Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၆. နာဂိတတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
6. Nāgitattheragāthāvaṇṇanā
ဣတော ဗဟိဒ္ဓာ ပုထုအညဝာဒိနန္တိ အာယသ္မတော နာဂိတတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယံ ကိရ ပဒုမုတ္တရသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ နာရဒော နာမ ဗ္ရာဟ္မဏော ဟုတ္ဝာ ဧကဒိဝသံ မာဠကေ နိသိန္နော ဘဂဝန္တံ ဘိက္ခုသင္ဃေန ပုရက္ခတံ ဂစ္ဆန္တံ ဒိသ္ဝာ ပသန္နမာနသော တီဟိ ဂာထာဟိ အဘိတ္ထဝိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ အပရာပရံ ပုညာနိ ကတ္ဝာ ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ကပိလဝတ္ထုနဂရေ သက္ယရာဇကုလေ နိဗ္ဗတ္တိ, နာဂိတောတိသ္သ နာမံ အဟောသိ။ သော ဘဂဝတိ ကပိလဝတ္ထုသ္မိံ ဝိဟရန္တေ မဓုပိဏ္ဍိကသုတ္တံ (မ. နိ. ၁.၁၉၉ အာဒယော) သုတ္ဝာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓော ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဝိပသ္သနံ ဝဍ္ဎေတ္ဝာ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၁.၁၄.၄၇-၅၄) –
Itobahiddhā puthuaññavādinanti āyasmato nāgitattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle nārado nāma brāhmaṇo hutvā ekadivasaṃ māḷake nisinno bhagavantaṃ bhikkhusaṅghena purakkhataṃ gacchantaṃ disvā pasannamānaso tīhi gāthāhi abhitthavi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthunagare sakyarājakule nibbatti, nāgitotissa nāmaṃ ahosi. So bhagavati kapilavatthusmiṃ viharante madhupiṇḍikasuttaṃ (ma. ni. 1.199 ādayo) sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.14.47-54) –
‘‘ဝိသာလမာဠေ အာသီနော၊ အဒ္ဒသံ လောကနာယကံ။
‘‘Visālamāḷe āsīno, addasaṃ lokanāyakaṃ;
ခီဏာသဝံ ဗလပ္ပတ္တံ၊ ဘိက္ခုသင္ဃပုရက္ခတံ။
Khīṇāsavaṃ balappattaṃ, bhikkhusaṅghapurakkhataṃ.
‘‘သတသဟသ္သာ တေဝိဇ္ဇာ၊ ဆဠဘိညာ မဟိဒ္ဓိကာ။
‘‘Satasahassā tevijjā, chaḷabhiññā mahiddhikā;
ပရိဝာရေန္တိ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ကော ဒိသ္ဝာ နပ္ပသီဒတိ။
Parivārenti sambuddhaṃ, ko disvā nappasīdati.
‘‘ဉာဏေ ဥပနိဓာ ယသ္သ၊ န ဝိဇ္ဇတိ သဒေဝကေ။
‘‘Ñāṇe upanidhā yassa, na vijjati sadevake;
အနန္တဉာဏံ သမ္ဗုဒ္ဓံ၊ ကော ဒိသ္ဝာ နပ္ပသီဒတိ။
Anantañāṇaṃ sambuddhaṃ, ko disvā nappasīdati.
‘‘ဓမ္မကာယဉ္စ ဒီပေန္တံ၊ ကေဝလံ ရတနာကရံ။
‘‘Dhammakāyañca dīpentaṃ, kevalaṃ ratanākaraṃ;
ဝိကပ္ပေတုံ န သက္ကောန္တိ၊ ကော ဒိသ္ဝာ နပ္ပသီဒတိ။
Vikappetuṃ na sakkonti, ko disvā nappasīdati.
‘‘ဣမာဟိ တီဟိ ဂာထာဟိ၊ နာရဒောဝ္ဟယဝစ္ဆလော။
‘‘Imāhi tīhi gāthāhi, nāradovhayavacchalo;
ပဒုမုတ္တရံ ထဝိတ္ဝာန၊ သမ္ဗုဒ္ဓံ အပရာဇိတံ။
Padumuttaraṃ thavitvāna, sambuddhaṃ aparājitaṃ.
‘‘တေန စိတ္တပ္ပသာဒေန၊ ဗုဒ္ဓသန္ထဝနေန စ။
‘‘Tena cittappasādena, buddhasanthavanena ca;
ကပ္ပာနံ သတသဟသ္သံ၊ ဒုဂ္ဂတိံ နုပပဇ္ဇဟံ။
Kappānaṃ satasahassaṃ, duggatiṃ nupapajjahaṃ.
‘‘ဣတော တိံသကပ္ပသတေ၊ သုမိတ္တော နာမ ခတ္တိယော။
‘‘Ito tiṃsakappasate, sumitto nāma khattiyo;
သတ္တရတနသမ္ပန္နော၊ စက္ကဝတ္တီ မဟဗ္ဗလော။
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
အရဟတ္တံ ပန ပတ္ဝာ သတ္ထု အဝိတထဒေသနတံ ဓမ္မသ္သ စ နိယ္ယာနိကတံ နိသ္သာယ သဉ္ဇာတပီတိသောမနသ္သော ပီတိဝေဂပ္ပဝိသ္သဋ္ဌံ ဥဒာနံ ဥဒာနေန္တော –
Arahattaṃ pana patvā satthu avitathadesanataṃ dhammassa ca niyyānikataṃ nissāya sañjātapītisomanasso pītivegappavissaṭṭhaṃ udānaṃ udānento –
၈၆.
86.
‘‘ဣတော ဗဟိဒ္ဓာ ပုထုအညဝာဒိနံ၊ မဂ္ဂော န နိဗ္ဗာနဂမော ယထာ အယံ။
‘‘Ito bahiddhā puthuaññavādinaṃ, maggo na nibbānagamo yathā ayaṃ;
ဣတိသ္သု သင္ဃံ ဘဂဝာနုသာသတိ၊ သတ္ထာ သယံ ပာဏိတလေဝ ဒသ္သယ’’န္တိ။ –
Itissu saṅghaṃ bhagavānusāsati, satthā sayaṃ pāṇitaleva dassaya’’nti. –
ဂာထံ အဘာသိ။
Gāthaṃ abhāsi.
တတ္ထ ဣတော ဗဟိဒ္ဓာတိ ဣမသ္မာ ဗုဒ္ဓသာသနာ ဗာဟိရကေ သမယေ, တေနာဟ ‘‘ပုထုအညဝာဒိန’’န္တိ, နာနာတိတ္ထိယာနန္တိ အတ္ထော။ မဂ္ဂော န နိဗ္ဗာနဂမော ယထာ အယန္တိ ယထာ အယံ အရိယော အဋ္ဌင္ဂိကော မဂ္ဂော ဧကံသေန နိဗ္ဗာနံ ဂစ္ဆတီတိ နိဗ္ဗာနဂမော, နိဗ္ဗာနဂာမီ, ဧဝံ နိဗ္ဗာနဂမော မဂ္ဂော တိတ္ထိယသမယေ နတ္ထိ အသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓပ္ပဝေဒိတတ္တာ အညတိတ္ထိယဝာဒသ္သ။ တေနာဟ ဘဂဝာ –
Tattha ito bahiddhāti imasmā buddhasāsanā bāhirake samaye, tenāha ‘‘puthuaññavādina’’nti, nānātitthiyānanti attho. Maggo na nibbānagamo yathā ayanti yathā ayaṃ ariyo aṭṭhaṅgiko maggo ekaṃsena nibbānaṃ gacchatīti nibbānagamo, nibbānagāmī, evaṃ nibbānagamo maggo titthiyasamaye natthi asammāsambuddhappaveditattā aññatitthiyavādassa. Tenāha bhagavā –
‘‘ဣဓေဝ , ဘိက္ခဝေ, သမဏော, ဣဓ ဒုတိယော သမဏော, ဣဓ တတိယော သမဏော, ဣဓ စတုတ္ထော သမဏော, သုညာ ပရပ္ပဝာဒာ သမဏေဘိ အညေဟီ’’တိ (ဒီ. နိ. ၂.၂၁၄; မ. နိ. ၁.၁၃၉; အ. နိ. ၄.၂၄၁)။
‘‘Idheva , bhikkhave, samaṇo, idha dutiyo samaṇo, idha tatiyo samaṇo, idha catuttho samaṇo, suññā parappavādā samaṇebhi aññehī’’ti (dī. ni. 2.214; ma. ni. 1.139; a. ni. 4.241).
ဣတီတိ ဧဝံ။ အသ္သူတိ နိပာတမတ္တံ။ သင္ဃန္တိ ဘိက္ခုသင္ဃံ, ဥက္ကဋ္ဌနိဒ္ဒေသောယံ ယထာ ‘‘သတ္ထာ ဒေဝမနုသ္သာန’’န္တိ။ သင္ဃန္တိ ဝာ သမူဟံ, ဝေနေယ္ယဇနန္တိ အဓိပ္ပာယော။ ဘဂဝာတိ ဘာဂ္ယဝန္တတာဒီဟိ ကာရဏေဟိ ဘဂဝာ, အယမေတ္ထ သင္ခေပော။ ဝိတ္ထာရော ပန ပရမတ္ထဒီပနိယံ ဣတိဝုတ္တကဝဏ္ဏနာယံ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗော။ သတ္ထာတိ ဒိဋ္ဌဓမ္မိကသမ္ပရာယိကပရမတ္ထေဟိ ယထာရဟံ အနုသာသတီတိ သတ္ထာ။ သယန္တိ သယမေဝ။ အယဉ္ဟေတ္ထ အတ္ထော – ‘‘သီလာဒိက္ခန္ဓတ္တယသင္ဂဟော သမ္မာဒိဋ္ဌိအာဒီနံ အဋ္ဌန္နံ အင္ဂာနံ ဝသေန အဋ္ဌင္ဂိကော နိဗ္ဗာနဂာမီ အရိယမဂ္ဂော ယထာ မမ သာသနေ အတ္ထိ, ဧဝံ ဗာဟိရကသမယေ မဂ္ဂော နာမ နတ္ထီ’’တိ သီဟနာဒံ နဒန္တော အမ္ဟာကံ သတ္ထာ ဘဂဝာ သယမေဝ သယမ္ဘူဉာဏေန ဉာတံ, သယမေဝ ဝာ မဟာကရုဏာသဉ္စောဒိတော ဟုတ္ဝာ အတ္တနော ဒေသနာဝိလာသသမ္ပတ္တိယာ ဟတ္ထတလေ အာမလကံ ဝိယ ဒသ္သေန္တော ဘိက္ခုသင္ဃံ ဝေနေယ္ယဇနတံ အနုသာသတိ ဩဝဒတီတိ။
Itīti evaṃ. Assūti nipātamattaṃ. Saṅghanti bhikkhusaṅghaṃ, ukkaṭṭhaniddesoyaṃ yathā ‘‘satthā devamanussāna’’nti. Saṅghanti vā samūhaṃ, veneyyajananti adhippāyo. Bhagavāti bhāgyavantatādīhi kāraṇehi bhagavā, ayamettha saṅkhepo. Vitthāro pana paramatthadīpaniyaṃ itivuttakavaṇṇanāyaṃ vuttanayena veditabbo. Satthāti diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ anusāsatīti satthā. Sayanti sayameva. Ayañhettha attho – ‘‘sīlādikkhandhattayasaṅgaho sammādiṭṭhiādīnaṃ aṭṭhannaṃ aṅgānaṃ vasena aṭṭhaṅgiko nibbānagāmī ariyamaggo yathā mama sāsane atthi, evaṃ bāhirakasamaye maggo nāma natthī’’ti sīhanādaṃ nadanto amhākaṃ satthā bhagavā sayameva sayambhūñāṇena ñātaṃ, sayameva vā mahākaruṇāsañcodito hutvā attano desanāvilāsasampattiyā hatthatale āmalakaṃ viya dassento bhikkhusaṅghaṃ veneyyajanataṃ anusāsati ovadatīti.
နာဂိတတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Nāgitattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၆. နာဂိတတ္ထေရဂာထာ • 6. Nāgitattheragāthā