| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
3. නගරොපමසුත්‌තවණ්‌ණනා
3. Nagaropamasuttavaṇṇanā
67. තතියෙ යතොති යදා. පච්‌චන්‌තිමන්‌ති රට්‌ඨපරියන්‌තෙ රට්‌ඨාවසානෙ නිවිට්‌ඨං. මජ්‌ඣිමදෙසනගරස්‌ස පන රක්‌ඛාකිච්‌චං නත්‌ථි, තෙන තං න ගහිතං. නගරපරික්‌ඛාරෙහි සුපරික්‌ඛතන්‌ති නගරාලඞ්‌කාරෙහි අලඞ්‌කතං. අකරණීයන්‌ති අකත්‌තබ්‌බං අජිනියං. ගම්‌භීරනෙමාති ගම්‌භීරආවාටා. සුනිඛාතාති සුට්‌ඨු සන්‌නිසීදාපිතා. තං පනෙතං එසිකාථම්‌භං ඉට්‌ඨකාහි වා කරොන්‌ති සිලාහි වා ඛදිරාදීහි වා සාරරුක්‌ඛෙහි. තං නගරගුත්‌තත්‌ථාය කරොන්‌තා බහිනගරෙ කරොන්‌ති, අලඞ්‌කාරත්‌ථාය කරොන්‌තා අන්‌තොනගරෙ. තං ඉට්‌ඨකාමයං කරොන්‌තා මහන්‌තං ආවාටං කත්‌වා චයං චිනිත්‌වා උපරි අට්‌ඨංසං කත්‌වා සුධාය ලිම්‌පන්‌ති. යදා හත්‌ථිනා දන්‌තෙහි අභිහතො න චලති, තදා සුලිත්‌තො නාම හොති. සිලාථම්‌භාදයොපි අට්‌ඨංසා එව හොන්‌ති. තෙ සචෙ අට්‌ඨ රතනා හොන්‌ති, චතුරතනමත්‌තං ආවාටෙ පවිසති, චතුරතනමත්‌තං උපරි හොති. සොළසරතනවීසතිරතනෙසුපි එසෙව නයො. සබ්‌බෙසඤ්‌හි උපඩ්‌ඪං හෙට්‌ඨා හොති, උපඩ්‌ඪං උපරි. තෙ ගොමුත්‌තවඞ්‌කා හොන්‌ති, තෙන තෙසං අන්‌තරෙ පදරමයං කත්‌වා කම්‌මං කාතුං සක්‌කා හොති, තෙ පන කතචිත්‌තකම්‌මා පග්‌ගහිතද්‌ධජාව හොන්‌ති.
67. Tatiye yatoti yadā. Paccantimanti raṭṭhapariyante raṭṭhāvasāne niviṭṭhaṃ. Majjhimadesanagarassa pana rakkhākiccaṃ natthi, tena taṃ na gahitaṃ. Nagaraparikkhārehi suparikkhatanti nagarālaṅkārehi alaṅkataṃ. Akaraṇīyanti akattabbaṃ ajiniyaṃ. Gambhīranemāti gambhīraāvāṭā. Sunikhātāti suṭṭhu sannisīdāpitā. Taṃ panetaṃ esikāthambhaṃ iṭṭhakāhi vā karonti silāhi vā khadirādīhi vā sārarukkhehi. Taṃ nagaraguttatthāya karontā bahinagare karonti, alaṅkāratthāya karontā antonagare. Taṃ iṭṭhakāmayaṃ karontā mahantaṃ āvāṭaṃ katvā cayaṃ cinitvā upari aṭṭhaṃsaṃ katvā sudhāya limpanti. Yadā hatthinā dantehi abhihato na calati, tadā sulitto nāma hoti. Silāthambhādayopi aṭṭhaṃsā eva honti. Te sace aṭṭha ratanā honti, caturatanamattaṃ āvāṭe pavisati, caturatanamattaṃ upari hoti. Soḷasaratanavīsatiratanesupi eseva nayo. Sabbesañhi upaḍḍhaṃ heṭṭhā hoti, upaḍḍhaṃ upari. Te gomuttavaṅkā honti, tena tesaṃ antare padaramayaṃ katvā kammaṃ kātuṃ sakkā hoti, te pana katacittakammā paggahitaddhajāva honti.
පරිඛාති පරික්‌ඛිපිත්‌වා ඨිතමාතිකා. අනුපරියායපථොති අන්‌තො පාකාරස්‌ස පාකාරෙන සද්‌ධිං ගතො මහාපථො, යත්‌ථ ඨිතා බහිපාකාරෙ ඨිතෙහි සද්‌ධිං යුජ්‌ඣන්‌ති. සලාකන්‌ති සරතොමරාදිනිස්‌සග්‌ගියාවුධං. ජෙවනිකන්‌ති එකතොධාරාදිසෙසාවුධං.
Parikhāti parikkhipitvā ṭhitamātikā. Anupariyāyapathoti anto pākārassa pākārena saddhiṃ gato mahāpatho, yattha ṭhitā bahipākāre ṭhitehi saddhiṃ yujjhanti. Salākanti saratomarādinissaggiyāvudhaṃ. Jevanikanti ekatodhārādisesāvudhaṃ.
හත්‌ථාරොහාති සබ්‌බෙපි හත්‌ථිආචරියහත්‌ථිවෙජ්‌ජහත්‌ථිබන්‌ධාදයො. අස්‌සාරොහාති සබ්‌බෙපි අස්‌සාචරියඅස්‌සවෙජ්‌ජඅස්‌සබන්‌ධාදයො. රථිකාති සබ්‌බෙපි රථාචරියරථයොධරථරක්‌ඛාදයො. ධනුග්‌ගහාති ඉස්‌සාසා. චෙලකාති යෙ යුද්‌ධෙ ජයද්‌ධජං ගහෙත්‌වා පුරතො ගච්‌ඡන්‌ති. චලකාති ‘‘ඉධ රඤ්‌ඤො ඨානං හොතු, ඉධ අසුකමහාමත්‌තස්‌සා’’ති එවං සෙනාබ්‍යූහකාරකා. පිණ්‌ඩදායිකාති සාහසිකමහායොධා. තෙ කිර පරසෙනං පවිසිත්‌වා පිණ්‌ඩපිණ්‌ඩමිව ඡෙත්‌වා ඡෙත්‌වා දයන්‌ති, උප්‌පතිත්‌වා නිග්‌ගච්‌ඡන්‌තීති අත්‌ථො. යෙ වා සඞ්‌ගාමමජ්‌ඣෙ යොධානං භත්‌තපානීයං ගහෙත්‌වා පවිසන්‌ති, තෙසම්‌පෙතං නාමං. උග්‌ගා රාජපුත්‌තාති උග්‌ගතුග්‌ගතා සඞ්‌ගාමාවචරා රාජපුත්‌තා. පක්‌ඛන්‌දිනොති යෙ ‘‘කස්‌ස සීසං වා ආවුධං වා ආහරාමා’’ති වත්‌වා ‘‘අසුකස්‌සා’’ති වුත්‌තා සඞ්‌ගාමං පක්‌ඛන්‌දිත්‌වා තදෙව ආහරන්‌ති, ඉමෙ පක්‌ඛන්‌දන්‌තීති පක්‌ඛන්‌දිනො. මහානාගා විය මහානාගා, හත්‌ථිආදීසුපි අභිමුඛං ආගච්‌ඡන්‌තෙසු අනිවත්‌තියයොධානං එතං අධිවචනං. සූරාති එකසූරා, යෙ සජාලිකාපි සවම්‌මිකාපි සමුද්‌දං තරිතුං සක්‌කොන්‌ති. චම්‌මයොධිනොති යෙ චම්‌මකඤ්‌චුකං වා පවිසිත්‌වා සරපරිත්‌තාණචම්‌මං වා ගහෙත්‌වා යුජ්‌ඣන්‌ති. දාසකපුත්‌තාති බලවසිනෙහා ඝරදාසයොධා . දොවාරිකොති ද්‌වාරපාලකො. වාසනලෙපනසම්‌පන්‌නොති වාසනෙන සබ්‌බවිවරපටිච්‌ඡාදනෙන සුධාලෙපෙන සම්‌පන්‌නො. බහි වා ඛාණුපාකාරසඞ්‌ඛාතෙන වාසනෙන ඝනමට්‌ඨෙන ච සුධාලෙපෙන සම්‌පන්‌නො පුණ්‌ණඝටපන්‌තිං දස්‌සෙත්‌වා කතචිත්‌තකම්‌මපග්‌ගහිතද්‌ධජො. තිණකට්‌ඨොදකන්‌ති හත්‌ථිඅස්‌සාදීනං ඝාසත්‌ථාය ගෙහානඤ්‌ච ඡාදනත්‌ථාය ආහරිත්‌වා බහූසු ඨානෙසු ඨපිතතිණඤ්‌ච, ගෙහකරණපචනාදීනං අත්‌ථාය ආහරිත්‌වා ඨපිතකට්‌ඨඤ්‌ච, යන්‌තෙහි පවෙසෙත්‌වා පොක්‌ඛරණීසු ඨපිතඋදකඤ්‌ච. සන්‌නිචිතං හොතීති පටිකච්‌චෙව අනෙකෙසු ඨානෙසු සුට්‌ඨු නිචිතං හොති. අබ්‌භන්‌තරානං රතියාති අන්‌තොනගරවාසීනං රතිඅත්‌ථාය. අපරිතස්‌සායාති තාසං අනාපජ්‌ජනත්‌ථාය. සාලියවකන්‌ති නානප්‌පකාරා සාලියො චෙව යවා ච. තිලමුග්‌ගමාසාපරණ්‌ණන්‌ති තිලමුග්‌ගමාසා ච සෙසාපරණ්‌ණඤ්‌ච.
Hatthārohāti sabbepi hatthiācariyahatthivejjahatthibandhādayo. Assārohāti sabbepi assācariyaassavejjaassabandhādayo. Rathikāti sabbepi rathācariyarathayodharatharakkhādayo. Dhanuggahāti issāsā. Celakāti ye yuddhe jayaddhajaṃ gahetvā purato gacchanti. Calakāti ‘‘idha rañño ṭhānaṃ hotu, idha asukamahāmattassā’’ti evaṃ senābyūhakārakā. Piṇḍadāyikāti sāhasikamahāyodhā. Te kira parasenaṃ pavisitvā piṇḍapiṇḍamiva chetvā chetvā dayanti, uppatitvā niggacchantīti attho. Ye vā saṅgāmamajjhe yodhānaṃ bhattapānīyaṃ gahetvā pavisanti, tesampetaṃ nāmaṃ. Uggā rājaputtāti uggatuggatā saṅgāmāvacarā rājaputtā. Pakkhandinoti ye ‘‘kassa sīsaṃ vā āvudhaṃ vā āharāmā’’ti vatvā ‘‘asukassā’’ti vuttā saṅgāmaṃ pakkhanditvā tadeva āharanti, ime pakkhandantīti pakkhandino. Mahānāgā viya mahānāgā, hatthiādīsupi abhimukhaṃ āgacchantesu anivattiyayodhānaṃ etaṃ adhivacanaṃ. Sūrāti ekasūrā, ye sajālikāpi savammikāpi samuddaṃ tarituṃ sakkonti. Cammayodhinoti ye cammakañcukaṃ vā pavisitvā saraparittāṇacammaṃ vā gahetvā yujjhanti. Dāsakaputtāti balavasinehā gharadāsayodhā . Dovārikoti dvārapālako. Vāsanalepanasampannoti vāsanena sabbavivarapaṭicchādanena sudhālepena sampanno. Bahi vā khāṇupākārasaṅkhātena vāsanena ghanamaṭṭhena ca sudhālepena sampanno puṇṇaghaṭapantiṃ dassetvā katacittakammapaggahitaddhajo. Tiṇakaṭṭhodakanti hatthiassādīnaṃ ghāsatthāya gehānañca chādanatthāya āharitvā bahūsu ṭhānesu ṭhapitatiṇañca, gehakaraṇapacanādīnaṃ atthāya āharitvā ṭhapitakaṭṭhañca, yantehi pavesetvā pokkharaṇīsu ṭhapitaudakañca. Sannicitaṃ hotīti paṭikacceva anekesu ṭhānesu suṭṭhu nicitaṃ hoti. Abbhantarānaṃ ratiyāti antonagaravāsīnaṃ ratiatthāya. Aparitassāyāti tāsaṃ anāpajjanatthāya. Sāliyavakanti nānappakārā sāliyo ceva yavā ca. Tilamuggamāsāparaṇṇanti tilamuggamāsā ca sesāparaṇṇañca.
ඉදානි යස්‌මා තථාගතස්‌ස නගරෙ කම්‌මං නාම නත්‌ථි , නගරසදිසං පන අරියසාවකං, නගරපරික්‌ඛාරසදිසෙ ච සත්‌ත ධම්‌මෙ, චතුආහාරසදිසානි ච චත්‌තාරි ඣානානි දස්‌සෙත්‌වා එකාදසසු ඨානෙසු අරහත්‌තං පක්‌ඛිපිත්‌වා දෙසනං විනිවට්‌ටෙස්‌සාමීති අයං උපමා ආභතා. තස්‌මා තං දෙසනං පකාසෙතුං ඉදං එවමෙව ඛොතිආදි ආරද්‌ධං. තත්‌ථ සද්‌ධම්‌මෙහීති සුධම්‌මෙහි. සද්‌ධොති ඔකප්‌පනසද්‌ධාය චෙව පච්‌චක්‌ඛසද්‌ධාය ච සමන්‌නාගතො. තත්‌ථ දානසීලාදීනං ඵලං සද්‌දහිත්‌වා දානාදිපුඤ්‌ඤකරණෙ සද්‌ධා ඔකප්‌පනසද්‌ධා නාම. මග්‌ගෙන ආගතසද්‌ධා පච්‌චක්‌ඛසද්‌ධා නාම. පසාදසද්‌ධාතිපි එසා එව. තස්‌සා ලක්‌ඛණාදීහි විභාගො වෙදිතබ්‌බො.
Idāni yasmā tathāgatassa nagare kammaṃ nāma natthi , nagarasadisaṃ pana ariyasāvakaṃ, nagaraparikkhārasadise ca satta dhamme, catuāhārasadisāni ca cattāri jhānāni dassetvā ekādasasu ṭhānesu arahattaṃ pakkhipitvā desanaṃ vinivaṭṭessāmīti ayaṃ upamā ābhatā. Tasmā taṃ desanaṃ pakāsetuṃ idaṃ evameva khotiādi āraddhaṃ. Tattha saddhammehīti sudhammehi. Saddhoti okappanasaddhāya ceva paccakkhasaddhāya ca samannāgato. Tattha dānasīlādīnaṃ phalaṃ saddahitvā dānādipuññakaraṇe saddhā okappanasaddhā nāma. Maggena āgatasaddhā paccakkhasaddhā nāma. Pasādasaddhātipi esā eva. Tassā lakkhaṇādīhi vibhāgo veditabbo.
‘‘සම්‌පක්‌ඛන්‌දනලක්‌ඛණා ච, මහාරාජ, සද්‌ධා සම්‌පසාදනලක්‌ඛණා චා’’ති (මි. ප. 2.1.10) හි වචනතො ඉදං සද්‌ධාය ලක්‌ඛණං නාම. ‘‘තීහි, භික්‌ඛවෙ, ඨානෙහි සද්‌ධො පසන්‌නො වෙදිතබ්‌බො. කතමෙහි තීහි? සීලවන්‌තානං දස්‌සනකාමො හොතී’’තිආදිනා (අ. නි. 3.42) නයෙන වුත්‌තං පන සද්‌ධාය නිමිත්‌තං නාම. ‘‘කො චාහාරො සද්‌ධාය, සද්‌ධම්‌මස්‌සවනන්‌තිස්‌ස වචනීය’’න්‌ති (අ. නි. 10.61) අයං පනස්‌සා ආහාරො නාම. ‘‘සද්‌ධාපබ්‌බජිතස්‌ස, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛුනො අයං අනුධම්‌මො හොති, යං රූපෙ නිබ්‌බිදාබහුලො විහරිස්‌සතී’’ති අයමස්‌ස අනුධම්‌මො නාම. ‘‘සද්‌ධා බන්‌ධති පාථෙය්‍යං, සිරී භොගානමාසයො’’ (සං. නි. 1.79). ‘‘සද්‌ධා දුතියා පුරිසස්‌ස හොති’’ (සං. නි. 1.36). ‘‘සද්‌ධාය තරති ඔඝං’’ (සං. නි. 1.246). ‘‘සද්‌ධා බීජං තපො වුට්‌ඨි’’ (සු. නි. 77; සං. නි. 1.197). ‘‘සද්‌ධාහත්‌ථො මහානාගො. උපෙඛාසෙතදන්‌තවා’’තිආදීසු පන සුත්‌තෙසු එතිස්‌සා බද්‌ධභත්‌තපුටාදිසරික්‌ඛතාය අනෙකසරසතා භගවතා පකාසිතා. ඉමස්‌මිං පන නගරොපමසුත්‌තන්‌තෙ එසා අචලසුප්‌පතිට්‌ඨිතතාය එසිකාථම්‌භසදිසා කත්‌වා දස්‌සිතා.
‘‘Sampakkhandanalakkhaṇā ca, mahārāja, saddhā sampasādanalakkhaṇā cā’’ti (mi. pa. 2.1.10) hi vacanato idaṃ saddhāya lakkhaṇaṃ nāma. ‘‘Tīhi, bhikkhave, ṭhānehi saddho pasanno veditabbo. Katamehi tīhi? Sīlavantānaṃ dassanakāmo hotī’’tiādinā (a. ni. 3.42) nayena vuttaṃ pana saddhāya nimittaṃ nāma. ‘‘Ko cāhāro saddhāya, saddhammassavanantissa vacanīya’’nti (a. ni. 10.61) ayaṃ panassā āhāro nāma. ‘‘Saddhāpabbajitassa, bhikkhave, bhikkhuno ayaṃ anudhammo hoti, yaṃ rūpe nibbidābahulo viharissatī’’ti ayamassa anudhammo nāma. ‘‘Saddhā bandhati pātheyyaṃ, sirī bhogānamāsayo’’ (saṃ. ni. 1.79). ‘‘Saddhā dutiyā purisassa hoti’’ (saṃ. ni. 1.36). ‘‘Saddhāya tarati oghaṃ’’ (saṃ. ni. 1.246). ‘‘Saddhā bījaṃ tapo vuṭṭhi’’ (su. ni. 77; saṃ. ni. 1.197). ‘‘Saddhāhattho mahānāgo. Upekhāsetadantavā’’tiādīsu pana suttesu etissā baddhabhattapuṭādisarikkhatāya anekasarasatā bhagavatā pakāsitā. Imasmiṃ pana nagaropamasuttante esā acalasuppatiṭṭhitatāya esikāthambhasadisā katvā dassitā.
සද්‌ධෙසිකොති සද්‌ධං එසිකාථම්‌භං කත්‌වා අරියසාවකො අකුසලං පජහතීති ඉමිනා නයෙන සබ්‌බපදෙසු යොජනා කාතබ්‌බා. අපිචෙත්‌ථ හිරොත්‌තප්‌පෙහි තීසු ද්‌වාරෙසු සංවරො සම්‌පජ්‌ජති, සො චතුපාරිසුද්‌ධිසීලං හොති . ඉති ඉමස්‌මිං සුත්‌තෙ එකාදසසු ඨානෙසු අරහත්‌තං පක්‌ඛිපිත්‌වා දෙසනාය කූටං ගහිතන්‌ති වෙදිතබ්‌බං.
Saddhesikoti saddhaṃ esikāthambhaṃ katvā ariyasāvako akusalaṃ pajahatīti iminā nayena sabbapadesu yojanā kātabbā. Apicettha hirottappehi tīsu dvāresu saṃvaro sampajjati, so catupārisuddhisīlaṃ hoti . Iti imasmiṃ sutte ekādasasu ṭhānesu arahattaṃ pakkhipitvā desanāya kūṭaṃ gahitanti veditabbaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 3. නගරොපමසුත්‌තං • 3. Nagaropamasuttaṃ
ටීකා • Tīkā / සුත්‌තපිටක (ටීකා) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / 3. නගරොපමසුත්‌තවණ්‌ණනා • 3. Nagaropamasuttavaṇṇanā
