Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya |
೫. ಧಮ್ಮಿಕವಗ್ಗೋ
5. Dhammikavaggo
೧. ನಾಗಸುತ್ತಂ
1. Nāgasuttaṃ
೪೩. ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಜೇತವನೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಆರಾಮೇ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ। ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಕ್ಕನ್ತೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಆಯಾಮಾನನ್ದ , ಯೇನ ಪುಬ್ಬಾರಾಮೋ ಮಿಗಾರಮಾತುಪಾಸಾದೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮ ದಿವಾವಿಹಾರಾಯಾ’’ತಿ। ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಭಗವತೋ ಪಚ್ಚಸ್ಸೋಸಿ।
43. Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sāvatthiyaṃ piṇḍāya pāvisi. Sāvatthiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘āyāmānanda , yena pubbārāmo migāramātupāsādo tenupasaṅkamissāma divāvihārāyā’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi.
ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಆಯಸ್ಮತಾ ಆನನ್ದೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯೇನ ಪುಬ್ಬಾರಾಮೋ ಮಿಗಾರಮಾತುಪಾಸಾದೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯಂ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಾ ವುಟ್ಠಿತೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಆಯಾಮಾನನ್ದ, ಯೇನ ಪುಬ್ಬಕೋಟ್ಠಕೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮ ಗತ್ತಾನಿ ಪರಿಸಿಞ್ಚಿತು’’ನ್ತಿ। ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಭಗವತೋ ಪಚ್ಚಸ್ಸೋಸಿ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಆಯಸ್ಮತಾ ಆನನ್ದೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯೇನ ಪುಬ್ಬಕೋಟ್ಠಕೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ ಗತ್ತಾನಿ ಪರಿಸಿಞ್ಚಿತುಂ। ಪುಬ್ಬಕೋಟ್ಠಕೇ ಗತ್ತಾನಿ ಪರಿಸಿಞ್ಚಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚುತ್ತರಿತ್ವಾ ಏಕಚೀವರೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ ಗತ್ತಾನಿ ಪುಬ್ಬಾಪಯಮಾನೋ।
Atha kho bhagavā āyasmatā ānandena saddhiṃ yena pubbārāmo migāramātupāsādo tenupasaṅkami. Atha kho bhagavā sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito āyasmantaṃ ānandaṃ āmantesi – ‘‘āyāmānanda, yena pubbakoṭṭhako tenupasaṅkamissāma gattāni parisiñcitu’’nti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho āyasmā ānando bhagavato paccassosi. Atha kho bhagavā āyasmatā ānandena saddhiṃ yena pubbakoṭṭhako tenupasaṅkami gattāni parisiñcituṃ. Pubbakoṭṭhake gattāni parisiñcitvā paccuttaritvā ekacīvaro aṭṭhāsi gattāni pubbāpayamāno.
ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ಸೇತೋ ನಾಮ ನಾಗೋ ಮಹಾತೂರಿಯ 1 ತಾಳಿತವಾದಿತೇನ ಪುಬ್ಬಕೋಟ್ಠಕಾ ಪಚ್ಚುತ್ತರತಿ। ಅಪಿಸ್ಸು ತಂ ಜನೋ ದಿಸ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಅಭಿರೂಪೋ ವತ, ಭೋ, ರಞ್ಞೋ ನಾಗೋ; ದಸ್ಸನೀಯೋ ವತ, ಭೋ, ರಞ್ಞೋ ನಾಗೋ; ಪಾಸಾದಿಕೋ ವತ, ಭೋ, ರಞ್ಞೋ ನಾಗೋ; ಕಾಯುಪಪನ್ನೋ ವತ, ಭೋ, ರಞ್ಞೋ ನಾಗೋ’’ತಿ! ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಆಯಸ್ಮಾ ಉದಾಯೀ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಹತ್ಥಿಮೇವ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಮಹನ್ತಂ ಬ್ರಹನ್ತಂ 2 ಕಾಯುಪಪನ್ನಂ ಜನೋ ದಿಸ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘ನಾಗೋ ವತ, ಭೋ, ನಾಗೋ’ತಿ, ಉದಾಹು ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಕಞ್ಚಿ 3 ಮಹನ್ತಂ ಬ್ರಹನ್ತಂ ಕಾಯುಪಪನ್ನಂ ಜನೋ ದಿಸ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘ನಾಗೋ ವತ, ಭೋ, ನಾಗೋ’’’ತಿ? ‘‘ಹತ್ಥಿಮ್ಪಿ ಖೋ, ಉದಾಯಿ, ಮಹನ್ತಂ ಬ್ರಹನ್ತಂ ಕಾಯುಪಪನ್ನಂ ಜನೋ ದಿಸ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘ನಾಗೋ ವತ, ಭೋ, ನಾಗೋ’ತಿ! ಅಸ್ಸಮ್ಪಿ ಖೋ, ಉದಾಯಿ, ಮಹನ್ತಂ ಬ್ರಹನ್ತಂ…ಪೇ॰… ಗೋಣಮ್ಪಿ ಖೋ, ಉದಾಯಿ , ಮಹನ್ತಂ ಬ್ರಹನ್ತಂ…ಪೇ॰… ಉರಗಮ್ಪಿ 4 ಖೋ, ಉದಾಯಿ, ಮಹನ್ತಂ ಬ್ರಹನ್ತಂ…ಪೇ॰… ರುಕ್ಖಮ್ಪಿ ಖೋ, ಉದಾಯಿ , ಮಹನ್ತಂ ಬ್ರಹನ್ತಂ…ಪೇ॰… ಮನುಸ್ಸಮ್ಪಿ ಖೋ, ಉದಾಯಿ, ಮಹನ್ತಂ ಬ್ರಹನ್ತಂ ಕಾಯುಪಪನ್ನಂ ಜನೋ ದಿಸ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘ನಾಗೋ ವತ, ಭೋ, ನಾಗೋ’ತಿ! ಅಪಿ ಚ, ಉದಾಯಿ, ಯೋ ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ ಸಮಾರಕೇ ಸಬ್ರಹ್ಮಕೇ ಸಸ್ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಪಜಾಯ ಸದೇವಮನುಸ್ಸಾಯ ಆಗುಂ ನ ಕರೋತಿ ಕಾಯೇನ ವಾಚಾಯ ಮನಸಾ, ತಮಹಂ ‘ನಾಗೋ’ತಿ ಬ್ರೂಮೀ’’ತಿ।
Tena kho pana samayena rañño pasenadissa kosalassa seto nāma nāgo mahātūriya 5 tāḷitavāditena pubbakoṭṭhakā paccuttarati. Apissu taṃ jano disvā evamāha – ‘‘abhirūpo vata, bho, rañño nāgo; dassanīyo vata, bho, rañño nāgo; pāsādiko vata, bho, rañño nāgo; kāyupapanno vata, bho, rañño nāgo’’ti! Evaṃ vutte āyasmā udāyī bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘hatthimeva nu kho, bhante, mahantaṃ brahantaṃ 6 kāyupapannaṃ jano disvā evamāha – ‘nāgo vata, bho, nāgo’ti, udāhu aññampi kañci 7 mahantaṃ brahantaṃ kāyupapannaṃ jano disvā evamāha – ‘nāgo vata, bho, nāgo’’’ti? ‘‘Hatthimpi kho, udāyi, mahantaṃ brahantaṃ kāyupapannaṃ jano disvā evamāha – ‘nāgo vata, bho, nāgo’ti! Assampi kho, udāyi, mahantaṃ brahantaṃ…pe… goṇampi kho, udāyi , mahantaṃ brahantaṃ…pe… uragampi 8 kho, udāyi, mahantaṃ brahantaṃ…pe… rukkhampi kho, udāyi , mahantaṃ brahantaṃ…pe… manussampi kho, udāyi, mahantaṃ brahantaṃ kāyupapannaṃ jano disvā evamāha – ‘nāgo vata, bho, nāgo’ti! Api ca, udāyi, yo sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya āguṃ na karoti kāyena vācāya manasā, tamahaṃ ‘nāgo’ti brūmī’’ti.
‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಬ್ಭುತಂ, ಭನ್ತೇ! ಯಾವ ಸುಭಾಸಿತಂ ಚಿದಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತಾ – ಅಪಿ ಚ, ಉದಾಯಿ, ಯೋ ಸದೇವಕೇ ಲೋಕೇ ಸಮಾರಕೇ ಸಬ್ರಹ್ಮಕೇ ಸಸ್ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಯಾ ಪಜಾಯ ಸದೇವಮನುಸ್ಸಾಯ ಆಗುಂ ನ ಕರೋತಿ ಕಾಯೇನ ವಾಚಾಯ ಮನಸಾ, ತಮಹಂ ‘ನಾಗೋ’ತಿ ಬ್ರೂಮೀ’’ತಿ। ಇದಞ್ಚ ಪನಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತಾ ಸುಭಾಸಿತಂ ಇಮಾಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಅನುಮೋದಾಮಿ –
‘‘Acchariyaṃ, bhante, abbhutaṃ, bhante! Yāva subhāsitaṃ cidaṃ, bhante, bhagavatā – api ca, udāyi, yo sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya āguṃ na karoti kāyena vācāya manasā, tamahaṃ ‘nāgo’ti brūmī’’ti. Idañca panāhaṃ, bhante, bhagavatā subhāsitaṃ imāhi gāthāhi anumodāmi –
‘‘ಮನುಸ್ಸಭೂತಂ ಸಮ್ಬುದ್ಧಂ, ಅತ್ತದನ್ತಂ ಸಮಾಹಿತಂ।
‘‘Manussabhūtaṃ sambuddhaṃ, attadantaṃ samāhitaṃ;
ಇರಿಯಮಾನಂ ಬ್ರಹ್ಮಪಥೇ, ಚಿತ್ತಸ್ಸೂಪಸಮೇ ರತಂ॥
Iriyamānaṃ brahmapathe, cittassūpasame rataṃ.
‘‘ಯಂ ಮನುಸ್ಸಾ ನಮಸ್ಸನ್ತಿ, ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನ ಪಾರಗುಂ।
‘‘Yaṃ manussā namassanti, sabbadhammāna pāraguṃ;
‘‘ಸಬ್ಬೇ ಅಚ್ಚರುಚೀ ನಾಗೋ, ಹಿಮವಾಞ್ಞೇ ಸಿಲುಚ್ಚಯೇ।
‘‘Sabbe accarucī nāgo, himavāññe siluccaye;
ಸಬ್ಬೇಸಂ ನಾಗನಾಮಾನಂ, ಸಚ್ಚನಾಮೋ ಅನುತ್ತರೋ॥
Sabbesaṃ nāganāmānaṃ, saccanāmo anuttaro.
ಸೋರಚ್ಚಂ ಅವಿಹಿಂಸಾ ಚ, ಪಾದಾ ನಾಗಸ್ಸ ತೇ ದುವೇ॥
Soraccaṃ avihiṃsā ca, pādā nāgassa te duve.
‘‘ತಪೋ ಚ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ, ಚರಣಾ ನಾಗಸ್ಸ ತ್ಯಾಪರೇ।
‘‘Tapo ca brahmacariyaṃ, caraṇā nāgassa tyāpare;
ಸದ್ಧಾಹತ್ಥೋ ಮಹಾನಾಗೋ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸೇತದನ್ತವಾ॥
Saddhāhattho mahānāgo, upekkhāsetadantavā.
‘‘ಸತಿ ಗೀವಾ ಸಿರೋ ಪಞ್ಞಾ, ವೀಮಂಸಾ ಧಮ್ಮಚಿನ್ತನಾ।
‘‘Sati gīvā siro paññā, vīmaṃsā dhammacintanā;
ಧಮ್ಮಕುಚ್ಛಿಸಮಾತಪೋ, ವಿವೇಕೋ ತಸ್ಸ ವಾಲಧಿ॥
Dhammakucchisamātapo, viveko tassa vāladhi.
ಗಚ್ಛಂ ಸಮಾಹಿತೋ ನಾಗೋ, ಠಿತೋ ನಾಗೋ ಸಮಾಹಿತೋ॥
Gacchaṃ samāhito nāgo, ṭhito nāgo samāhito.
‘‘ಸೇಯ್ಯಂ ಸಮಾಹಿತೋ ನಾಗೋ, ನಿಸಿನ್ನೋಪಿ ಸಮಾಹಿತೋ।
‘‘Seyyaṃ samāhito nāgo, nisinnopi samāhito;
ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸಂವುತೋ ನಾಗೋ, ಏಸಾ ನಾಗಸ್ಸ ಸಮ್ಪದಾ॥
Sabbattha saṃvuto nāgo, esā nāgassa sampadā.
‘‘ಭುಞ್ಜತಿ ಅನವಜ್ಜಾನಿ, ಸಾವಜ್ಜಾನಿ ನ ಭುಞ್ಜತಿ।
‘‘Bhuñjati anavajjāni, sāvajjāni na bhuñjati;
ಘಾಸಮಚ್ಛಾದನಂ ಲದ್ಧಾ, ಸನ್ನಿಧಿಂ ಪರಿವಜ್ಜಯಂ॥
Ghāsamacchādanaṃ laddhā, sannidhiṃ parivajjayaṃ.
‘‘ಸಂಯೋಜನಂ ಅಣುಂ ಥೂಲಂ, ಸಬ್ಬಂ ಛೇತ್ವಾನ ಬನ್ಧನಂ।
‘‘Saṃyojanaṃ aṇuṃ thūlaṃ, sabbaṃ chetvāna bandhanaṃ;
ಯೇನ ಯೇನೇವ ಗಚ್ಛತಿ, ಅನಪೇಕ್ಖೋವ ಗಚ್ಛತಿ॥
Yena yeneva gacchati, anapekkhova gacchati.
‘‘ಯಥಾಪಿ ಉದಕೇ ಜಾತಂ, ಪುಣ್ಡರೀಕಂ ಪವಡ್ಢತಿ।
‘‘Yathāpi udake jātaṃ, puṇḍarīkaṃ pavaḍḍhati;
‘‘ತಥೇವ ಲೋಕೇ ಸುಜಾತೋ, ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ವಿಹರತಿ।
‘‘Tatheva loke sujāto, buddho loke viharati;
ನುಪಲಿಪ್ಪತಿ ಲೋಕೇನ, ತೋಯೇನ ಪದುಮಂ ಯಥಾ॥
Nupalippati lokena, toyena padumaṃ yathā.
‘‘ಅತ್ಥಸ್ಸಾಯಂ ವಿಞ್ಞಾಪನೀ, ಉಪಮಾ ವಿಞ್ಞೂಹಿ ದೇಸಿತಾ।
‘‘Atthassāyaṃ viññāpanī, upamā viññūhi desitā;
‘‘ವೀತರಾಗೋ ವೀತದೋಸೋ, ವೀತಮೋಹೋ ಅನಾಸವೋ।
‘‘Vītarāgo vītadoso, vītamoho anāsavo;
Footnotes:
Related texts:
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ೧. ನಾಗಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 1. Nāgasuttavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ೧. ನಾಗಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 1. Nāgasuttavaṇṇanā