Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౬. నాగితత్థేరగాథావణ్ణనా
6. Nāgitattheragāthāvaṇṇanā
ఇతో బహిద్ధా పుథుఅఞ్ఞవాదినన్తి ఆయస్మతో నాగితత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయం కిర పదుముత్తరస్స భగవతో కాలే నారదో నామ బ్రాహ్మణో హుత్వా ఏకదివసం మాళకే నిసిన్నో భగవన్తం భిక్ఖుసఙ్ఘేన పురక్ఖతం గచ్ఛన్తం దిస్వా పసన్నమానసో తీహి గాథాహి అభిత్థవి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవలోకే నిబ్బత్తిత్వా అపరాపరం పుఞ్ఞాని కత్వా దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే కపిలవత్థునగరే సక్యరాజకులే నిబ్బత్తి, నాగితోతిస్స నామం అహోసి. సో భగవతి కపిలవత్థుస్మిం విహరన్తే మధుపిణ్డికసుత్తం (మ॰ ని॰ ౧.౧౯౯ ఆదయో) సుత్వా పటిలద్ధసద్ధో పబ్బజిత్వా విపస్సనం వడ్ఢేత్వా అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౧౪.౪౭-౫౪) –
Itobahiddhā puthuaññavādinanti āyasmato nāgitattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle nārado nāma brāhmaṇo hutvā ekadivasaṃ māḷake nisinno bhagavantaṃ bhikkhusaṅghena purakkhataṃ gacchantaṃ disvā pasannamānaso tīhi gāthāhi abhitthavi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthunagare sakyarājakule nibbatti, nāgitotissa nāmaṃ ahosi. So bhagavati kapilavatthusmiṃ viharante madhupiṇḍikasuttaṃ (ma. ni. 1.199 ādayo) sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.14.47-54) –
‘‘విసాలమాళే ఆసీనో, అద్దసం లోకనాయకం;
‘‘Visālamāḷe āsīno, addasaṃ lokanāyakaṃ;
ఖీణాసవం బలప్పత్తం, భిక్ఖుసఙ్ఘపురక్ఖతం.
Khīṇāsavaṃ balappattaṃ, bhikkhusaṅghapurakkhataṃ.
‘‘సతసహస్సా తేవిజ్జా, ఛళభిఞ్ఞా మహిద్ధికా;
‘‘Satasahassā tevijjā, chaḷabhiññā mahiddhikā;
పరివారేన్తి సమ్బుద్ధం, కో దిస్వా నప్పసీదతి.
Parivārenti sambuddhaṃ, ko disvā nappasīdati.
‘‘ఞాణే ఉపనిధా యస్స, న విజ్జతి సదేవకే;
‘‘Ñāṇe upanidhā yassa, na vijjati sadevake;
అనన్తఞాణం సమ్బుద్ధం, కో దిస్వా నప్పసీదతి.
Anantañāṇaṃ sambuddhaṃ, ko disvā nappasīdati.
‘‘ధమ్మకాయఞ్చ దీపేన్తం, కేవలం రతనాకరం;
‘‘Dhammakāyañca dīpentaṃ, kevalaṃ ratanākaraṃ;
వికప్పేతుం న సక్కోన్తి, కో దిస్వా నప్పసీదతి.
Vikappetuṃ na sakkonti, ko disvā nappasīdati.
‘‘ఇమాహి తీహి గాథాహి, నారదోవ్హయవచ్ఛలో;
‘‘Imāhi tīhi gāthāhi, nāradovhayavacchalo;
పదుముత్తరం థవిత్వాన, సమ్బుద్ధం అపరాజితం.
Padumuttaraṃ thavitvāna, sambuddhaṃ aparājitaṃ.
‘‘తేన చిత్తప్పసాదేన, బుద్ధసన్థవనేన చ;
‘‘Tena cittappasādena, buddhasanthavanena ca;
కప్పానం సతసహస్సం, దుగ్గతిం నుపపజ్జహం.
Kappānaṃ satasahassaṃ, duggatiṃ nupapajjahaṃ.
‘‘ఇతో తింసకప్పసతే, సుమిత్తో నామ ఖత్తియో;
‘‘Ito tiṃsakappasate, sumitto nāma khattiyo;
సత్తరతనసమ్పన్నో, చక్కవత్తీ మహబ్బలో.
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
అరహత్తం పన పత్వా సత్థు అవితథదేసనతం ధమ్మస్స చ నియ్యానికతం నిస్సాయ సఞ్జాతపీతిసోమనస్సో పీతివేగప్పవిస్సట్ఠం ఉదానం ఉదానేన్తో –
Arahattaṃ pana patvā satthu avitathadesanataṃ dhammassa ca niyyānikataṃ nissāya sañjātapītisomanasso pītivegappavissaṭṭhaṃ udānaṃ udānento –
౮౬.
86.
‘‘ఇతో బహిద్ధా పుథుఅఞ్ఞవాదినం, మగ్గో న నిబ్బానగమో యథా అయం;
‘‘Ito bahiddhā puthuaññavādinaṃ, maggo na nibbānagamo yathā ayaṃ;
ఇతిస్సు సఙ్ఘం భగవానుసాసతి, సత్థా సయం పాణితలేవ దస్సయ’’న్తి. –
Itissu saṅghaṃ bhagavānusāsati, satthā sayaṃ pāṇitaleva dassaya’’nti. –
గాథం అభాసి.
Gāthaṃ abhāsi.
తత్థ ఇతో బహిద్ధాతి ఇమస్మా బుద్ధసాసనా బాహిరకే సమయే, తేనాహ ‘‘పుథుఅఞ్ఞవాదిన’’న్తి, నానాతిత్థియానన్తి అత్థో. మగ్గో న నిబ్బానగమో యథా అయన్తి యథా అయం అరియో అట్ఠఙ్గికో మగ్గో ఏకంసేన నిబ్బానం గచ్ఛతీతి నిబ్బానగమో, నిబ్బానగామీ, ఏవం నిబ్బానగమో మగ్గో తిత్థియసమయే నత్థి అసమ్మాసమ్బుద్ధప్పవేదితత్తా అఞ్ఞతిత్థియవాదస్స. తేనాహ భగవా –
Tattha ito bahiddhāti imasmā buddhasāsanā bāhirake samaye, tenāha ‘‘puthuaññavādina’’nti, nānātitthiyānanti attho. Maggo na nibbānagamo yathā ayanti yathā ayaṃ ariyo aṭṭhaṅgiko maggo ekaṃsena nibbānaṃ gacchatīti nibbānagamo, nibbānagāmī, evaṃ nibbānagamo maggo titthiyasamaye natthi asammāsambuddhappaveditattā aññatitthiyavādassa. Tenāha bhagavā –
‘‘ఇధేవ , భిక్ఖవే, సమణో, ఇధ దుతియో సమణో, ఇధ తతియో సమణో, ఇధ చతుత్థో సమణో, సుఞ్ఞా పరప్పవాదా సమణేభి అఞ్ఞేహీ’’తి (దీ॰ ని॰ ౨.౨౧౪; మ॰ ని॰ ౧.౧౩౯; అ॰ ని॰ ౪.౨౪౧).
‘‘Idheva , bhikkhave, samaṇo, idha dutiyo samaṇo, idha tatiyo samaṇo, idha catuttho samaṇo, suññā parappavādā samaṇebhi aññehī’’ti (dī. ni. 2.214; ma. ni. 1.139; a. ni. 4.241).
ఇతీతి ఏవం. అస్సూతి నిపాతమత్తం. సఙ్ఘన్తి భిక్ఖుసఙ్ఘం, ఉక్కట్ఠనిద్దేసోయం యథా ‘‘సత్థా దేవమనుస్సాన’’న్తి. సఙ్ఘన్తి వా సమూహం, వేనేయ్యజనన్తి అధిప్పాయో. భగవాతి భాగ్యవన్తతాదీహి కారణేహి భగవా, అయమేత్థ సఙ్ఖేపో. విత్థారో పన పరమత్థదీపనియం ఇతివుత్తకవణ్ణనాయం వుత్తనయేన వేదితబ్బో. సత్థాతి దిట్ఠధమ్మికసమ్పరాయికపరమత్థేహి యథారహం అనుసాసతీతి సత్థా. సయన్తి సయమేవ. అయఞ్హేత్థ అత్థో – ‘‘సీలాదిక్ఖన్ధత్తయసఙ్గహో సమ్మాదిట్ఠిఆదీనం అట్ఠన్నం అఙ్గానం వసేన అట్ఠఙ్గికో నిబ్బానగామీ అరియమగ్గో యథా మమ సాసనే అత్థి, ఏవం బాహిరకసమయే మగ్గో నామ నత్థీ’’తి సీహనాదం నదన్తో అమ్హాకం సత్థా భగవా సయమేవ సయమ్భూఞాణేన ఞాతం, సయమేవ వా మహాకరుణాసఞ్చోదితో హుత్వా అత్తనో దేసనావిలాససమ్పత్తియా హత్థతలే ఆమలకం వియ దస్సేన్తో భిక్ఖుసఙ్ఘం వేనేయ్యజనతం అనుసాసతి ఓవదతీతి.
Itīti evaṃ. Assūti nipātamattaṃ. Saṅghanti bhikkhusaṅghaṃ, ukkaṭṭhaniddesoyaṃ yathā ‘‘satthā devamanussāna’’nti. Saṅghanti vā samūhaṃ, veneyyajananti adhippāyo. Bhagavāti bhāgyavantatādīhi kāraṇehi bhagavā, ayamettha saṅkhepo. Vitthāro pana paramatthadīpaniyaṃ itivuttakavaṇṇanāyaṃ vuttanayena veditabbo. Satthāti diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ anusāsatīti satthā. Sayanti sayameva. Ayañhettha attho – ‘‘sīlādikkhandhattayasaṅgaho sammādiṭṭhiādīnaṃ aṭṭhannaṃ aṅgānaṃ vasena aṭṭhaṅgiko nibbānagāmī ariyamaggo yathā mama sāsane atthi, evaṃ bāhirakasamaye maggo nāma natthī’’ti sīhanādaṃ nadanto amhākaṃ satthā bhagavā sayameva sayambhūñāṇena ñātaṃ, sayameva vā mahākaruṇāsañcodito hutvā attano desanāvilāsasampattiyā hatthatale āmalakaṃ viya dassento bhikkhusaṅghaṃ veneyyajanataṃ anusāsati ovadatīti.
నాగితత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Nāgitattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౬. నాగితత్థేరగాథా • 6. Nāgitattheragāthā