| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ජාතක-අට්‌ඨකථා • Jātaka-aṭṭhakathā |
[165] 5. නකුලජාතකවණ්‌ණනා
[165] 5. Nakulajātakavaṇṇanā
සද්‌ධිං කත්‌වා අමිත්‌තෙනාති ඉදං සත්‌ථා ජෙතවනෙ විහරන්‌තො සෙණිභණ්‌ඩනං ආරබ්‌භ කථෙසි. වත්‌ථු හෙට්‌ඨා උරගජාතකෙ (ජා. 1.2.7-8) කථිතසදිසමෙව. ඉධාපි සත්‌ථා ‘‘න, භික්‌ඛවෙ, ඉමෙ ද්‌වෙ මහාමත්‌තා ඉදානෙව මයා සමග්‌ගා කතා, පුබ්‌බෙපාහං ඉමෙ සමග්‌ගෙ අකාසිංයෙවා’’ති වත්‌වා අතීතං ආහරි.
Saddhiṃ katvā amittenāti idaṃ satthā jetavane viharanto seṇibhaṇḍanaṃ ārabbha kathesi. Vatthu heṭṭhā uragajātake (jā. 1.2.7-8) kathitasadisameva. Idhāpi satthā ‘‘na, bhikkhave, ime dve mahāmattā idāneva mayā samaggā katā, pubbepāhaṃ ime samagge akāsiṃyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
අතීතෙ බාරාණසියං බ්‍රහ්‌මදත්‌තෙ රජ්‌ජං කාරෙන්‌තෙ බොධිසත්‌තො එකස්‌මිං ගාමකෙ බ්‍රාහ්‌මණකුලෙ නිබ්‌බත්‌තිත්‌වා වයප්‌පත්‌තො තක්‌කසිලායං සබ්‌බසිප්‌පානි උග්‌ගහෙත්‌වා ඝරාවාසං පහාය ඉසිපබ්‌බජ්‌ජං පබ්‌බජිත්‌වා අභිඤ්‌ඤා ච සමාපත්‌තියො ච නිබ්‌බත්‌තෙත්‌වා උඤ්‌ඡාචරියාය වනමූලඵලාහාරො හිමවන්‌තපදෙසෙ වාසං කප්‌පෙසි. තස්‌ස චඞ්‌කමනකොටියං එකස්‌මිං වම්‌මිකෙ නකුලො, තස්‌සෙව සන්‌තිකෙ එකස්‌මිං රුක්‌ඛබිලෙ සප්‌පො ච වාසං කප්‌පෙසි. තෙ උභොපි අහිනකුලා නිච්‌චකාලං කලහං කරොන්‌ති. බොධිසත්‌තො තෙසං කලහෙ ආදීනවඤ්‌ච මෙත්‌තාභාවනාය ච ආනිසංසං කථෙත්‌වා ‘‘කලහං නාම අකත්‌වා සමග්‌ගවාසං වසිතුං වට්‌ටතී’’ති ඔවදිත්‌වා උභොපි තෙ සමග්‌ගෙ අකාසි. අථ සප්‌පස්‌ස බහිනික්‌ඛන්‌තකාලෙ නකුලො චඞ්‌කමනකොටියං වම්‌මිකස්‌ස බිලද්‌වාරෙ සීසං නීහරිත්‌වා මුඛං විවරිත්‌වා නිපන්‌නො අස්‌සසන්‌තො පස්‌සසන්‌තො නිද්‌දං උපගඤ්‌ඡි. බොධිසත්‌තො තං තථා නිද්‌දායමානං දිස්‌වා ‘‘කිං නු ඛො තෙ නිස්‌සාය භයං උප්‌පන්‌න’’න්‌ති පුච්‌ඡන්‌තො පඨමං ගාථමාහ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto ekasmiṃ gāmake brāhmaṇakule nibbattitvā vayappatto takkasilāyaṃ sabbasippāni uggahetvā gharāvāsaṃ pahāya isipabbajjaṃ pabbajitvā abhiññā ca samāpattiyo ca nibbattetvā uñchācariyāya vanamūlaphalāhāro himavantapadese vāsaṃ kappesi. Tassa caṅkamanakoṭiyaṃ ekasmiṃ vammike nakulo, tasseva santike ekasmiṃ rukkhabile sappo ca vāsaṃ kappesi. Te ubhopi ahinakulā niccakālaṃ kalahaṃ karonti. Bodhisatto tesaṃ kalahe ādīnavañca mettābhāvanāya ca ānisaṃsaṃ kathetvā ‘‘kalahaṃ nāma akatvā samaggavāsaṃ vasituṃ vaṭṭatī’’ti ovaditvā ubhopi te samagge akāsi. Atha sappassa bahinikkhantakāle nakulo caṅkamanakoṭiyaṃ vammikassa biladvāre sīsaṃ nīharitvā mukhaṃ vivaritvā nipanno assasanto passasanto niddaṃ upagañchi. Bodhisatto taṃ tathā niddāyamānaṃ disvā ‘‘kiṃ nu kho te nissāya bhayaṃ uppanna’’nti pucchanto paṭhamaṃ gāthamāha –
29.
29.
‘‘සන්‌ධිං කත්‌වා අමිත්‌තෙන, අණ්‌ඩජෙන ජලාබුජ;
‘‘Sandhiṃ katvā amittena, aṇḍajena jalābuja;
විවරිය දාඨං සෙසි, කුතො තෙ භයමාගත’’න්‌ති.
Vivariya dāṭhaṃ sesi, kuto te bhayamāgata’’nti.
තත්‌ථ සන්‌ධිං කත්‌වාති මිත්‌තභාවං කරිත්‌වා. අණ්‌ඩජෙනාති අණ්‌ඩකොසෙ නිබ්‌බත්‌තෙන නාගෙන. ජලාබුජාති නකුලං ආලපති. සො හි ජලාබුම්‌හි ජාතත්‌තා ‘‘ජලාබුජො’’ති වුච්‌චති. විවරියාති විවරිත්‌වා.
Tattha sandhiṃ katvāti mittabhāvaṃ karitvā. Aṇḍajenāti aṇḍakose nibbattena nāgena. Jalābujāti nakulaṃ ālapati. So hi jalābumhi jātattā ‘‘jalābujo’’ti vuccati. Vivariyāti vivaritvā.
එවං බොධිසත්‌තෙන වුත්‌තො නකුලො ‘‘අය්‍ය, පච්‌චාමිත්‌තො නාම න අවජානිතබ්‌බො ආසඞ්‌කිතබ්‌බොයෙවා’’ති වත්‌වා දුතියං ගාථමාහ –
Evaṃ bodhisattena vutto nakulo ‘‘ayya, paccāmitto nāma na avajānitabbo āsaṅkitabboyevā’’ti vatvā dutiyaṃ gāthamāha –
30.
30.
‘‘සඞ්‌කෙථෙව අමිත්‌තස්‌මිං, මිත්‌තස්‌මිම්‌පි න විස්‌සසෙ;
‘‘Saṅketheva amittasmiṃ, mittasmimpi na vissase;
අභයා භයමුප්‌පන්‌නං, අපි මූලානි කන්‌තතී’’ති.
Abhayā bhayamuppannaṃ, api mūlāni kantatī’’ti.
තත්‌ථ අභයා භයමුප්‌පන්‌නන්‌ති න ඉතො තෙ භයමුප්‌පන්‌නන්‌ති අභයො, කො සො? මිත්‌තො. යඤ්‌හි මිත්‌තස්‌මිම්‌පි විස්‌සාසෙ සති තතො භයං උප්‌පජ්‌ජති, තං මූලානිපි කන්‌තති, මිත්‌තස්‌ස සබ්‌බරන්‌ධානං විදිතත්‌තා මූලඝච්‌චාය සංවත්‌තතීති අත්‌ථො.
Tattha abhayā bhayamuppannanti na ito te bhayamuppannanti abhayo, ko so? Mitto. Yañhi mittasmimpi vissāse sati tato bhayaṃ uppajjati, taṃ mūlānipi kantati, mittassa sabbarandhānaṃ viditattā mūlaghaccāya saṃvattatīti attho.
අථ නං බොධිසත්‌තො ‘‘මා භායි, යථා සප්‌පො තයි න දුබ්‌භති, එවමහං කරිස්‌සාමි, ත්‌වං ඉතො පට්‌ඨාය තස්‌මිං ආසඞ්‌කං මා කරී’’ති ඔවදිත්‌වා චත්‌තාරො බ්‍රහ්‌මවිහාරෙ භාවෙත්‌වා බ්‍රහ්‌මලොකපරායණො අහොසි. තෙපි යථාකම්‌මං ගතා.
Atha naṃ bodhisatto ‘‘mā bhāyi, yathā sappo tayi na dubbhati, evamahaṃ karissāmi, tvaṃ ito paṭṭhāya tasmiṃ āsaṅkaṃ mā karī’’ti ovaditvā cattāro brahmavihāre bhāvetvā brahmalokaparāyaṇo ahosi. Tepi yathākammaṃ gatā.
සත්‌ථා ඉමං ධම්‌මදෙසනං ආහරිත්‌වා ජාතකං සමොධානෙසි – ‘‘තදා සප්‌පො ච නකුලො ච ඉමෙ ද්‌වෙ මහාමත්‌තා අහෙසුං, තාපසො පන අහමෙව අහොසි’’න්‌ති.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā sappo ca nakulo ca ime dve mahāmattā ahesuṃ, tāpaso pana ahameva ahosi’’nti.
නකුලජාතකවණ්‌ණනා පඤ්‌චමා.
Nakulajātakavaṇṇanā pañcamā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්‌දකනිකාය • Khuddakanikāya / ජාතකපාළි • Jātakapāḷi / 165. නකුලජාතකං • 165. Nakulajātakaṃ
