| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
3. නගරොපමසුත්‌තවණ්‌ණනා
3. Nagaropamasuttavaṇṇanā
67. තතියෙ පච්‌චන්‌තෙ භවං පච්‌චන්‌තිමං. ‘‘රථො සීලපරික්‌ඛාරො, ඣානක්‌ඛො චක්‌කවීරියො’’තිආදීසු (සං. නි. 5.4) විය අලඞ්‌කාරවචනො පරික්‌ඛාරසද්‌දොති ආහ ‘‘නගරාලඞ්‌කාරෙහි අලඞ්‌කත’’න්‌ති. පරිවාරවචනොපි වට්‌ටතියෙව ‘‘සත්‌ත සමාධිපරික්‌ඛාරා’’තිආදීසු (දී. නි. 3.330) විය. නෙමං වුච්‌චති ථම්‌භාදීහි අනුපතභූමිප්‌පදෙසොති ආහ ‘‘ගම්‌භීරආවාටා’’ති, ගම්‌භීරං භූමිං අනුප්‌පවිට්‌ඨාති අත්‌ථො. සුට්‌ඨු සන්‌නිසීදාපිතාති භූමිං නිඛනිත්‌වා සම්‌මදෙව ඨපිතා.
67. Tatiye paccante bhavaṃ paccantimaṃ. ‘‘Ratho sīlaparikkhāro, jhānakkho cakkavīriyo’’tiādīsu (saṃ. ni. 5.4) viya alaṅkāravacano parikkhārasaddoti āha ‘‘nagarālaṅkārehi alaṅkata’’nti. Parivāravacanopi vaṭṭatiyeva ‘‘satta samādhiparikkhārā’’tiādīsu (dī. ni. 3.330) viya. Nemaṃ vuccati thambhādīhi anupatabhūmippadesoti āha ‘‘gambhīraāvāṭā’’ti, gambhīraṃ bhūmiṃ anuppaviṭṭhāti attho. Suṭṭhu sannisīdāpitāti bhūmiṃ nikhanitvā sammadeva ṭhapitā.
අනුපරියායෙති එතෙනාති අනුපරියායො, සොයෙව පථොති අනුපරියායපථො, පරිතො පාකාරස්‌ස අනුයායමග්‌ගො.
Anupariyāyeti etenāti anupariyāyo, soyeva pathoti anupariyāyapatho, parito pākārassa anuyāyamaggo.
හත්‌ථිං ආරොහන්‌ති ආරොහාපයන්‌ති චාති හත්‌ථාරොහා (දී. නි. ටී. 1.163). යෙන හි පයොගෙන පුරිසො හත්‌ථිනො ආරොහනයොග්‌ගො හොති, හත්‌ථිස්‌ස තං පයොගං විධායන්‌තානං සබ්‌බෙසම්‌පෙතෙසං ගහණං. තෙනාහ ‘‘සබ්‌බෙපී’’තිආදි. තත්‌ථ හත්‌ථාචරියා නාම යෙ හත්‌ථිනො හත්‌ථාරොහකානඤ්‌ච සික්‌ඛාපකා. හත්‌ථිවෙජ්‌ජා නාම හත්‌ථිභිසක්‌කා. හත්‌ථිබන්‌ධා නාම හත්‌ථීනං පාදරක්‌ඛකා. ආදි-සද්‌දෙන හත්‌ථීනං යවපදායකාදිකෙ සඞ්‌ගණ්‌හාති. අස්‌සාරොහා රථිකාති එත්‌ථාපි එසෙව නයො. රථෙ නියුත්‌තා රථිකා. රථරක්‌ඛා නාම රථස්‌ස ආණිරක්‌ඛකා. ධනුං ගණ්‌හන්‌ති ගණ්‌හාපෙන්‌ති චාති ධනුග්‌ගහා, ඉස්‌සාසා ධනුසිප්‌පස්‌ස සික්‌ඛාපකා ච. තෙනාහ ‘‘ධනුආචරියා ඉස්‌සාසා’’ති. චෙලෙන චෙලපටාකාය යුද්‌ධෙ අකන්‌ති ගච්‌ඡන්‌තීති චෙලකාති ආහ – ‘‘යෙ යුද්‌ධෙ ජයද්‌ධජං ගහෙත්‌වා පුරතො ගච්‌ඡන්‌තී’’ති. යථා තථා ඨිතෙ සෙනිකෙ බ්‍රූහකරණවසෙන තතො තතො චලයන්‌ති උච්‌චාලෙන්‌තීති චලකා. සකුණග්‌ඝිආදයො විය මංසපිණ්‌ඩං පරසෙනාසමූහං සාහසිකමහායොධතාය ඡෙත්‌වා ඡෙත්‌වා දයන්‌ති උප්‌පතිත්‌වා ගච්‌ඡන්‌තීති පිණ්‌ඩදායකා. දුතියවිකප්‌පෙ පිණ්‌ඩෙ දයන්‌ති ජනසම්‌මද්‌දෙ උප්‌පතන්‌තා විය ගච්‌ඡන්‌තීති පිණ්‌ඩදායකාති අත්‌ථො වෙදිතබ්‌බො. උග්‌ගතුග්‌ගතාති ථාමජවපරක්‌කමාදිවසෙන අතිවිය උග්‌ගතා, උදග්‌ගාති අත්‌ථො. පක්‌ඛන්‌දන්‌තීති අත්‌තනො වීරසූරභාවෙන අසජ්‌ජමානා පරසෙනං අනුපවිසන්‌තීති අත්‌ථො. ථාමජවබලපරක්‌කමාදිසම්‌පත්‌තියා මහානාගා විය මහානාගා. එකසූරාති එකාකිසූරා අත්‌තනො සූරභාවෙනෙව එකාකිනො හුත්‌වා යුජ්‌ඣනකා. සජාලිකාති සවම්‌මිකා. සරපරිත්‌තාණන්‌ති චම්‌මපරිසිබ්‌බිතං ඛෙටකං, චම්‌මමයං වා ඵලකං. ඝරදාසයොධාති අත්‌තනො දාසයොධා.
Hatthiṃ ārohanti ārohāpayanti cāti hatthārohā (dī. ni. ṭī. 1.163). Yena hi payogena puriso hatthino ārohanayoggo hoti, hatthissa taṃ payogaṃ vidhāyantānaṃ sabbesampetesaṃ gahaṇaṃ. Tenāha ‘‘sabbepī’’tiādi. Tattha hatthācariyā nāma ye hatthino hatthārohakānañca sikkhāpakā. Hatthivejjā nāma hatthibhisakkā. Hatthibandhā nāma hatthīnaṃ pādarakkhakā. Ādi-saddena hatthīnaṃ yavapadāyakādike saṅgaṇhāti. Assārohā rathikāti etthāpi eseva nayo. Rathe niyuttā rathikā. Ratharakkhā nāma rathassa āṇirakkhakā. Dhanuṃ gaṇhanti gaṇhāpenti cāti dhanuggahā, issāsā dhanusippassa sikkhāpakā ca. Tenāha ‘‘dhanuācariyā issāsā’’ti. Celena celapaṭākāya yuddhe akanti gacchantīti celakāti āha – ‘‘ye yuddhe jayaddhajaṃ gahetvā purato gacchantī’’ti. Yathā tathā ṭhite senike brūhakaraṇavasena tato tato calayanti uccālentīti calakā. Sakuṇagghiādayo viya maṃsapiṇḍaṃ parasenāsamūhaṃ sāhasikamahāyodhatāya chetvā chetvā dayanti uppatitvā gacchantīti piṇḍadāyakā. Dutiyavikappe piṇḍe dayanti janasammadde uppatantā viya gacchantīti piṇḍadāyakāti attho veditabbo. Uggatuggatāti thāmajavaparakkamādivasena ativiya uggatā, udaggāti attho. Pakkhandantīti attano vīrasūrabhāvena asajjamānā parasenaṃ anupavisantīti attho. Thāmajavabalaparakkamādisampattiyā mahānāgā viya mahānāgā. Ekasūrāti ekākisūrā attano sūrabhāveneva ekākino hutvā yujjhanakā. Sajālikāti savammikā. Saraparittāṇanti cammaparisibbitaṃ kheṭakaṃ, cammamayaṃ vā phalakaṃ. Gharadāsayodhāti attano dāsayodhā.
සම්‌පක්‌ඛන්‌දනලක්‌ඛණාති සද්‌ධෙය්‍යවත්‌ථුනො එවමෙතන්‌ති සම්‌පක්‌ඛන්‌දනලක්‌ඛණා. සම්‌පසාදනලක්‌ඛණාති පසීදිතබ්‌බෙ වත්‌ථුස්‌මිං පසීදනලක්‌ඛණා. ඔකප්‌පනසද්‌ධාති ඔක්‌කන්‌තිත්‌වා පක්‌ඛන්‌දිත්‌වා අධිමුච්‌චනං. පසාදනීයෙ වත්‌ථුස්‌මිං පසීදනං පසාදසද්‌ධා. අයං අනුධම්‌මොති අයං නවන්‌නං ලොකුත්‌තරධම්‌මානං අනුලොමධම්‌මො. නිබ්‌බිදාබහුලොති උක්‌කණ්‌ඨනාබහුලො. සද්‌ධා බන්‌ධති පාථෙය්‍යන්‌ති සද්‌ධා නාමායං සත්‌තස්‌ස මරණවසෙන මහාපථං සංවජතො මහාකන්‌තාරං පටිපජ්‌ජතො මහාවිදුග්‌ගං පක්‌ඛන්‌දතො පාථෙය්‍යපුටං බන්‌ධති, සම්‌බලං විස්‌සජ්‌ජෙතීති අත්‌ථො. සද්‌ධඤ්‌හි උප්‌පාදෙත්‌වා දානං දෙති, සීලං රක්‌ඛති, උපොසථකම්‌මං කරොති. තෙනෙතං වුත්‌තං ‘‘සද්‌ධා බන්‌ධති පාථෙය්‍ය’’න්‌ති. සිරීති ඉස්‌සරියං. ඉස්‌සරියෙ හි අභිමුඛීභූතෙ ථලතොපි ජලතොපි භොගා ආගච්‌ඡන්‌තියෙව. තෙනෙතං වුත්‌තං ‘‘සිරී භොගානමාසයො’’ති. සද්‌ධා දුතියා පුරිසස්‌ස හොතීති පුරිසස්‌ස දෙවලොකෙ, මනුස්‌සලොකෙ චෙව නිබ්‌බානඤ්‌ච ගච්‌ඡන්‌තස්‌ස සද්‌ධා දුතියා හොති, සහායකිච්‌චං සාධෙති. භත්‌තපුටාදීති ආදි-සද්‌දෙන දුතියිකාදීනං සඞ්‌ගහො දට්‌ඨබ්‌බො. අනෙකසරසතාති අනෙකසභාවතා, අනෙකකිච්‌චතා වා. සෙසං සුවිඤ්‌ඤෙය්‍යමෙව.
Sampakkhandanalakkhaṇāti saddheyyavatthuno evametanti sampakkhandanalakkhaṇā. Sampasādanalakkhaṇāti pasīditabbe vatthusmiṃ pasīdanalakkhaṇā. Okappanasaddhāti okkantitvā pakkhanditvā adhimuccanaṃ. Pasādanīye vatthusmiṃ pasīdanaṃ pasādasaddhā. Ayaṃ anudhammoti ayaṃ navannaṃ lokuttaradhammānaṃ anulomadhammo. Nibbidābahuloti ukkaṇṭhanābahulo. Saddhā bandhati pātheyyanti saddhā nāmāyaṃ sattassa maraṇavasena mahāpathaṃ saṃvajato mahākantāraṃ paṭipajjato mahāviduggaṃ pakkhandato pātheyyapuṭaṃ bandhati, sambalaṃ vissajjetīti attho. Saddhañhi uppādetvā dānaṃ deti, sīlaṃ rakkhati, uposathakammaṃ karoti. Tenetaṃ vuttaṃ ‘‘saddhā bandhati pātheyya’’nti. Sirīti issariyaṃ. Issariye hi abhimukhībhūte thalatopi jalatopi bhogā āgacchantiyeva. Tenetaṃ vuttaṃ ‘‘sirī bhogānamāsayo’’ti. Saddhā dutiyā purisassa hotīti purisassa devaloke, manussaloke ceva nibbānañca gacchantassa saddhā dutiyā hoti, sahāyakiccaṃ sādheti. Bhattapuṭādīti ādi-saddena dutiyikādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Anekasarasatāti anekasabhāvatā, anekakiccatā vā. Sesaṃ suviññeyyameva.
නගරොපමසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Nagaropamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 3. නගරොපමසුත්‌තං • 3. Nagaropamasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 3. නගරොපමසුත්‌තවණ්‌ණනා • 3. Nagaropamasuttavaṇṇanā
