sesāparaṇṇañca.
ឥទានិ យស្មា តថាគតស្ស នគរេ កម្មំ នាម នត្ថិ , នគរសទិសំ បន អរិយសាវកំ, នគរបរិក្ខារសទិសេ ច សត្ត ធម្មេ, ចតុអាហារសទិសានិ ច ចត្តារិ ឈានានិ ទស្សេត្វា ឯកាទសសុ ឋានេសុ អរហត្តំ បក្ខិបិត្វា ទេសនំ វិនិវដ្ដេស្សាមីតិ អយំ ឧបមា អាភតា។ តស្មា តំ ទេសនំ បកាសេតុំ ឥទំ ឯវមេវ ខោតិអាទិ អារទ្ធំ។ តត្ថ សទ្ធម្មេហីតិ សុធម្មេហិ។ សទ្ធោតិ ឱកប្បនសទ្ធាយ ចេវ បច្ចក្ខសទ្ធាយ ច សមន្នាគតោ។ តត្ថ ទានសីលាទីនំ ផលំ សទ្ទហិត្វា ទានាទិបុញ្ញករណេ សទ្ធា ឱកប្បនសទ្ធា នាម។ មគ្គេន អាគតសទ្ធា បច្ចក្ខសទ្ធា នាម។ បសាទសទ្ធាតិបិ ឯសា ឯវ។ តស្សា លក្ខណាទីហិ វិភាគោ វេទិតព្ពោ។
Idāni yasmā tathāgatassa nagare kammaṃ nāma natthi , nagarasadisaṃ pana ariyasāvakaṃ, nagaraparikkhārasadise ca satta dhamme, catuāhārasadisāni ca cattāri jhānāni dassetvā ekādasasu ṭhānesu arahattaṃ pakkhipitvā desanaṃ vinivaṭṭessāmīti ayaṃ upamā ābhatā. Tasmā taṃ desanaṃ pakāsetuṃ idaṃ evameva khotiādi āraddhaṃ. Tattha saddhammehīti sudhammehi. Saddhoti okappanasaddhāya ceva paccakkhasaddhāya ca samannāgato. Tattha dānasīlādīnaṃ phalaṃ saddahitvā dānādipuññakaraṇe saddhā okappanasaddhā nāma. Maggena āgatasaddhā paccakkhasaddhā nāma. Pasādasaddhātipi esā eva. Tassā lakkhaṇādīhi vibhāgo veditabbo.
‘‘សម្បក្ខន្ទនលក្ខណា ច, មហារាជ, សទ្ធា សម្បសាទនលក្ខណា ចា’’តិ (មិ. ប. ២.១.១០) ហិ វចនតោ ឥទំ សទ្ធាយ លក្ខណំ នាម។ ‘‘តីហិ, ភិក្ខវេ, ឋានេហិ សទ្ធោ បសន្នោ វេទិតព្ពោ។ កតមេហិ តីហិ? សីលវន្តានំ ទស្សនកាមោ ហោតី’’តិអាទិនា (អ. និ. ៣.៤២) នយេន វុត្តំ បន សទ្ធាយ និមិត្តំ នាម។ ‘‘កោ ចាហារោ សទ្ធាយ, សទ្ធម្មស្សវនន្តិស្ស វចនីយ’’ន្តិ (អ. និ. ១០.៦១) អយំ បនស្សា អាហារោ នាម។ ‘‘សទ្ធាបព្ពជិតស្ស, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុនោ អយំ អនុធម្មោ ហោតិ, យំ រូបេ និព្ពិទាពហុលោ វិហរិស្សតី’’តិ អយមស្ស អនុធម្មោ នាម។ ‘‘សទ្ធា ពន្ធតិ បាថេយ្យំ, សិរី ភោគានមាសយោ’’ (សំ. និ. ១.៧៩)។ ‘‘សទ្ធា ទុតិយា បុរិសស្ស ហោតិ’’ (សំ. និ. ១.៣៦)។ ‘‘សទ្ធាយ តរតិ ឱឃំ’’ (សំ. និ. ១.២៤៦)។ ‘‘សទ្ធា ពីជំ តបោ វុដ្ឋិ’’ (សុ. និ. ៧៧; សំ. និ. ១.១៩៧)។ ‘‘សទ្ធាហត្ថោ មហានាគោ។ ឧបេខាសេតទន្តវា’’តិអាទីសុ បន សុត្តេសុ ឯតិស្សា ពទ្ធភត្តបុដាទិសរិក្ខតាយ អនេកសរសតា ភគវតា បកាសិតា។ ឥមស្មិំ បន នគរោបមសុត្តន្តេ ឯសា អចលសុប្បតិដ្ឋិតតាយ ឯសិកាថម្ភសទិសា កត្វា ទស្សិតា។
‘‘Sampakkhandanalakkhaṇā ca, mahārāja, saddhā sampasādanalakkhaṇā cā’’ti (mi. pa. 2.1.10) hi vacanato idaṃ saddhāya lakkhaṇaṃ nāma. ‘‘Tīhi, bhikkhave, ṭhānehi saddho pasanno veditabbo. Katamehi tīhi? Sīlavantānaṃ dassanakāmo hotī’’tiādinā (a. ni. 3.42) nayena vuttaṃ pana saddhāya nimittaṃ nāma. ‘‘Ko cāhāro saddhāya, saddhammassavanantissa vacanīya’’nti (a. ni. 10.61) ayaṃ panassā āhāro nāma. ‘‘Saddhāpabbajitassa, bhikkhave, bhikkhuno ayaṃ anudhammo hoti, yaṃ rūpe nibbidābahulo viharissatī’’ti ayamassa anudhammo nāma. ‘‘Saddhā bandhati pātheyyaṃ, sirī bhogānamāsayo’’ (saṃ. ni. 1.79). ‘‘Saddhā dutiyā purisassa hoti’’ (saṃ. ni. 1.36). ‘‘Saddhāya tarati oghaṃ’’ (saṃ. ni. 1.246). ‘‘Saddhā bījaṃ tapo vuṭṭhi’’ (su. ni. 77; saṃ. ni. 1.197). ‘‘Saddhāhattho mahānāgo. Upekhāsetadantavā’’tiādīsu pana suttesu etissā baddhabhattapuṭādisarikkhatāya anekasarasatā bhagavatā pakāsitā. Imasmiṃ pana nagaropamasuttante esā acalasuppatiṭṭhitatāya esikāthambhasadisā katvā dassitā.
សទ្ធេសិកោតិ សទ្ធំ ឯសិកាថម្ភំ កត្វា អរិយសាវកោ អកុសលំ បជហតីតិ ឥមិនា នយេន សព្ពបទេសុ យោជនា កាតព្ពា។ អបិចេត្ថ ហិរោត្តប្បេហិ តីសុ ទ្វារេសុ សំវរោ សម្បជ្ជតិ, សោ ចតុបារិសុទ្ធិសីលំ ហោតិ ។ ឥតិ ឥមស្មិំ សុត្តេ ឯកាទសសុ ឋានេសុ អរហត្តំ បក្ខិបិត្វា ទេសនាយ កូដំ គហិតន្តិ វេទិតព្ពំ។
Saddhesikoti saddhaṃ esikāthambhaṃ katvā ariyasāvako akusalaṃ pajahatīti iminā nayena sabbapadesu yojanā kātabbā. Apicettha hirottappehi tīsu dvāresu saṃvaro sampajjati, so catupārisuddhisīlaṃ hoti . Iti imasmiṃ sutte ekādasasu ṭhānesu arahattaṃ pakkhipitvā desanāya kūṭaṃ gahitanti veditabbaṃ.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៣. នគរោបមសុត្តំ • 3. Nagaropamasuttaṃ
ដីកា • Tīkā / សុត្តបិដក (ដីកា) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ៣. នគរោបមសុត្តវណ្ណនា • 3. Nagaropamasuttavaṇṇanā
