| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / सुत्तनिपातपाळि • Suttanipātapāḷi |
११. नालकसुत्तं
11. Nālakasuttaṃ
६८४.
684.
आनन्दजाते तिदसगणे पतीते, सक्कञ्च इन्दं सुचिवसने च देवे।
Ānandajāte tidasagaṇe patīte, sakkañca indaṃ sucivasane ca deve;
दुस्सं गहेत्वा अतिरिव थोमयन्ते, असितो इसि अद्दस दिवाविहारे॥
Dussaṃ gahetvā atiriva thomayante, asito isi addasa divāvihāre.
६८५.
685.
दिस्वान देवे मुदितमने उदग्गे, चित्तिं करित्वान इदमवोच 1 तत्थ।
Disvāna deve muditamane udagge, cittiṃ karitvāna idamavoca 2 tattha;
‘‘किं देवसङ्घो अतिरिव कल्यरूपो, दुस्सं गहेत्वा रमयथ 3 किं पटिच्च॥
‘‘Kiṃ devasaṅgho atiriva kalyarūpo, dussaṃ gahetvā ramayatha 4 kiṃ paṭicca.
६८६.
686.
‘‘यदापि आसी असुरेहि सङ्गमो, जयो सुरानं असुरा पराजिता॥
‘‘Yadāpi āsī asurehi saṅgamo, jayo surānaṃ asurā parājitā.
तदापि नेतादिसो लोमहंसनो, किमब्भुतं दट्ठु मरू पमोदिता॥
Tadāpi netādiso lomahaṃsano, kimabbhutaṃ daṭṭhu marū pamoditā.
६८७.
687.
‘‘सेळेन्ति गायन्ति च वादयन्ति च, भुजानि फोटेन्ति 5 च नच्चयन्ति च।
‘‘Seḷenti gāyanti ca vādayanti ca, bhujāni phoṭenti 6 ca naccayanti ca;
पुच्छामि वोहं मेरुमुद्धवासिने, धुनाथ मे संसयं खिप्प मारिसा’’॥
Pucchāmi vohaṃ merumuddhavāsine, dhunātha me saṃsayaṃ khippa mārisā’’.
६८८.
688.
‘‘सो बोधिसत्तो रतनवरो अतुल्यो, मनुस्सलोके हितसुखत्थाय 7 जातो।
‘‘So bodhisatto ratanavaro atulyo, manussaloke hitasukhatthāya 8 jāto;
सक्यान गामे जनपदे लुम्बिनेय्ये, तेनम्ह तुट्ठा अतिरिव कल्यरूपा॥
Sakyāna gāme janapade lumbineyye, tenamha tuṭṭhā atiriva kalyarūpā.
६८९.
689.
‘‘सो सब्बसत्तुत्तमो अग्गपुग्गलो, नरासभो सब्बपजानमुत्तमो।
‘‘So sabbasattuttamo aggapuggalo, narāsabho sabbapajānamuttamo;
वत्तेस्सति चक्कमिसिव्हये वने, नदंव सीहो बलवा मिगाभिभू’’॥
Vattessati cakkamisivhaye vane, nadaṃva sīho balavā migābhibhū’’.
६९०.
690.
तं सद्दं सुत्वा तुरितमवसरी सो, सुद्धोदनस्स तद भवनं उपाविसि 9।
Taṃ saddaṃ sutvā turitamavasarī so, suddhodanassa tada bhavanaṃ upāvisi 10;
निसज्ज तत्थ इदमवोचासि सक्ये, ‘‘कुहिं कुमारो अहमपि दट्ठुकामो’’॥
Nisajja tattha idamavocāsi sakye, ‘‘kuhiṃ kumāro ahamapi daṭṭhukāmo’’.
६९१.
691.
ततो कुमारं जलितमिव सुवण्णं, उक्कामुखेव सुकुसलसम्पहट्ठं 11।
Tato kumāraṃ jalitamiva suvaṇṇaṃ, ukkāmukheva sukusalasampahaṭṭhaṃ 12;
दद्दल्लमानं 13 सिरिया अनोमवण्णं, दस्सेसु पुत्तं असितव्हयस्स सक्या॥
Daddallamānaṃ 14 siriyā anomavaṇṇaṃ, dassesu puttaṃ asitavhayassa sakyā.
६९२.
692.
दिस्वा कुमारं सिखिमिव पज्जलन्तं, तारासभंव नभसिगमं विसुद्धं।
Disvā kumāraṃ sikhimiva pajjalantaṃ, tārāsabhaṃva nabhasigamaṃ visuddhaṃ;
सूरियं तपन्तं सरदरिवब्भमुत्तं, आनन्दजातो विपुलमलत्थ पीतिं॥
Sūriyaṃ tapantaṃ saradarivabbhamuttaṃ, ānandajāto vipulamalattha pītiṃ.
६९३.
693.
अनेकसाखञ्च सहस्समण्डलं, छत्तं मरू धारयुमन्तलिक्खे।
Anekasākhañca sahassamaṇḍalaṃ, chattaṃ marū dhārayumantalikkhe;
सुवण्णदण्डा वीतिपतन्ति चामरा, न दिस्सरे चामरछत्तगाहका॥
Suvaṇṇadaṇḍā vītipatanti cāmarā, na dissare cāmarachattagāhakā.
६९४.
694.
दिस्वा जटी कण्हसिरिव्हयो इसि, सुवण्णनिक्खं विय पण्डुकम्बले।
Disvā jaṭī kaṇhasirivhayo isi, suvaṇṇanikkhaṃ viya paṇḍukambale;
सेतञ्च छत्तं धरियन्त 15 मुद्धनि, उदग्गचित्तो सुमनो पटिग्गहे॥
Setañca chattaṃ dhariyanta 16 muddhani, udaggacitto sumano paṭiggahe.
६९५.
695.
पटिग्गहेत्वा पन सक्यपुङ्गवं, जिगीसतो 17 लक्खणमन्तपारगू।
Paṭiggahetvā pana sakyapuṅgavaṃ, jigīsato 18 lakkhaṇamantapāragū;
पसन्नचित्तो गिरमब्भुदीरयि, ‘‘अनुत्तरायं द्विपदानमुत्तमो’’ 19॥
Pasannacitto giramabbhudīrayi, ‘‘anuttarāyaṃ dvipadānamuttamo’’ 20.
६९६.
696.
अथत्तनो गमनमनुस्सरन्तो, अकल्यरूपो गळयति अस्सुकानि।
Athattano gamanamanussaranto, akalyarūpo gaḷayati assukāni;
दिस्वान सक्या इसिमवोचुं रुदन्तं,
Disvāna sakyā isimavocuṃ rudantaṃ,
‘‘नो चे कुमारे भविस्सति अन्तरायो’’॥
‘‘No ce kumāre bhavissati antarāyo’’.
६९७.
697.
दिस्वान सक्ये इसिमवोच अकल्ये, ‘‘नाहं कुमारे अहितमनुस्सरामि।
Disvāna sakye isimavoca akalye, ‘‘nāhaṃ kumāre ahitamanussarāmi;
न चापिमस्स भविस्सति अन्तरायो, न ओरकायं अधिमानसा 21 भवाथ॥
Na cāpimassa bhavissati antarāyo, na orakāyaṃ adhimānasā 22 bhavātha.
६९८.
698.
‘‘सम्बोधियग्गं फुसिस्सतायं कुमारो, सो धम्मचक्कं परमविसुद्धदस्सी।
‘‘Sambodhiyaggaṃ phusissatāyaṃ kumāro, so dhammacakkaṃ paramavisuddhadassī;
वत्तेस्सतायं बहुजनहितानुकम्पी, वित्थारिकस्स भविस्सति ब्रह्मचरियं॥
Vattessatāyaṃ bahujanahitānukampī, vitthārikassa bhavissati brahmacariyaṃ.
६९९.
699.
‘‘ममञ्च आयु न चिरमिधावसेसो, अथन्तरा मे भविस्सति कालकिरिया।
‘‘Mamañca āyu na ciramidhāvaseso, athantarā me bhavissati kālakiriyā;
सोहं न सोस्सं 23 असमधुरस्स धम्मं, तेनम्हि अट्टो ब्यसनंगतो अघावी’’॥
Sohaṃ na sossaṃ 24 asamadhurassa dhammaṃ, tenamhi aṭṭo byasanaṃgato aghāvī’’.
७००.
700.
सो साकियानं विपुलं जनेत्वा पीतिं, अन्तेपुरम्हा निग्गमा 25 ब्रह्मचारी।
So sākiyānaṃ vipulaṃ janetvā pītiṃ, antepuramhā niggamā 26 brahmacārī;
सो भागिनेय्यं सयं अनुकम्पमानो, समादपेसि असमधुरस्स धम्मे॥
So bhāgineyyaṃ sayaṃ anukampamāno, samādapesi asamadhurassa dhamme.
७०१.
701.
‘‘बुद्धोति घोसं यद 27 परतो सुणासि, सम्बोधिपत्तो विवरति धम्ममग्गं।
‘‘Buddhoti ghosaṃ yada 28 parato suṇāsi, sambodhipatto vivarati dhammamaggaṃ;
गन्त्वान तत्थ समयं परिपुच्छमानो 29, चरस्सु तस्मिं भगवति ब्रह्मचरियं’’॥
Gantvāna tattha samayaṃ paripucchamāno 30, carassu tasmiṃ bhagavati brahmacariyaṃ’’.
७०२.
702.
तेनानुसिट्ठो हितमनेन तादिना, अनागते परमविसुद्धदस्सिना।
Tenānusiṭṭho hitamanena tādinā, anāgate paramavisuddhadassinā;
सो नालको उपचितपुञ्ञसञ्चयो, जिनं पतिक्खं 31 परिवसि रक्खितिन्द्रियो॥
So nālako upacitapuññasañcayo, jinaṃ patikkhaṃ 32 parivasi rakkhitindriyo.
७०३.
703.
सुत्वान घोसं जिनवरचक्कवत्तने, गन्त्वान दिस्वा इसिनिसभं पसन्नो।
Sutvāna ghosaṃ jinavaracakkavattane, gantvāna disvā isinisabhaṃ pasanno;
मोनेय्यसेट्ठं मुनिपवरं अपुच्छि, समागते असिताव्हयस्स सासनेति॥
Moneyyaseṭṭhaṃ munipavaraṃ apucchi, samāgate asitāvhayassa sāsaneti.
वत्थुगाथा निट्ठिता।
Vatthugāthā niṭṭhitā.
७०४.
704.
‘‘अञ्ञातमेतं वचनं, असितस्स यथातथं।
‘‘Aññātametaṃ vacanaṃ, asitassa yathātathaṃ;
तं तं गोतम पुच्छामि, सब्बधम्मान पारगुं॥
Taṃ taṃ gotama pucchāmi, sabbadhammāna pāraguṃ.
७०५.
705.
‘‘अनगारियुपेतस्स, भिक्खाचरियं जिगीसतो।
‘‘Anagāriyupetassa, bhikkhācariyaṃ jigīsato;
मुनि पब्रूहि मे पुट्ठो, मोनेय्यं उत्तमं पदं’’॥
Muni pabrūhi me puṭṭho, moneyyaṃ uttamaṃ padaṃ’’.
७०६.
706.
‘‘मोनेय्यं ते उपञ्ञिस्सं, (इति भगवा) दुक्करं दुरभिसम्भवं।
‘‘Moneyyaṃ te upaññissaṃ, (iti bhagavā) dukkaraṃ durabhisambhavaṃ;
हन्द ते नं पवक्खामि, सन्थम्भस्सु दळ्हो भव॥
Handa te naṃ pavakkhāmi, santhambhassu daḷho bhava.
७०७.
707.
‘‘समानभागं कुब्बेथ, गामे अक्कुट्ठवन्दितं।
‘‘Samānabhāgaṃ kubbetha, gāme akkuṭṭhavanditaṃ;
मनोपदोसं रक्खेय्य, सन्तो अनुण्णतो चरे॥
Manopadosaṃ rakkheyya, santo anuṇṇato care.
७०८.
708.
‘‘उच्चावचा निच्छरन्ति, दाये अग्गिसिखूपमा।
‘‘Uccāvacā niccharanti, dāye aggisikhūpamā;
नारियो मुनिं पलोभेन्ति, तासु तं मा पलोभयुं॥
Nāriyo muniṃ palobhenti, tāsu taṃ mā palobhayuṃ.
७०९.
709.
अविरुद्धो असारत्तो, पाणेसु तसथावरे॥
Aviruddho asāratto, pāṇesu tasathāvare.
७१०.
710.
‘‘यथा अहं तथा एते, यथा एते तथा अहं।
‘‘Yathā ahaṃ tathā ete, yathā ete tathā ahaṃ;
अत्तानं उपमं कत्वा, न हनेय्य न घातये॥
Attānaṃ upamaṃ katvā, na haneyya na ghātaye.
७११.
711.
‘‘हित्वा इच्छञ्च लोभञ्च, यत्थ सत्तो पुथुज्जनो।
‘‘Hitvā icchañca lobhañca, yattha satto puthujjano;
चक्खुमा पटिपज्जेय्य, तरेय्य नरकं इमं॥
Cakkhumā paṭipajjeyya, tareyya narakaṃ imaṃ.
७१२.
712.
‘‘ऊनूदरो मिताहारो, अप्पिच्छस्स अलोलुपो।
‘‘Ūnūdaro mitāhāro, appicchassa alolupo;
७१३.
713.
‘‘स पिण्डचारं चरित्वा, वनन्तमभिहारये।
‘‘Sa piṇḍacāraṃ caritvā, vanantamabhihāraye;
उपट्ठितो रुक्खमूलस्मिं, आसनूपगतो मुनि॥
Upaṭṭhito rukkhamūlasmiṃ, āsanūpagato muni.
७१४.
714.
‘‘स झानपसुतो धीरो, वनन्ते रमितो सिया।
‘‘Sa jhānapasuto dhīro, vanante ramito siyā;
झायेथ रुक्खमूलस्मिं, अत्तानमभितोसयं॥
Jhāyetha rukkhamūlasmiṃ, attānamabhitosayaṃ.
७१५.
715.
अव्हानं नाभिनन्देय्य, अभिहारञ्च गामतो॥
Avhānaṃ nābhinandeyya, abhihārañca gāmato.
७१६.
716.
‘‘न मुनी गाममागम्म, कुलेसु सहसा चरे।
‘‘Na munī gāmamāgamma, kulesu sahasā care;
घासेसनं छिन्नकथो, न वाचं पयुतं भणे॥
Ghāsesanaṃ chinnakatho, na vācaṃ payutaṃ bhaṇe.
७१७.
717.
‘‘अलत्थं यदिदं साधु, नालत्थं कुसलं इति।
‘‘Alatthaṃ yadidaṃ sādhu, nālatthaṃ kusalaṃ iti;
७१८.
718.
‘‘स पत्तपाणि विचरन्तो, अमूगो मूगसम्मतो।
‘‘Sa pattapāṇi vicaranto, amūgo mūgasammato;
अप्पं दानं न हीळेय्य, दातारं नावजानिया॥
Appaṃ dānaṃ na hīḷeyya, dātāraṃ nāvajāniyā.
७१९.
719.
‘‘उच्चावचा हि पटिपदा, समणेन पकासिता।
‘‘Uccāvacā hi paṭipadā, samaṇena pakāsitā;
न पारं दिगुणं यन्ति, नयिदं एकगुणं मुतं॥
Na pāraṃ diguṇaṃ yanti, nayidaṃ ekaguṇaṃ mutaṃ.
७२०.
720.
‘‘यस्स च विसता नत्थि, छिन्नसोतस्स भिक्खुनो।
‘‘Yassa ca visatā natthi, chinnasotassa bhikkhuno;
किच्चाकिच्चप्पहीनस्स, परिळाहो न विज्जति॥
Kiccākiccappahīnassa, pariḷāho na vijjati.
७२१.
721.
‘‘मोनेय्यं ते उपञ्ञिस्सं, खुरधारूपमो भवे।
‘‘Moneyyaṃ te upaññissaṃ, khuradhārūpamo bhave;
जिव्हाय तालुमाहच्च, उदरे सञ्ञतो सिया॥
Jivhāya tālumāhacca, udare saññato siyā.
७२२.
722.
‘‘अलीनचित्तो च सिया, न चापि बहु चिन्तये।
‘‘Alīnacitto ca siyā, na cāpi bahu cintaye;
निरामगन्धो असितो, ब्रह्मचरियपरायणो॥
Nirāmagandho asito, brahmacariyaparāyaṇo.
७२३.
723.
‘‘एकासनस्स सिक्खेथ, समणूपासनस्स च।
‘‘Ekāsanassa sikkhetha, samaṇūpāsanassa ca;
एकत्तं मोनमक्खातं, एको चे अभिरमिस्ससि।
Ekattaṃ monamakkhātaṃ, eko ce abhiramissasi;
७२४.
724.
‘‘सुत्वा धीरानं निग्घोसं, झायीनं कामचागिनं।
‘‘Sutvā dhīrānaṃ nigghosaṃ, jhāyīnaṃ kāmacāginaṃ;
ततो हिरिञ्च सद्धञ्च, भिय्यो कुब्बेथ मामको॥
Tato hiriñca saddhañca, bhiyyo kubbetha māmako.
७२५.
725.
‘‘तं नदीहि विजानाथ, सोब्भेसु पदरेसु च।
‘‘Taṃ nadīhi vijānātha, sobbhesu padaresu ca;
७२६.
726.
‘‘यदूनकं तं सणति, यं पूरं सन्तमेव तं।
‘‘Yadūnakaṃ taṃ saṇati, yaṃ pūraṃ santameva taṃ;
अड्ढकुम्भूपमो बालो, रहदो पूरोव पण्डितो॥
Aḍḍhakumbhūpamo bālo, rahado pūrova paṇḍito.
७२७.
727.
‘‘यं समणो बहुं भासति, उपेतं अत्थसञ्हितं।
‘‘Yaṃ samaṇo bahuṃ bhāsati, upetaṃ atthasañhitaṃ;
जानं सो धम्मं देसेति, जानं सो बहु भासति॥
Jānaṃ so dhammaṃ deseti, jānaṃ so bahu bhāsati.
७२८.
728.
‘‘यो च जानं संयतत्तो, जानं न बहु भासति।
‘‘Yo ca jānaṃ saṃyatatto, jānaṃ na bahu bhāsati;
स मुनी मोनमरहति, स मुनी मोनमज्झगा’’ति॥
Sa munī monamarahati, sa munī monamajjhagā’’ti.
नालकसुत्तं एकादसमं निट्ठितं।
Nālakasuttaṃ ekādasamaṃ niṭṭhitaṃ.
Footnotes:
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / सुत्तनिपात-अट्ठकथा • Suttanipāta-aṭṭhakathā / ११. नालकसुत्तवण्णना • 11. Nālakasuttavaṇṇanā
