| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
੩. ਨਗਰੋਪਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
3. Nagaropamasuttavaṇṇanā
੬੭. ਤਤਿਯੇ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤੇ ਭવਂ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿਮਂ। ‘‘ਰਥੋ ਸੀਲਪਰਿਕ੍ਖਾਰੋ, ਝਾਨਕ੍ਖੋ ਚਕ੍ਕવੀਰਿਯੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੪) વਿਯ ਅਲਙ੍ਕਾਰવਚਨੋ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਸਦ੍ਦੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਨਗਰਾਲਙ੍ਕਾਰੇਹਿ ਅਲਙ੍ਕਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਪਰਿવਾਰવਚਨੋਪਿ વਟ੍ਟਤਿਯੇવ ‘‘ਸਤ੍ਤ ਸਮਾਧਿਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੩੦) વਿਯ। ਨੇਮਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਥਮ੍ਭਾਦੀਹਿ ਅਨੁਪਤਭੂਮਿਪ੍ਪਦੇਸੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਗਮ੍ਭੀਰਆવਾਟਾ’’ਤਿ, ਗਮ੍ਭੀਰਂ ਭੂਮਿਂ ਅਨੁਪ੍ਪવਿਟ੍ਠਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੁਟ੍ਠੁ ਸਨ੍ਨਿਸੀਦਾਪਿਤਾਤਿ ਭੂਮਿਂ ਨਿਖਨਿਤ੍વਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਠਪਿਤਾ।
67. Tatiye paccante bhavaṃ paccantimaṃ. ‘‘Ratho sīlaparikkhāro, jhānakkho cakkavīriyo’’tiādīsu (saṃ. ni. 5.4) viya alaṅkāravacano parikkhārasaddoti āha ‘‘nagarālaṅkārehi alaṅkata’’nti. Parivāravacanopi vaṭṭatiyeva ‘‘satta samādhiparikkhārā’’tiādīsu (dī. ni. 3.330) viya. Nemaṃ vuccati thambhādīhi anupatabhūmippadesoti āha ‘‘gambhīraāvāṭā’’ti, gambhīraṃ bhūmiṃ anuppaviṭṭhāti attho. Suṭṭhu sannisīdāpitāti bhūmiṃ nikhanitvā sammadeva ṭhapitā.
ਅਨੁਪਰਿਯਾਯੇਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਅਨੁਪਰਿਯਾਯੋ, ਸੋਯੇવ ਪਥੋਤਿ ਅਨੁਪਰਿਯਾਯਪਥੋ, ਪਰਿਤੋ ਪਾਕਾਰਸ੍ਸ ਅਨੁਯਾਯਮਗ੍ਗੋ।
Anupariyāyeti etenāti anupariyāyo, soyeva pathoti anupariyāyapatho, parito pākārassa anuyāyamaggo.
ਹਤ੍ਥਿਂ ਆਰੋਹਨ੍ਤਿ ਆਰੋਹਾਪਯਨ੍ਤਿ ਚਾਤਿ ਹਤ੍ਥਾਰੋਹਾ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ਟੀ॰ ੧.੧੬੩)। ਯੇਨ ਹਿ ਪਯੋਗੇਨ ਪੁਰਿਸੋ ਹਤ੍ਥਿਨੋ ਆਰੋਹਨਯੋਗ੍ਗੋ ਹੋਤਿ, ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਤਂ ਪਯੋਗਂ વਿਧਾਯਨ੍ਤਾਨਂ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪੇਤੇਸਂ ਗਹਣਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਬ੍ਬੇਪੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਹਤ੍ਥਾਚਰਿਯਾ ਨਾਮ ਯੇ ਹਤ੍ਥਿਨੋ ਹਤ੍ਥਾਰੋਹਕਾਨਞ੍ਚ ਸਿਕ੍ਖਾਪਕਾ। ਹਤ੍ਥਿવੇਜ੍ਜਾ ਨਾਮ ਹਤ੍ਥਿਭਿਸਕ੍ਕਾ। ਹਤ੍ਥਿਬਨ੍ਧਾ ਨਾਮ ਹਤ੍ਥੀਨਂ ਪਾਦਰਕ੍ਖਕਾ। ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਹਤ੍ਥੀਨਂ ਯવਪਦਾਯਕਾਦਿਕੇ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਅਸ੍ਸਾਰੋਹਾ ਰਥਿਕਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਰਥੇ ਨਿਯੁਤ੍ਤਾ ਰਥਿਕਾ। ਰਥਰਕ੍ਖਾ ਨਾਮ ਰਥਸ੍ਸ ਆਣਿਰਕ੍ਖਕਾ। ਧਨੁਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ ਗਣ੍ਹਾਪੇਨ੍ਤਿ ਚਾਤਿ ਧਨੁਗ੍ਗਹਾ, ਇਸ੍ਸਾਸਾ ਧਨੁਸਿਪ੍ਪਸ੍ਸ ਸਿਕ੍ਖਾਪਕਾ ਚ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਧਨੁਆਚਰਿਯਾ ਇਸ੍ਸਾਸਾ’’ਤਿ। ਚੇਲੇਨ ਚੇਲਪਟਾਕਾਯ ਯੁਦ੍ਧੇ ਅਕਨ੍ਤਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ ਚੇਲਕਾਤਿ ਆਹ – ‘‘ਯੇ ਯੁਦ੍ਧੇ ਜਯਦ੍ਧਜਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪੁਰਤੋ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਯਥਾ ਤਥਾ ਠਿਤੇ ਸੇਨਿਕੇ ਬ੍ਰੂਹਕਰਣવਸੇਨ ਤਤੋ ਤਤੋ ਚਲਯਨ੍ਤਿ ਉਚ੍ਚਾਲੇਨ੍ਤੀਤਿ ਚਲਕਾ। ਸਕੁਣਗ੍ਘਿਆਦਯੋ વਿਯ ਮਂਸਪਿਣ੍ਡਂ ਪਰਸੇਨਾਸਮੂਹਂ ਸਾਹਸਿਕਮਹਾਯੋਧਤਾਯ ਛੇਤ੍વਾ ਛੇਤ੍વਾ ਦਯਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ ਪਿਣ੍ਡਦਾਯਕਾ। ਦੁਤਿਯવਿਕਪ੍ਪੇ ਪਿਣ੍ਡੇ ਦਯਨ੍ਤਿ ਜਨਸਮ੍ਮਦ੍ਦੇ ਉਪ੍ਪਤਨ੍ਤਾ વਿਯ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ ਪਿਣ੍ਡਦਾਯਕਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਉਗ੍ਗਤੁਗ੍ਗਤਾਤਿ ਥਾਮਜવਪਰਕ੍ਕਮਾਦਿવਸੇਨ ਅਤਿવਿਯ ਉਗ੍ਗਤਾ, ਉਦਗ੍ਗਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વੀਰਸੂਰਭਾવੇਨ ਅਸਜ੍ਜਮਾਨਾ ਪਰਸੇਨਂ ਅਨੁਪવਿਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਥਾਮਜવਬਲਪਰਕ੍ਕਮਾਦਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਮਹਾਨਾਗਾ વਿਯ ਮਹਾਨਾਗਾ। ਏਕਸੂਰਾਤਿ ਏਕਾਕਿਸੂਰਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੂਰਭਾવੇਨੇવ ਏਕਾਕਿਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਯੁਜ੍ਝਨਕਾ। ਸਜਾਲਿਕਾਤਿ ਸવਮ੍ਮਿਕਾ। ਸਰਪਰਿਤ੍ਤਾਣਨ੍ਤਿ ਚਮ੍ਮਪਰਿਸਿਬ੍ਬਿਤਂ ਖੇਟਕਂ, ਚਮ੍ਮਮਯਂ વਾ ਫਲਕਂ। ਘਰਦਾਸਯੋਧਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਾਸਯੋਧਾ।
Hatthiṃ ārohanti ārohāpayanti cāti hatthārohā (dī. ni. ṭī. 1.163). Yena hi payogena puriso hatthino ārohanayoggo hoti, hatthissa taṃ payogaṃ vidhāyantānaṃ sabbesampetesaṃ gahaṇaṃ. Tenāha ‘‘sabbepī’’tiādi. Tattha hatthācariyā nāma ye hatthino hatthārohakānañca sikkhāpakā. Hatthivejjā nāma hatthibhisakkā. Hatthibandhā nāma hatthīnaṃ pādarakkhakā. Ādi-saddena hatthīnaṃ yavapadāyakādike saṅgaṇhāti. Assārohā rathikāti etthāpi eseva nayo. Rathe niyuttā rathikā. Ratharakkhā nāma rathassa āṇirakkhakā. Dhanuṃ gaṇhanti gaṇhāpenti cāti dhanuggahā, issāsā dhanusippassa sikkhāpakā ca. Tenāha ‘‘dhanuācariyā issāsā’’ti. Celena celapaṭākāya yuddhe akanti gacchantīti celakāti āha – ‘‘ye yuddhe jayaddhajaṃ gahetvā purato gacchantī’’ti. Yathā tathā ṭhite senike brūhakaraṇavasena tato tato calayanti uccālentīti calakā. Sakuṇagghiādayo viya maṃsapiṇḍaṃ parasenāsamūhaṃ sāhasikamahāyodhatāya chetvā chetvā dayanti uppatitvā gacchantīti piṇḍadāyakā. Dutiyavikappe piṇḍe dayanti janasammadde uppatantā viya gacchantīti piṇḍadāyakāti attho veditabbo. Uggatuggatāti thāmajavaparakkamādivasena ativiya uggatā, udaggāti attho. Pakkhandantīti attano vīrasūrabhāvena asajjamānā parasenaṃ anupavisantīti attho. Thāmajavabalaparakkamādisampattiyā mahānāgā viya mahānāgā. Ekasūrāti ekākisūrā attano sūrabhāveneva ekākino hutvā yujjhanakā. Sajālikāti savammikā. Saraparittāṇanti cammaparisibbitaṃ kheṭakaṃ, cammamayaṃ vā phalakaṃ. Gharadāsayodhāti attano dāsayodhā.
ਸਮ੍ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨਲਕ੍ਖਣਾਤਿ ਸਦ੍ਧੇਯ੍ਯવਤ੍ਥੁਨੋ ਏવਮੇਤਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨਲਕ੍ਖਣਾ। ਸਮ੍ਪਸਾਦਨਲਕ੍ਖਣਾਤਿ ਪਸੀਦਿਤਬ੍ਬੇ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਪਸੀਦਨਲਕ੍ਖਣਾ। ਓਕਪ੍ਪਨਸਦ੍ਧਾਤਿ ਓਕ੍ਕਨ੍ਤਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨਂ। ਪਸਾਦਨੀਯੇ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਪਸੀਦਨਂ ਪਸਾਦਸਦ੍ਧਾ। ਅਯਂ ਅਨੁਧਮ੍ਮੋਤਿ ਅਯਂ ਨવਨ੍ਨਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਨੁਲੋਮਧਮ੍ਮੋ। ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਬਹੁਲੋਤਿ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਨਾਬਹੁਲੋ। ਸਦ੍ਧਾ ਬਨ੍ਧਤਿ ਪਾਥੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਸਦ੍ਧਾ ਨਾਮਾਯਂ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮਰਣવਸੇਨ ਮਹਾਪਥਂ ਸਂવਜਤੋ ਮਹਾਕਨ੍ਤਾਰਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਤੋ ਮਹਾવਿਦੁਗ੍ਗਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਤੋ ਪਾਥੇਯ੍ਯਪੁਟਂ ਬਨ੍ਧਤਿ, ਸਮ੍ਬਲਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਦ੍ਧਞ੍ਹਿ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਦਾਨਂ ਦੇਤਿ, ਸੀਲਂ ਰਕ੍ਖਤਿ, ਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਤਿ। ਤੇਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਦ੍ਧਾ ਬਨ੍ਧਤਿ ਪਾਥੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਿਰੀਤਿ ਇਸ੍ਸਰਿਯਂ। ਇਸ੍ਸਰਿਯੇ ਹਿ ਅਭਿਮੁਖੀਭੂਤੇ ਥਲਤੋਪਿ ਜਲਤੋਪਿ ਭੋਗਾ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿਯੇવ। ਤੇਨੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਿਰੀ ਭੋਗਾਨਮਾਸਯੋ’’ਤਿ। ਸਦ੍ਧਾ ਦੁਤਿਯਾ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਹੋਤੀਤਿ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਦੇવਲੋਕੇ, ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ ਚੇવ ਨਿਬ੍ਬਾਨਞ੍ਚ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਾ ਦੁਤਿਯਾ ਹੋਤਿ, ਸਹਾਯਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧੇਤਿ। ਭਤ੍ਤਪੁਟਾਦੀਤਿ ਆਦਿ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਦੁਤਿਯਿਕਾਦੀਨਂ ਸਙ੍ਗਹੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਅਨੇਕਸਰਸਤਾਤਿ ਅਨੇਕਸਭਾવਤਾ, ਅਨੇਕਕਿਚ੍ਚਤਾ વਾ। ਸੇਸਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
Sampakkhandanalakkhaṇāti saddheyyavatthuno evametanti sampakkhandanalakkhaṇā. Sampasādanalakkhaṇāti pasīditabbe vatthusmiṃ pasīdanalakkhaṇā. Okappanasaddhāti okkantitvā pakkhanditvā adhimuccanaṃ. Pasādanīye vatthusmiṃ pasīdanaṃ pasādasaddhā. Ayaṃ anudhammoti ayaṃ navannaṃ lokuttaradhammānaṃ anulomadhammo. Nibbidābahuloti ukkaṇṭhanābahulo. Saddhā bandhati pātheyyanti saddhā nāmāyaṃ sattassa maraṇavasena mahāpathaṃ saṃvajato mahākantāraṃ paṭipajjato mahāviduggaṃ pakkhandato pātheyyapuṭaṃ bandhati, sambalaṃ vissajjetīti attho. Saddhañhi uppādetvā dānaṃ deti, sīlaṃ rakkhati, uposathakammaṃ karoti. Tenetaṃ vuttaṃ ‘‘saddhā bandhati pātheyya’’nti. Sirīti issariyaṃ. Issariye hi abhimukhībhūte thalatopi jalatopi bhogā āgacchantiyeva. Tenetaṃ vuttaṃ ‘‘sirī bhogānamāsayo’’ti. Saddhā dutiyā purisassa hotīti purisassa devaloke, manussaloke ceva nibbānañca gacchantassa saddhā dutiyā hoti, sahāyakiccaṃ sādheti. Bhattapuṭādīti ādi-saddena dutiyikādīnaṃ saṅgaho daṭṭhabbo. Anekasarasatāti anekasabhāvatā, anekakiccatā vā. Sesaṃ suviññeyyameva.
ਨਗਰੋਪਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Nagaropamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ • Aṅguttaranikāya / ੩. ਨਗਰੋਪਮਸੁਤ੍ਤਂ • 3. Nagaropamasuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ੩. ਨਗਰੋਪਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 3. Nagaropamasuttavaṇṇanā
