Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ • Aṅguttaranikāya |
၅. ဓမ္မိကဝဂ္ဂော
5. Dhammikavaggo
၁. နာဂသုတ္တံ
1. Nāgasuttaṃ
၄၃. ဧကံ သမယံ ဘဂဝာ သာဝတ္ထိယံ ဝိဟရတိ ဇေတဝနေ အနာထပိဏ္ဍိကသ္သ အာရာမေ။ အထ ခော ဘဂဝာ ပုဗ္ဗဏ္ဟသမယံ နိဝာသေတ္ဝာ ပတ္တစီဝရမာဒာယ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ ပာဝိသိ။ သာဝတ္ထိယံ ပိဏ္ဍာယ စရိတ္ဝာ ပစ္ဆာဘတ္တံ ပိဏ္ဍပာတပဋိက္ကန္တော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ – ‘‘အာယာမာနန္ဒ , ယေန ပုဗ္ဗာရာမော မိဂာရမာတုပာသာဒော တေနုပသင္ကမိသ္သာမ ဒိဝာဝိဟာရာယာ’’တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ပစ္စသ္သောသိ။
43. Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiyaṃ piṇḍāya pāvisi. Sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘āyāmānanda , yena pubbārāmo migāramātupāsādo tenupasaṅkamissāma divāvihārāyā’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi.
အထ ခော ဘဂဝာ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန သဒ္ဓိံ ယေန ပုဗ္ဗာရာမော မိဂာရမာတုပာသာဒော တေနုပသင္ကမိ။ အထ ခော ဘဂဝာ သာယန္ဟသမယံ ပဋိသလ္လာနာ ဝုဋ္ဌိတော အာယသ္မန္တံ အာနန္ဒံ အာမန္တေသိ – ‘‘အာယာမာနန္ဒ, ယေန ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကော တေနုပသင္ကမိသ္သာမ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတု’’န္တိ။ ‘‘ဧဝံ, ဘန္တေ’’တိ ခော အာယသ္မာ အာနန္ဒော ဘဂဝတော ပစ္စသ္သောသိ။ အထ ခော ဘဂဝာ အာယသ္မတာ အာနန္ဒေန သဒ္ဓိံ ယေန ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကော တေနုပသင္ကမိ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတုံ။ ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကေ ဂတ္တာနိ ပရိသိဉ္စိတ္ဝာ ပစ္စုတ္တရိတ္ဝာ ဧကစီဝရော အဋ္ဌာသိ ဂတ္တာနိ ပုဗ္ဗာပယမာနော။
Atha kho bhagavā āyasmatā ānandena saddhiṃ yena pubbārāmo migāramātupāsādo tenupasaṅkami. Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘āyāmānanda, yena pubbakoṭṭhako tenupasaṅkamissāma gattāni parisiñcitu’’nti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā āyasmatā ānandena saddhiṃ yena pubbakoṭṭhako tenupasaṅkami gattāni parisiñcituṃ. Pubbakoṭṭhake gattāni parisiñcitvā paccuttaritvā ekacīvaro aṭṭhāsi gattāni pubbāpayamāno.
တေန ခော ပန သမယေန ရညော ပသေနဒိသ္သ ကောသလသ္သ သေတော နာမ နာဂော မဟာတူရိယ 1 တာဠိတဝာဒိတေန ပုဗ္ဗကောဋ္ဌကာ ပစ္စုတ္တရတိ။ အပိသ္သု တံ ဇနော ဒိသ္ဝာ ဧဝမာဟ – ‘‘အဘိရူပော ဝတ, ဘော, ရညော နာဂော; ဒသ္သနီယော ဝတ, ဘော, ရညော နာဂော; ပာသာဒိကော ဝတ, ဘော, ရညော နာဂော; ကာယုပပန္နော ဝတ, ဘော, ရညော နာဂော’’တိ! ဧဝံ ဝုတ္တေ အာယသ္မာ ဥဒာယီ ဘဂဝန္တံ ဧတဒဝောစ – ‘‘ဟတ္ထိမေဝ နု ခော, ဘန္တေ, မဟန္တံ ဗ္ရဟန္တံ 2 ကာယုပပန္နံ ဇနော ဒိသ္ဝာ ဧဝမာဟ – ‘နာဂော ဝတ, ဘော, နာဂော’တိ, ဥဒာဟု အညမ္ပိ ကဉ္စိ 3 မဟန္တံ ဗ္ရဟန္တံ ကာယုပပန္နံ ဇနော ဒိသ္ဝာ ဧဝမာဟ – ‘နာဂော ဝတ, ဘော, နာဂော’’’တိ? ‘‘ဟတ္ထိမ္ပိ ခော, ဥဒာယိ, မဟန္တံ ဗ္ရဟန္တံ ကာယုပပန္နံ ဇနော ဒိသ္ဝာ ဧဝမာဟ – ‘နာဂော ဝတ, ဘော, နာဂော’တိ! အသ္သမ္ပိ ခော, ဥဒာယိ, မဟန္တံ ဗ္ရဟန္တံ။ပေ.။ ဂောဏမ္ပိ ခော, ဥဒာယိ , မဟန္တံ ဗ္ရဟန္တံ။ပေ.။ ဥရဂမ္ပိ 4 ခော, ဥဒာယိ, မဟန္တံ ဗ္ရဟန္တံ။ပေ.။ ရုက္ခမ္ပိ ခော, ဥဒာယိ , မဟန္တံ ဗ္ရဟန္တံ။ပေ.။ မနုသ္သမ္ပိ ခော, ဥဒာယိ, မဟန္တံ ဗ္ရဟန္တံ ကာယုပပန္နံ ဇနော ဒိသ္ဝာ ဧဝမာဟ – ‘နာဂော ဝတ, ဘော, နာဂော’တိ! အပိ စ, ဥဒာယိ, ယော သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗ္ရဟ္မကေ သသ္သမဏဗ္ရာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုသ္သာယ အာဂုံ န ကရောတိ ကာယေန ဝာစာယ မနသာ, တမဟံ ‘နာဂော’တိ ဗ္ရူမီ’’တိ။
Tena kho pana samayena rañño pasenadissa kosalassa seto nāma nāgo mahātūriya 5 tāḷitavāditena pubbakoṭṭhakā paccuttarati. Apissu taṃ jano disvā evamāha – ‘‘abhirūpo vata, bho, rañño nāgo; dassanīyo vata, bho, rañño nāgo; pāsādiko vata, bho, rañño nāgo; kāyupapanno vata, bho, rañño nāgo’’ti! Evaṃ vutte āyasmā udāyī bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘hatthimeva nu kho, bhante, mahantaṃ brahantaṃ 6 kāyupapannaṃ jano disvā evamāha – ‘nāgo vata, bho, nāgo’ti, udāhu aññampi kañci 7 mahantaṃ brahantaṃ kāyupapannaṃ jano disvā evamāha – ‘nāgo vata, bho, nāgo’’’ti? ‘‘Hatthimpi kho, udāyi, mahantaṃ brahantaṃ kāyupapannaṃ jano disvā evamāha – ‘nāgo vata, bho, nāgo’ti! Assampi kho, udāyi, mahantaṃ brahantaṃ…pe… goṇampi kho, udāyi , mahantaṃ brahantaṃ…pe… uragampi 8 kho, udāyi, mahantaṃ brahantaṃ…pe… rukkhampi kho, udāyi , mahantaṃ brahantaṃ…pe… manussampi kho, udāyi, mahantaṃ brahantaṃ kāyupapannaṃ jano disvā evamāha – ‘nāgo vata, bho, nāgo’ti! Api ca, udāyi, yo sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya āguṃ na karoti kāyena vācāya manasā, tamahaṃ ‘nāgo’ti brūmī’’ti.
‘‘အစ္ဆရိယံ, ဘန္တေ, အဗ္ဘုတံ, ဘန္တေ! ယာဝ သုဘာသိတံ စိဒံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ – အပိ စ, ဥဒာယိ, ယော သဒေဝကေ လောကေ သမာရကေ သဗ္ရဟ္မကေ သသ္သမဏဗ္ရာဟ္မဏိယာ ပဇာယ သဒေဝမနုသ္သာယ အာဂုံ န ကရောတိ ကာယေန ဝာစာယ မနသာ, တမဟံ ‘နာဂော’တိ ဗ္ရူမီ’’တိ။ ဣဒဉ္စ ပနာဟံ, ဘန္တေ, ဘဂဝတာ သုဘာသိတံ ဣမာဟိ ဂာထာဟိ အနုမောဒာမိ –
‘‘Acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante! Yāva subhāsitaṃ cidaṃ, bhante, bhagavatā – api ca, udāyi, yo sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya āguṃ na karoti kāyena vācāya manasā, tamahaṃ ‘nāgo’ti brūmī’’ti. Idañca panāhaṃ, bhante, bhagavatā subhāsitaṃ imāhi gāthāhi anumodāmi –
‘‘မနုသ္သဘူတံ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ အတ္တဒန္တံ သမာဟိတံ။
‘‘Manussabhūtaṃ sambuddhaṃ, attadantaṃ samāhitaṃ;
ဣရိယမာနံ ဗ္ရဟ္မပထေ၊ စိတ္တသ္သူပသမေ ရတံ။
Iriyamānaṃ brahmapathe, cittassūpasame rataṃ.
‘‘ယံ မနုသ္သာ နမသ္သန္တိ၊ သဗ္ဗဓမ္မာန ပာရဂုံ။
‘‘Yaṃ manussā namassanti, sabbadhammāna pāraguṃ;
‘‘သဗ္ဗေ အစ္စရုစီ နာဂော၊ ဟိမဝာညေ သိလုစ္စယေ။
‘‘Sabbe accarucī nāgo, himavāññe siluccaye;
သဗ္ဗေသံ နာဂနာမာနံ၊ သစ္စနာမော အနုတ္တရော။
Sabbesaṃ nāganāmānaṃ, saccanāmo anuttaro.
‘‘နာဂံ ဝော 15 ကိတ္တယိသ္သာမိ၊ န ဟိ အာဂုံ ကရောတိ သော။
‘‘Nāgaṃ vo 16 kittayissāmi, na hi āguṃ karoti so;
သောရစ္စံ အဝိဟိံသာ စ၊ ပာဒာ နာဂသ္သ တေ ဒုဝေ။
Soraccaṃ avihiṃsā ca, pādā nāgassa te duve.
‘‘တပော စ ဗ္ရဟ္မစရိယံ၊ စရဏာ နာဂသ္သ တ္ယာပရေ။
‘‘Tapo ca brahmacariyaṃ, caraṇā nāgassa tyāpare;
သဒ္ဓာဟတ္ထော မဟာနာဂော၊ ဥပေက္ခာသေတဒန္တဝာ။
Saddhāhattho mahānāgo, upekkhāsetadantavā.
‘‘သတိ ဂီဝာ သိရော ပညာ၊ ဝီမံသာ ဓမ္မစိန္တနာ။
‘‘Sati gīvā siro paññā, vīmaṃsā dhammacintanā;
ဓမ္မကုစ္ဆိသမာတပော၊ ဝိဝေကော တသ္သ ဝာလဓိ။
Dhammakucchisamātapo, viveko tassa vāladhi.
ဂစ္ဆံ သမာဟိတော နာဂော၊ ဌိတော နာဂော သမာဟိတော။
Gacchaṃ samāhito nāgo, ṭhito nāgo samāhito.
‘‘သေယ္ယံ သမာဟိတော နာဂော၊ နိသိန္နောပိ သမာဟိတော။
‘‘Seyyaṃ samāhito nāgo, nisinnopi samāhito;
သဗ္ဗတ္ထ သံဝုတော နာဂော၊ ဧသာ နာဂသ္သ သမ္ပဒာ။
Sabbattha saṃvuto nāgo, esā nāgassa sampadā.
‘‘ဘုဉ္ဇတိ အနဝဇ္ဇာနိ၊ သာဝဇ္ဇာနိ န ဘုဉ္ဇတိ။
‘‘Bhuñjati anavajjāni, sāvajjāni na bhuñjati;
ဃာသမစ္ဆာဒနံ လဒ္ဓာ၊ သန္နိဓိံ ပရိဝဇ္ဇယံ။
Ghāsamacchādanaṃ laddhā, sannidhiṃ parivajjayaṃ.
‘‘သံယောဇနံ အဏုံ ထူလံ၊ သဗ္ဗံ ဆေတ္ဝာန ဗန္ဓနံ။
‘‘Saṃyojanaṃ aṇuṃ thūlaṃ, sabbaṃ chetvāna bandhanaṃ;
ယေန ယေနေဝ ဂစ္ဆတိ၊ အနပေက္ခောဝ ဂစ္ဆတိ။
Yena yeneva gacchati, anapekkhova gacchati.
‘‘ယထာပိ ဥဒကေ ဇာတံ၊ ပုဏ္ဍရီကံ ပဝဍ္ဎတိ။
‘‘Yathāpi udake jātaṃ, puṇḍarīkaṃ pavaḍḍhati;
‘‘တထေဝ လောကေ သုဇာတော၊ ဗုဒ္ဓော လောကေ ဝိဟရတိ။
‘‘Tatheva loke sujāto, buddho loke viharati;
နုပလိပ္ပတိ လောကေန၊ တောယေန ပဒုမံ ယထာ။
Nupalippati lokena, toyena padumaṃ yathā.
‘‘အတ္ထသ္သာယံ ဝိညာပနီ၊ ဥပမာ ဝိညူဟိ ဒေသိတာ။
‘‘Atthassāyaṃ viññāpanī, upamā viññūhi desitā;
‘‘ဝီတရာဂော ဝီတဒောသော၊ ဝီတမောဟော အနာသဝော။
‘‘Vītarāgo vītadoso, vītamoho anāsavo;
Footnotes:
Related texts:
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ၁. နာဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 1. Nāgasuttavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / သုတ္တပိဋက (ဋီကာ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (ဋီကာ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ၁. နာဂသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 1. Nāgasuttavaṇṇanā