Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / චූළවග්ගපාළි • Cūḷavaggapāḷi |
නාළාගිරිපෙසනං
Nāḷāgiripesanaṃ
342. තෙන ඛො පන සමයෙන රාජගහෙ නාළාගිරි නාම හත්ථී චණ්ඩො හොති, මනුස්සඝාතකො. අථ ඛො දෙවදත්තො රාජගහං පවිසිත්වා හත්ථිසාලං ගන්ත්වා හත්ථිභණ්ඩෙ එතදවොච – ‘‘මයං ඛො, භණෙ, රාජඤාතකා නාම පටිබලා නීචට්ඨානියං උච්චට්ඨානෙ ඨපෙතුං, භත්තම්පි වෙතනම්පි වඩ්ඪාපෙතුං. තෙන හි, භණෙ, යදා සමණො ගොතමො ඉමං රච්ඡං පටිපන්නො හොති, තදා ඉමං නාළාගිරිං හත්ථිං මුඤ්චෙත්වා ඉමං රච්ඡං පටිපාදෙථා’’ති. ‘‘එවං භන්තෙ’’ති ඛො තෙ හත්ථිභණ්ඩා දෙවදත්තස්ස පච්චස්සොසුං. අථ ඛො භගවා පුබ්බණ්හසමයං නිවාසෙත්වා පත්තචීවරමාදාය සම්බහුලෙහි භික්ඛූහි සද්ධිං රාජගහං පිණ්ඩාය පාවිසි. අථ ඛො භගවා තං රච්ඡං පටිපජ්ජි. අද්දසාසුං ඛො තෙ හත්ථිභණ්ඩා භගවන්තං තං රච්ඡං පටිපන්නං. දිස්වාන නාළාගිරිං හත්ථිං මුඤ්චිත්වා තං රච්ඡං පටිපාදෙසුං. අද්දසා ඛො නාළාගිරි හත්ථී භගවන්තං දූරතොව ආගච්ඡන්තං. දිස්වාන සොණ්ඩං උස්සාපෙත්වා පහට්ඨකණ්ණවාලො යෙන භගවා තෙන අභිධාවි. අද්දසාසුං ඛො තෙ භික්ඛූ නාළාගිරිං හත්ථිං දූරතොව ආගච්ඡන්තං. දිස්වාන භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘අයං, භන්තෙ, නාළාගිරි හත්ථී චණ්ඩො මනුස්සඝාතකො ඉමං රච්ඡං පටිපන්නො. පටික්කමතු, භන්තෙ, භගවා; පටික්කමතු සුගතො’’ති. ‘‘ආගච්ඡථ, භික්ඛවෙ, මා භායිත්ථ. අට්ඨානමෙතං, භික්ඛවෙ, අනවකාසො, යං පරූපක්කමෙන තථාගතං ජීවිතා වොරොපෙය්ය. අනුපක්කමෙන, භික්ඛවෙ, තථාගතා පරිනිබ්බායන්තී’’ති. දුතියම්පි ඛො තෙ භික්ඛූ…පෙ.… තතියම්පි ඛො තෙ භික්ඛූ භගවන්තං එතදවොචුං – ‘‘අයං, භන්තෙ, නාළාගිරි හත්ථී චණ්ඩො මනුස්සඝාතකො ඉමං රච්ඡං පටිපන්නො. පටික්කමතු, භන්තෙ, භගවා; පටික්කමතු සුගතො’’ති. ‘‘ආගච්ඡථ, භික්ඛවෙ, මා භායිත්ථ. අට්ඨානමෙතං , භික්ඛවෙ, අනවකාසො, යං පරූපක්කමෙන තථාගතං ජීවිතා වොරොපෙය්ය. අනුපක්කමෙන, භික්ඛවෙ, තථාගතා පරිනිබ්බායන්තී’’ති.
342. Tena kho pana samayena rājagahe nāḷāgiri nāma hatthī caṇḍo hoti, manussaghātako. Atha kho devadatto rājagahaṃ pavisitvā hatthisālaṃ gantvā hatthibhaṇḍe etadavoca – ‘‘mayaṃ kho, bhaṇe, rājañātakā nāma paṭibalā nīcaṭṭhāniyaṃ uccaṭṭhāne ṭhapetuṃ, bhattampi vetanampi vaḍḍhāpetuṃ. Tena hi, bhaṇe, yadā samaṇo gotamo imaṃ racchaṃ paṭipanno hoti, tadā imaṃ nāḷāgiriṃ hatthiṃ muñcetvā imaṃ racchaṃ paṭipādethā’’ti. ‘‘Evaṃ bhante’’ti kho te hatthibhaṇḍā devadattassa paccassosuṃ. Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ rājagahaṃ piṇḍāya pāvisi. Atha kho bhagavā taṃ racchaṃ paṭipajji. Addasāsuṃ kho te hatthibhaṇḍā bhagavantaṃ taṃ racchaṃ paṭipannaṃ. Disvāna nāḷāgiriṃ hatthiṃ muñcitvā taṃ racchaṃ paṭipādesuṃ. Addasā kho nāḷāgiri hatthī bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna soṇḍaṃ ussāpetvā pahaṭṭhakaṇṇavālo yena bhagavā tena abhidhāvi. Addasāsuṃ kho te bhikkhū nāḷāgiriṃ hatthiṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘ayaṃ, bhante, nāḷāgiri hatthī caṇḍo manussaghātako imaṃ racchaṃ paṭipanno. Paṭikkamatu, bhante, bhagavā; paṭikkamatu sugato’’ti. ‘‘Āgacchatha, bhikkhave, mā bhāyittha. Aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ parūpakkamena tathāgataṃ jīvitā voropeyya. Anupakkamena, bhikkhave, tathāgatā parinibbāyantī’’ti. Dutiyampi kho te bhikkhū…pe… tatiyampi kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘ayaṃ, bhante, nāḷāgiri hatthī caṇḍo manussaghātako imaṃ racchaṃ paṭipanno. Paṭikkamatu, bhante, bhagavā; paṭikkamatu sugato’’ti. ‘‘Āgacchatha, bhikkhave, mā bhāyittha. Aṭṭhānametaṃ , bhikkhave, anavakāso, yaṃ parūpakkamena tathāgataṃ jīvitā voropeyya. Anupakkamena, bhikkhave, tathāgatā parinibbāyantī’’ti.
තෙන ඛො පන සමයෙන මනුස්සා පාසාදෙසුපි හම්මියෙසුපි ඡදනෙසුපි ආරුළ්හා අච්ඡන්ති. තත්ථ යෙ තෙ මනුස්සා අස්සද්ධා අප්පසන්නා දුබ්බුද්ධිනො, තෙ එවමාහංසු – ‘‘අභිරූපො වත, භො 1, මහාසමණො නාගෙන විහෙඨීයිස්සතී’’ති. යෙ පන තෙ මනුස්සා සද්ධා පසන්නා පණ්ඩිතා බ්යත්තා බුද්ධිමන්තො, තෙ එවමාහංසු – ‘‘නචිරස්සං වත, භො, නාගො නාගෙන සඞ්ගාමෙස්සතී’’ති. අථ ඛො භගවා නාළාගිරිං හත්ථිං මෙත්තෙන චිත්තෙන ඵරි. අථ ඛො නාළාගිරි හත්ථී භගවතො 2 මෙත්තෙන චිත්තෙන ඵුට්ඨො 3 සොණ්ඩං ඔරොපෙත්වා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්කමි, උපසඞ්කමිත්වා භගවතො පුරතො අට්ඨාසි. අථ ඛො භගවා දක්ඛිණෙන හත්ථෙන නාළාගිරිස්ස හත්ථිස්ස කුම්භං පරාමසන්තො නාළාගිරිං හත්ථිං ඉමාහි ගාථාහි අජ්ඣභාසි –
Tena kho pana samayena manussā pāsādesupi hammiyesupi chadanesupi āruḷhā acchanti. Tattha ye te manussā assaddhā appasannā dubbuddhino, te evamāhaṃsu – ‘‘abhirūpo vata, bho 4, mahāsamaṇo nāgena viheṭhīyissatī’’ti. Ye pana te manussā saddhā pasannā paṇḍitā byattā buddhimanto, te evamāhaṃsu – ‘‘nacirassaṃ vata, bho, nāgo nāgena saṅgāmessatī’’ti. Atha kho bhagavā nāḷāgiriṃ hatthiṃ mettena cittena phari. Atha kho nāḷāgiri hatthī bhagavato 5 mettena cittena phuṭṭho 6 soṇḍaṃ oropetvā yena bhagavā tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā bhagavato purato aṭṭhāsi. Atha kho bhagavā dakkhiṇena hatthena nāḷāgirissa hatthissa kumbhaṃ parāmasanto nāḷāgiriṃ hatthiṃ imāhi gāthāhi ajjhabhāsi –
‘‘මා කුඤ්ජර නාගමාසදො, දුක්ඛඤ්හි කුඤ්ජර නාගමාසදො;
‘‘Mā kuñjara nāgamāsado, dukkhañhi kuñjara nāgamāsado;
න හි නාගහතස්ස කුඤ්ජර සුගති, හොති ඉතො පරං යතො.
Na hi nāgahatassa kuñjara sugati, hoti ito paraṃ yato.
‘‘මා ච මදො මා ච පමාදො, න හි පමත්තා සුගතිං වජන්ති තෙ;
‘‘Mā ca mado mā ca pamādo, na hi pamattā sugatiṃ vajanti te;
ත්වඤ්ඤෙව තථා කරිස්සසි, යෙන ත්වං සුගතිං ගමිස්සසී’’ති.
Tvaññeva tathā karissasi, yena tvaṃ sugatiṃ gamissasī’’ti.
අථ ඛො නාළාගිරි හත්ථී සොණ්ඩාය භගවතො පාදපංසූනි ගහෙත්වා උපරිමුද්ධනි ආකිරිත්වා පටිකුටියොව 7 ඔසක්කි, යාව භගවන්තං අද්දක්ඛි. අථ ඛො නාළාගිරි හත්ථී හත්ථිසාලං ගන්ත්වා සකෙ ඨානෙ අට්ඨාසි. තථා දන්තො ච පන නාළාගිරි හත්ථී අහොසි. තෙන ඛො පන සමයෙන මනුස්සා ඉමං ගාථං ගායන්ති –
Atha kho nāḷāgiri hatthī soṇḍāya bhagavato pādapaṃsūni gahetvā uparimuddhani ākiritvā paṭikuṭiyova 8 osakki, yāva bhagavantaṃ addakkhi. Atha kho nāḷāgiri hatthī hatthisālaṃ gantvā sake ṭhāne aṭṭhāsi. Tathā danto ca pana nāḷāgiri hatthī ahosi. Tena kho pana samayena manussā imaṃ gāthaṃ gāyanti –
අදණ්ඩෙන අසත්ථෙන, නාගො දන්තො මහෙසිනා’’ති.
Adaṇḍena asatthena, nāgo danto mahesinā’’ti.
මනුස්සා උජ්ඣායන්ති ඛිය්යන්ති විපාචෙන්ති – ‘‘යාව පාපො අයං දෙවදත්තො, අලක්ඛිකො, යත්ර හි නාම සමණස්ස ගොතමස්ස එවංමහිද්ධිකස්ස එවං මහානුභාවස්ස වධාය පරක්කමිස්සතී’’ති. දෙවදත්තස්ස ලාභසක්කාරො පරිහායි. භගවතො ච ලාභසක්කාරො අභිවඩ්ඪි.
Manussā ujjhāyanti khiyyanti vipācenti – ‘‘yāva pāpo ayaṃ devadatto, alakkhiko, yatra hi nāma samaṇassa gotamassa evaṃmahiddhikassa evaṃ mahānubhāvassa vadhāya parakkamissatī’’ti. Devadattassa lābhasakkāro parihāyi. Bhagavato ca lābhasakkāro abhivaḍḍhi.
Footnotes:
Related texts:
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / චූළවග්ග-අට්ඨකථා • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / පකාසනීයකම්මාදිකථා • Pakāsanīyakammādikathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / නාළාගිරිපෙසනකථාවණ්ණනා • Nāḷāgiripesanakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / ඡසක්යපබ්බජ්ජාකථාවණ්ණනා • Chasakyapabbajjākathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / ඡසක්යපබ්බජ්ජාකථාදිවණ්ණනා • Chasakyapabbajjākathādivaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / පකාසනීයකම්මාදිකථා • Pakāsanīyakammādikathā