| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / សំយុត្តនិកាយ (ដីកា) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
។ នមោ តស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស។
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
សំយុត្តនិកាយេ
Saṃyuttanikāye
ខន្ធវគ្គដីកា
Khandhavaggaṭīkā
១. ខន្ធសំយុត្តំ
1. Khandhasaṃyuttaṃ
១. នកុលបិតុវគ្គោ
1. Nakulapituvaggo
១. នកុលបិតុសុត្តវណ្ណនា
1. Nakulapitusuttavaṇṇanā
១. ភគ្គា នាម ជានបទិនោ រាជកុមារា។ តេសំ និវាសោ ឯកោបិ ជនបទោ រុឡ្ហីវសេន ‘‘ភគ្គា’’ត្វេវ វុច្ចតីតិ កត្វា វុត្តំ ‘‘ឯវំនាមកេ ជនបទេ’’តិ, ឯវំ ពហុវចនវសេន លទ្ធនាមេ’’តិ អត្ថោ។ តស្មិំ វនសណ្ឌេតិ យោ បន វនសណ្ឌោ បុព្ពេ មិគានំ អភយត្ថាយ ទិន្នោ, តស្មិំ វនសណ្ឌេ។ យស្មា សោ គហបតិ តស្មិំ នគរេ ‘‘នកុលបិតា’’តិ បុត្តស្ស វសេន បញ្ញាយិត្ថ, តស្មា វុត្តំ ‘‘នកុលបិតា’’តិ នកុលស្ស នាម ទារកស្ស បិតាតិ អត្ថោ។ ភរិយាបិស្ស ‘‘នកុលមាតា’’តិ បញ្ញាយិត្ថ។
1. Bhaggā nāma jānapadino rājakumārā. Tesaṃ nivāso ekopi janapado ruḷhīvasena ‘‘bhaggā’’tveva vuccatīti katvā vuttaṃ ‘‘evaṃnāmake janapade’’ti, evaṃ bahuvacanavasena laddhanāme’’ti attho. Tasmiṃ vanasaṇḍeti yo pana vanasaṇḍo pubbe migānaṃ abhayatthāya dinno, tasmiṃ vanasaṇḍe. Yasmā so gahapati tasmiṃ nagare ‘‘nakulapitā’’ti puttassa vasena paññāyittha, tasmā vuttaṃ ‘‘nakulapitā’’ti nakulassa nāma dārakassa pitāti attho. Bhariyāpissa ‘‘nakulamātā’’ti paññāyittha.
ជរាជិណ្ណោតិ ជរាវសេន ជិណ្ណោ, ន ព្យាធិអាទីនំ វសេន ជិណ្ណោ។ វយោវុឌ្ឍោតិ ជិណ្ណត្តា ឯវ វយោវុឌ្ឍិប្បត្តិយា វុឌ្ឍោ, ន សីលាទិវុឌ្ឍិយា។ ជាតិយា មហន្តតាយ ចិររត្តតាយ ជាតិមហល្លកោ។ តិយទ្ធគតោតិ បឋមោ មជ្ឈិមោ បច្ឆិមោតិ តយោ អទ្ធេ គតោ។ តត្ថ បឋមំ ទុតិយញ្ច អតិក្កន្តត្តា បច្ឆិមំ ឧបគតត្តា វយោអនុប្បត្តោ។ អាតុរកាយោតិ ទុក្ខវេទនាបវិសតាយ អនស្សាទកាយោ។ គេលញ្ញំ បន ទុក្ខគតិកន្តិ ‘‘គិលានកាយោ’’តិ វុត្តំ។ តថា ហិ សច្ចវិភង្គេ (វិភ. ១៩០ អាទយោ) ទុក្ខសច្ចនិទ្ទេសេ ទុក្ខគ្គហណេនេវ គហិតត្តា ព្យាធិ ន និទ្ទិដ្ឋោ។ និច្ចបគ្ឃរណដ្ឋេនាតិ សព្ពទា អសុចិបគ្ឃរណភាវេន។ សោ បនស្ស អាតុរភាវេនាតិ អាហ – ‘‘អាតុរំយេវ នាមា’’តិ។ វិសេសេនាតិ អធិកភាវេន។ អាតុរតីតិ អាតុរោ។ សង្គាមប្បត្តោ សន្តត្តកាយោ។ ជរាយ អាតុរតា ជរាតុរតា។ កុសលបក្ខវឌ្ឍនេន មនោ ភាវេន្តីតិ មនោភាវនីយា។ មនសា វា ភាវនីយា សម្ភាវនីយាតិ មនោភាវនីយា។ អនុសាសតូតិ អនុ អនុ សាសតូតិ អយមេត្ថ អត្ថោតិ អាហ – ‘‘បុនប្បុនំ សាសតូ’’តិ។ អបរាបរំ បវត្តិតំ ហិតវចនំ។ អនោតិណ្ណេ វត្ថុស្មិំ យោ ឯវំ ករោតិ, តស្ស អយំ គុណោ ទោសោតិ វចនំ។ តន្តិវសេនាតិ តន្តិសន្និស្សយេន អយំ អនុសាសនី នាម។ បវេណីតិ តន្តិយា ឯវ វេវចនំ។
Jarājiṇṇoti jarāvasena jiṇṇo, na byādhiādīnaṃ vasena jiṇṇo. Vayovuḍḍhoti jiṇṇattā eva vayovuḍḍhippattiyā vuḍḍho, na sīlādivuḍḍhiyā. Jātiyā mahantatāya cirarattatāya jātimahallako. Tiyaddhagatoti paṭhamo majjhimo pacchimoti tayo addhe gato. Tattha paṭhamaṃ dutiyañca atikkantattā pacchimaṃ upagatattā vayoanuppatto. Āturakāyoti dukkhavedanāpavisatāya anassādakāyo. Gelaññaṃ pana dukkhagatikanti ‘‘gilānakāyo’’ti vuttaṃ. Tathā hi saccavibhaṅge (vibha. 190 ādayo) dukkhasaccaniddese dukkhaggahaṇeneva gahitattā byādhi na niddiṭṭho. Niccapaggharaṇaṭṭhenāti sabbadā asucipaggharaṇabhāvena. So panassa āturabhāvenāti āha – ‘‘āturaṃyeva nāmā’’ti. Visesenāti adhikabhāvena. Āturatīti āturo. Saṅgāmappatto santattakāyo. Jarāya āturatā jarāturatā. Kusalapakkhavaḍḍhanena mano bhāventīti manobhāvanīyā. Manasā vā bhāvanīyā sambhāvanīyāti manobhāvanīyā. Anusāsatūti anu anu sāsatūti ayamettha atthoti āha – ‘‘punappunaṃ sāsatū’’ti. Aparāparaṃ pavattitaṃ hitavacanaṃ. Anotiṇṇe vatthusmiṃ yo evaṃ karoti, tassa ayaṃ guṇo dosoti vacanaṃ. Tantivasenāti tantisannissayena ayaṃ anusāsanī nāma. Paveṇīti tantiyā eva vevacanaṃ.
អណ្ឌំ វិយ ភូតោតិ អធិកោបមា កាយស្ស អណ្ឌកោសតោ អពលទុព្ពលភាវតោ។ តេនាហ ‘‘អណ្ឌំ ហី’’តិអាទិ។ ពាលោយេវ តាទិសត្តភាវសមង្គី មុហុត្តម្បិ អារោគ្យំ បដិជានន្តោ។
Aṇḍaṃ viya bhūtoti adhikopamā kāyassa aṇḍakosato abaladubbalabhāvato. Tenāha ‘‘aṇḍaṃ hī’’tiādi. Bāloyeva tādisattabhāvasamaṅgī muhuttampi ārogyaṃ paṭijānanto.
វិប្បសន្នានីតិ បកតិមាការំ អតិក្កមិត្វា វិសេសេន បសន្នានិ។ តេនាហ – ‘‘សុឧ បសន្នានី’’តិ។ បសន្នចិត្តសមុដ្ឋិតរូបសម្បទាហិ តាហិ តស្ស មុខវណ្ណស្ស បារិសុទ្ធីតិ អាហ – ‘‘បរិសុទ្ធោតិ និទ្ទោសោ’’តិ។ តេនេវាហ ‘‘និរុបក្កិលេសតាយា’’តិអាទិ។ ឯតេនេវស្សិន្ទ្រិយវិប្បសន្នតាការណម្បិ សំវណ្ណិតន្តិ ទដ្ឋព្ពំ។ ឯស មុខវណ្ណោ។ នយគ្គាហបញ្ញា កិរេសាតិ ឥទំ អនាវជ្ជនវសេនេវ វុត្តភាវំ សន្ធាយាហ។
Vippasannānīti pakatimākāraṃ atikkamitvā visesena pasannāni. Tenāha – ‘‘suu pasannānī’’ti. Pasannacittasamuṭṭhitarūpasampadāhi tāhi tassa mukhavaṇṇassa pārisuddhīti āha – ‘‘parisuddhoti niddoso’’ti. Tenevāha ‘‘nirupakkilesatāyā’’tiādi. Etenevassindriyavippasannatākāraṇampi saṃvaṇṇitanti daṭṭhabbaṃ. Esa mukhavaṇṇo. Nayaggāhapaññā kiresāti idaṃ anāvajjanavaseneva vuttabhāvaṃ sandhāyāha.
យំ នេវ បុត្តស្សាតិអាទិ ‘‘ឱវទតុ នោ, ភន្តេ, ភគវា យថា មយំ បរលោកេបិ អញ្ញមញ្ញំ សមាគច្ឆេយ្យាមា’’តិ វុត្តវចនំ សន្ធាយ វុត្តមេវ។ មធុរធម្មទេសនាយេវ សត្ថុ សម្មុខា បដិលទ្ធា, តស្ស អត្តនោ បេមគារវគហិតត្តា ‘‘អមតាភិសេកោ’’តិ វេទិតព្ពោ។
Yaṃ neva puttassātiādi ‘‘ovadatu no, bhante, bhagavā yathā mayaṃ paralokepi aññamaññaṃ samāgaccheyyāmā’’ti vuttavacanaṃ sandhāya vuttameva. Madhuradhammadesanāyeva satthu sammukhā paṭiladdhā, tassa attano pemagāravagahitattā ‘‘amatābhiseko’’ti veditabbo.
ឥទំ បទទ្វយំ។ អារកត្តា កិលេសេហិ មគ្គេន សមុច្ឆិន្នត្តា។ អនយេតិ អវឌ្ឍិយំ, អនត្ថេតិ អត្ថោ។ អនយេ វា អនុបាយេ។ ន ឥរិយនតោ អវត្តនតោ។ អយេតិ វឌ្ឍិយំ អត្ថេ ឧបាយេ ច។ អរណីយតោតិ បយិរុបាសិតព្ពតោ។ និរុត្តិនយេន បទសិទ្ធិ វេទិតព្ពា បុរិមេសុ អត្ថវិកប្បេសុ , បច្ឆិមេ បន សទ្ទសត្ថវសេនបិ។ យទិបិ អរិយសទ្ទោ ‘‘យេ ហិ វោ អរិយា បរិសុទ្ធកាយកម្មន្តា’’តិអាទីសុ (ម. និ. ១.៣៥) វិសុទ្ធាសយបយោគេសុ បុថុជ្ជនេសុបិ វដ្ដតិ, ឥធ បន អរិយមគ្គាធិគមេន សព្ពលោកុត្តរភាវេន ច អរិយភាវោ អធិប្បេតោតិ ទស្សេន្តោ អាហ – ‘‘ពុទ្ធា ចា’’តិអាទិ។ តត្ថ បច្ចេកពុទ្ធា តថាគតសាវកា ច សប្បុរិសាតិ ឥទំ ‘‘អរិយា សប្បុរិសា’’តិ ឥធ វុត្តបទានំ អត្ថំ អសង្ករតោ ទស្សេតុំ វុត្តំ។ យស្មា បន និប្បរិយាយតោ អរិយសប្បុរិសភាវា អភិន្នសភាវា, តស្មា ‘‘សព្ពេវ វា’’តិអាទិ វុត្តំ។
Idaṃ padadvayaṃ. Ārakattā kilesehi maggena samucchinnattā. Anayeti avaḍḍhiyaṃ, anattheti attho. Anaye vā anupāye. Na iriyanato avattanato. Ayeti vaḍḍhiyaṃ atthe upāye ca. Araṇīyatoti payirupāsitabbato. Niruttinayena padasiddhi veditabbā purimesu atthavikappesu , pacchime pana saddasatthavasenapi. Yadipi ariyasaddo ‘‘ye hi vo ariyā parisuddhakāyakammantā’’tiādīsu (ma. ni. 1.35) visuddhāsayapayogesu puthujjanesupi vaṭṭati, idha pana ariyamaggādhigamena sabbalokuttarabhāvena ca ariyabhāvo adhippetoti dassento āha – ‘‘buddhā cā’’tiādi. Tattha paccekabuddhā tathāgatasāvakā ca sappurisāti idaṃ ‘‘ariyā sappurisā’’ti idha vuttapadānaṃ atthaṃ asaṅkarato dassetuṃ vuttaṃ. Yasmā pana nippariyāyato ariyasappurisabhāvā abhinnasabhāvā, tasmā ‘‘sabbeva vā’’tiādi vuttaṃ.
ឯត្តាវតា ហិ ពុទ្ធសាវកោ វុត្តោ, តស្ស ហិ ឯកន្តេន កល្យាណមិត្តោ ឥច្ឆិតព្ពោ បរតោ ឃោសមន្តរេន បឋមមគ្គស្ស អនុប្បជ្ជនតោ។ វិសេសតោ ចស្ស ភគវាវ ‘‘កល្យាណមិត្តោ’’តិ អធិប្បេតោ។ វុត្តញ្ហេតំ ‘‘មមញ្ហិ, អានន្ទ, កល្យាណមិត្តំ អាគម្ម ជាតិធម្មា សត្តា ជាតិយា បរិមុច្ចន្តី’’តិអាទិ (សំ. និ. ១.១២៩; ៥.២)។ សោ ឯវ ច អវេច្ចបសាទាធិគមេន ទឡ្ហភត្តិ នាម។ វុត្តម្បិ ចេតំ ‘‘យំ មយា សាវកានំ សិក្ខាបទំ បញ្ញត្តំ, តំ មម សាវកា ជីវិតហេតុបិ នាតិក្កមន្តី’’តិ (ឧទា. ៤៥; ចូឡវ. ៣៨៥)។ កតញ្ញុតាទីហិ បច្ចេកពុទ្ធពុទ្ធាតិ ឯត្ថ កតំ ជានាតីតិ កតញ្ញូ។ កតំ វិទិតំ បាកដំ ករោតីតិ កតវេទី។ បច្ចេកពុទ្ធា ហិ អនេកេសុបិ កប្បសតសហស្សេសុ កតំ ឧបការំ ជានន្តិ, កតញ្ច បាកដំ ករោន្តិ សតិជននអាមិសបដិគ្គហណាទិនា។ តថា សំសារទុក្ខទុក្ខិតស្ស សក្កច្ចំ ករោន្តិ កិច្ចំ, យំ អត្តនា កាតុំ សក្កា។ សម្មាសម្ពុទ្ធោ បន កប្បានំ អសង្ខ្យេយ្យសហស្សេសុបិ កតំ ឧបការំ មគ្គផលានំ ឧបនិស្សយញ្ច ជានន្តិ, បាកដញ្ច ករោន្តិ។ សីហោ វិយ ច ឯវំ សព្ពត្ថ សក្កច្ចមេវ ធម្មទេសនំ ករោន្តេន ពុទ្ធកិច្ចំ ករោន្តិ។ យាយ បដិបត្តិយា អរិយា ទិដ្ឋា នាម ហោន្តិ, តស្សា អប្បដិបជ្ជនំ, តត្ថ ច អាទរាភាវោ អរិយានំ អទស្សនសីលតា, ន ច ទស្សនេ សាធុការិតាតិ វេទិតព្ពា។ ចក្ខុនា អទស្សាវីតិ ឯត្ថ ចក្ខុ នាម ន មំសចក្ខុ ឯវ, អថ ខោ ទិព្ពចក្ខុបីតិ អាហ ‘‘ទិព្ពចក្ខុនា វា’’តិ។ អរិយភាវោតិ យេហិ យោគតោ ‘‘អរិយា’’តិ វុច្ចន្តិ, តេ មគ្គផលធម្មា ទដ្ឋព្ពា។
Ettāvatā hi buddhasāvako vutto, tassa hi ekantena kalyāṇamitto icchitabbo parato ghosamantarena paṭhamamaggassa anuppajjanato. Visesato cassa bhagavāva ‘‘kalyāṇamitto’’ti adhippeto. Vuttañhetaṃ ‘‘mamañhi, ānanda, kalyāṇamittaṃ āgamma jātidhammā sattā jātiyā parimuccantī’’tiādi (saṃ. ni. 1.129; 5.2). So eva ca aveccapasādādhigamena daḷhabhatti nāma. Vuttampi cetaṃ ‘‘yaṃ mayā sāvakānaṃ sikkhāpadaṃ paññattaṃ, taṃ mama sāvakā jīvitahetupi nātikkamantī’’ti (udā. 45; cūḷava. 385). Kataññutādīhi paccekabuddhabuddhāti ettha kataṃ jānātīti kataññū. Kataṃ viditaṃ pākaṭaṃ karotīti katavedī. Paccekabuddhā hi anekesupi kappasatasahassesu kataṃ upakāraṃ jānanti, katañca pākaṭaṃ karonti satijananaāmisapaṭiggahaṇādinā. Tathā saṃsāradukkhadukkhitassa sakkaccaṃ karonti kiccaṃ, yaṃ attanā kātuṃ sakkā. Sammāsambuddho pana kappānaṃ asaṅkhyeyyasahassesupi kataṃ upakāraṃ maggaphalānaṃ upanissayañca jānanti, pākaṭañca karonti. Sīho viya ca evaṃ sabbattha sakkaccameva dhammadesanaṃ karontena buddhakiccaṃ karonti. Yāya paṭipattiyā ariyā diṭṭhā nāma honti, tassā appaṭipajjanaṃ, tattha ca ādarābhāvo ariyānaṃ adassanasīlatā, na ca dassane sādhukāritāti veditabbā. Cakkhunā adassāvīti ettha cakkhu nāma na maṃsacakkhu eva, atha kho dibbacakkhupīti āha ‘‘dibbacakkhunā vā’’ti. Ariyabhāvoti yehi yogato ‘‘ariyā’’ti vuccanti, te maggaphaladhammā daṭṭhabbā.
តត្រាតិ ញាណទស្សនស្សេវ ទស្សនភាវេ។ វត្ថូតិ អធិប្បេតត្ថញាបនការណំ។ ឯវំ វុត្តេបីតិ ឯវំ អញ្ញាបទេសេន អត្តុបនាយិកំ កត្វា វុត្តេបិ។ ធម្មន្តិ លោកុត្តរធម្មំ, ចតុសច្ចធម្មំ វា។ អរិយករធម្មា អនិច្ចានុបស្សនាទយោ, វិបស្សិយមានា វា អនិច្ចាទយោ, ចត្តារិ វា អរិយសច្ចានិ។
Tatrāti ñāṇadassanasseva dassanabhāve. Vatthūti adhippetatthañāpanakāraṇaṃ. Evaṃ vuttepīti evaṃ aññāpadesena attupanāyikaṃ katvā vuttepi. Dhammanti lokuttaradhammaṃ, catusaccadhammaṃ vā. Ariyakaradhammā aniccānupassanādayo, vipassiyamānā vā aniccādayo, cattāri vā ariyasaccāni.
អវិនីតោតិ ន វិនីតោ អធិសីលសិក្ខាទីនំ វសេន ន សិក្ខិតោ។ យេសំ សំវរវិនយាទីនំ អភាវេន អយំ ‘‘អវិនីតោ’’តិ វុច្ចតិ, តេ តាវ ទស្សេតុំ ‘‘ទុវិធោ វិនយោ នាមា’’តិអាទិមាហ។ តត្ថ សីលសំវរោតិ បាតិមោក្ខសំវរោ វេទិតព្ពោ, សោ ច អត្ថតោ កាយិកវាចសិកោ អវីតិក្កមោ។ សតិសំវរោតិ ឥន្ទ្រិយារក្ខា, សា ច តថាបវត្តា សតិយេវ។ ញាណសំវរោតិ ‘‘សោតានំ សំវរំ ព្រូមី’’តិ (សុ. និ. ១០៤១) វត្វា ‘‘បញ្ញាយេតេ បិធីយរេ’’តិ (សុ. និ. ១០៤១) វចនតោ សោតសង្ខាតានំ តណ្ហាទិដ្ឋិទុច្ចរិតអវិជ្ជាអវសិដ្ឋកិលេសានំ សំវរោ បិទហនំ សមុច្ឆេទញាណន្តិ វេទិតព្ពំ។ ខន្តិសំវរោតិ អធិវាសនា, សា ច តថាបវត្តា ខន្ធា, អទោសោ វា, ‘‘បញ្ញា’’តិ កេចិ វទន្តិ។ វីរិយសំវរោ កាមវិតក្កាទីនំ វិនោទនវសេន បវត្តំ វីរិយមេវ។ តេន តេន អង្គេន តស្ស តស្ស អង្គស្ស បហានំ តទង្គប្បហានំ។ វិក្ខម្ភនវសេន បហានំ វិក្ខម្ភនប្បហានំ។ សេសបទត្តយេបិ ឯសេវ នយោ។
Avinītoti na vinīto adhisīlasikkhādīnaṃ vasena na sikkhito. Yesaṃ saṃvaravinayādīnaṃ abhāvena ayaṃ ‘‘avinīto’’ti vuccati, te tāva dassetuṃ ‘‘duvidho vinayo nāmā’’tiādimāha. Tattha sīlasaṃvaroti pātimokkhasaṃvaro veditabbo, so ca atthato kāyikavācasiko avītikkamo. Satisaṃvaroti indriyārakkhā, sā ca tathāpavattā satiyeva. Ñāṇasaṃvaroti ‘‘sotānaṃ saṃvaraṃ brūmī’’ti (su. ni. 1041) vatvā ‘‘paññāyete pidhīyare’’ti (su. ni. 1041) vacanato sotasaṅkhātānaṃ taṇhādiṭṭhiduccaritaavijjāavasiṭṭhakilesānaṃ saṃvaro pidahanaṃ samucchedañāṇanti veditabbaṃ. Khantisaṃvaroti adhivāsanā, sā ca tathāpavattā khandhā, adoso vā, ‘‘paññā’’ti keci vadanti. Vīriyasaṃvaro kāmavitakkādīnaṃ vinodanavasena pavattaṃ vīriyameva. Tena tena aṅgena tassa tassa aṅgassa pahānaṃ tadaṅgappahānaṃ. Vikkhambhanavasena pahānaṃ vikkhambhanappahānaṃ. Sesapadattayepi eseva nayo.
ឥមិនា បាតិមោក្ខសំវរេនាតិអាទិ សីលសំវរាទីនំ វិវរណំ។ តត្ថ សមុបេតោតិ ឥតិ-សទ្ទោ អាទិអត្ថោ។ តេន ‘‘ឧបគតោ’’តិអាទិនា វិភង្គេ (វិភ. ៥១១) អាគតំ សំវរវិភង្គំ ទស្សេតិ។ កាយទុច្ចរិតាទីនន្តិ ទុស្សីល្យសង្ខាតានំ កាយវចីទុច្ចរិតាទីនំ មុដ្ឋសច្ចសង្ខាតស្ស បមាទស្ស, អភិជ្ឈាទីនំ វា អក្ខន្តិអញ្ញាណកោសជ្ជានញ្ច។ សំវរណតោតិ បិទហនតោ, វិនយនតោតិ កាយវាចាចិត្តានំ វិរូបបវត្តិយា វិនយនតោ, កាយទុច្ចរិតាទីនំ វា អបនយនតោ, កាយាទីនំ វា ជិម្ហបវត្តិំ វិច្ឆិន្ទិត្វា ឧជុកនយនតោតិ អត្ថោ។ បច្ចយសមវាយេ ឧប្បជ្ជនារហានំ កាយទុច្ចរិតាទីនំ តថា តថា អនុប្បាទនមេវ សំវរណំ វិនយនញ្ច វេទិតព្ពំ។
Iminā pātimokkhasaṃvarenātiādi sīlasaṃvarādīnaṃ vivaraṇaṃ. Tattha samupetoti iti-saddo ādiattho. Tena ‘‘upagato’’tiādinā vibhaṅge (vibha. 511) āgataṃ saṃvaravibhaṅgaṃ dasseti. Kāyaduccaritādīnanti dussīlyasaṅkhātānaṃ kāyavacīduccaritādīnaṃ muṭṭhasaccasaṅkhātassa pamādassa, abhijjhādīnaṃ vā akkhantiaññāṇakosajjānañca. Saṃvaraṇatoti pidahanato, vinayanatoti kāyavācācittānaṃ virūpapavattiyā vinayanato, kāyaduccaritādīnaṃ vā apanayanato, kāyādīnaṃ vā jimhapavattiṃ vicchinditvā ujukanayanatoti attho. Paccayasamavāye uppajjanārahānaṃ kāyaduccaritādīnaṃ tathā tathā anuppādanameva saṃvaraṇaṃ vinayanañca veditabbaṃ.
យំ បហានន្តិ សម្ពន្ធោ។ ‘‘នាមរូបបរិច្ឆេទាទីសុ វិបស្សនាញាណេសូ’’តិ កស្មា វុត្តំ? ននុ នាមរូបបរិច្ឆេទបច្ចយបរិគ្គហកង្ខាវិតរណានិ ន វិបស្សនាញាណានិ សម្មសនាការេន អប្បវត្តនតោ? សច្ចមេតំ, វិបស្សនាញាណស្ស បន អធិដ្ឋានភាវតោ ឯវំ វុត្តំ។ នាមរូបមត្តមិទំ, ‘‘នត្ថិ ឯត្ថ អត្តា វា អត្តនិយំ វា’’តិ ឯវំ បវត្តញាណំ នាមរូបវវត្ថានំ។ សតិ វិជ្ជមានេ ខន្ធបញ្ចកសង្ខាតេ កាយេ, សយំ វា សតី តស្មិំ កាយេ ទិដ្ឋិ សក្កាយទិដ្ឋិ, សា ច ‘‘រូបំ អត្តតោ សមនុបស្សតី’’តិ ឯវំ បវត្តា អត្តទិដ្ឋិ។ តស្ស នាមរូបស្ស កម្មាវិជ្ជាទិបច្ចយបរិគ្គណ្ហនញាណំ បច្ចយបរិគ្គហោ។ ‘‘នត្ថិ ហេតុ, នត្ថិ បច្ចយោ សត្តានំ សំកិលេសាយា’’តិអាទិនយប្បវត្តា អហេតុទិដ្ឋិ។ ‘‘ឥស្សរបុរិសបជាបតិបកតិអណុកាលាទីហិ លោកោ បវត្តតិ និវត្តតិ ចា’’តិ តថា តថា បវត្តា ទិដ្ឋិ វិសមហេតុទិដ្ឋិ។ តស្សេវាតិ បច្ចយបរិគ្គហស្សេវ។ កង្ខាវិតរណេនាតិ យថា ឯតរហិ នាមរូបស្ស កម្មាទិបច្ចយតោ ឧប្បត្តិ, ឯវំ អតីតេ អនាគតេបីតិ តីសុ កាលេសុ វិចិកិច្ឆាបនយនញាណេន។ កថំកថីភាវស្សាតិ ‘‘អហោសិំ នុ ខោ អហំ អតីតមទ្ធាន’’ន្តិអាទិនយបវត្តាយ (ម. និ. ១.១៨; សំ. និ. ២.២០) សំសយប្បវត្តិយា។ កលាបសម្មសនេនាតិ ‘‘យំ កិញ្ចិ រូបំ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្ន’’ន្តិអាទិនា (សំ. និ. ៣.៤៨-៤៩) ខន្ធបញ្ចកំ ឯកាទសសុ ឱកាសេសុ បក្ខិបិត្វា សម្មសនវសេន បវត្តេន វិបស្សនាញាណេន។ អហំ មមាតិ គាហស្សាតិ ‘‘អត្តា អត្តនិយ’’ន្តិ គហណស្ស។ មគ្គាមគ្គវវត្ថានេនាតិ មគ្គាមគ្គញាណវិសុទ្ធិយា។ អមគ្គេ មគ្គសញ្ញាយាតិ អមគ្គេ ឱភាសាទិកេ ‘‘មគ្គោ’’តិ ឧប្បន្នសញ្ញាយ។ យស្មា សម្មទេវ សង្ខារានំ ឧទយំ បស្សន្តោ ‘‘ឯវមេតេ សង្ខារា អនុរូបការណតោ ឧប្បជ្ជន្តិ, ន បន ឧច្ឆិជ្ជន្តី’’តិ គណ្ហាតិ, តស្មា វុត្តំ ‘‘ឧទយទស្សនេន ឧច្ឆេទទិដ្ឋិយា’’តិ។ យស្មា បន សង្ខារានំ វយំ ‘‘យទិបិមេ សង្ខារា អវិច្ឆិន្នា វត្តន្តិ, ឧប្បន្នុប្បន្នា បន អប្បដិសន្ធិកា និរុជ្ឈន្តេវា’’តិ បស្សតោ កុតោ សស្សតគ្គាហោ។ តស្មា វុត្តំ ‘‘វយទស្សនេន សស្សតទិដ្ឋិយា’’តិ។ ភយទស្សនេនាតិ ភយតូបដ្ឋានញាណេន។ សភយេតិ សព្ពភយានំ អាករភាវតោ សកលទុក្ខវូបសមសង្ខាតស្ស បរមស្សាសស្ស បដិបក្ខភាវតោ ច សភយេ ខន្ធបញ្ចកេ។ អភយសញ្ញាយាតិ ‘‘អភយំ ខេម’’ន្តិ ឧប្បន្នសញ្ញាយ។ អស្សាទសញ្ញា នាម បញ្ចុបាទានក្ខន្ធេសុ អស្សាទនវសេន បវត្តសញ្ញា, យោ ‘‘អាលយាភិនិវេសោ’’តិបិ វុច្ចតិ។ អភិរតិសញ្ញា តត្ថេវ អភិរមណវសេន បវត្តសញ្ញា, យា ‘‘នន្ទី’’តិបិ វុច្ចតិ។ អមុច្ចិតុកាមតា អាទានំ។ អនុបេក្ខា សង្ខារេហិ អនិព្ពិន្ទនំ, សាលយតាតិ អត្ថោ។ ធម្មដ្ឋិតិយំ បដិច្ចសមុប្បាទេ។ បដិលោមភាវោ សស្សតុច្ឆេទគ្គាហោ, បច្ចយាការបដិច្ឆាទកមោហោ វា។ និព្ពានេ ច បដិលោមភាវោ សង្ខារេសុ នតិ, និព្ពានបដិច្ឆាទកមោហោ វា។ សង្ខារនិមិត្តគ្គាហោតិ យាទិសស្ស កិលេសស្ស អប្បហីនតា វិបស្សនា សង្ខារនិមិត្តំ ន មុញ្ចតិ, សោ កិលេសោ, យោ ‘‘សំយោគាភិនិវេសោ’’តិបិ វុច្ចតិ, សង្ខារនិមិត្តគ្គាហស្ស, អតិក្កមនមេវ វា បហានំ។
Yaṃ pahānanti sambandho. ‘‘Nāmarūpaparicchedādīsu vipassanāñāṇesū’’ti kasmā vuttaṃ? Nanu nāmarūpaparicchedapaccayapariggahakaṅkhāvitaraṇāni na vipassanāñāṇāni sammasanākārena appavattanato? Saccametaṃ, vipassanāñāṇassa pana adhiṭṭhānabhāvato evaṃ vuttaṃ. Nāmarūpamattamidaṃ, ‘‘natthi ettha attā vā attaniyaṃ vā’’ti evaṃ pavattañāṇaṃ nāmarūpavavatthānaṃ. Sati vijjamāne khandhapañcakasaṅkhāte kāye, sayaṃ vā satī tasmiṃ kāye diṭṭhi sakkāyadiṭṭhi, sā ca ‘‘rūpaṃ attato samanupassatī’’ti evaṃ pavattā attadiṭṭhi. Tassa nāmarūpassa kammāvijjādipaccayapariggaṇhanañāṇaṃ paccayapariggaho. ‘‘Natthi hetu, natthi paccayo sattānaṃ saṃkilesāyā’’tiādinayappavattā ahetudiṭṭhi. ‘‘Issarapurisapajāpatipakatiaṇukālādīhi loko pavattati nivattati cā’’ti tathā tathā pavattā diṭṭhi visamahetudiṭṭhi. Tassevāti paccayapariggahasseva. Kaṅkhāvitaraṇenāti yathā etarahi nāmarūpassa kammādipaccayato uppatti, evaṃ atīte anāgatepīti tīsu kālesu vicikicchāpanayanañāṇena. Kathaṃkathībhāvassāti ‘‘ahosiṃ nu kho ahaṃ atītamaddhāna’’ntiādinayapavattāya (ma. ni. 1.18; saṃ. ni. 2.20) saṃsayappavattiyā. Kalāpasammasanenāti ‘‘yaṃ kiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppanna’’ntiādinā (saṃ. ni. 3.48-49) khandhapañcakaṃ ekādasasu okāsesu pakkhipitvā sammasanavasena pavattena vipassanāñāṇena. Ahaṃ mamāti gāhassāti ‘‘attā attaniya’’nti gahaṇassa. Maggāmaggavavatthānenāti maggāmaggañāṇavisuddhiyā. Amagge maggasaññāyāti amagge obhāsādike ‘‘maggo’’ti uppannasaññāya. Yasmā sammadeva saṅkhārānaṃ udayaṃ passanto ‘‘evamete saṅkhārā anurūpakāraṇato uppajjanti, na pana ucchijjantī’’ti gaṇhāti, tasmā vuttaṃ ‘‘udayadassanena ucchedadiṭṭhiyā’’ti. Yasmā pana saṅkhārānaṃ vayaṃ ‘‘yadipime saṅkhārā avicchinnā vattanti, uppannuppannā pana appaṭisandhikā nirujjhantevā’’ti passato kuto sassataggāho. Tasmā vuttaṃ ‘‘vayadassanena sassatadiṭṭhiyā’’ti. Bhayadassanenāti bhayatūpaṭṭhānañāṇena. Sabhayeti sabbabhayānaṃ ākarabhāvato sakaladukkhavūpasamasaṅkhātassa paramassāsassa paṭipakkhabhāvato ca sabhaye khandhapañcake. Abhayasaññāyāti ‘‘abhayaṃ khema’’nti uppannasaññāya. Assādasaññā nāma pañcupādānakkhandhesu assādanavasena pavattasaññā, yo ‘‘ālayābhiniveso’’tipi vuccati. Abhiratisaññā tattheva abhiramaṇavasena pavattasaññā, yā ‘‘nandī’’tipi vuccati. Amuccitukāmatā ādānaṃ. Anupekkhā saṅkhārehi anibbindanaṃ, sālayatāti attho. Dhammaṭṭhitiyaṃ paṭiccasamuppāde. Paṭilomabhāvo sassatucchedaggāho, paccayākārapaṭicchādakamoho vā. Nibbāneca paṭilomabhāvo saṅkhāresu nati, nibbānapaṭicchādakamoho vā. Saṅkhāranimittaggāhoti yādisassa kilesassa appahīnatā vipassanā saṅkhāranimittaṃ na muñcati, so kileso, yo ‘‘saṃyogābhiniveso’’tipi vuccati, saṅkhāranimittaggāhassa, atikkamanameva vā pahānaṃ.
បវត្តិ ឯវ បវត្តិភាវោ, បរិយុដ្ឋានន្តិ អត្ថោ។ នីវរណាទិធម្មានន្តិ អាទិ-សទ្ទេន នីវរណបក្ខិយា កិលេសា វិតក្កវិចារាទយោ ច គយ្ហន្តិ។ ចតុន្នំ អរិយមគ្គានំ ភាវិតត្តា អច្ចន្តំ អប្បវត្តិភាវេន យំ បហានន្តិ សម្ពន្ធោ។ កេន បន បហានន្តិ? ‘‘អរិយមគ្គេហេវា’’តិ វិញ្ញាយមានោយមត្ថោ តេសំ ភាវិតត្តា អប្បវត្តិវចនតោ។ ‘‘សមុទយបក្ខិកស្សា’’តិ ឯត្ថ ចត្តារោបិ មគ្គា ចតុសច្ចាភិសមយាតិ កត្វា តេហិ បហាតព្ពេន តេន តេន សមុទយសង្ខាតេន លោភេន សហ បហាតព្ពត្តា សមុទយសភាវត្តា ច។ សច្ចវិភង្គេ ច សព្ពកិលេសានំ សមុទយភាវស្ស វុត្តត្តា ‘‘សមុទយបក្ខិកា’’តិ ទិដ្ឋិអាទយោ វុច្ចន្តិ។ បដិបស្សទ្ធត្តំ វូបសន្តតា។
Pavatti eva pavattibhāvo, pariyuṭṭhānanti attho. Nīvaraṇādidhammānanti ādi-saddena nīvaraṇapakkhiyā kilesā vitakkavicārādayo ca gayhanti. Catunnaṃ ariyamaggānaṃ bhāvitattā accantaṃ appavattibhāvena yaṃ pahānanti sambandho. Kena pana pahānanti? ‘‘Ariyamaggehevā’’ti viññāyamānoyamattho tesaṃ bhāvitattā appavattivacanato. ‘‘Samudayapakkhikassā’’ti ettha cattāropi maggā catusaccābhisamayāti katvā tehi pahātabbena tena tena samudayasaṅkhātena lobhena saha pahātabbattā samudayasabhāvattā ca. Saccavibhaṅge ca sabbakilesānaṃ samudayabhāvassa vuttattā ‘‘samudayapakkhikā’’ti diṭṭhiādayo vuccanti. Paṭipassaddhattaṃ vūpasantatā.
សង្ខតនិស្សដតា សង្ខារសភាវាភាវោ។ បហីនសព្ពសង្ខតន្តិ វិរហិតសព្ពសង្ខតំ, វិសង្ខារន្តិ អត្ថោ។ បហានញ្ច តំ វិនយោ ចាតិ បហានវិនយោ បុរិមេន អត្ថេន។ ទុតិយេន បន បហីយតីតិ បហានំ, តស្ស វិនយោតិ យោជេតព្ពោ។
Saṅkhatanissaṭatā saṅkhārasabhāvābhāvo. Pahīnasabbasaṅkhatanti virahitasabbasaṅkhataṃ, visaṅkhāranti attho. Pahānañca taṃ vinayo cāti pahānavinayo purimena atthena. Dutiyena pana pahīyatīti pahānaṃ, tassa vinayoti yojetabbo.
ភិន្នសំវរត្តាតិ នដ្ឋសំវរត្តា, សំវរាភាវតោតិ អត្ថោ។ តេន អសមាទិន្នសំវរោបិ សង្គហិតោវ ហោតិ។ សមាទានេន ហិ សម្បាទេតព្ពោ សំវរោ, តទភាវេ ន ហោតីតិ។ អរិយេតិ អរិយោ។ បច្ចត្តវចនញ្ហេតំ។ ឯសេសេតិ ឯសោ ឯសោ, អត្ថតោ អនញ្ញោតិ អត្ថោ។ តជ្ជាតេតិ អត្ថតោ តំសភាវោ, សប្បុរិសោ អរិយសភាវោ, អរិយោ ច សប្បុរិសភាវោតិ អត្ថោ។
Bhinnasaṃvarattāti naṭṭhasaṃvarattā, saṃvarābhāvatoti attho. Tena asamādinnasaṃvaropi saṅgahitova hoti. Samādānena hi sampādetabbo saṃvaro, tadabhāve na hotīti. Ariyeti ariyo. Paccattavacanañhetaṃ. Eseseti eso eso, atthato anaññoti attho. Tajjāteti atthato taṃsabhāvo, sappuriso ariyasabhāvo, ariyo ca sappurisabhāvoti attho.
សោ អហន្តិ អត្តនា បរិកប្បិតំ អត្តានំ ទិដ្ឋិគតិកោ វទតិ។ ‘‘អហំពុទ្ធិនិពន្ធនោ អត្តា’’តិ ហិ អត្តវាទិនោ លទ្ធិ។ អទ្វយន្តិ ទ្វយតារហិតំ។ អភិន្នំ វណ្ណមេវ ‘‘អច្ចី’’តិ គហេត្វា ‘‘អច្ចីតិ វណ្ណោ ឯវា’’តិ តេសំ ឯកត្តំ បស្សន្តោ វិយ យថាបរិកប្បិតំ អត្តានំ ‘‘រូប’’ន្តិ, យថាទិដ្ឋំ វា រូបំ, ‘‘អត្តា’’តិ គហេត្វា តេសំ ឯកត្តំ បស្សន្តោ ទដ្ឋព្ពោ។ ឯត្ថ ច ‘‘រូបំ អត្តា’’តិ ឥមិស្សា បវត្តិយា អភាវេបិ រូបេ អត្តគ្គហណំ បវត្តមានំ អច្ចិយំ វណ្ណគ្គហណំ វិយ ‘‘អទ្វយទស្សន’’ន្តិ វុត្តំ។ ឧបមាយោ ច អនញ្ញត្តាទិគហណនិទស្សនវសេនេវ វុត្តា, ន វណ្ណាទីនំ វិយ អត្តនោ វិជ្ជមានទស្សនត្ថំ។ ន ហិ អត្តនិ សាមិភាវេន រូបញ្ច សកិញ្ចនភាវេន សមនុបស្សតិ។ អត្តនិ វា រូបន្តិ អត្តានំ រូបស្ស សភាវតោ អាធារណភាវេន។ រូបស្មិំ វា អត្តានន្តិ រូបស្ស អត្តនោ អាធារណភាវេន ទិដ្ឋិបស្សនាយ បស្សតិ។ បរិយុដ្ឋដ្ឋាយីតិ បរិយុដ្ឋានប្បត្តាហិ ទិដ្ឋិតណ្ហាហិ ‘‘រូបំ អត្តា, រូបវា អត្តា’’តិអាទិនា ខន្ធបញ្ចកំ មិច្ឆា គហេត្វា តិដ្ឋនតោ។ តេនាហ ‘‘បរិយុដ្ឋានាការេនា’’តិអាទិ។ ឯសេវ នយោតិ យោ ‘‘ឥធេកច្ចោ រូបំ អត្តតោ សមនុបស្សតី’’តិអាទិនា រូបក្ខន្ធេ វុត្តោ សំវណ្ណនានយោ, វេទនាក្ខន្ធាទីសុបិ ឯសោ ឯវ នយោ វេទិតព្ពោ។
So ahanti attanā parikappitaṃ attānaṃ diṭṭhigatiko vadati. ‘‘Ahaṃbuddhinibandhano attā’’ti hi attavādino laddhi. Advayanti dvayatārahitaṃ. Abhinnaṃ vaṇṇameva ‘‘accī’’ti gahetvā ‘‘accīti vaṇṇo evā’’ti tesaṃ ekattaṃ passanto viya yathāparikappitaṃ attānaṃ ‘‘rūpa’’nti, yathādiṭṭhaṃ vā rūpaṃ, ‘‘attā’’ti gahetvā tesaṃ ekattaṃ passanto daṭṭhabbo. Ettha ca ‘‘rūpaṃ attā’’ti imissā pavattiyā abhāvepi rūpe attaggahaṇaṃ pavattamānaṃ acciyaṃ vaṇṇaggahaṇaṃ viya ‘‘advayadassana’’nti vuttaṃ. Upamāyo ca anaññattādigahaṇanidassanavaseneva vuttā, na vaṇṇādīnaṃ viya attano vijjamānadassanatthaṃ. Na hi attani sāmibhāvena rūpañca sakiñcanabhāvena samanupassati. Attani vā rūpanti attānaṃ rūpassa sabhāvato ādhāraṇabhāvena. Rūpasmiṃ vā attānanti rūpassa attano ādhāraṇabhāvena diṭṭhipassanāya passati. Pariyuṭṭhaṭṭhāyīti pariyuṭṭhānappattāhi diṭṭhitaṇhāhi ‘‘rūpaṃ attā, rūpavā attā’’tiādinā khandhapañcakaṃ micchā gahetvā tiṭṭhanato. Tenāha ‘‘pariyuṭṭhānākārenā’’tiādi. Eseva nayoti yo ‘‘idhekacco rūpaṃ attato samanupassatī’’tiādinā rūpakkhandhe vutto saṃvaṇṇanānayo, vedanākkhandhādīsupi eso eva nayo veditabbo.
សុទ្ធរូបមេវាតិ អរូបេន អមិស្សិតំ កេវលំ រូបមេវ។ អរូបន្តិ សុទ្ធអរូបំ រូបស្ស អគ្គហិតត្តា។ ចតូសុ ខន្ធេសុ តិណ្ណំ តិណ្ណំ វសេនាតិ ចតូសុ ខន្ធេសុ តិណ្ណំ តិណ្ណំ គហណវសេន រូបារូបមិស្សកោ អត្តា កថិតោ តស្មិំ តស្មិំ គហណេ វេទនាទិវិនិមុត្តអរូបធម្មេ កសិណរូបេន សទ្ធិំ សព្ពរូបធម្មេ ច ឯកជ្ឈំ គហណសិទ្ធិតោ។ បញ្ចសុ ឋានេសុ ឧច្ឆេទទិដ្ឋិ កថិតា, តេ តេ ឯវ ធម្មេ ‘‘អត្តា’’តិ គហណតោ តេសញ្ច ឧច្ឆេទភាវតោ។ អវសេសេសុ បន បន្នរសសុ ឋានេសុ រូបំ ‘‘អត្តា’’តិ គហេត្វាបិ ទិដ្ឋិគតិកោ តត្ថ និច្ចសញ្ញំ ន វិស្សជ្ជេតិ កសិណរូបេន តំ មិស្សេត្វា តស្ស ច ឧប្បាទាទីនំ អទស្សនតោ, តស្មាស្ស តត្ថបិ ហោតិយេវ សស្សតទិដ្ឋិ ឯកច្ចសស្សតគាហវសេនបិ។ មគ្គាវរណា វិបរីតទស្សនតោ។ ន សគ្គាវរណា អកម្មបថប្បត្តតាយ។ អកិរិយាហេតុកនត្ថិកទិដ្ឋិយោ ឯវ ហិ កម្មបថទិដ្ឋិយោ។
Suddharūpamevāti arūpena amissitaṃ kevalaṃ rūpameva. Arūpanti suddhaarūpaṃ rūpassa aggahitattā. Catūsu khandhesu tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ vasenāti catūsu khandhesu tiṇṇaṃ tiṇṇaṃ gahaṇavasena rūpārūpamissako attā kathito tasmiṃ tasmiṃ gahaṇe vedanādivinimuttaarūpadhamme kasiṇarūpena saddhiṃ sabbarūpadhamme ca ekajjhaṃ gahaṇasiddhito. Pañcasu ṭhānesu ucchedadiṭṭhi kathitā, te te eva dhamme ‘‘attā’’ti gahaṇato tesañca ucchedabhāvato. Avasesesu pana pannarasasu ṭhānesu rūpaṃ ‘‘attā’’ti gahetvāpi diṭṭhigatiko tattha niccasaññaṃ na vissajjeti kasiṇarūpena taṃ missetvā tassa ca uppādādīnaṃ adassanato, tasmāssa tatthapi hotiyeva sassatadiṭṭhi ekaccasassatagāhavasenapi. Maggāvaraṇā viparītadassanato. Na saggāvaraṇā akammapathappattatāya. Akiriyāhetukanatthikadiṭṭhiyo eva hi kammapathadiṭṭhiyo.
កាយោតិ រូបកាយោ។ សោ អាតុរោយេវ អសវសភាវតោ។ រាគទោសមោហានុគតន្តិ អប្បហីនរាគទោសមោហសន្តានេ បវត្តំ។ ឥធាតិ ឥមស្មិំ សុត្តេ។ ទស្សិតំ អាតុរភាវេន។ និក្កិលេសតាយាតិ សយំ បហីនកិលេសសន្តានគតតាយ។ សេខា នេវ អាតុរចិត្តា បហីនកិលេសេ ឧបាទាយ, អប្បហីនេ បន ឧបាទាយ អាតុរចិត្តា។ អនាតុរចិត្តតំយេវ ភជន្តិ វដ្ដានុសារិមហាជនស្ស វិយ តេសំ ចិត្តស្ស កិលេសវសេន អាតុរត្តាភាវតោ។
Kāyoti rūpakāyo. So āturoyeva asavasabhāvato. Rāgadosamohānugatanti appahīnarāgadosamohasantāne pavattaṃ. Idhāti imasmiṃ sutte. Dassitaṃ āturabhāvena. Nikkilesatāyāti sayaṃ pahīnakilesasantānagatatāya. Sekhā neva āturacittā pahīnakilese upādāya, appahīne pana upādāya āturacittā. Anāturacittataṃyeva bhajanti vaṭṭānusārimahājanassa viya tesaṃ cittassa kilesavasena āturattābhāvato.
នកុលបិតុសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Nakulapitusuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / សំយុត្តនិកាយ • Saṃyuttanikāya / ១. នកុលបិតុសុត្តំ • 1. Nakulapitusuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / សំយុត្តនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ១. នកុលបិតុសុត្តវណ្ណនា • 1. Nakulapitusuttavaṇṇanā
