| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
៣. នគរោបមសុត្តវណ្ណនា
3. Nagaropamasuttavaṇṇanā
៦៧. តតិយេ បច្ចន្តេ ភវំ បច្ចន្តិមំ។ ‘‘រថោ សីលបរិក្ខារោ, ឈានក្ខោ ចក្កវីរិយោ’’តិអាទីសុ (សំ. និ. ៥.៤) វិយ អលង្ការវចនោ បរិក្ខារសទ្ទោតិ អាហ ‘‘នគរាលង្ការេហិ អលង្កត’’ន្តិ។ បរិវារវចនោបិ វដ្ដតិយេវ ‘‘សត្ត សមាធិបរិក្ខារា’’តិអាទីសុ (ទី. និ. ៣.៣៣០) វិយ។ នេមំ វុច្ចតិ ថម្ភាទីហិ អនុបតភូមិប្បទេសោតិ អាហ ‘‘គម្ភីរអាវាដា’’តិ, គម្ភីរំ ភូមិំ អនុប្បវិដ្ឋាតិ អត្ថោ។ សុដ្ឋុ សន្និសីទាបិតាតិ ភូមិំ និខនិត្វា សម្មទេវ ឋបិតា។
67. Tatiye paccante bhavaṃ paccantimaṃ. ‘‘Ratho sīlaparikkhāro, jhānakkho cakkavīriyo’’tiādīsu (saṃ. ni. 5.4) viya alaṅkāravacano parikkhārasaddoti āha ‘‘nagarālaṅkārehi alaṅkata’’nti. Parivāravacanopi vaṭṭatiyeva ‘‘satta samādhiparikkhārā’’tiādīsu (dī. ni. 3.330) viya. Nemaṃ vuccati thambhādīhi anupatabhūmippadesoti āha ‘‘gambhīraāvāṭā’’ti, gambhīraṃ bhūmiṃ anuppaviṭṭhāti attho. Suṭṭhu sannisīdāpitāti bhūmiṃ nikhanitvā sammadeva ṭhapitā.
អនុបរិយាយេតិ ឯតេនាតិ អនុបរិយាយោ, សោយេវ បថោតិ អនុបរិយាយបថោ, បរិតោ បាការស្ស អនុយាយមគ្គោ។
Anupariyāyeti etenāti anupariyāyo, soyeva pathoti anupariyāyapatho, parito pākārassa anuyāyamaggo.
ហត្ថិំ អារោហន្តិ អារោហាបយន្តិ ចាតិ ហត្ថារោហា (ទី. និ. ដី. ១.១៦៣)។ យេន ហិ បយោគេន បុរិសោ ហត្ថិនោ អារោហនយោគ្គោ ហោតិ, ហត្ថិស្ស តំ បយោគំ វិធាយន្តានំ សព្ពេសម្បេតេសំ គហណំ។ តេនាហ ‘‘សព្ពេបី’’តិអាទិ។ តត្ថ ហត្ថាចរិយា នាម យេ ហត្ថិនោ ហត្ថារោហកានញ្ច សិក្ខាបកា។ ហត្ថិវេជ្ជា នាម ហត្ថិភិសក្កា។ ហត្ថិពន្ធា នាម ហត្ថីនំ បាទរក្ខកា។ អាទិ-សទ្ទេន ហត្ថីនំ យវបទាយកាទិកេ សង្គណ្ហាតិ។ អស្សារោហា រថិកាតិ ឯត្ថាបិ ឯសេវ នយោ។ រថេ និយុត្តា រថិកា។ រថរក្ខា នាម រថស្ស អាណិរក្ខកា។ ធនុំ គណ្ហន្តិ គណ្ហាបេន្តិ ចាតិ ធនុគ្គហា, ឥស្សាសា ធនុសិប្បស្ស សិក្ខាបកា ច។ តេនាហ ‘‘ធនុអាចរិយា ឥស្សាសា’’តិ។ ចេលេន ចេលបដាកាយ យុទ្ធេ អកន្តិ គច្ឆន្តីតិ ចេលកាតិ អាហ – ‘‘យេ យុទ្ធេ ជយទ្ធជំ គហេត្វា បុរតោ គច្ឆន្តី’’តិ។ យថា តថា ឋិតេ សេនិកេ ព្រូហករណវសេន តតោ តតោ ចលយន្តិ ឧច្ចាលេន្តីតិ ចលកា។ សកុណគ្ឃិអាទយោ វិយ មំសបិណ្ឌំ បរសេនាសមូហំ សាហសិកមហាយោធតាយ ឆេត្វា ឆេត្វា ទយន្តិ ឧប្បតិត្វា គច្ឆន្តីតិ បិណ្ឌទាយកា។ ទុតិយវិកប្បេ បិណ្ឌេ ទយន្តិ ជនសម្មទ្ទេ ឧប្បតន្តា វិយ គច្ឆន្តីតិ បិណ្ឌទាយកាតិ អត្ថោ វេទិតព្ពោ។ ឧគ្គតុគ្គតាតិ ថាមជវបរក្កមាទិវសេន អតិវិយ ឧគ្គតា, ឧទគ្គាតិ អត្ថោ។ បក្ខន្ទន្តីតិ អត្តនោ វីរសូរភាវេន អសជ្ជមានា បរសេនំ អនុបវិសន្តីតិ អត្ថោ។ ថាមជវពលបរក្កមាទិសម្បត្តិយា មហានាគា វិយ មហានាគា។ ឯកសូរាតិ ឯកាកិសូរា អត្តនោ សូរភាវេនេវ ឯកាកិនោ ហុត្វា យុជ្ឈនកា។ សជាលិកាតិ សវម្មិកា។ សរបរិត្តាណន្តិ ចម្មបរិសិព្ពិតំ ខេដកំ, ចម្មមយំ វា ផលកំ។ ឃរទាសយោធាតិ អត្តនោ ទាសយោធា។
Hatthiṃ ārohanti ārohāpayanti cāti hatthārohā (dī. ni. ṭī. 1.163). Yena hi payogena puriso hatthino ārohanayoggo hoti, hatthissa taṃ payogaṃ vidhāyantānaṃ sabbesampetesaṃ gahaṇaṃ. Tenāha ‘‘sabbepī’’tiādi. Tattha hatthācariyā nāma ye hatthino hatthārohakānañca sikkhāpakā. Hatthivejjā nāma hatthibhisakkā. Hatthibandhā nāma hatthīnaṃ pādarakkhakā. Ādi-saddena hatthīnaṃ yavapadāyakādike saṅgaṇhāti. Assārohā rathikāti etthāpi eseva nayo. Rathe niyuttā rathikā. Ratharakkhā nāma rathassa āṇirakkhakā. Dhanuṃ gaṇhanti gaṇhāpenti cāti dhanuggahā, issāsā dhanusippassa sikkhāpakā ca. Tenāha ‘‘dhanuācariyā issāsā’’ti. Celena celapaṭākāya yuddhe akanti gacchantīti celakāti āha – ‘‘ye yuddhe jayaddhajaṃ gahetvā purato gacchantī’’ti. Yathā tathā ṭhite senike brūhakaraṇavasena tato tato calayanti uccālentīti calakā. Sakuṇagghiādayo viya maṃsapiṇḍaṃ parasenāsamūhaṃ sāhasikamahāyodhatāya chetvā chetvā dayanti uppatitvā gacchantīti piṇḍadāyakā. Dutiyavikappe piṇḍe dayanti janasammadde uppatantā viya gacchantīti piṇḍadāyakāti attho veditabbo. Uggatuggatāti thāmajavaparakkamādivasena ativiya uggatā, udaggāti attho. Pakkhandantīti attano vīrasūrabhāvena asajjamānā parasenaṃ anupavisantīti attho. Thāmajavabalaparakkamādisampattiyā mahānāgā viya mahānāgā. Ekasūrāti ekākisūrā attano sūrabhāveneva ekākino hutvā yujjhanakā. Sajālikāti savammikā. Saraparittāṇanti cammaparisibbitaṃ kheṭakaṃ, cammamayaṃ vā phalakaṃ. Gharadāsayodhāti attano dāsayodhā.
សម្បក្ខន្ទនលក្ខណាតិ សទ្ធេយ្យវត្ថុនោ ឯវមេតន្តិ សម្បក្ខន្ទនលក្ខណា។ សម្បសាទនលក្ខណាតិ បសីទិតព្ពេ វត្ថុស្មិំ បសីទនលក្ខណា។ ឱកប្បនសទ្ធាតិ ឱក្កន្តិត្វា បក្ខន្ទិត្វា អធិមុច្ចនំ។ បសាទនីយេ វត្ថុស្មិំ បសីទនំ បសាទសទ្ធា។ អយំ អនុធម្មោតិ អយំ នវន្នំ លោកុត្តរធម្មានំ អនុលោមធម្មោ។ និព្ពិទាពហុលោតិ ឧក្កណ្ឋនាពហុលោ។ សទ្ធា ពន្ធតិ បាថេយ្យន្តិ សទ្ធា នាមាយំ សត្តស្ស មរណវសេន មហាបថំ សំវជតោ មហាកន្តារំ បដិបជ្ជតោ មហាវិទុគ្គំ បក្ខន្ទតោ បាថេយ្យបុដំ ពន្ធតិ, សម្ពលំ វិស្សជ្ជេតីតិ អត្ថោ។ សទ្ធញ្ហិ ឧប្បាទេត្វា ទានំ ទេតិ, សីលំ រក្ខតិ, ឧបោសថកម្មំ ករោតិ។ តេនេតំ វុត្តំ ‘‘សទ្ធា ពន្ធតិ បាថេយ្យ’’ន្តិ។ សិរីតិ ឥស្សរិយំ។ ឥស្សរិយេ ហិ អភិមុខីភូតេ ថលតោបិ ជលតោបិ ភោគា អាគច្ឆន្តិយេវ។ តេនេតំ វុត្តំ ‘‘សិរី ភោគានមាសយោ’’តិ។ សទ្ធា ទុតិយា បុរិសស្ស ហោតីតិ បុរិសស្ស ទេវលោកេ, មនុស្សលោកេ ចេវ និព្ពានញ្ច គច្ឆន្តស្ស សទ្ធា ទុតិយា ហោតិ, សហាយកិច្ចំ សាធេតិ។ ភត្តបុដាទីតិ អាទិ-សទ្ទេន ទុតិយិកាទីនំ សង្គហោ ទដ្ឋព្ពោ។ អនេកសរសតាតិ អនេកសភាវតា, អនេកកិច្ចតា វា។ សេសំ សុវិញ្ញេយ្យមេវ។
Sampakkhandanalakkhaṇāti saddheyyavatthuno evametanti sampakkhandanalakkhaṇā. Sampasādanalakkhaṇāti pasīditabbe vatthusmiṃ pasīdanalakkhaṇā. Okappanasaddhāti okkantitvā pakkhanditvā adhimuccanaṃ. Pasādanīye vatthusmiṃ pasīdanaṃ pasādasaddhā. Ayaṃ anudhammoti ayaṃ navannaṃ lokuttaradhammānaṃ anulomadhammo. Nibbidābahuloti ukkaṇṭhanābahulo. Saddhā bandhati pātheyyanti saddhā nāmāyaṃ sattassa maraṇavasena mahāpathaṃ saṃvajato mahākantāraṃ paṭipajjato mahāviduggaṃ pakkhandato pātheyyapuṭaṃ bandhati, sambalaṃ vissajjetīti attho. Saddhañhi uppādetvā dānaṃ deti, sīlaṃ rakkhati, uposathakammaṃ karoti. Tenetaṃ vuttaṃ ‘‘saddhā bandhati pātheyya’’nti. Sirīti issariyaṃ. Issariye hi abhimukhībhūte thalatopi jalatopi bhogā āgacchantiyeva. Tenetaṃ vuttaṃ ‘‘sirī bhogānamāsayo’’ti. Saddhā dutiyā purisassa hotīti purisassa devaloke, manussaloke ceva nibbānañca gacchantassa saddhā dutiyā hoti, sahāyakiccaṃ sādheti. Bhattapuṭādīti ādi-saddena dutiyikādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Anekasarasatāti anekasabhāvatā, anekakiccatā vā. Sesaṃ suviññeyyameva.
នគរោបមសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Nagaropamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៣. នគរោបមសុត្តំ • 3. Nagaropamasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ៣. នគរោបមសុត្តវណ្ណនា • 3. Nagaropamasuttavaṇṇanā
