Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വിമാനവത്ഥു-അട്ഠകഥാ • Vimānavatthu-aṭṭhakathā |
൩. നാഗവിമാനവണ്ണനാ
3. Nāgavimānavaṇṇanā
അലങ്കതാ മണികഞ്ചനാചിതന്തി നാഗവിമാനം. തസ്സ കാ ഉപ്പത്തി? ഭഗവാ ബാരാണസിയം വിഹരതി ഇസിപതനേ മിഗദായേ. തേന സമയേന ബാരാണസിവാസിനീ ഏകാ ഉപാസികാ സദ്ധാ പസന്നാ സീലാചാരസമ്പന്നാ ഭഗവന്തം ഉദ്ദിസ്സ വത്ഥയുഗം വായാപേത്വാ സുപരിധോതം കാരാപേത്വാ ഉപസങ്കമിത്വാ ഭഗവതോ പാദമൂലേ ഠപേത്വാ ഏവമാഹ ‘‘പടിഗ്ഗണ്ഹാതു, ഭന്തേ ഭഗവാ, ഇമം വത്ഥയുഗം അനുകമ്പം ഉപാദായ യം മമ അസ്സ ദീഘരത്തം ഹിതായ സുഖായാ’’തി. ഭഗവാ തം പടിഗ്ഗഹേത്വാ തസ്സാ ഉപനിസ്സയസമ്പത്തിം ദിസ്വാ ധമ്മം ദേസേസി, സാ ദേസനാവസാനേ സോതാപത്തിഫലേ പതിട്ഠഹിത്വാ ഭഗവന്തം വന്ദിത്വാ പദക്ഖിണം കത്വാ ഗേഹം അഗമാസി. സാ ന ചിരസ്സേവ കാലം കത്വാ താവതിംസേസു ഉപ്പന്നാ സക്കസ്സ ദേവരാജസ്സ പിയാ അഹോസി വല്ലഭാ യസുത്തരാ നാമ നാമേന. തസ്സാ പുഞ്ഞാനുഭാവേന ഹേമജാലസഞ്ഛന്നോ കുഞ്ജരവരോ നിബ്ബത്തി, തസ്സ ച ഖന്ധേ മണിമയോ മണ്ഡപോ, മജ്ഝേ സുപഞ്ഞത്തരതനപല്ലങ്കോ നിബ്ബത്തി, ദ്വീസു ദന്തേസു ചസ്സ കമലകുവലയുജ്ജലാ രമണീയാ ദ്വേ പോക്ഖരണിയോ പാതുരഹേസും. തത്ഥ പദുമകണ്ണികാസു ഠിതാ ദേവധീതാ പഗ്ഗഹിതപഞ്ചങ്ഗികതൂരിയാ നച്ചന്തി ചേവ ഗായന്തി ച.
Alaṅkatā maṇikañcanācitanti nāgavimānaṃ. Tassa kā uppatti? Bhagavā bārāṇasiyaṃ viharati isipatane migadāye. Tena samayena bārāṇasivāsinī ekā upāsikā saddhā pasannā sīlācārasampannā bhagavantaṃ uddissa vatthayugaṃ vāyāpetvā suparidhotaṃ kārāpetvā upasaṅkamitvā bhagavato pādamūle ṭhapetvā evamāha ‘‘paṭiggaṇhātu, bhante bhagavā, imaṃ vatthayugaṃ anukampaṃ upādāya yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyā’’ti. Bhagavā taṃ paṭiggahetvā tassā upanissayasampattiṃ disvā dhammaṃ desesi, sā desanāvasāne sotāpattiphale patiṭṭhahitvā bhagavantaṃ vanditvā padakkhiṇaṃ katvā gehaṃ agamāsi. Sā na cirasseva kālaṃ katvā tāvatiṃsesu uppannā sakkassa devarājassa piyā ahosi vallabhā yasuttarā nāma nāmena. Tassā puññānubhāvena hemajālasañchanno kuñjaravaro nibbatti, tassa ca khandhe maṇimayo maṇḍapo, majjhe supaññattaratanapallaṅko nibbatti, dvīsu dantesu cassa kamalakuvalayujjalā ramaṇīyā dve pokkharaṇiyo pāturahesuṃ. Tattha padumakaṇṇikāsu ṭhitā devadhītā paggahitapañcaṅgikatūriyā naccanti ceva gāyanti ca.
സത്ഥാ ബാരാണസിയം യഥാഭിരന്തം വിഹരിത്വാ യേന സാവത്ഥി തേന ചാരികം പക്കാമി. അനുപുബ്ബേന സാവത്ഥിം പത്വാ തത്ര സുദം ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വിഹരതി ജേതവനേ അനാഥപിണ്ഡികസ്സ ആരാമേ. അഥ സാ ദേവതാ അത്തനാ അനുഭുയ്യമാനം ദിബ്ബസമ്പത്തിം ഓലോകേത്വാ തസ്സാ കാരണം ഉപധാരേന്തീ ‘‘സത്ഥു വത്ഥയുഗദാനകാരണ’’ന്തി ഞത്വാ സഞ്ജാതസോമനസ്സാ ഭഗവതി പസാദബഹുമാനാ വന്ദിതുകാമാ അഭിക്കന്തായ രത്തിയാ ഹത്ഥിക്ഖന്ധവരഗതാ ആകാസേന ആഗന്ത്വാ തതോ ഓതരിത്വാ ഭഗവന്തം വന്ദിത്വാ അഞ്ജലിം പഗ്ഗയ്ഹ ഏകമന്തം അട്ഠാസി. തം ആയസ്മാ വങ്ഗീസോ ഭഗവതോ അനുഞ്ഞായ ഇമാഹി ഗാഥാഹി പുച്ഛി –
Satthā bārāṇasiyaṃ yathābhirantaṃ viharitvā yena sāvatthi tena cārikaṃ pakkāmi. Anupubbena sāvatthiṃ patvā tatra sudaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme. Atha sā devatā attanā anubhuyyamānaṃ dibbasampattiṃ oloketvā tassā kāraṇaṃ upadhārentī ‘‘satthu vatthayugadānakāraṇa’’nti ñatvā sañjātasomanassā bhagavati pasādabahumānā vanditukāmā abhikkantāya rattiyā hatthikkhandhavaragatā ākāsena āgantvā tato otaritvā bhagavantaṃ vanditvā añjaliṃ paggayha ekamantaṃ aṭṭhāsi. Taṃ āyasmā vaṅgīso bhagavato anuññāya imāhi gāthāhi pucchi –
൭൦൫.
705.
‘‘അലങ്കതാ മണികഞ്ചനാചിതം, സോവണ്ണജാലചിതം മഹന്തം;
‘‘Alaṅkatā maṇikañcanācitaṃ, sovaṇṇajālacitaṃ mahantaṃ;
അഭിരുയ്ഹ ഗജവരം സുകപ്പിതം, ഇധാഗമാ വേഹായസം അന്തലിക്ഖേ.
Abhiruyha gajavaraṃ sukappitaṃ, idhāgamā vehāyasaṃ antalikkhe.
൭൦൬.
706.
‘‘നാഗസ്സ ദന്തേസു ദുവേസു നിമ്മിതാ, അച്ഛോദകാ പദുമിനിയോ സുഫുല്ലാ;
‘‘Nāgassa dantesu duvesu nimmitā, acchodakā paduminiyo suphullā;
പദുമേസു ച തൂരിയഗണാ പഭിജ്ജരേ, ഇമാ ച നച്ചന്തി മനോഹരായോ.
Padumesu ca tūriyagaṇā pabhijjare, imā ca naccanti manoharāyo.
൭൦൭.
707.
‘‘ദേവിദ്ധിപത്താസി മഹാനുഭാവേ, മനുസ്സഭൂതാ കിമകാസി പുഞ്ഞം;
‘‘Deviddhipattāsi mahānubhāve, manussabhūtā kimakāsi puññaṃ;
കേനാസി ഏവം ജലിതാനുഭാവാ, വണ്ണോ ച തേ സബ്ബദിസാ പഭാസതീ’’തി.
Kenāsi evaṃ jalitānubhāvā, vaṇṇo ca te sabbadisā pabhāsatī’’ti.
൭൦൫. തത്ഥ അലങ്കതാതി സബ്ബാഭരണവിഭൂസിതാ. മണികഞ്ചനാചിതന്തി തേഹി ദിബ്ബമാനേഹി മണിസുവണ്ണേഹി ആചിതം. സോവണ്ണജാലചിതന്തി ഹേമജാലസഞ്ഛന്നം. മഹന്തന്തി വിപുലം. സുകപ്പിതന്തി ഗമനസന്നാഹവസേന സുട്ഠു സന്നദ്ധം. വേഹായസന്തി വേഹായസഭൂതേ ഹത്ഥിപിട്ഠേ. അന്തലിക്ഖേതി ആകാസേ, ‘‘അലങ്കതമണികഞ്ചനാചിത’’ന്തിപി പാഠോ. അയഞ്ഹേത്ഥ സങ്ഖേപത്ഥോ – ദേവതേ, ത്വം സബ്ബാലങ്കാരേഹി അലങ്കതാ അലങ്കതമണികഞ്ചനാചിതം, അതിവിയ ദിബ്ബമാനേഹി മണീഹി കഞ്ചനേഹി ച അലങ്കരണവസേന ഖചിതം, ഹേമജാലേഹി കുമ്ഭാലങ്കാരാദിഭേദേഹി ഹത്ഥാലങ്കാരേഹി ചിതം ആമുത്തം മഹന്തം അതിവിയ ബ്രഹന്തം ഉത്തമം ഗജം ആരുയ്ഹ ഹത്ഥിപിട്ഠിയാ നിസിന്നാ ആകാസേനേവ ഇധ അമ്ഹാകം സന്തികം ആഗതാതി.
705. Tattha alaṅkatāti sabbābharaṇavibhūsitā. Maṇikañcanācitanti tehi dibbamānehi maṇisuvaṇṇehi ācitaṃ. Sovaṇṇajālacitanti hemajālasañchannaṃ. Mahantanti vipulaṃ. Sukappitanti gamanasannāhavasena suṭṭhu sannaddhaṃ. Vehāyasanti vehāyasabhūte hatthipiṭṭhe. Antalikkheti ākāse, ‘‘alaṅkatamaṇikañcanācita’’ntipi pāṭho. Ayañhettha saṅkhepattho – devate, tvaṃ sabbālaṅkārehi alaṅkatā alaṅkatamaṇikañcanācitaṃ, ativiya dibbamānehi maṇīhi kañcanehi ca alaṅkaraṇavasena khacitaṃ, hemajālehi kumbhālaṅkārādibhedehi hatthālaṅkārehi citaṃ āmuttaṃ mahantaṃ ativiya brahantaṃ uttamaṃ gajaṃ āruyha hatthipiṭṭhiyā nisinnā ākāseneva idha amhākaṃ santikaṃ āgatāti.
൭൦൬. നാഗസ്സ ദന്തേസു ദുവേസു നിമ്മിതാതി ഏരാവണസ്സ വിയ നാഗരാജസ്സ ഇമസ്സ ദ്വീസു ദന്തേസു ദ്വേ പോക്ഖരണിയോ സുചരിതസിപ്പിനാ സുട്ഠു വിരചിതാ. തൂരിയഗണാതി പഞ്ചങ്ഗികതൂരിയസമൂഹാ. പഭിജ്ജരേതി ദ്വാദസന്നം ലയഭേദാനം വസേന പഭേദം ഗച്ഛന്തി. ‘‘പവജ്ജരേ’’തി ച പഠന്തി, പകാരേഹി വാദീയന്തീതി അത്ഥോ.
706.Nāgassa dantesu duvesu nimmitāti erāvaṇassa viya nāgarājassa imassa dvīsu dantesu dve pokkharaṇiyo sucaritasippinā suṭṭhu viracitā. Tūriyagaṇāti pañcaṅgikatūriyasamūhā. Pabhijjareti dvādasannaṃ layabhedānaṃ vasena pabhedaṃ gacchanti. ‘‘Pavajjare’’ti ca paṭhanti, pakārehi vādīyantīti attho.
ഏവം ഥേരേന പുട്ഠാ ദേവതാ ഇമാഹി ഗാഥാഹി വിസ്സജ്ജേസി –
Evaṃ therena puṭṭhā devatā imāhi gāthāhi vissajjesi –
൭൦൮.
708.
‘‘ബാരാണസിയം ഉപസങ്കമിത്വാ, ബുദ്ധസ്സഹം വത്ഥയുഗം അദാസിം;
‘‘Bārāṇasiyaṃ upasaṅkamitvā, buddhassahaṃ vatthayugaṃ adāsiṃ;
പാദാനി വന്ദിത്വാ ഛമാ നിസീദിം, വിത്താ ചഹം അഞ്ജലികം അകാസിം.
Pādāni vanditvā chamā nisīdiṃ, vittā cahaṃ añjalikaṃ akāsiṃ.
൭൦൯.
709.
‘‘ബുദ്ധോ ച മേ കഞ്ചനസന്നിഭത്തചോ, അദേസയി സമുദയദുക്ഖനിച്ചതം;
‘‘Buddho ca me kañcanasannibhattaco, adesayi samudayadukkhaniccataṃ;
അസങ്ഖതം ദുക്ഖനിരോധസസ്സതം, മഗ്ഗം അദേസയി യതോ വിജാനിസം.
Asaṅkhataṃ dukkhanirodhasassataṃ, maggaṃ adesayi yato vijānisaṃ.
൭൧൦.
710.
‘‘അപ്പായുകീ കാലകതാ തതോ ചുതാ, ഉപപന്നാ തിദസഗണം യസസ്സിനീ;
‘‘Appāyukī kālakatā tato cutā, upapannā tidasagaṇaṃ yasassinī;
സക്കസ്സഹം അഞ്ഞതരാ പജാപതി, യസുത്തരാ നാമ ദിസാസു വിസ്സുതാ’’തി.
Sakkassahaṃ aññatarā pajāpati, yasuttarā nāma disāsu vissutā’’ti.
൭൦൮-൯. തത്ഥ ഛമാതി ഭൂമിയം. ഭുമ്മത്ഥേ ഹി ഇദം പച്ചത്തവചനം. വിത്താതി തുട്ഠാ. യതോതി യതോ സത്ഥു സാമുക്കംസികധമ്മദേസനതോ. വിജാനിസന്തി ചത്താരി അരിയസച്ചാനി പടിവിജ്ഝിം.
708-9. Tattha chamāti bhūmiyaṃ. Bhummatthe hi idaṃ paccattavacanaṃ. Vittāti tuṭṭhā. Yatoti yato satthu sāmukkaṃsikadhammadesanato. Vijānisanti cattāri ariyasaccāni paṭivijjhiṃ.
൭൧൦. അപ്പായുകീതി ‘‘ഈദിസം നാമ ഉളാരം പുഞ്ഞം കത്വാ ന തയാ ഏതസ്മിം ദുക്ഖബഹുലേ മനുസ്സത്തഭാവേ ഏവം ഠാതബ്ബ’’ന്തി സഞ്ജാതാഭിസന്ധിനാ വിയ പരിക്ഖയം ഗതേന കമ്മുനാ അപ്പായുകാ സമാനാ. അഞ്ഞതരാ പജാപതീതി സോളസസഹസ്സാനം മഹേസീനം അഞ്ഞതരാ. ദിസാസു വിസ്സുതാതി ദ്വീസു ദേവലോകേസു സബ്ബദിസാസു പാകടാ പഞ്ഞാതാ. സേസം വുത്തനയമേവ.
710.Appāyukīti ‘‘īdisaṃ nāma uḷāraṃ puññaṃ katvā na tayā etasmiṃ dukkhabahule manussattabhāve evaṃ ṭhātabba’’nti sañjātābhisandhinā viya parikkhayaṃ gatena kammunā appāyukā samānā. Aññatarā pajāpatīti soḷasasahassānaṃ mahesīnaṃ aññatarā. Disāsu vissutāti dvīsu devalokesu sabbadisāsu pākaṭā paññātā. Sesaṃ vuttanayameva.
നാഗവിമാനവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Nāgavimānavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / വിമാനവത്ഥുപാളി • Vimānavatthupāḷi / ൩. നാഗവിമാനവത്ഥു • 3. Nāgavimānavatthu