| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
೩. ನಗರೋಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
3. Nagaropamasuttavaṇṇanā
೬೭. ತತಿಯೇ ಪಚ್ಚನ್ತೇ ಭವಂ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಂ। ‘‘ರಥೋ ಸೀಲಪರಿಕ್ಖಾರೋ, ಝಾನಕ್ಖೋ ಚಕ್ಕವೀರಿಯೋ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೪) ವಿಯ ಅಲಙ್ಕಾರವಚನೋ ಪರಿಕ್ಖಾರಸದ್ದೋತಿ ಆಹ ‘‘ನಗರಾಲಙ್ಕಾರೇಹಿ ಅಲಙ್ಕತ’’ನ್ತಿ। ಪರಿವಾರವಚನೋಪಿ ವಟ್ಟತಿಯೇವ ‘‘ಸತ್ತ ಸಮಾಧಿಪರಿಕ್ಖಾರಾ’’ತಿಆದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೩೦) ವಿಯ। ನೇಮಂ ವುಚ್ಚತಿ ಥಮ್ಭಾದೀಹಿ ಅನುಪತಭೂಮಿಪ್ಪದೇಸೋತಿ ಆಹ ‘‘ಗಮ್ಭೀರಆವಾಟಾ’’ತಿ, ಗಮ್ಭೀರಂ ಭೂಮಿಂ ಅನುಪ್ಪವಿಟ್ಠಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸುಟ್ಠು ಸನ್ನಿಸೀದಾಪಿತಾತಿ ಭೂಮಿಂ ನಿಖನಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಠಪಿತಾ।
67. Tatiye paccante bhavaṃ paccantimaṃ. ‘‘Ratho sīlaparikkhāro, jhānakkho cakkavīriyo’’tiādīsu (saṃ. ni. 5.4) viya alaṅkāravacano parikkhārasaddoti āha ‘‘nagarālaṅkārehi alaṅkata’’nti. Parivāravacanopi vaṭṭatiyeva ‘‘satta samādhiparikkhārā’’tiādīsu (dī. ni. 3.330) viya. Nemaṃ vuccati thambhādīhi anupatabhūmippadesoti āha ‘‘gambhīraāvāṭā’’ti, gambhīraṃ bhūmiṃ anuppaviṭṭhāti attho. Suṭṭhu sannisīdāpitāti bhūmiṃ nikhanitvā sammadeva ṭhapitā.
ಅನುಪರಿಯಾಯೇತಿ ಏತೇನಾತಿ ಅನುಪರಿಯಾಯೋ, ಸೋಯೇವ ಪಥೋತಿ ಅನುಪರಿಯಾಯಪಥೋ, ಪರಿತೋ ಪಾಕಾರಸ್ಸ ಅನುಯಾಯಮಗ್ಗೋ।
Anupariyāyeti etenāti anupariyāyo, soyeva pathoti anupariyāyapatho, parito pākārassa anuyāyamaggo.
ಹತ್ಥಿಂ ಆರೋಹನ್ತಿ ಆರೋಹಾಪಯನ್ತಿ ಚಾತಿ ಹತ್ಥಾರೋಹಾ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಟೀ॰ ೧.೧೬೩)। ಯೇನ ಹಿ ಪಯೋಗೇನ ಪುರಿಸೋ ಹತ್ಥಿನೋ ಆರೋಹನಯೋಗ್ಗೋ ಹೋತಿ, ಹತ್ಥಿಸ್ಸ ತಂ ಪಯೋಗಂ ವಿಧಾಯನ್ತಾನಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪೇತೇಸಂ ಗಹಣಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸಬ್ಬೇಪೀ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಹತ್ಥಾಚರಿಯಾ ನಾಮ ಯೇ ಹತ್ಥಿನೋ ಹತ್ಥಾರೋಹಕಾನಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖಾಪಕಾ। ಹತ್ಥಿವೇಜ್ಜಾ ನಾಮ ಹತ್ಥಿಭಿಸಕ್ಕಾ। ಹತ್ಥಿಬನ್ಧಾ ನಾಮ ಹತ್ಥೀನಂ ಪಾದರಕ್ಖಕಾ। ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಹತ್ಥೀನಂ ಯವಪದಾಯಕಾದಿಕೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅಸ್ಸಾರೋಹಾ ರಥಿಕಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ರಥೇ ನಿಯುತ್ತಾ ರಥಿಕಾ। ರಥರಕ್ಖಾ ನಾಮ ರಥಸ್ಸ ಆಣಿರಕ್ಖಕಾ। ಧನುಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ ಗಣ್ಹಾಪೇನ್ತಿ ಚಾತಿ ಧನುಗ್ಗಹಾ, ಇಸ್ಸಾಸಾ ಧನುಸಿಪ್ಪಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪಕಾ ಚ। ತೇನಾಹ ‘‘ಧನುಆಚರಿಯಾ ಇಸ್ಸಾಸಾ’’ತಿ। ಚೇಲೇನ ಚೇಲಪಟಾಕಾಯ ಯುದ್ಧೇ ಅಕನ್ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಚೇಲಕಾತಿ ಆಹ – ‘‘ಯೇ ಯುದ್ಧೇ ಜಯದ್ಧಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ। ಯಥಾ ತಥಾ ಠಿತೇ ಸೇನಿಕೇ ಬ್ರೂಹಕರಣವಸೇನ ತತೋ ತತೋ ಚಲಯನ್ತಿ ಉಚ್ಚಾಲೇನ್ತೀತಿ ಚಲಕಾ। ಸಕುಣಗ್ಘಿಆದಯೋ ವಿಯ ಮಂಸಪಿಣ್ಡಂ ಪರಸೇನಾಸಮೂಹಂ ಸಾಹಸಿಕಮಹಾಯೋಧತಾಯ ಛೇತ್ವಾ ಛೇತ್ವಾ ದಯನ್ತಿ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಪಿಣ್ಡದಾಯಕಾ। ದುತಿಯವಿಕಪ್ಪೇ ಪಿಣ್ಡೇ ದಯನ್ತಿ ಜನಸಮ್ಮದ್ದೇ ಉಪ್ಪತನ್ತಾ ವಿಯ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಪಿಣ್ಡದಾಯಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಉಗ್ಗತುಗ್ಗತಾತಿ ಥಾಮಜವಪರಕ್ಕಮಾದಿವಸೇನ ಅತಿವಿಯ ಉಗ್ಗತಾ, ಉದಗ್ಗಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಕ್ಖನ್ದನ್ತೀತಿ ಅತ್ತನೋ ವೀರಸೂರಭಾವೇನ ಅಸಜ್ಜಮಾನಾ ಪರಸೇನಂ ಅನುಪವಿಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಥಾಮಜವಬಲಪರಕ್ಕಮಾದಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಮಹಾನಾಗಾ ವಿಯ ಮಹಾನಾಗಾ। ಏಕಸೂರಾತಿ ಏಕಾಕಿಸೂರಾ ಅತ್ತನೋ ಸೂರಭಾವೇನೇವ ಏಕಾಕಿನೋ ಹುತ್ವಾ ಯುಜ್ಝನಕಾ। ಸಜಾಲಿಕಾತಿ ಸವಮ್ಮಿಕಾ। ಸರಪರಿತ್ತಾಣನ್ತಿ ಚಮ್ಮಪರಿಸಿಬ್ಬಿತಂ ಖೇಟಕಂ, ಚಮ್ಮಮಯಂ ವಾ ಫಲಕಂ। ಘರದಾಸಯೋಧಾತಿ ಅತ್ತನೋ ದಾಸಯೋಧಾ।
Hatthiṃ ārohanti ārohāpayanti cāti hatthārohā (dī. ni. ṭī. 1.163). Yena hi payogena puriso hatthino ārohanayoggo hoti, hatthissa taṃ payogaṃ vidhāyantānaṃ sabbesampetesaṃ gahaṇaṃ. Tenāha ‘‘sabbepī’’tiādi. Tattha hatthācariyā nāma ye hatthino hatthārohakānañca sikkhāpakā. Hatthivejjā nāma hatthibhisakkā. Hatthibandhā nāma hatthīnaṃ pādarakkhakā. Ādi-saddena hatthīnaṃ yavapadāyakādike saṅgaṇhāti. Assārohā rathikāti etthāpi eseva nayo. Rathe niyuttā rathikā. Ratharakkhā nāma rathassa āṇirakkhakā. Dhanuṃ gaṇhanti gaṇhāpenti cāti dhanuggahā, issāsā dhanusippassa sikkhāpakā ca. Tenāha ‘‘dhanuācariyā issāsā’’ti. Celena celapaṭākāya yuddhe akanti gacchantīti celakāti āha – ‘‘ye yuddhe jayaddhajaṃ gahetvā purato gacchantī’’ti. Yathā tathā ṭhite senike brūhakaraṇavasena tato tato calayanti uccālentīti calakā. Sakuṇagghiādayo viya maṃsapiṇḍaṃ parasenāsamūhaṃ sāhasikamahāyodhatāya chetvā chetvā dayanti uppatitvā gacchantīti piṇḍadāyakā. Dutiyavikappe piṇḍe dayanti janasammadde uppatantā viya gacchantīti piṇḍadāyakāti attho veditabbo. Uggatuggatāti thāmajavaparakkamādivasena ativiya uggatā, udaggāti attho. Pakkhandantīti attano vīrasūrabhāvena asajjamānā parasenaṃ anupavisantīti attho. Thāmajavabalaparakkamādisampattiyā mahānāgā viya mahānāgā. Ekasūrāti ekākisūrā attano sūrabhāveneva ekākino hutvā yujjhanakā. Sajālikāti savammikā. Saraparittāṇanti cammaparisibbitaṃ kheṭakaṃ, cammamayaṃ vā phalakaṃ. Gharadāsayodhāti attano dāsayodhā.
ಸಮ್ಪಕ್ಖನ್ದನಲಕ್ಖಣಾತಿ ಸದ್ಧೇಯ್ಯವತ್ಥುನೋ ಏವಮೇತನ್ತಿ ಸಮ್ಪಕ್ಖನ್ದನಲಕ್ಖಣಾ। ಸಮ್ಪಸಾದನಲಕ್ಖಣಾತಿ ಪಸೀದಿತಬ್ಬೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಪಸೀದನಲಕ್ಖಣಾ। ಓಕಪ್ಪನಸದ್ಧಾತಿ ಓಕ್ಕನ್ತಿತ್ವಾ ಪಕ್ಖನ್ದಿತ್ವಾ ಅಧಿಮುಚ್ಚನಂ। ಪಸಾದನೀಯೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಪಸೀದನಂ ಪಸಾದಸದ್ಧಾ। ಅಯಂ ಅನುಧಮ್ಮೋತಿ ಅಯಂ ನವನ್ನಂ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಾನಂ ಅನುಲೋಮಧಮ್ಮೋ। ನಿಬ್ಬಿದಾಬಹುಲೋತಿ ಉಕ್ಕಣ್ಠನಾಬಹುಲೋ। ಸದ್ಧಾ ಬನ್ಧತಿ ಪಾಥೇಯ್ಯನ್ತಿ ಸದ್ಧಾ ನಾಮಾಯಂ ಸತ್ತಸ್ಸ ಮರಣವಸೇನ ಮಹಾಪಥಂ ಸಂವಜತೋ ಮಹಾಕನ್ತಾರಂ ಪಟಿಪಜ್ಜತೋ ಮಹಾವಿದುಗ್ಗಂ ಪಕ್ಖನ್ದತೋ ಪಾಥೇಯ್ಯಪುಟಂ ಬನ್ಧತಿ, ಸಮ್ಬಲಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸದ್ಧಞ್ಹಿ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ದಾನಂ ದೇತಿ, ಸೀಲಂ ರಕ್ಖತಿ, ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ। ತೇನೇತಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸದ್ಧಾ ಬನ್ಧತಿ ಪಾಥೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ಸಿರೀತಿ ಇಸ್ಸರಿಯಂ। ಇಸ್ಸರಿಯೇ ಹಿ ಅಭಿಮುಖೀಭೂತೇ ಥಲತೋಪಿ ಜಲತೋಪಿ ಭೋಗಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿಯೇವ। ತೇನೇತಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಿರೀ ಭೋಗಾನಮಾಸಯೋ’’ತಿ। ಸದ್ಧಾ ದುತಿಯಾ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಹೋತೀತಿ ಪುರಿಸಸ್ಸ ದೇವಲೋಕೇ, ಮನುಸ್ಸಲೋಕೇ ಚೇವ ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಸದ್ಧಾ ದುತಿಯಾ ಹೋತಿ, ಸಹಾಯಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧೇತಿ। ಭತ್ತಪುಟಾದೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ದುತಿಯಿಕಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಹೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಅನೇಕಸರಸತಾತಿ ಅನೇಕಸಭಾವತಾ, ಅನೇಕಕಿಚ್ಚತಾ ವಾ। ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
Sampakkhandanalakkhaṇāti saddheyyavatthuno evametanti sampakkhandanalakkhaṇā. Sampasādanalakkhaṇāti pasīditabbe vatthusmiṃ pasīdanalakkhaṇā. Okappanasaddhāti okkantitvā pakkhanditvā adhimuccanaṃ. Pasādanīye vatthusmiṃ pasīdanaṃ pasādasaddhā. Ayaṃ anudhammoti ayaṃ navannaṃ lokuttaradhammānaṃ anulomadhammo. Nibbidābahuloti ukkaṇṭhanābahulo. Saddhā bandhati pātheyyanti saddhā nāmāyaṃ sattassa maraṇavasena mahāpathaṃ saṃvajato mahākantāraṃ paṭipajjato mahāviduggaṃ pakkhandato pātheyyapuṭaṃ bandhati, sambalaṃ vissajjetīti attho. Saddhañhi uppādetvā dānaṃ deti, sīlaṃ rakkhati, uposathakammaṃ karoti. Tenetaṃ vuttaṃ ‘‘saddhā bandhati pātheyya’’nti. Sirīti issariyaṃ. Issariye hi abhimukhībhūte thalatopi jalatopi bhogā āgacchantiyeva. Tenetaṃ vuttaṃ ‘‘sirī bhogānamāsayo’’ti. Saddhā dutiyā purisassa hotīti purisassa devaloke, manussaloke ceva nibbānañca gacchantassa saddhā dutiyā hoti, sahāyakiccaṃ sādheti. Bhattapuṭādīti ādi-saddena dutiyikādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Anekasarasatāti anekasabhāvatā, anekakiccatā vā. Sesaṃ suviññeyyameva.
ನಗರೋಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Nagaropamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೩. ನಗರೋಪಮಸುತ್ತಂ • 3. Nagaropamasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ೩. ನಗರೋಪಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 3. Nagaropamasuttavaṇṇanā
