Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൬. നാഗിതത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
6. Nāgitattheragāthāvaṇṇanā
ഇതോ ബഹിദ്ധാ പുഥുഅഞ്ഞവാദിനന്തി ആയസ്മതോ നാഗിതത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയം കിര പദുമുത്തരസ്സ ഭഗവതോ കാലേ നാരദോ നാമ ബ്രാഹ്മണോ ഹുത്വാ ഏകദിവസം മാളകേ നിസിന്നോ ഭഗവന്തം ഭിക്ഖുസങ്ഘേന പുരക്ഖതം ഗച്ഛന്തം ദിസ്വാ പസന്നമാനസോ തീഹി ഗാഥാഹി അഭിത്ഥവി. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ദേവലോകേ നിബ്ബത്തിത്വാ അപരാപരം പുഞ്ഞാനി കത്വാ ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ കപിലവത്ഥുനഗരേ സക്യരാജകുലേ നിബ്ബത്തി, നാഗിതോതിസ്സ നാമം അഹോസി. സോ ഭഗവതി കപിലവത്ഥുസ്മിം വിഹരന്തേ മധുപിണ്ഡികസുത്തം (മ॰ നി॰ ൧.൧൯൯ ആദയോ) സുത്വാ പടിലദ്ധസദ്ധോ പബ്ബജിത്വാ വിപസ്സനം വഡ്ഢേത്വാ അരഹത്തം പാപുണി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൧.൧൪.൪൭-൫൪) –
Itobahiddhā puthuaññavādinanti āyasmato nāgitattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle nārado nāma brāhmaṇo hutvā ekadivasaṃ māḷake nisinno bhagavantaṃ bhikkhusaṅghena purakkhataṃ gacchantaṃ disvā pasannamānaso tīhi gāthāhi abhitthavi. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthunagare sakyarājakule nibbatti, nāgitotissa nāmaṃ ahosi. So bhagavati kapilavatthusmiṃ viharante madhupiṇḍikasuttaṃ (ma. ni. 1.199 ādayo) sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.14.47-54) –
‘‘വിസാലമാളേ ആസീനോ, അദ്ദസം ലോകനായകം;
‘‘Visālamāḷe āsīno, addasaṃ lokanāyakaṃ;
ഖീണാസവം ബലപ്പത്തം, ഭിക്ഖുസങ്ഘപുരക്ഖതം.
Khīṇāsavaṃ balappattaṃ, bhikkhusaṅghapurakkhataṃ.
‘‘സതസഹസ്സാ തേവിജ്ജാ, ഛളഭിഞ്ഞാ മഹിദ്ധികാ;
‘‘Satasahassā tevijjā, chaḷabhiññā mahiddhikā;
പരിവാരേന്തി സമ്ബുദ്ധം, കോ ദിസ്വാ നപ്പസീദതി.
Parivārenti sambuddhaṃ, ko disvā nappasīdati.
‘‘ഞാണേ ഉപനിധാ യസ്സ, ന വിജ്ജതി സദേവകേ;
‘‘Ñāṇe upanidhā yassa, na vijjati sadevake;
അനന്തഞാണം സമ്ബുദ്ധം, കോ ദിസ്വാ നപ്പസീദതി.
Anantañāṇaṃ sambuddhaṃ, ko disvā nappasīdati.
‘‘ധമ്മകായഞ്ച ദീപേന്തം, കേവലം രതനാകരം;
‘‘Dhammakāyañca dīpentaṃ, kevalaṃ ratanākaraṃ;
വികപ്പേതും ന സക്കോന്തി, കോ ദിസ്വാ നപ്പസീദതി.
Vikappetuṃ na sakkonti, ko disvā nappasīdati.
‘‘ഇമാഹി തീഹി ഗാഥാഹി, നാരദോവ്ഹയവച്ഛലോ;
‘‘Imāhi tīhi gāthāhi, nāradovhayavacchalo;
പദുമുത്തരം ഥവിത്വാന, സമ്ബുദ്ധം അപരാജിതം.
Padumuttaraṃ thavitvāna, sambuddhaṃ aparājitaṃ.
‘‘തേന ചിത്തപ്പസാദേന, ബുദ്ധസന്ഥവനേന ച;
‘‘Tena cittappasādena, buddhasanthavanena ca;
കപ്പാനം സതസഹസ്സം, ദുഗ്ഗതിം നുപപജ്ജഹം.
Kappānaṃ satasahassaṃ, duggatiṃ nupapajjahaṃ.
‘‘ഇതോ തിംസകപ്പസതേ, സുമിത്തോ നാമ ഖത്തിയോ;
‘‘Ito tiṃsakappasate, sumitto nāma khattiyo;
സത്തരതനസമ്പന്നോ, ചക്കവത്തീ മഹബ്ബലോ.
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
അരഹത്തം പന പത്വാ സത്ഥു അവിതഥദേസനതം ധമ്മസ്സ ച നിയ്യാനികതം നിസ്സായ സഞ്ജാതപീതിസോമനസ്സോ പീതിവേഗപ്പവിസ്സട്ഠം ഉദാനം ഉദാനേന്തോ –
Arahattaṃ pana patvā satthu avitathadesanataṃ dhammassa ca niyyānikataṃ nissāya sañjātapītisomanasso pītivegappavissaṭṭhaṃ udānaṃ udānento –
൮൬.
86.
‘‘ഇതോ ബഹിദ്ധാ പുഥുഅഞ്ഞവാദിനം, മഗ്ഗോ ന നിബ്ബാനഗമോ യഥാ അയം;
‘‘Ito bahiddhā puthuaññavādinaṃ, maggo na nibbānagamo yathā ayaṃ;
ഇതിസ്സു സങ്ഘം ഭഗവാനുസാസതി, സത്ഥാ സയം പാണിതലേവ ദസ്സയ’’ന്തി. –
Itissu saṅghaṃ bhagavānusāsati, satthā sayaṃ pāṇitaleva dassaya’’nti. –
ഗാഥം അഭാസി.
Gāthaṃ abhāsi.
തത്ഥ ഇതോ ബഹിദ്ധാതി ഇമസ്മാ ബുദ്ധസാസനാ ബാഹിരകേ സമയേ, തേനാഹ ‘‘പുഥുഅഞ്ഞവാദിന’’ന്തി, നാനാതിത്ഥിയാനന്തി അത്ഥോ. മഗ്ഗോ ന നിബ്ബാനഗമോ യഥാ അയന്തി യഥാ അയം അരിയോ അട്ഠങ്ഗികോ മഗ്ഗോ ഏകംസേന നിബ്ബാനം ഗച്ഛതീതി നിബ്ബാനഗമോ, നിബ്ബാനഗാമീ, ഏവം നിബ്ബാനഗമോ മഗ്ഗോ തിത്ഥിയസമയേ നത്ഥി അസമ്മാസമ്ബുദ്ധപ്പവേദിതത്താ അഞ്ഞതിത്ഥിയവാദസ്സ. തേനാഹ ഭഗവാ –
Tattha ito bahiddhāti imasmā buddhasāsanā bāhirake samaye, tenāha ‘‘puthuaññavādina’’nti, nānātitthiyānanti attho. Maggo na nibbānagamo yathā ayanti yathā ayaṃ ariyo aṭṭhaṅgiko maggo ekaṃsena nibbānaṃ gacchatīti nibbānagamo, nibbānagāmī, evaṃ nibbānagamo maggo titthiyasamaye natthi asammāsambuddhappaveditattā aññatitthiyavādassa. Tenāha bhagavā –
‘‘ഇധേവ , ഭിക്ഖവേ, സമണോ, ഇധ ദുതിയോ സമണോ, ഇധ തതിയോ സമണോ, ഇധ ചതുത്ഥോ സമണോ, സുഞ്ഞാ പരപ്പവാദാ സമണേഭി അഞ്ഞേഹീ’’തി (ദീ॰ നി॰ ൨.൨൧൪; മ॰ നി॰ ൧.൧൩൯; അ॰ നി॰ ൪.൨൪൧).
‘‘Idheva , bhikkhave, samaṇo, idha dutiyo samaṇo, idha tatiyo samaṇo, idha catuttho samaṇo, suññā parappavādā samaṇebhi aññehī’’ti (dī. ni. 2.214; ma. ni. 1.139; a. ni. 4.241).
ഇതീതി ഏവം. അസ്സൂതി നിപാതമത്തം. സങ്ഘന്തി ഭിക്ഖുസങ്ഘം, ഉക്കട്ഠനിദ്ദേസോയം യഥാ ‘‘സത്ഥാ ദേവമനുസ്സാന’’ന്തി. സങ്ഘന്തി വാ സമൂഹം, വേനേയ്യജനന്തി അധിപ്പായോ. ഭഗവാതി ഭാഗ്യവന്തതാദീഹി കാരണേഹി ഭഗവാ, അയമേത്ഥ സങ്ഖേപോ. വിത്ഥാരോ പന പരമത്ഥദീപനിയം ഇതിവുത്തകവണ്ണനായം വുത്തനയേന വേദിതബ്ബോ. സത്ഥാതി ദിട്ഠധമ്മികസമ്പരായികപരമത്ഥേഹി യഥാരഹം അനുസാസതീതി സത്ഥാ. സയന്തി സയമേവ. അയഞ്ഹേത്ഥ അത്ഥോ – ‘‘സീലാദിക്ഖന്ധത്തയസങ്ഗഹോ സമ്മാദിട്ഠിആദീനം അട്ഠന്നം അങ്ഗാനം വസേന അട്ഠങ്ഗികോ നിബ്ബാനഗാമീ അരിയമഗ്ഗോ യഥാ മമ സാസനേ അത്ഥി, ഏവം ബാഹിരകസമയേ മഗ്ഗോ നാമ നത്ഥീ’’തി സീഹനാദം നദന്തോ അമ്ഹാകം സത്ഥാ ഭഗവാ സയമേവ സയമ്ഭൂഞാണേന ഞാതം, സയമേവ വാ മഹാകരുണാസഞ്ചോദിതോ ഹുത്വാ അത്തനോ ദേസനാവിലാസസമ്പത്തിയാ ഹത്ഥതലേ ആമലകം വിയ ദസ്സേന്തോ ഭിക്ഖുസങ്ഘം വേനേയ്യജനതം അനുസാസതി ഓവദതീതി.
Itīti evaṃ. Assūti nipātamattaṃ. Saṅghanti bhikkhusaṅghaṃ, ukkaṭṭhaniddesoyaṃ yathā ‘‘satthā devamanussāna’’nti. Saṅghanti vā samūhaṃ, veneyyajananti adhippāyo. Bhagavāti bhāgyavantatādīhi kāraṇehi bhagavā, ayamettha saṅkhepo. Vitthāro pana paramatthadīpaniyaṃ itivuttakavaṇṇanāyaṃ vuttanayena veditabbo. Satthāti diṭṭhadhammikasamparāyikaparamatthehi yathārahaṃ anusāsatīti satthā. Sayanti sayameva. Ayañhettha attho – ‘‘sīlādikkhandhattayasaṅgaho sammādiṭṭhiādīnaṃ aṭṭhannaṃ aṅgānaṃ vasena aṭṭhaṅgiko nibbānagāmī ariyamaggo yathā mama sāsane atthi, evaṃ bāhirakasamaye maggo nāma natthī’’ti sīhanādaṃ nadanto amhākaṃ satthā bhagavā sayameva sayambhūñāṇena ñātaṃ, sayameva vā mahākaruṇāsañcodito hutvā attano desanāvilāsasampattiyā hatthatale āmalakaṃ viya dassento bhikkhusaṅghaṃ veneyyajanataṃ anusāsati ovadatīti.
നാഗിതത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Nāgitattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൬. നാഗിതത്ഥേരഗാഥാ • 6. Nāgitattheragāthā