| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya |
७. नळकलापीसुत्तं
7. Naḷakalāpīsuttaṃ
६७. एकं समयं आयस्मा च सारिपुत्तो आयस्मा च महाकोट्ठिको 1 बाराणसियं विहरन्ति इसिपतने मिगदाये। अथ खो आयस्मा महाकोट्ठिको सायन्हसमयं पटिसल्लाना वुट्ठितो येनायस्मा सारिपुत्तो तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा आयस्मता सारिपुत्तेन सद्धिं सम्मोदि। सम्मोदनीयं कथं सारणीयं वीतिसारेत्वा एकमन्तं निसीदि। एकमन्तं निसिन्नो खो आयस्मा महाकोट्ठिको आयस्मन्तं सारिपुत्तं एतदवोच – ‘‘किं नु खो, आवुसो सारिपुत्त, सयंकतं जरामरणं, परंकतं जरामरणं, सयंकतञ्च परंकतञ्च जरामरणं, उदाहु असयंकारं अपरंकारं अधिच्चसमुप्पन्नं जरामरण’’न्ति? ‘‘न खो, आवुसो कोट्ठिक, सयंकतं जरामरणं, न परंकतं जरामरणं, न सयंकतञ्च परंकतञ्च जरामरणं, नापि असयंकारं अपरंकारं अधिच्चसमुप्पन्नं जरामरणं। अपि च, जातिपच्चया जरामरण’’न्ति।
67. Ekaṃ samayaṃ āyasmā ca sāriputto āyasmā ca mahākoṭṭhiko 2 bārāṇasiyaṃ viharanti isipatane migadāye. Atha kho āyasmā mahākoṭṭhiko sāyanhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yenāyasmā sāriputto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā āyasmatā sāriputtena saddhiṃ sammodi. Sammodanīyaṃ kathaṃ sāraṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi. Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā mahākoṭṭhiko āyasmantaṃ sāriputtaṃ etadavoca – ‘‘kiṃ nu kho, āvuso sāriputta, sayaṃkataṃ jarāmaraṇaṃ, paraṃkataṃ jarāmaraṇaṃ, sayaṃkatañca paraṃkatañca jarāmaraṇaṃ, udāhu asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ jarāmaraṇa’’nti? ‘‘Na kho, āvuso koṭṭhika, sayaṃkataṃ jarāmaraṇaṃ, na paraṃkataṃ jarāmaraṇaṃ, na sayaṃkatañca paraṃkatañca jarāmaraṇaṃ, nāpi asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ jarāmaraṇaṃ. Api ca, jātipaccayā jarāmaraṇa’’nti.
‘‘किं नु खो, आवुसो सारिपुत्त, सयंकता जाति, परंकता जाति, सयंकता च परंकता च जाति, उदाहु असयंकारा अपरंकारा अधिच्चसमुप्पन्ना जाती’’ति? ‘‘न खो, आवुसो कोट्ठिक, सयंकता जाति, न परंकता जाति, न सयंकता च परंकता च जाति, नापि असयंकारा अपरंकारा अधिच्चसमुप्पन्ना जाति। अपि च, भवपच्चया जाती’’ति।
‘‘Kiṃ nu kho, āvuso sāriputta, sayaṃkatā jāti, paraṃkatā jāti, sayaṃkatā ca paraṃkatā ca jāti, udāhu asayaṃkārā aparaṃkārā adhiccasamuppannā jātī’’ti? ‘‘Na kho, āvuso koṭṭhika, sayaṃkatā jāti, na paraṃkatā jāti, na sayaṃkatā ca paraṃkatā ca jāti, nāpi asayaṃkārā aparaṃkārā adhiccasamuppannā jāti. Api ca, bhavapaccayā jātī’’ti.
‘‘किं नु खो, आवुसो सारिपुत्त, सयंकतो भवो…पे॰… सयंकतं उपादानं… सयंकता तण्हा… सयंकता वेदना… सयंकतो फस्सो… सयंकतं सळायतनं… सयंकतं नामरूपं, परंकतं नामरूपं, सयंकतञ्च परंकतञ्च नामरूपं, उदाहु असयंकारं अपरंकारं अधिच्चसमुप्पन्नं नामरूप’’न्ति ? ‘‘न खो, आवुसो कोट्ठिक, सयंकतं नामरूपं, न परंकतं नामरूपं, न सयंकतञ्च परंकतञ्च नामरूपं, नापि असयंकारं अपरंकारं, अधिच्चसमुप्पन्नं नामरूपं। अपि च, विञ्ञाणपच्चया नामरूप’’न्ति।
‘‘Kiṃ nu kho, āvuso sāriputta, sayaṃkato bhavo…pe… sayaṃkataṃ upādānaṃ… sayaṃkatā taṇhā… sayaṃkatā vedanā… sayaṃkato phasso… sayaṃkataṃ saḷāyatanaṃ… sayaṃkataṃ nāmarūpaṃ, paraṃkataṃ nāmarūpaṃ, sayaṃkatañca paraṃkatañca nāmarūpaṃ, udāhu asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ nāmarūpa’’nti ? ‘‘Na kho, āvuso koṭṭhika, sayaṃkataṃ nāmarūpaṃ, na paraṃkataṃ nāmarūpaṃ, na sayaṃkatañca paraṃkatañca nāmarūpaṃ, nāpi asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ, adhiccasamuppannaṃ nāmarūpaṃ. Api ca, viññāṇapaccayā nāmarūpa’’nti.
‘‘किं नु खो, आवुसो सारिपुत्त, सयङ्कतं विञ्ञाणं, परङ्कतं विञ्ञाणं, सयंकतञ्च परंकतञ्च विञ्ञाणं, उदाहु असयंकारं अपरंकारं अधिच्चसमुप्पन्नं विञ्ञाण’’न्ति? ‘‘न खो, आवुसो कोट्ठिक, सयंकतं विञ्ञाणं, न परंकतं विञ्ञाणं न सयंकतञ्च परंकतञ्च विञ्ञाणं, नापि असयंकारं अपरंकारं अधिच्चसमुप्पन्नं विञ्ञाणं। अपि च, नामरूपपच्चया विञ्ञाण’’न्ति।
‘‘Kiṃ nu kho, āvuso sāriputta, sayaṅkataṃ viññāṇaṃ, paraṅkataṃ viññāṇaṃ, sayaṃkatañca paraṃkatañca viññāṇaṃ, udāhu asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ viññāṇa’’nti? ‘‘Na kho, āvuso koṭṭhika, sayaṃkataṃ viññāṇaṃ, na paraṃkataṃ viññāṇaṃ na sayaṃkatañca paraṃkatañca viññāṇaṃ, nāpi asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ viññāṇaṃ. Api ca, nāmarūpapaccayā viññāṇa’’nti.
‘‘इदानेव खो मयं आयस्मतो सारिपुत्तस्स भासितं एवं आजानाम – ‘न ख्वावुसो कोट्ठिक, सयंकतं नामरूपं, न परंकतं नामरूपं, न सयंकतञ्च परंकतञ्च नामरूपं, नापि असयंकारं अपरंकारं अधिच्चसमुप्पन्नं नामरूपं। अपि च, विञ्ञाणपच्चया नामरूप’’’न्ति।
‘‘Idāneva kho mayaṃ āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ evaṃ ājānāma – ‘na khvāvuso koṭṭhika, sayaṃkataṃ nāmarūpaṃ, na paraṃkataṃ nāmarūpaṃ, na sayaṃkatañca paraṃkatañca nāmarūpaṃ, nāpi asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ nāmarūpaṃ. Api ca, viññāṇapaccayā nāmarūpa’’’nti.
‘‘इदानेव च पन मयं आयस्मतो सारिपुत्तस्स भासितं एवं आजानाम – ‘न ख्वावुसो कोट्ठिक, सयंकतं विञ्ञाणं, न परंकतं विञ्ञाणं, न सयंकतञ्च परंकतञ्च विञ्ञाणं , नापि असयंकारं अपरंकारं अधिच्चसमुप्पन्नं विञ्ञाणं। अपि च, नामरूपपच्चया विञ्ञाण’’’न्ति।
‘‘Idāneva ca pana mayaṃ āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ evaṃ ājānāma – ‘na khvāvuso koṭṭhika, sayaṃkataṃ viññāṇaṃ, na paraṃkataṃ viññāṇaṃ, na sayaṃkatañca paraṃkatañca viññāṇaṃ , nāpi asayaṃkāraṃ aparaṃkāraṃ adhiccasamuppannaṃ viññāṇaṃ. Api ca, nāmarūpapaccayā viññāṇa’’’nti.
‘‘यथा कथं पनावुसो सारिपुत्त, इमस्स भासितस्स अत्थो दट्ठब्बो’’ति? ‘‘तेनहावुसो, उपमं ते करिस्सामि। उपमायपिधेकच्चे विञ्ञू पुरिसा भासितस्स अत्थं जानन्ति। सेय्यथापि, आवुसो, द्वे नळकलापियो अञ्ञमञ्ञं निस्साय तिट्ठेय्युं। एवमेव खो, आवुसो, नामरूपपच्चया विञ्ञाणं; विञ्ञाणपच्चया नामरूपं; नामरूपपच्चया सळायतनं; सळायतनपच्चया फस्सो…पे॰… एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स समुदयो होति। तासं चे, आवुसो , नळकलापीनं एकं आकड्ढेय्य, एका पपतेय्य; अपरं चे आकड्ढेय्य, अपरा पपतेय्य। एवमेव खो, आवुसो, नामरूपनिरोधा विञ्ञाणनिरोधो; विञ्ञाणनिरोधा नामरूपनिरोधो; नामरूपनिरोधा सळायतननिरोधो; सळायतननिरोधा फस्सनिरोधो…पे॰… एवमेतस्स केवलस्स दुक्खक्खन्धस्स निरोधो होती’’ति। ‘‘अच्छरियं , आवुसो सारिपुत्त; अब्भुतं, आवुसो सारिपुत्त! यावसुभासितं चिदं आयस्मता सारिपुत्तेन। इदञ्च पन मयं आयस्मतो सारिपुत्तस्स भासितं इमेहि छत्तिंसाय वत्थूहि अनुमोदाम – ‘जरामरणस्स चे, आवुसो, भिक्खु निब्बिदाय विरागाय निरोधाय धम्मं देसेति, धम्मकथिको भिक्खूति अलं वचनाय। जरामरणस्स चे, आवुसो, भिक्खु निब्बिदाय विरागाय निरोधाय पटिपन्नो होति, धम्मानुधम्मप्पटिपन्नो भिक्खूति अलं वचनाय। जरामरणस्स चे, आवुसो, भिक्खु निब्बिदा विरागा निरोधा अनुपादा विमुत्तो होति, दिट्ठधम्मनिब्बानप्पत्तो भिक्खूति अलं वचनाय। जातिया चे… भवस्स चे… उपादानस्स चे… तण्हाय चे… वेदनाय चे… फस्सस्स चे… सळायतनस्स चे… नामरूपस्स चे… विञ्ञाणस्स चे… सङ्खारानं चे… अविज्जाय चे, आवुसो, भिक्खु निब्बिदाय विरागाय निरोधाय धम्मं देसेति, धम्मकथिको भिक्खूति अलं वचनाय। अविज्जाय चे, आवुसो, भिक्खु निब्बिदाय विरागाय निरोधाय पटिपन्नो होति, धम्मानुधम्मप्पटिपन्नो भिक्खूति अलं वचनाय । अविज्जाय चे, आवुसो, भिक्खु निब्बिदा विरागा निरोधा अनुपादा विमुत्तो होति, दिट्ठधम्मनिब्बानप्पत्तो भिक्खूति अलं वचनाया’’’ति। सत्तमं।
‘‘Yathā kathaṃ panāvuso sāriputta, imassa bhāsitassa attho daṭṭhabbo’’ti? ‘‘Tenahāvuso, upamaṃ te karissāmi. Upamāyapidhekacce viññū purisā bhāsitassa atthaṃ jānanti. Seyyathāpi, āvuso, dve naḷakalāpiyo aññamaññaṃ nissāya tiṭṭheyyuṃ. Evameva kho, āvuso, nāmarūpapaccayā viññāṇaṃ; viññāṇapaccayā nāmarūpaṃ; nāmarūpapaccayā saḷāyatanaṃ; saḷāyatanapaccayā phasso…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti. Tāsaṃ ce, āvuso , naḷakalāpīnaṃ ekaṃ ākaḍḍheyya, ekā papateyya; aparaṃ ce ākaḍḍheyya, aparā papateyya. Evameva kho, āvuso, nāmarūpanirodhā viññāṇanirodho; viññāṇanirodhā nāmarūpanirodho; nāmarūpanirodhā saḷāyatananirodho; saḷāyatananirodhā phassanirodho…pe… evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotī’’ti. ‘‘Acchariyaṃ , āvuso sāriputta; abbhutaṃ, āvuso sāriputta! Yāvasubhāsitaṃ cidaṃ āyasmatā sāriputtena. Idañca pana mayaṃ āyasmato sāriputtassa bhāsitaṃ imehi chattiṃsāya vatthūhi anumodāma – ‘jarāmaraṇassa ce, āvuso, bhikkhu nibbidāya virāgāya nirodhāya dhammaṃ deseti, dhammakathiko bhikkhūti alaṃ vacanāya. Jarāmaraṇassa ce, āvuso, bhikkhu nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti, dhammānudhammappaṭipanno bhikkhūti alaṃ vacanāya. Jarāmaraṇassa ce, āvuso, bhikkhu nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti, diṭṭhadhammanibbānappatto bhikkhūti alaṃ vacanāya. Jātiyā ce… bhavassa ce… upādānassa ce… taṇhāya ce… vedanāya ce… phassassa ce… saḷāyatanassa ce… nāmarūpassa ce… viññāṇassa ce… saṅkhārānaṃ ce… avijjāya ce, āvuso, bhikkhu nibbidāya virāgāya nirodhāya dhammaṃ deseti, dhammakathiko bhikkhūti alaṃ vacanāya. Avijjāya ce, āvuso, bhikkhu nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti, dhammānudhammappaṭipanno bhikkhūti alaṃ vacanāya . Avijjāya ce, āvuso, bhikkhu nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto hoti, diṭṭhadhammanibbānappatto bhikkhūti alaṃ vacanāyā’’’ti. Sattamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ७. नळकलापीसुत्तवण्णना • 7. Naḷakalāpīsuttavaṇṇanā
टीका • Tīkā / सुत्तपिटक (टीका) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ७. नळकलापीसुत्तवण्णना • 7. Naḷakalāpīsuttavaṇṇanā
