Library / Tipiṭaka / તિપિટક • Tipiṭaka / થેરગાથા-અટ્ઠકથા • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ૬. નાગિતત્થેરગાથાવણ્ણના

    6. Nāgitattheragāthāvaṇṇanā

    ઇતો બહિદ્ધા પુથુઅઞ્ઞવાદિનન્તિ આયસ્મતો નાગિતત્થેરસ્સ ગાથા. કા ઉપ્પત્તિ? અયં કિર પદુમુત્તરસ્સ ભગવતો કાલે નારદો નામ બ્રાહ્મણો હુત્વા એકદિવસં માળકે નિસિન્નો ભગવન્તં ભિક્ખુસઙ્ઘેન પુરક્ખતં ગચ્છન્તં દિસ્વા પસન્નમાનસો તીહિ ગાથાહિ અભિત્થવિ. સો તેન પુઞ્ઞકમ્મેન દેવલોકે નિબ્બત્તિત્વા અપરાપરં પુઞ્ઞાનિ કત્વા દેવમનુસ્સેસુ સંસરન્તો ઇમસ્મિં બુદ્ધુપ્પાદે કપિલવત્થુનગરે સક્યરાજકુલે નિબ્બત્તિ, નાગિતોતિસ્સ નામં અહોસિ. સો ભગવતિ કપિલવત્થુસ્મિં વિહરન્તે મધુપિણ્ડિકસુત્તં (મ॰ નિ॰ ૧.૧૯૯ આદયો) સુત્વા પટિલદ્ધસદ્ધો પબ્બજિત્વા વિપસ્સનં વડ્ઢેત્વા અરહત્તં પાપુણિ. તેન વુત્તં અપદાને (અપ॰ થેર ૧.૧૪.૪૭-૫૪) –

    Itobahiddhā puthuaññavādinanti āyasmato nāgitattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle nārado nāma brāhmaṇo hutvā ekadivasaṃ māḷake nisinno bhagavantaṃ bhikkhusaṅghena purakkhataṃ gacchantaṃ disvā pasannamānaso tīhi gāthāhi abhitthavi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthunagare sakyarājakule nibbatti, nāgitotissa nāmaṃ ahosi. So bhagavati kapilavatthusmiṃ viharante madhupiṇḍikasuttaṃ (ma. ni. 1.199 ādayo) sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.14.47-54) –

    ‘‘વિસાલમાળે આસીનો, અદ્દસં લોકનાયકં;

    ‘‘Visālamāḷe āsīno, addasaṃ lokanāyakaṃ;

    ખીણાસવં બલપ્પત્તં, ભિક્ખુસઙ્ઘપુરક્ખતં.

    Khīṇāsavaṃ balappattaṃ, bhikkhusaṅghapurakkhataṃ.

    ‘‘સતસહસ્સા તેવિજ્જા, છળભિઞ્ઞા મહિદ્ધિકા;

    ‘‘Satasahassā tevijjā, chaḷabhiññā mahiddhikā;

    પરિવારેન્તિ સમ્બુદ્ધં, કો દિસ્વા નપ્પસીદતિ.

    Parivārenti sambuddhaṃ, ko disvā nappasīdati.

    ‘‘ઞાણે ઉપનિધા યસ્સ, ન વિજ્જતિ સદેવકે;

    ‘‘Ñāṇe upanidhā yassa, na vijjati sadevake;

    અનન્તઞાણં સમ્બુદ્ધં, કો દિસ્વા નપ્પસીદતિ.

    Anantañāṇaṃ sambuddhaṃ, ko disvā nappasīdati.

    ‘‘ધમ્મકાયઞ્ચ દીપેન્તં, કેવલં રતનાકરં;

    ‘‘Dhammakāyañca dīpentaṃ, kevalaṃ ratanākaraṃ;

    વિકપ્પેતું ન સક્કોન્તિ, કો દિસ્વા નપ્પસીદતિ.

    Vikappetuṃ na sakkonti, ko disvā nappasīdati.

    ‘‘ઇમાહિ તીહિ ગાથાહિ, નારદોવ્હયવચ્છલો;

    ‘‘Imāhi tīhi gāthāhi, nāradovhayavacchalo;

    પદુમુત્તરં થવિત્વાન, સમ્બુદ્ધં અપરાજિતં.

    Padumuttaraṃ thavitvāna, sambuddhaṃ aparājitaṃ.

    ‘‘તેન ચિત્તપ્પસાદેન, બુદ્ધસન્થવનેન ચ;

    ‘‘Tena cittappasādena, buddhasanthavanena ca;

    કપ્પાનં સતસહસ્સં, દુગ્ગતિં નુપપજ્જહં.

    Kappānaṃ satasahassaṃ, duggatiṃ nupapajjahaṃ.

    ‘‘ઇતો તિંસકપ્પસતે, સુમિત્તો નામ ખત્તિયો;

    ‘‘Ito tiṃsakappasate, sumitto nāma khattiyo;

    સત્તરતનસમ્પન્નો, ચક્કવત્તી મહબ્બલો.

    Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.

    ‘‘કિલેસા ઝાપિતા મય્હં…પે॰… કતં બુદ્ધસ્સ સાસન’’ન્તિ.

    ‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    અરહત્તં પન પત્વા સત્થુ અવિતથદેસનતં ધમ્મસ્સ ચ નિય્યાનિકતં નિસ્સાય સઞ્જાતપીતિસોમનસ્સો પીતિવેગપ્પવિસ્સટ્ઠં ઉદાનં ઉદાનેન્તો –

    Arahattaṃ pana patvā satthu avitathadesanataṃ dhammassa ca niyyānikataṃ nissāya sañjātapītisomanasso pītivegappavissaṭṭhaṃ udānaṃ udānento –

    ૮૬.

    86.

    ‘‘ઇતો બહિદ્ધા પુથુઅઞ્ઞવાદિનં, મગ્ગો ન નિબ્બાનગમો યથા અયં;

    ‘‘Ito bahiddhā puthuaññavādinaṃ, maggo na nibbānagamo yathā ayaṃ;

    ઇતિસ્સુ સઙ્ઘં ભગવાનુસાસતિ, સત્થા સયં પાણિતલેવ દસ્સય’’ન્તિ. –

    Itissu saṅghaṃ bhagavānusāsati, satthā sayaṃ pāṇitaleva dassaya’’nti. –

    ગાથં અભાસિ.

    Gāthaṃ abhāsi.

    તત્થ ઇતો બહિદ્ધાતિ ઇમસ્મા બુદ્ધસાસના બાહિરકે સમયે, તેનાહ ‘‘પુથુઅઞ્ઞવાદિન’’ન્તિ, નાનાતિત્થિયાનન્તિ અત્થો. મગ્ગો ન નિબ્બાનગમો યથા અયન્તિ યથા અયં અરિયો અટ્ઠઙ્ગિકો મગ્ગો એકંસેન નિબ્બાનં ગચ્છતીતિ નિબ્બાનગમો, નિબ્બાનગામી, એવં નિબ્બાનગમો મગ્ગો તિત્થિયસમયે નત્થિ અસમ્માસમ્બુદ્ધપ્પવેદિતત્તા અઞ્ઞતિત્થિયવાદસ્સ. તેનાહ ભગવા –

    Tattha ito bahiddhāti imasmā buddhasāsanā bāhirake samaye, tenāha ‘‘puthuaññavādina’’nti, nānātitthiyānanti attho. Maggo na nibbānagamo yathā ayanti yathā ayaṃ ariyo aṭṭhaṅgiko maggo ekaṃsena nibbānaṃ gacchatīti nibbānagamo, nibbānagāmī, evaṃ nibbānagamo maggo titthiyasamaye natthi asammāsambuddhappaveditattā aññatitthiyavādassa. Tenāha bhagavā –

    ‘‘ઇધેવ , ભિક્ખવે, સમણો, ઇધ દુતિયો સમણો, ઇધ તતિયો સમણો, ઇધ ચતુત્થો સમણો, સુઞ્ઞા પરપ્પવાદા સમણેભિ અઞ્ઞેહી’’તિ (દી॰ નિ॰ ૨.૨૧૪; મ॰ નિ॰ ૧.૧૩૯; અ॰ નિ॰ ૪.૨૪૧).

    ‘‘Idheva , bhikkhave, samaṇo, idha dutiyo samaṇo, idha tatiyo samaṇo, idha catuttho samaṇo, suññā parappavādā samaṇebhi aññehī’’ti (dī. ni. 2.214; ma. ni. 1.139; a. ni. 4.241).

    ઇતીતિ એવં. અસ્સૂતિ નિપાતમત્તં. સઙ્ઘન્તિ ભિક્ખુસઙ્ઘં, ઉક્કટ્ઠનિદ્દેસોયં યથા ‘‘સત્થા દેવમનુસ્સાન’’ન્તિ. સઙ્ઘન્તિ વા સમૂહં, વેનેય્યજનન્તિ અધિપ્પાયો. ભગવાતિ ભાગ્યવન્તતાદીહિ કારણેહિ ભગવા, અયમેત્થ સઙ્ખેપો. વિત્થારો પન પરમત્થદીપનિયં ઇતિવુત્તકવણ્ણનાયં વુત્તનયેન વેદિતબ્બો. સત્થાતિ દિટ્ઠધમ્મિકસમ્પરાયિકપરમત્થેહિ યથારહં અનુસાસતીતિ સત્થા. સયન્તિ સયમેવ. અયઞ્હેત્થ અત્થો – ‘‘સીલાદિક્ખન્ધત્તયસઙ્ગહો સમ્માદિટ્ઠિઆદીનં અટ્ઠન્નં અઙ્ગાનં વસેન અટ્ઠઙ્ગિકો નિબ્બાનગામી અરિયમગ્ગો યથા મમ સાસને અત્થિ, એવં બાહિરકસમયે મગ્ગો નામ નત્થી’’તિ સીહનાદં નદન્તો અમ્હાકં સત્થા ભગવા સયમેવ સયમ્ભૂઞાણેન ઞાતં, સયમેવ વા મહાકરુણાસઞ્ચોદિતો હુત્વા અત્તનો દેસનાવિલાસસમ્પત્તિયા હત્થતલે આમલકં વિય દસ્સેન્તો ભિક્ખુસઙ્ઘં વેનેય્યજનતં અનુસાસતિ ઓવદતીતિ.

    Itīti evaṃ. Assūti nipātamattaṃ. Saṅghanti bhikkhusaṅghaṃ, ukkaṭṭhaniddesoyaṃ yathā ‘‘satthā devamanussāna’’nti. Saṅghanti vā samūhaṃ, veneyyajananti adhippāyo. Bhagavāti bhāgyavantatādīhi kāraṇehi bhagavā, ayamettha saṅkhepo. Vitthāro pana paramatthadīpaniyaṃ itivuttakavaṇṇanāyaṃ vuttanayena veditabbo. Satthāti diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ anusāsatīti satthā. Sayanti sayameva. Ayañhettha attho – ‘‘sīlādikkhandhattayasaṅgaho sammādiṭṭhiādīnaṃ aṭṭhannaṃ aṅgānaṃ vasena aṭṭhaṅgiko nibbānagāmī ariyamaggo yathā mama sāsane atthi, evaṃ bāhirakasamaye maggo nāma natthī’’ti sīhanādaṃ nadanto amhākaṃ satthā bhagavā sayameva sayambhūñāṇena ñātaṃ, sayameva vā mahākaruṇāsañcodito hutvā attano desanāvilāsasampattiyā hatthatale āmalakaṃ viya dassento bhikkhusaṅghaṃ veneyyajanataṃ anusāsati ovadatīti.

    નાગિતત્થેરગાથાવણ્ણના નિટ્ઠિતા.

    Nāgitattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    તિપિટક (મૂલ) • Tipiṭaka (Mūla) / સુત્તપિટક • Suttapiṭaka / ખુદ્દકનિકાય • Khuddakanikāya / થેરગાથાપાળિ • Theragāthāpāḷi / ૬. નાગિતત્થેરગાથા • 6. Nāgitattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact