| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಚೂಳವಗ್ಗಪಾಳಿ • Cūḷavaggapāḷi |
ನಾಳಾಗಿರಿಪೇಸನಂ
Nāḷāgiripesanaṃ
೩೪೨. ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ರಾಜಗಹೇ ನಾಳಾಗಿರಿ ನಾಮ ಹತ್ಥೀ ಚಣ್ಡೋ ಹೋತಿ, ಮನುಸ್ಸಘಾತಕೋ। ಅಥ ಖೋ ದೇವದತ್ತೋ ರಾಜಗಹಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಸಾಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಹತ್ಥಿಭಣ್ಡೇ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಮಯಂ ಖೋ, ಭಣೇ, ರಾಜಞಾತಕಾ ನಾಮ ಪಟಿಬಲಾ ನೀಚಟ್ಠಾನಿಯಂ ಉಚ್ಚಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತುಂ, ಭತ್ತಮ್ಪಿ ವೇತನಮ್ಪಿ ವಡ್ಢಾಪೇತುಂ। ತೇನ ಹಿ, ಭಣೇ, ಯದಾ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಇಮಂ ರಚ್ಛಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ, ತದಾ ಇಮಂ ನಾಳಾಗಿರಿಂ ಹತ್ಥಿಂ ಮುಞ್ಚೇತ್ವಾ ಇಮಂ ರಚ್ಛಂ ಪಟಿಪಾದೇಥಾ’’ತಿ। ‘‘ಏವಂ ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಖೋ ತೇ ಹತ್ಥಿಭಣ್ಡಾ ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಸ್ಸೋಸುಂ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಸಮ್ಬಹುಲೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ರಾಜಗಹಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ತಂ ರಚ್ಛಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ಅದ್ದಸಾಸುಂ ಖೋ ತೇ ಹತ್ಥಿಭಣ್ಡಾ ಭಗವನ್ತಂ ತಂ ರಚ್ಛಂ ಪಟಿಪನ್ನಂ। ದಿಸ್ವಾನ ನಾಳಾಗಿರಿಂ ಹತ್ಥಿಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ತಂ ರಚ್ಛಂ ಪಟಿಪಾದೇಸುಂ। ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ನಾಳಾಗಿರಿ ಹತ್ಥೀ ಭಗವನ್ತಂ ದೂರತೋವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ। ದಿಸ್ವಾನ ಸೋಣ್ಡಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಪಹಟ್ಠಕಣ್ಣವಾಲೋ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನ ಅಭಿಧಾವಿ। ಅದ್ದಸಾಸುಂ ಖೋ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ನಾಳಾಗಿರಿಂ ಹತ್ಥಿಂ ದೂರತೋವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ। ದಿಸ್ವಾನ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘‘ಅಯಂ, ಭನ್ತೇ, ನಾಳಾಗಿರಿ ಹತ್ಥೀ ಚಣ್ಡೋ ಮನುಸ್ಸಘಾತಕೋ ಇಮಂ ರಚ್ಛಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ। ಪಟಿಕ್ಕಮತು, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ; ಪಟಿಕ್ಕಮತು ಸುಗತೋ’’ತಿ। ‘‘ಆಗಚ್ಛಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಾ ಭಾಯಿತ್ಥ। ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನವಕಾಸೋ, ಯಂ ಪರೂಪಕ್ಕಮೇನ ತಥಾಗತಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಯ್ಯ। ಅನುಪಕ್ಕಮೇನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯನ್ತೀ’’ತಿ। ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ…ಪೇ॰… ತತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘‘ಅಯಂ, ಭನ್ತೇ, ನಾಳಾಗಿರಿ ಹತ್ಥೀ ಚಣ್ಡೋ ಮನುಸ್ಸಘಾತಕೋ ಇಮಂ ರಚ್ಛಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ। ಪಟಿಕ್ಕಮತು, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ; ಪಟಿಕ್ಕಮತು ಸುಗತೋ’’ತಿ। ‘‘ಆಗಚ್ಛಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಾ ಭಾಯಿತ್ಥ। ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನವಕಾಸೋ, ಯಂ ಪರೂಪಕ್ಕಮೇನ ತಥಾಗತಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಯ್ಯ। ಅನುಪಕ್ಕಮೇನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯನ್ತೀ’’ತಿ।
342. Tena kho pana samayena rājagahe nāḷāgiri nāma hatthī caṇḍo hoti, manussaghātako. Atha kho devadatto rājagahaṃ pavisitvā hatthisālaṃ gantvā hatthibhaṇḍe etadavoca – ‘‘mayaṃ kho, bhaṇe, rājañātakā nāma paṭibalā nīcaṭṭhāniyaṃ uccaṭṭhāne ṭhapetuṃ, bhattampi vetanampi vaḍḍhāpetuṃ. Tena hi, bhaṇe, yadā samaṇo gotamo imaṃ racchaṃ paṭipanno hoti, tadā imaṃ nāḷāgiriṃ hatthiṃ muñcetvā imaṃ racchaṃ paṭipādethā’’ti. ‘‘Evaṃ bhante’’ti kho te hatthibhaṇḍā devadattassa paccassosuṃ. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ rājagahaṃ piṇḍāya pāvisi. Atha kho bhagavā taṃ racchaṃ paṭipajji. Addasāsuṃ kho te hatthibhaṇḍā bhagavantaṃ taṃ racchaṃ paṭipannaṃ. Disvāna nāḷāgiriṃ hatthiṃ muñcitvā taṃ racchaṃ paṭipādesuṃ. Addasā kho nāḷāgiri hatthī bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna soṇḍaṃ ussāpetvā pahaṭṭhakaṇṇavālo yena bhagavā tena abhidhāvi. Addasāsuṃ kho te bhikkhū nāḷāgiriṃ hatthiṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘ayaṃ, bhante, nāḷāgiri hatthī caṇḍo manussaghātako imaṃ racchaṃ paṭipanno. Paṭikkamatu, bhante, bhagavā; paṭikkamatu sugato’’ti. ‘‘Āgacchatha, bhikkhave, mā bhāyittha. Aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ parūpakkamena tathāgataṃ jīvitā voropeyya. Anupakkamena, bhikkhave, tathāgatā parinibbāyantī’’ti. Dutiyampi kho te bhikkhū…pe… tatiyampi kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘ayaṃ, bhante, nāḷāgiri hatthī caṇḍo manussaghātako imaṃ racchaṃ paṭipanno. Paṭikkamatu, bhante, bhagavā; paṭikkamatu sugato’’ti. ‘‘Āgacchatha, bhikkhave, mā bhāyittha. Aṭṭhānametaṃ , bhikkhave, anavakāso, yaṃ parūpakkamena tathāgataṃ jīvitā voropeyya. Anupakkamena, bhikkhave, tathāgatā parinibbāyantī’’ti.
ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಮನುಸ್ಸಾ ಪಾಸಾದೇಸುಪಿ ಹಮ್ಮಿಯೇಸುಪಿ ಛದನೇಸುಪಿ ಆರುಳ್ಹಾ ಅಚ್ಛನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಯೇ ತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಅಸ್ಸದ್ಧಾ ಅಪ್ಪಸನ್ನಾ ದುಬ್ಬುದ್ಧಿನೋ, ತೇ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘‘ಅಭಿರೂಪೋ ವತ, ಭೋ 1, ಮಹಾಸಮಣೋ ನಾಗೇನ ವಿಹೇಠೀಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಯೇ ಪನ ತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಸದ್ಧಾ ಪಸನ್ನಾ ಪಣ್ಡಿತಾ ಬ್ಯತ್ತಾ ಬುದ್ಧಿಮನ್ತೋ, ತೇ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘‘ನಚಿರಸ್ಸಂ ವತ, ಭೋ, ನಾಗೋ ನಾಗೇನ ಸಙ್ಗಾಮೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ನಾಳಾಗಿರಿಂ ಹತ್ಥಿಂ ಮೇತ್ತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಫರಿ। ಅಥ ಖೋ ನಾಳಾಗಿರಿ ಹತ್ಥೀ ಭಗವತೋ 2 ಮೇತ್ತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಫುಟ್ಠೋ 3 ಸೋಣ್ಡಂ ಓರೋಪೇತ್ವಾ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ, ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಪುರತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಹತ್ಥೇನ ನಾಳಾಗಿರಿಸ್ಸ ಹತ್ಥಿಸ್ಸ ಕುಮ್ಭಂ ಪರಾಮಸನ್ತೋ ನಾಳಾಗಿರಿಂ ಹತ್ಥಿಂ ಇಮಾಹಿ ಗಾಥಾಹಿ ಅಜ್ಝಭಾಸಿ –
Tena kho pana samayena manussā pāsādesupi hammiyesupi chadanesupi āruḷhā acchanti. Tattha ye te manussā assaddhā appasannā dubbuddhino, te evamāhaṃsu – ‘‘abhirūpo vata, bho 4, mahāsamaṇo nāgena viheṭhīyissatī’’ti. Ye pana te manussā saddhā pasannā paṇḍitā byattā buddhimanto, te evamāhaṃsu – ‘‘nacirassaṃ vata, bho, nāgo nāgena saṅgāmessatī’’ti. Atha kho bhagavā nāḷāgiriṃ hatthiṃ mettena cittena phari. Atha kho nāḷāgiri hatthī bhagavato 5 mettena cittena phuṭṭho 6 soṇḍaṃ oropetvā yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavato purato aṭṭhāsi. Atha kho bhagavā dakkhiṇena hatthena nāḷāgirissa hatthissa kumbhaṃ parāmasanto nāḷāgiriṃ hatthiṃ imāhi gāthāhi ajjhabhāsi –
‘‘ಮಾ ಕುಞ್ಜರ ನಾಗಮಾಸದೋ, ದುಕ್ಖಞ್ಹಿ ಕುಞ್ಜರ ನಾಗಮಾಸದೋ।
‘‘Mā kuñjara nāgamāsado, dukkhañhi kuñjara nāgamāsado;
ನ ಹಿ ನಾಗಹತಸ್ಸ ಕುಞ್ಜರ ಸುಗತಿ, ಹೋತಿ ಇತೋ ಪರಂ ಯತೋ॥
Na hi nāgahatassa kuñjara sugati, hoti ito paraṃ yato.
‘‘ಮಾ ಚ ಮದೋ ಮಾ ಚ ಪಮಾದೋ, ನ ಹಿ ಪಮತ್ತಾ ಸುಗತಿಂ ವಜನ್ತಿ ತೇ।
‘‘Mā ca mado mā ca pamādo, na hi pamattā sugatiṃ vajanti te;
ತ್ವಞ್ಞೇವ ತಥಾ ಕರಿಸ್ಸಸಿ, ಯೇನ ತ್ವಂ ಸುಗತಿಂ ಗಮಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥
Tvaññeva tathā karissasi, yena tvaṃ sugatiṃ gamissasī’’ti.
ಅಥ ಖೋ ನಾಳಾಗಿರಿ ಹತ್ಥೀ ಸೋಣ್ಡಾಯ ಭಗವತೋ ಪಾದಪಂಸೂನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪರಿಮುದ್ಧನಿ ಆಕಿರಿತ್ವಾ ಪಟಿಕುಟಿಯೋವ 7 ಓಸಕ್ಕಿ, ಯಾವ ಭಗವನ್ತಂ ಅದ್ದಕ್ಖಿ। ಅಥ ಖೋ ನಾಳಾಗಿರಿ ಹತ್ಥೀ ಹತ್ಥಿಸಾಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಕೇ ಠಾನೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತಥಾ ದನ್ತೋ ಚ ಪನ ನಾಳಾಗಿರಿ ಹತ್ಥೀ ಅಹೋಸಿ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಮನುಸ್ಸಾ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಗಾಯನ್ತಿ –
Atha kho nāḷāgiri hatthī soṇḍāya bhagavato pādapaṃsūni gahetvā uparimuddhani ākiritvā paṭikuṭiyova 8 osakki, yāva bhagavantaṃ addakkhi. Atha kho nāḷāgiri hatthī hatthisālaṃ gantvā sake ṭhāne aṭṭhāsi. Tathā danto ca pana nāḷāgiri hatthī ahosi. Tena kho pana samayena manussā imaṃ gāthaṃ gāyanti –
ಅದಣ್ಡೇನ ಅಸತ್ಥೇನ, ನಾಗೋ ದನ್ತೋ ಮಹೇಸಿನಾ’’ತಿ॥
Adaṇḍena asatthena, nāgo danto mahesinā’’ti.
ಮನುಸ್ಸಾ ಉಜ್ಝಾಯನ್ತಿ ಖಿಯ್ಯನ್ತಿ ವಿಪಾಚೇನ್ತಿ – ‘‘ಯಾವ ಪಾಪೋ ಅಯಂ ದೇವದತ್ತೋ, ಅಲಕ್ಖಿಕೋ, ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಏವಂಮಹಿದ್ಧಿಕಸ್ಸ ಏವಂ ಮಹಾನುಭಾವಸ್ಸ ವಧಾಯ ಪರಕ್ಕಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಪರಿಹಾಯಿ। ಭಗವತೋ ಚ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಅಭಿವಡ್ಢಿ।
Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘yāva pāpo ayaṃ devadatto, alakkhiko, yatra hi nāma samaṇassa gotamassa evaṃmahiddhikassa evaṃ mahānubhāvassa vadhāya parakkamissatī’’ti. Devadattassa lābhasakkāro parihāyi. Bhagavato ca lābhasakkāro abhivaḍḍhi.
Footnotes:
Related texts:
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಚೂಳವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / ಪಕಾಸನೀಯಕಮ್ಮಾದಿಕಥಾ • Pakāsanīyakammādikathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ನಾಳಾಗಿರಿಪೇಸನಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Nāḷāgiripesanakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಛಸಕ್ಯಪಬ್ಬಜ್ಜಾಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Chasakyapabbajjākathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ಛಸಕ್ಯಪಬ್ಬಜ್ಜಾಕಥಾದಿವಣ್ಣನಾ • Chasakyapabbajjākathādivaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ಪಕಾಸನೀಯಕಮ್ಮಾದಿಕಥಾ • Pakāsanīyakammādikathā
