| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ចូឡវគ្គបាឡិ • Cūḷavaggapāḷi |
នាឡាគិរិបេសនំ
Nāḷāgiripesanaṃ
៣៤២. តេន ខោ បន សមយេន រាជគហេ នាឡាគិរិ នាម ហត្ថី ចណ្ឌោ ហោតិ, មនុស្សឃាតកោ។ អថ ខោ ទេវទត្តោ រាជគហំ បវិសិត្វា ហត្ថិសាលំ គន្ត្វា ហត្ថិភណ្ឌេ ឯតទវោច – ‘‘មយំ ខោ, ភណេ, រាជញាតកា នាម បដិពលា នីចដ្ឋានិយំ ឧច្ចដ្ឋានេ ឋបេតុំ, ភត្តម្បិ វេតនម្បិ វឌ្ឍាបេតុំ។ តេន ហិ, ភណេ, យទា សមណោ គោតមោ ឥមំ រច្ឆំ បដិបន្នោ ហោតិ, តទា ឥមំ នាឡាគិរិំ ហត្ថិំ មុញ្ចេត្វា ឥមំ រច្ឆំ បដិបាទេថា’’តិ។ ‘‘ឯវំ ភន្តេ’’តិ ខោ តេ ហត្ថិភណ្ឌា ទេវទត្តស្ស បច្ចស្សោសុំ។ អថ ខោ ភគវា បុព្ពណ្ហសមយំ និវាសេត្វា បត្តចីវរមាទាយ សម្ពហុលេហិ ភិក្ខូហិ សទ្ធិំ រាជគហំ បិណ្ឌាយ បាវិសិ។ អថ ខោ ភគវា តំ រច្ឆំ បដិបជ្ជិ។ អទ្ទសាសុំ ខោ តេ ហត្ថិភណ្ឌា ភគវន្តំ តំ រច្ឆំ បដិបន្នំ។ ទិស្វាន នាឡាគិរិំ ហត្ថិំ មុញ្ចិត្វា តំ រច្ឆំ បដិបាទេសុំ។ អទ្ទសា ខោ នាឡាគិរិ ហត្ថី ភគវន្តំ ទូរតោវ អាគច្ឆន្តំ។ ទិស្វាន សោណ្ឌំ ឧស្សាបេត្វា បហដ្ឋកណ្ណវាលោ យេន ភគវា តេន អភិធាវិ។ អទ្ទសាសុំ ខោ តេ ភិក្ខូ នាឡាគិរិំ ហត្ថិំ ទូរតោវ អាគច្ឆន្តំ។ ទិស្វាន ភគវន្តំ ឯតទវោចុំ – ‘‘អយំ, ភន្តេ, នាឡាគិរិ ហត្ថី ចណ្ឌោ មនុស្សឃាតកោ ឥមំ រច្ឆំ បដិបន្នោ។ បដិក្កមតុ, ភន្តេ, ភគវា; បដិក្កមតុ សុគតោ’’តិ។ ‘‘អាគច្ឆថ, ភិក្ខវេ, មា ភាយិត្ថ។ អដ្ឋានមេតំ, ភិក្ខវេ, អនវកាសោ, យំ បរូបក្កមេន តថាគតំ ជីវិតា វោរោបេយ្យ។ អនុបក្កមេន, ភិក្ខវេ, តថាគតា បរិនិព្ពាយន្តី’’តិ។ ទុតិយម្បិ ខោ តេ ភិក្ខូ…បេ.… តតិយម្បិ ខោ តេ ភិក្ខូ ភគវន្តំ ឯតទវោចុំ – ‘‘អយំ, ភន្តេ, នាឡាគិរិ ហត្ថី ចណ្ឌោ មនុស្សឃាតកោ ឥមំ រច្ឆំ បដិបន្នោ។ បដិក្កមតុ, ភន្តេ, ភគវា; បដិក្កមតុ សុគតោ’’តិ។ ‘‘អាគច្ឆថ, ភិក្ខវេ, មា ភាយិត្ថ។ អដ្ឋានមេតំ , ភិក្ខវេ, អនវកាសោ, យំ បរូបក្កមេន តថាគតំ ជីវិតា វោរោបេយ្យ។ អនុបក្កមេន, ភិក្ខវេ, តថាគតា បរិនិព្ពាយន្តី’’តិ។
342. Tena kho pana samayena rājagahe nāḷāgiri nāma hatthī caṇḍo hoti, manussaghātako. Atha kho devadatto rājagahaṃ pavisitvā hatthisālaṃ gantvā hatthibhaṇḍe etadavoca – ‘‘mayaṃ kho, bhaṇe, rājañātakā nāma paṭibalā nīcaṭṭhāniyaṃ uccaṭṭhāne ṭhapetuṃ, bhattampi vetanampi vaḍḍhāpetuṃ. Tena hi, bhaṇe, yadā samaṇo gotamo imaṃ racchaṃ paṭipanno hoti, tadā imaṃ nāḷāgiriṃ hatthiṃ muñcetvā imaṃ racchaṃ paṭipādethā’’ti. ‘‘Evaṃ bhante’’ti kho te hatthibhaṇḍā devadattassa paccassosuṃ. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ rājagahaṃ piṇḍāya pāvisi. Atha kho bhagavā taṃ racchaṃ paṭipajji. Addasāsuṃ kho te hatthibhaṇḍā bhagavantaṃ taṃ racchaṃ paṭipannaṃ. Disvāna nāḷāgiriṃ hatthiṃ muñcitvā taṃ racchaṃ paṭipādesuṃ. Addasā kho nāḷāgiri hatthī bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna soṇḍaṃ ussāpetvā pahaṭṭhakaṇṇavālo yena bhagavā tena abhidhāvi. Addasāsuṃ kho te bhikkhū nāḷāgiriṃ hatthiṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘ayaṃ, bhante, nāḷāgiri hatthī caṇḍo manussaghātako imaṃ racchaṃ paṭipanno. Paṭikkamatu, bhante, bhagavā; paṭikkamatu sugato’’ti. ‘‘Āgacchatha, bhikkhave, mā bhāyittha. Aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ parūpakkamena tathāgataṃ jīvitā voropeyya. Anupakkamena, bhikkhave, tathāgatā parinibbāyantī’’ti. Dutiyampi kho te bhikkhū…pe… tatiyampi kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘ayaṃ, bhante, nāḷāgiri hatthī caṇḍo manussaghātako imaṃ racchaṃ paṭipanno. Paṭikkamatu, bhante, bhagavā; paṭikkamatu sugato’’ti. ‘‘Āgacchatha, bhikkhave, mā bhāyittha. Aṭṭhānametaṃ , bhikkhave, anavakāso, yaṃ parūpakkamena tathāgataṃ jīvitā voropeyya. Anupakkamena, bhikkhave, tathāgatā parinibbāyantī’’ti.
តេន ខោ បន សមយេន មនុស្សា បាសាទេសុបិ ហម្មិយេសុបិ ឆទនេសុបិ អារុឡ្ហា អច្ឆន្តិ។ តត្ថ យេ តេ មនុស្សា អស្សទ្ធា អប្បសន្នា ទុព្ពុទ្ធិនោ, តេ ឯវមាហំសុ – ‘‘អភិរូបោ វត, ភោ 1, មហាសមណោ នាគេន វិហេឋីយិស្សតី’’តិ។ យេ បន តេ មនុស្សា សទ្ធា បសន្នា បណ្ឌិតា ព្យត្តា ពុទ្ធិមន្តោ, តេ ឯវមាហំសុ – ‘‘នចិរស្សំ វត, ភោ, នាគោ នាគេន សង្គាមេស្សតី’’តិ។ អថ ខោ ភគវា នាឡាគិរិំ ហត្ថិំ មេត្តេន ចិត្តេន ផរិ។ អថ ខោ នាឡាគិរិ ហត្ថី ភគវតោ 2 មេត្តេន ចិត្តេន ផុដ្ឋោ 3 សោណ្ឌំ ឱរោបេត្វា យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ, ឧបសង្កមិត្វា ភគវតោ បុរតោ អដ្ឋាសិ។ អថ ខោ ភគវា ទក្ខិណេន ហត្ថេន នាឡាគិរិស្ស ហត្ថិស្ស កុម្ភំ បរាមសន្តោ នាឡាគិរិំ ហត្ថិំ ឥមាហិ គាថាហិ អជ្ឈភាសិ –
Tena kho pana samayena manussā pāsādesupi hammiyesupi chadanesupi āruḷhā acchanti. Tattha ye te manussā assaddhā appasannā dubbuddhino, te evamāhaṃsu – ‘‘abhirūpo vata, bho 4, mahāsamaṇo nāgena viheṭhīyissatī’’ti. Ye pana te manussā saddhā pasannā paṇḍitā byattā buddhimanto, te evamāhaṃsu – ‘‘nacirassaṃ vata, bho, nāgo nāgena saṅgāmessatī’’ti. Atha kho bhagavā nāḷāgiriṃ hatthiṃ mettena cittena phari. Atha kho nāḷāgiri hatthī bhagavato 5 mettena cittena phuṭṭho 6 soṇḍaṃ oropetvā yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavato purato aṭṭhāsi. Atha kho bhagavā dakkhiṇena hatthena nāḷāgirissa hatthissa kumbhaṃ parāmasanto nāḷāgiriṃ hatthiṃ imāhi gāthāhi ajjhabhāsi –
‘‘មា កុញ្ជរ នាគមាសទោ, ទុក្ខញ្ហិ កុញ្ជរ នាគមាសទោ;
‘‘Mā kuñjara nāgamāsado, dukkhañhi kuñjara nāgamāsado;
ន ហិ នាគហតស្ស កុញ្ជរ សុគតិ, ហោតិ ឥតោ បរំ យតោ។
Na hi nāgahatassa kuñjara sugati, hoti ito paraṃ yato.
‘‘មា ច មទោ មា ច បមាទោ, ន ហិ បមត្តា សុគតិំ វជន្តិ តេ;
‘‘Mā ca mado mā ca pamādo, na hi pamattā sugatiṃ vajanti te;
ត្វញ្ញេវ តថា ករិស្សសិ, យេន ត្វំ សុគតិំ គមិស្សសី’’តិ។
Tvaññeva tathā karissasi, yena tvaṃ sugatiṃ gamissasī’’ti.
អថ ខោ នាឡាគិរិ ហត្ថី សោណ្ឌាយ ភគវតោ បាទបំសូនិ គហេត្វា ឧបរិមុទ្ធនិ អាកិរិត្វា បដិកុដិយោវ 7 ឱសក្កិ, យាវ ភគវន្តំ អទ្ទក្ខិ។ អថ ខោ នាឡាគិរិ ហត្ថី ហត្ថិសាលំ គន្ត្វា សកេ ឋានេ អដ្ឋាសិ។ តថា ទន្តោ ច បន នាឡាគិរិ ហត្ថី អហោសិ។ តេន ខោ បន សមយេន មនុស្សា ឥមំ គាថំ គាយន្តិ –
Atha kho nāḷāgiri hatthī soṇḍāya bhagavato pādapaṃsūni gahetvā uparimuddhani ākiritvā paṭikuṭiyova 8 osakki, yāva bhagavantaṃ addakkhi. Atha kho nāḷāgiri hatthī hatthisālaṃ gantvā sake ṭhāne aṭṭhāsi. Tathā danto ca pana nāḷāgiri hatthī ahosi. Tena kho pana samayena manussā imaṃ gāthaṃ gāyanti –
អទណ្ឌេន អសត្ថេន, នាគោ ទន្តោ មហេសិនា’’តិ។
Adaṇḍena asatthena, nāgo danto mahesinā’’ti.
មនុស្សា ឧជ្ឈាយន្តិ ខិយ្យន្តិ វិបាចេន្តិ – ‘‘យាវ បាបោ អយំ ទេវទត្តោ, អលក្ខិកោ, យត្រ ហិ នាម សមណស្ស គោតមស្ស ឯវំមហិទ្ធិកស្ស ឯវំ មហានុភាវស្ស វធាយ បរក្កមិស្សតី’’តិ។ ទេវទត្តស្ស លាភសក្ការោ បរិហាយិ។ ភគវតោ ច លាភសក្ការោ អភិវឌ្ឍិ។
Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘yāva pāpo ayaṃ devadatto, alakkhiko, yatra hi nāma samaṇassa gotamassa evaṃmahiddhikassa evaṃ mahānubhāvassa vadhāya parakkamissatī’’ti. Devadattassa lābhasakkāro parihāyi. Bhagavato ca lābhasakkāro abhivaḍḍhi.
Footnotes:
Related texts:
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / វិនយបិដក (អដ្ឋកថា) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ចូឡវគ្គ-អដ្ឋកថា • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / បកាសនីយកម្មាទិកថា • Pakāsanīyakammādikathā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / សារត្ថទីបនី-ដីកា • Sāratthadīpanī-ṭīkā / នាឡាគិរិបេសនកថាវណ្ណនា • Nāḷāgiripesanakathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វជិរពុទ្ធិ-ដីកា • Vajirabuddhi-ṭīkā / ឆសក្យបព្ពជ្ជាកថាវណ្ណនា • Chasakyapabbajjākathāvaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / វិមតិវិនោទនី-ដីកា • Vimativinodanī-ṭīkā / ឆសក្យបព្ពជ្ជាកថាទិវណ្ណនា • Chasakyapabbajjākathādivaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / វិនយបិដក (ដីកា) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / បាចិត្យាទិយោជនាបាឡិ • Pācityādiyojanāpāḷi / បកាសនីយកម្មាទិកថា • Pakāsanīyakammādikathā
