Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Suttanipāta-aṭṭhakathā |
੧੧. ਨਾਲਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
11. Nālakasuttavaṇṇanā
੬੮੫. ਆਨਨ੍ਦਜਾਤੇਤਿ ਨਾਲਕਸੁਤ੍ਤਂ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਕਿਰ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਂ ਮੋਨੇਯ੍ਯਪਟਿਪਦਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਥਤ੍ਤਂ ਅਭਿਕਙ੍ਖਮਾਨੋ ਤਤੋ ਪਭੁਤਿ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਪਾਰਮਿਯੋ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਅਸਿਤਸ੍ਸ ਇਸਿਨੋ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯੋ ਨਾਲਕੋ ਨਾਮ ਤਾਪਸੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਿਤਦਿવਸਤੋ ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ ‘‘ਅਞ੍ਞਾਤਮੇਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਹਿ ਦ੍વੀਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਮੋਨੇਯ੍ਯਪਟਿਪਦਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਤਸ੍ਸ ਭਗવਾ ‘‘ਮੋਨੇਯ੍ਯਂ ਤੇ ਉਪਞ੍ਞਿਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਤਂ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ। ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਪਨ ਭਗવਤਿ ਸਙ੍ਗੀਤਿਂ ਕਰੋਨ੍ਤੇਨਾਯਸ੍ਮਤਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤਮੇવ ਮੋਨੇਯ੍ਯਪਟਿਪਦਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਯੇਨ ਯਦਾ ਚ ਸਮਾਦਪਿਤੋ ਨਾਲਕੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਿ । ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਪਾਕਟਂ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤੁਕਾਮੋ ‘‘ਆਨਨ੍ਦਜਾਤੇ’’ਤਿਆਦਿਕਾ વੀਸਤਿ વਤ੍ਥੁਗਾਥਾਯੋ વਤ੍વਾ ਅਭਾਸਿ। ਤਂ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ‘‘ਨਾਲਕਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
685.Ānandajāteti nālakasuttaṃ. Kā uppatti? Padumuttarassa kira bhagavato sāvakaṃ moneyyapaṭipadaṃ paṭipannaṃ disvā tathattaṃ abhikaṅkhamāno tato pabhuti kappasatasahassaṃ pāramiyo pūretvā asitassa isino bhāgineyyo nālako nāma tāpaso bhagavantaṃ dhammacakkappavattitadivasato sattame divase ‘‘aññātameta’’ntiādīhi dvīhi gāthāhi moneyyapaṭipadaṃ pucchi. Tassa bhagavā ‘‘moneyyaṃ te upaññissa’’ntiādinā nayena taṃ byākāsi. Parinibbute pana bhagavati saṅgītiṃ karontenāyasmatā mahākassapena āyasmā ānando tameva moneyyapaṭipadaṃ puṭṭho yena yadā ca samādapito nālako bhagavantaṃ pucchi . Taṃ sabbaṃ pākaṭaṃ katvā dassetukāmo ‘‘ānandajāte’’tiādikā vīsati vatthugāthāyo vatvā abhāsi. Taṃ sabbampi ‘‘nālakasutta’’nti vuccati.
ਤਤ੍ਥ ਆਨਨ੍ਦਜਾਤੇਤਿ ਸਮਿਦ੍ਧਿਜਾਤੇ વੁਦ੍ਧਿਪ੍ਪਤ੍ਤੇ। ਪਤੀਤੇਤਿ ਤੁਟ੍ਠੇ। ਅਥ વਾ ਆਨਨ੍ਦਜਾਤੇਤਿ ਪਮੁਦਿਤੇ। ਪਤੀਤੇਤਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਜਾਤੇ। ਸੁਚਿવਸਨੇਤਿ ਅਕਿਲਿਟ੍ਠવਸਨੇ। ਦੇવਾਨਞ੍ਹਿ ਕਪ੍ਪਰੁਕ੍ਖਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾਨਿ વਸਨਾਨਿ ਰਜਂ વਾ ਮਲਂ વਾ ਨ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ। ਦੁਸ੍ਸਂ ਗਹੇਤ੍વਾਤਿ ਇਧ ਦੁਸ੍ਸਸਦਿਸਤ੍ਤਾ ‘‘ਦੁਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ ਲਦ੍ਧવੋਹਾਰਂ ਦਿਬ੍ਬવਤ੍ਥਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ। ਅਸਿਤੋ ਇਸੀਤਿ ਕਣ੍ਹਸਰੀਰવਣ੍ਣਤ੍ਤਾ ਏવਂਲਦ੍ਧਨਾਮੋ ਇਸਿ। ਦਿવਾવਿਹਾਰੇਤਿ ਦਿવਾવਿਹਾਰਟ੍ਠਾਨੇ। ਸੇਸਂ ਪਦਤੋ ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવ।
Tattha ānandajāteti samiddhijāte vuddhippatte. Patīteti tuṭṭhe. Atha vā ānandajāteti pamudite. Patīteti somanassajāte. Sucivasaneti akiliṭṭhavasane. Devānañhi kapparukkhanibbattāni vasanāni rajaṃ vā malaṃ vā na gaṇhanti. Dussaṃ gahetvāti idha dussasadisattā ‘‘dussa’’nti laddhavohāraṃ dibbavatthaṃ ukkhipitvā. Asito isīti kaṇhasarīravaṇṇattā evaṃladdhanāmo isi. Divāvihāreti divāvihāraṭṭhāne. Sesaṃ padato uttānameva.
ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਤੋ ਪਨ – ਅਯਂ ਕਿਰ ਸੁਦ੍ਧੋਦਨਸ੍ਸ ਪਿਤੁ ਸੀਹਹਨੁਰਞ੍ਞੋ ਪੁਰੋਹਿਤੋ ਸੁਦ੍ਧੋਦਨਸ੍ਸਪਿ ਅਨਭਿਸਿਤ੍ਤਕਾਲੇ ਸਿਪ੍ਪਾਚਰਿਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਭਿਸਿਤ੍ਤਕਾਲੇ ਪੁਰੋਹਿਤੋਯੇવ ਅਹੋਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਸਾਯਂ ਪਾਤਂ ਰਾਜੁਪਟ੍ਠਾਨਂ ਆਗਤਸ੍ਸ ਰਾਜਾ ਦਹਰਕਾਲੇ વਿਯ ਨਿਪਚ੍ਚਕਾਰਂ ਅਕਤ੍વਾ ਅਞ੍ਜਲਿਕਮ੍ਮਮਤ੍ਤਮੇવ ਕਰੋਤਿ। ਧਮ੍ਮਤਾ ਕਿਰੇਸਾ ਪਤ੍ਤਾਭਿਸੇਕਾਨਂ ਸਕ੍ਯਰਾਜੂਨਂ। ਪੁਰੋਹਿਤੋ ਤੇਨ ਨਿਬ੍ਬਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ‘‘ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਮਹਂ ਮਹਾਰਾਜਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਰਾਜਾ ਤਸ੍ਸ ਨਿਚ੍ਛਯਂ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਆਚਰਿਯ, ਮਮੇવ ਉਯ੍ਯਾਨੇ વਸਿਤਬ੍ਬਂ, ਯਥਾ ਤੇ ਅਹਂ ਅਭਿਣ੍ਹਂ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਯਾਚਿ। ਸੋ ‘‘ਏવਂ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਪਟਿਸ੍ਸੁਣਿਤ੍વਾ ਤਾਪਸਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞਾ ਉਪਟ੍ਠਹਿਯਮਾਨੋ ਉਯ੍ਯਾਨੇਯੇવ વਸਨ੍ਤੋ ਕਸਿਣਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਪਞ੍ਚਾਭਿਞ੍ਞਾਯੋ ਚ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸਿ। ਸੋ ਤਤੋ ਪਭੁਤਿ ਰਾਜਕੁਲੇ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਂ ਕਤ੍વਾ ਹਿਮવਨ੍ਤਚਾਤੁਮਹਾਰਾਜਿਕਭવਨਾਦੀਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦਿવਾવਿਹਾਰਂ ਕਰੋਤਿ। ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਤਾવਤਿਂਸਭવਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰਤਨવਿਮਾਨਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਦਿਬ੍ਬਰਤਨਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਸਮਾਧਿਸੁਖਂ ਅਨੁਭવਿਤ੍વਾ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯਂ વੁਟ੍ਠਾਯ વਿਮਾਨਦ੍વਾਰੇ ਠਤ੍વਾ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ વਿਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਸਟ੍ਠਿਯੋਜਨਾਯ ਮਹਾવੀਥਿਯਾ ਚੇਲੁਕ੍ਖੇਪਂ ਕਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਗੁਣਪਸਂਸਿਤਾਨਿ ਥੁਤਿવਚਨਾਨਿ વਤ੍વਾ ਕੀਲ਼ਨ੍ਤੇ ਸਕ੍ਕਪ੍ਪਮੁਖੇ ਦੇવੇ ਅਦ੍ਦਸ। ਤੇਨਾਹ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ – ‘‘ਆਨਨ੍ਦਜਾਤੇ…ਪੇ॰… ਦਿવਾવਿਹਾਰੇ’’ਤਿ।
Sambandhato pana – ayaṃ kira suddhodanassa pitu sīhahanurañño purohito suddhodanassapi anabhisittakāle sippācariyo hutvā abhisittakāle purohitoyeva ahosi. Tassa sāyaṃ pātaṃ rājupaṭṭhānaṃ āgatassa rājā daharakāle viya nipaccakāraṃ akatvā añjalikammamattameva karoti. Dhammatā kiresā pattābhisekānaṃ sakyarājūnaṃ. Purohito tena nibbijjitvā ‘‘pabbajjāmahaṃ mahārājā’’ti āha. Rājā tassa nicchayaṃ ñatvā ‘‘tena hi, ācariya, mameva uyyāne vasitabbaṃ, yathā te ahaṃ abhiṇhaṃ passeyya’’nti yāci. So ‘‘evaṃ hotū’’ti paṭissuṇitvā tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā raññā upaṭṭhahiyamāno uyyāneyeva vasanto kasiṇaparikammaṃ katvā aṭṭha samāpattiyo pañcābhiññāyo ca nibbattesi. So tato pabhuti rājakule bhattakiccaṃ katvā himavantacātumahārājikabhavanādīnaṃ aññataraṃ gantvā divāvihāraṃ karoti. Athekadivasaṃ tāvatiṃsabhavanaṃ gantvā ratanavimānaṃ pavisitvā dibbaratanapallaṅke nisinno samādhisukhaṃ anubhavitvā sāyanhasamayaṃ vuṭṭhāya vimānadvāre ṭhatvā ito cito ca vilokento saṭṭhiyojanāya mahāvīthiyā celukkhepaṃ katvā bodhisattaguṇapasaṃsitāni thutivacanāni vatvā kīḷante sakkappamukhe deve addasa. Tenāha āyasmā ānando – ‘‘ānandajāte…pe… divāvihāre’’ti.
੬੮੬. ਤਤੋ ਸੋ ਏવਂ ਦਿਸ੍વਾਨ ਦੇવੇ…ਪੇ॰… ਕਿਂ ਪਟਿਚ੍ਚ। ਤਤ੍ਥ ਉਦਗ੍ਗੇਤਿ ਅਬ੍ਭੁਨ੍ਨਤਕਾਯੇ। ਚਿਤ੍ਤਿਂ ਕਰਿਤ੍વਾਨਾਤਿ ਆਦਰਂ ਕਤ੍વਾ। ਕਲ੍ਯਰੂਪੋਤਿ ਤੁਟ੍ਠਰੂਪੋ। ਸੇਸਂ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ।
686. Tato so evaṃ disvāna deve…pe… kiṃ paṭicca. Tattha udaggeti abbhunnatakāye. Cittiṃ karitvānāti ādaraṃ katvā. Kalyarūpoti tuṭṭharūpo. Sesaṃ uttānatthameva.
੬੮੭. ਇਦਾਨਿ ‘‘ਯਦਾਪਿ ਆਸੀ’’ਤਿਆਦਿਗਾਥਾ ਉਤ੍ਤਾਨਸਮ੍ਬਨ੍ਧਾ ਏવ। ਪਦਤ੍ਥੋ ਪਨ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ਤਾવ ਸਙ੍ਗਮੋਤਿ ਸਙ੍ਗਾਮੋ। ਜਯੋ ਸੁਰਾਨਨ੍ਤਿ ਦੇવਾਨਂ ਜਯੋ।
687. Idāni ‘‘yadāpi āsī’’tiādigāthā uttānasambandhā eva. Padattho pana paṭhamagāthāya tāva saṅgamoti saṅgāmo. Jayo surānanti devānaṃ jayo.
ਤਸ੍ਸਾવਿਭਾવਤ੍ਥਂ ਅਯਮਨੁਪੁਬ੍ਬਿਕਥਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ – ਸਕ੍ਕੋ ਕਿਰ ਮਗਧਰਟ੍ਠੇ ਮਚਲਗਾਮવਾਸੀ ਤੇਤ੍ਤਿਂਸਮਨੁਸ੍ਸਸੇਟ੍ਠੋ ਮਘੋ ਨਾਮ ਮਾਣવੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤ વਤ੍ਤਪਦਾਨਿ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਤਾવਤਿਂਸਭવਨੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਰਿਸਾਯ। ਤਤੋ ਪੁਬ੍ਬਦੇવਾ ‘‘ਆਗਨ੍ਤੁਕਦੇવਪੁਤ੍ਤਾ ਆਗਤਾ, ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਨੇਸਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਦਿਬ੍ਬਪਦੁਮਾਨਿ ਉਪਨਾਮੇਸੁਂ, ਉਪਡ੍ਢਰਜ੍ਜੇਨ ਚ ਨਿਮਨ੍ਤੇਸੁਂ। ਸਕ੍ਕੋ ਉਪਡ੍ਢਰਜ੍ਜੇਨ ਅਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋ ਸਕਪਰਿਸਂ ਸਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਏਕਦਿવਸਂ ਸੁਰਾਮਦਮਤ੍ਤੇ ਤੇ ਪਾਦੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਿਨੇਰੁਪਬ੍ਬਤਪਾਦੇ ਖਿਪਿ। ਤੇਸਂ ਸਿਨੇਰੁਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਿਮਤਲੇ ਦਸਸਹਸ੍ਸਯੋਜਨਂ ਅਸੁਰਭવਨਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ ਪਾਰਿਚ੍ਛਤ੍ਤਕਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਭੂਤਾਯ ਚਿਤ੍ਰਪਾਟਲਿਯਾ ਉਪਸੋਭਿਤਂ। ਤਤੋ ਤੇ ਸਤਿਂ ਪਟਿਲਭਿਤ੍વਾ ਤਾવਤਿਂਸਭવਨਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤਾ ‘‘ਅਹੋ ਰੇ ਨਟ੍ਠਾ ਮਯਂ ਪਾਨਮਦਦੋਸੇਨ, ਨ ਦਾਨਿ ਮਯਂ ਸੁਰਂ ਪਿવਿਮ੍ਹਾ, ਅਸੁਰਂ ਪਿવਿਮ੍ਹਾ, ਨ ਦਾਨਿਮ੍ਹਾ ਸੁਰਾ, ਅਸੁਰਾ ਦਾਨਿ ਜਾਤਮ੍ਹਾ’’ਤਿ। ਤਤੋ ਪਭੁਤਿ ‘‘ਅਸੁਰਾ’’ਇਚ੍ਚੇવ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸਮਞ੍ਞਾ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਹਨ੍ਦ ਦਾਨਿ ਦੇવੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਙ੍ਗਾਮੇਮਾ’’ਤਿ ਸਿਨੇਰੁਂ ਪਰਿਤੋ ਆਰੋਹਿਂਸੁ। ਤਤੋ ਸਕ੍ਕੋ ਅਸੁਰੇ ਯੁਦ੍ਧੇਨ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪੁਨਪਿ ਸਮੁਦ੍ਦੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਚਤੂਸੁ ਦ੍વਾਰੇਸੁ ਅਤ੍ਤਨਾ ਸਦਿਸਂ ਇਨ੍ਦਪਟਿਮਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ਠਪੇਸਿ। ਤਤੋ ਅਸੁਰਾ ‘‘ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ વਤਾਯਂ ਸਕ੍ਕੋ ਨਿਚ੍ਚਂ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਤਿਟ੍ਠਤੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪੁਨਦੇવ ਨਗਰਂ ਅਗਮਿਂਸੁ। ਤਤੋ ਦੇવਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਜਯਂ ਘੋਸੇਨ੍ਤਾ ਮਹਾવੀਥਿਯਂ ਚੇਲੁਕ੍ਖੇਪਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਂ ਕੀਲ਼ਿਂਸੁ। ਅਥ ਅਸਿਤੋ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤੇ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਕਪ੍ਪੇ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥਤਾਯ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਇਮੇਹਿ ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਏવਂ ਕੀਲ਼ਿਤਪੁਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਆવਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ਤਂ ਦੇવਾਸੁਰਸਙ੍ਗਾਮੇ ਦੇવવਿਜਯਂ ਦਿਸ੍વਾ ਆਹ –
Tassāvibhāvatthaṃ ayamanupubbikathā veditabbā – sakko kira magadharaṭṭhe macalagāmavāsī tettiṃsamanussaseṭṭho magho nāma māṇavo hutvā satta vattapadāni pūretvā tāvatiṃsabhavane nibbatti saddhiṃ parisāya. Tato pubbadevā ‘‘āgantukadevaputtā āgatā, sakkāraṃ nesaṃ karissāmā’’ti vatvā dibbapadumāni upanāmesuṃ, upaḍḍharajjena ca nimantesuṃ. Sakko upaḍḍharajjena asantuṭṭho sakaparisaṃ saññāpetvā ekadivasaṃ surāmadamatte te pāde gahetvā sinerupabbatapāde khipi. Tesaṃ sinerussa heṭṭhimatale dasasahassayojanaṃ asurabhavanaṃ nibbatti pāricchattakapaṭicchannabhūtāya citrapāṭaliyā upasobhitaṃ. Tato te satiṃ paṭilabhitvā tāvatiṃsabhavanaṃ apassantā ‘‘aho re naṭṭhā mayaṃ pānamadadosena, na dāni mayaṃ suraṃ pivimhā, asuraṃ pivimhā, na dānimhā surā, asurā dāni jātamhā’’ti. Tato pabhuti ‘‘asurā’’icceva uppannasamaññā hutvā ‘‘handa dāni devehi saddhiṃ saṅgāmemā’’ti sineruṃ parito ārohiṃsu. Tato sakko asure yuddhena abbhuggantvā punapi samudde pakkhipitvā catūsu dvāresu attanā sadisaṃ indapaṭimaṃ māpetvā ṭhapesi. Tato asurā ‘‘appamatto vatāyaṃ sakko niccaṃ rakkhanto tiṭṭhatī’’ti cintetvā punadeva nagaraṃ agamiṃsu. Tato devā attano jayaṃ ghosentā mahāvīthiyaṃ celukkhepaṃ karontā nakkhattaṃ kīḷiṃsu. Atha asito atītānāgate cattālīsakappe anussarituṃ samatthatāya ‘‘kiṃ nu kho imehi pubbepi evaṃ kīḷitapubba’’nti āvajjento taṃ devāsurasaṅgāme devavijayaṃ disvā āha –
‘‘ਯਦਾਪਿ ਆਸੀ ਅਸੁਰੇਹਿ ਸਙ੍ਗਮੋ,
‘‘Yadāpi āsī asurehi saṅgamo,
ਜਯੋ ਸੁਰਾਨਂ ਅਸੁਰਾ ਪਰਾਜਿਤਾ।
Jayo surānaṃ asurā parājitā;
ਤਦਾਪਿ ਨੇਤਾਦਿਸੋ ਲੋਮਹਂਸਨੋ’’ਤਿ॥
Tadāpi netādiso lomahaṃsano’’ti.
ਤਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਕਾਲੇ ਏਤਾਦਿਸੋ ਲੋਮਹਂਸਨੋ ਪਮੋਦੋ ਨ ਆਸਿ। ਕਿਮਬ੍ਭੁਤਂ ਦਟ੍ਠੁ ਮਰੂ ਪਮੋਦਿਤਾਤਿ ਅਜ੍ਜ ਪਨ ਕਿਂ ਅਬ੍ਭੁਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏવਂ ਦੇવਾ ਪਮੁਦਿਤਾਤਿ।
Tasmimpi kāle etādiso lomahaṃsano pamodo na āsi. Kimabbhutaṃ daṭṭhu marū pamoditāti ajja pana kiṃ abbhutaṃ disvā evaṃ devā pamuditāti.
੬੮੮. ਦੁਤਿਯਗਾਥਾਯ ਸੇਲ਼ੇਨ੍ਤੀਤਿ ਮੁਖੇਨ ਉਸ੍ਸੇਲ਼ਨਸਦ੍ਦਂ ਮੁਞ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਗਾਯਨ੍ਤਿ ਨਾਨਾવਿਧਾਨਿ ਗੀਤਾਨਿ, વਾਦਯਨ੍ਤਿ ਅਟ੍ਠਸਟ੍ਠਿ ਤੂਰਿਯਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਫੋਟੇਨ੍ਤੀਤਿ ਅਪ੍ਫੋਟੇਨ੍ਤਿ। ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ વੋਹਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਞਾਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋਪਿ ਤੇਸਂ વਚਨਂ ਸੋਤੁਕਾਮਤਾਯ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਮੇਰੁਮੁਦ੍ਧવਾਸਿਨੇਤਿ ਸਿਨੇਰੁਮੁਦ੍ਧਨਿ વਸਨ੍ਤੇ। ਸਿਨੇਰੁਸ੍ਸ ਹਿ ਹੇਟ੍ਠਿਮਤਲੇ ਦਸਯੋਜਨਸਹਸ੍ਸਂ ਅਸੁਰਭવਨਂ, ਮਜ੍ਝਿਮਤਲੇ ਦ੍વਿਸਹਸ੍ਸਪਰਿਤ੍ਤਦੀਪਪਰਿવਾਰਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਹਾਦੀਪਾ, ਉਪਰਿਮਤਲੇ ਦਸਯੋਜਨਸਹਸ੍ਸਂ ਤਾવਤਿਂਸਭવਨਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਦੇવਾ ‘‘ਮੇਰੁਮੁਦ੍ਧવਾਸਿਨੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਮਾਰਿਸਾਤਿ ਦੇવੇ ਆਮਨ੍ਤੇਤਿ, ਨਿਦੁਕ੍ਖਾ ਨਿਰਾਬਾਧਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
688. Dutiyagāthāya seḷentīti mukhena usseḷanasaddaṃ muñcanti. Gāyanti nānāvidhāni gītāni, vādayanti aṭṭhasaṭṭhi tūriyasahassāni, phoṭentīti apphoṭenti. Pucchāmi vohanti attanā āvajjetvā ñātuṃ samatthopi tesaṃ vacanaṃ sotukāmatāya pucchati. Merumuddhavāsineti sinerumuddhani vasante. Sinerussa hi heṭṭhimatale dasayojanasahassaṃ asurabhavanaṃ, majjhimatale dvisahassaparittadīpaparivārā cattāro mahādīpā, uparimatale dasayojanasahassaṃ tāvatiṃsabhavanaṃ. Tasmā devā ‘‘merumuddhavāsino’’ti vuccanti. Mārisāti deve āmanteti, nidukkhā nirābādhāti vuttaṃ hoti.
੬੮੯. ਅਥਸ੍ਸ ਤਮਤ੍ਥਂ ਆਰੋਚੇਨ੍ਤੇਹਿ ਦੇવੇਹਿ વੁਤ੍ਤਾਯ ਤਤਿਯਗਾਥਾਯ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋਤਿ ਬੁਜ੍ਝਨਕਸਤ੍ਤੋ, ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਗਨ੍ਤੁਂ ਅਰਹੋ ਸਤ੍ਤੋ ਰਤਨવਰੋਤਿ વਰਰਤਨਭੂਤੋ। ਤੇਨਮ੍ਹ ਤੁਟ੍ਠਾਤਿ ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਮਯਂ ਤੁਟ੍ਠਾ। ਸੋ ਹਿ ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਤਥਾ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਤਿ, ਯਥਾ ਮਯਞ੍ਚ ਅਞ੍ਞੇ ਚ ਦੇવਗਣਾ ਸੇਕ੍ਖਾਸੇਕ੍ਖਭੂਮਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਾਮ। ਮਨੁਸ੍ਸਾਪਿਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਯੇ ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁਂ, ਤੇ ਦਾਨਾਦੀਨਿ ਕਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕੇ ਪਰਿਪੂਰੇਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਯਂ ਕਿਰ ਨੇਸਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਤੁਟ੍ਠਾ ਕਲ੍ਯਰੂਪਾ’’ਤਿ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਇਦਂ ਪਦਦ੍વਯਂ ਅਤ੍ਥਤੋ ਅਭਿਨ੍ਨਂ, ਤਥਾਪਿ ‘‘ਕਿਮਬ੍ਭੁਤਂ ਦਟ੍ਠੁ ਮਰੂ ਪਮੋਦਿਤਾ, ਕਿਂ ਦੇવਸਙ੍ਘੋ ਅਤਿਰਿવ ਕਲ੍ਯਰੂਪੋ’’ਤਿ ਇਮਸ੍ਸ ਪਞ੍ਹਦ੍વਯਸ੍ਸ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
689. Athassa tamatthaṃ ārocentehi devehi vuttāya tatiyagāthāya bodhisattoti bujjhanakasatto, sammāsambodhiṃ gantuṃ araho satto ratanavaroti vararatanabhūto. Tenamha tuṭṭhāti tena kāraṇena mayaṃ tuṭṭhā. So hi buddhattaṃ patvā tathā dhammaṃ desessati, yathā mayañca aññe ca devagaṇā sekkhāsekkhabhūmiṃ pāpuṇissāma. Manussāpissa dhammaṃ sutvā ye na sakkhissanti parinibbātuṃ, te dānādīni katvā devaloke paripūressantīti ayaṃ kira nesaṃ adhippāyo. Tattha ‘‘tuṭṭhā kalyarūpā’’ti kiñcāpi idaṃ padadvayaṃ atthato abhinnaṃ, tathāpi ‘‘kimabbhutaṃ daṭṭhu marū pamoditā, kiṃ devasaṅgho atiriva kalyarūpo’’ti imassa pañhadvayassa vissajjanatthaṃ vuttanti veditabbaṃ.
੬੯੦. ਇਦਾਨਿ ਯੇਨ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੇ ਜਾਤੇ ਤੁਟ੍ਠਾ ਅਹੇਸੁਂ, ਤਂ ਆવਿਕਰੋਨ੍ਤੇਹਿ વੁਤ੍ਤਾਯ ਚਤੁਤ੍ਥਗਾਥਾਯ ਸਤ੍ਤਗ੍ਗਹਣੇਨ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਗ੍ਗਹਣਂ, ਪਜਾਗਹਣੇਨ ਸੇਸਗਤਿਗ੍ਗਹਣਂ। ਏવਂ ਦ੍વੀਹਿ ਪਦੇਹਿ ਪਞ੍ਚਸੁਪਿ ਗਤੀਸੁ ਸੇਟ੍ਠਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਾਪਿ ਹਿ ਸੀਹਾਦਯੋ ਅਸਨ੍ਤਾਸਾਦਿਗੁਣਯੁਤ੍ਤਾ, ਤੇਪਿ ਅਯਮੇવ ਅਤਿਸੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਪਜਾਨਮੁਤ੍ਤਮੋ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਪਨ ਯੇ ਅਤ੍ਤਹਿਤਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨਾਦਯੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪੁਗ੍ਗਲਾ, ਤੇਸੁ ਉਭਯਹਿਤਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਅਗ੍ਗਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਯਂ, ਨਰੇਸੁ ਚ ਉਸਭਸਦਿਸਤ੍ਤਾ ਨਰਾਸਭੋ। ਤੇਨਸ੍ਸ ਥੁਤਿਂ ਭਣਨ੍ਤਾ ਇਦਮ੍ਪਿ ਪਦਦ੍વਯਮਾਹਂਸੁ।
690. Idāni yena adhippāyena bodhisatte jāte tuṭṭhā ahesuṃ, taṃ āvikarontehi vuttāya catutthagāthāya sattaggahaṇena devamanussaggahaṇaṃ, pajāgahaṇena sesagatiggahaṇaṃ. Evaṃ dvīhi padehi pañcasupi gatīsu seṭṭhabhāvaṃ dasseti. Tiracchānāpi hi sīhādayo asantāsādiguṇayuttā, tepi ayameva atiseti. Tasmā ‘‘pajānamuttamo’’ti vutto. Devamanussesu pana ye attahitāya paṭipannādayo cattāro puggalā, tesu ubhayahitapaṭipanno aggapuggalo ayaṃ, naresu ca usabhasadisattā narāsabho. Tenassa thutiṃ bhaṇantā idampi padadvayamāhaṃsu.
੬੯੧. ਪਞ੍ਚਮਗਾਥਾਯ ਤਂ ਸਦ੍ਦਨ੍ਤਿ ਤਂ ਦੇવੇਹਿ વੁਤ੍ਤવਚਨਸਦ੍ਦਂ। ਅવਸਰੀਤਿ ਓਤਰਿ। ਤਦ ਭવਨਨ੍ਤਿ ਤਦਾ ਭવਨਂ।
691. Pañcamagāthāya taṃ saddanti taṃ devehi vuttavacanasaddaṃ. Avasarīti otari. Tada bhavananti tadā bhavanaṃ.
੬੯੨. ਛਟ੍ਠਗਾਥਾਯ ਤਤੋਤਿ ਅਸਿਤਸ੍ਸ વਚਨਤੋ ਅਨਨ੍ਤਰਂ। ਉਕ੍ਕਾਮੁਖੇવਾਤਿ ਉਕ੍ਕਾਮੁਖੇ ਏવ, ਮੂਸਾਮੁਖੇਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੁਕੁਸਲਸਮ੍ਪਹਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਸੁਕੁਸਲੇਨ ਸੁવਣ੍ਣਕਾਰੇਨ ਸਙ੍ਘਟ੍ਟਿਤਂ, ਸਙ੍ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤੇਨ ਤਾਪਿਤਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਦਦ੍ਦਲ੍ਲਮਾਨਨ੍ਤਿ વਿਜ੍ਜੋਤਮਾਨਂ। ਅਸਿਤવ੍ਹਯਸ੍ਸਾਤਿ ਅਸਿਤਨਾਮਸ੍ਸ ਦੁਤਿਯੇਨ ਨਾਮੇਨ ਕਣ੍ਹਦੇવਿਲਸ੍ਸ ਇਸਿਨੋ।
692. Chaṭṭhagāthāya tatoti asitassa vacanato anantaraṃ. Ukkāmukhevāti ukkāmukhe eva, mūsāmukheti vuttaṃ hoti. Sukusalasampahaṭṭhanti sukusalena suvaṇṇakārena saṅghaṭṭitaṃ, saṅghaṭṭentena tāpitanti adhippāyo. Daddallamānanti vijjotamānaṃ. Asitavhayassāti asitanāmassa dutiyena nāmena kaṇhadevilassa isino.
੬੯੩. ਸਤ੍ਤਮਗਾਥਾਯ ਤਾਰਾਸਭਂ વਾਤਿ ਤਾਰਾਨਂ ਉਸਭਸਦਿਸਂ, ਚਨ੍ਦਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। વਿਸੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਅਬ੍ਭਾਦਿਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸਰਹਿਤਂ। ਸਰਦਰਿવਾਤਿ ਸਰਦੇ ਇવ। ਆਨਨ੍ਦਜਾਤੋਤਿ ਸવਨਮਤ੍ਤੇਨੇવ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਯ ਪੀਤਿਯਾ ਪੀਤਿਜਾਤੋ। ਅਲਤ੍ਥ ਪੀਤਿਨ੍ਤਿ ਦਿਸ੍વਾ ਪੁਨਪਿ ਪੀਤਿਂ ਲਭਿ।
693. Sattamagāthāya tārāsabhaṃ vāti tārānaṃ usabhasadisaṃ, candanti adhippāyo. Visuddhanti abbhādiupakkilesarahitaṃ. Saradarivāti sarade iva. Ānandajātoti savanamatteneva uppannāya pītiyā pītijāto. Alattha pītinti disvā punapi pītiṃ labhi.
੬੯੪. ਤਤੋ ਪਰਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦੇવੇਹਿ ਸਦਾ ਪਯੁਜ੍ਜਮਾਨਸਕ੍ਕਾਰਦੀਪਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਅਟ੍ਠਮਗਾਥਾਯ ਅਨੇਕਸਾਖਨ੍ਤਿ ਅਨੇਕਸਲਾਕਂ। ਸਹਸ੍ਸਮਣ੍ਡਲਨ੍ਤਿ ਰਤ੍ਤਸੁવਣ੍ਣਮਯਸਹਸ੍ਸਮਣ੍ਡਲਯੁਤ੍ਤਂ। ਛਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਦਿਬ੍ਬਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਂ। વੀਤਿਪਤਨ੍ਤੀਤਿ ਸਰੀਰਂ ਬੀਜਮਾਨਾ ਪਤਨੁਪ੍ਪਤਨਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ।
694. Tato paraṃ bodhisattassa devehi sadā payujjamānasakkāradīpanatthaṃ vuttaaṭṭhamagāthāya anekasākhanti anekasalākaṃ. Sahassamaṇḍalanti rattasuvaṇṇamayasahassamaṇḍalayuttaṃ. Chattanti dibbasetacchattaṃ. Vītipatantīti sarīraṃ bījamānā patanuppatanaṃ karonti.
੬੯੫. ਨવਮਗਾਥਾਯ ਜਟੀਤਿ ਜਟਿਲੋ। ਕਣ੍ਹਸਿਰਿવ੍ਹਯੋਤਿ ਕਣ੍ਹਸਦ੍ਦੇਨ ਚ ਸਿਰਿਸਦ੍ਦੇਨ ਚ ਅવ੍ਹਯਮਾਨੋ। ਤਂ ਕਿਰ ‘‘ਸਿਰਿਕਣ੍ਹੋ’’ਤਿਪਿ ਅવ੍ਹਯਨ੍ਤਿ ਆਮਨ੍ਤੇਨ੍ਤਿ, ਆਲਪਨ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਪਣ੍ਡੁਕਮ੍ਬਲੇਤਿ ਰਤ੍ਤਕਮ੍ਬਲੇ। ਅਧਿਕਾਰਤੋ ਚੇਤ੍ਥ ‘‘ਕੁਮਾਰ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਪਾਠਸੇਸੋ વਾ ਕਾਤਬ੍ਬੋ। ਪੁਰਿਮਗਾਥਾਯ ਚ ਅਹਤ੍ਥਪਾਸਗਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਦਿਸ੍વਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਧ ਪਨ ਹਤ੍ਥਪਾਸਗਤਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣਤ੍ਥਂ ਉਪਨੀਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਪੁਨ વਚਨਂ ‘‘ਦਿਸ੍વਾ’’ਤਿ। ਪੁਰਿਮਂ વਾ ਦਸ੍ਸਨਪੀਤਿਲਾਭਾਪੇਕ੍ਖਂ ਗਾਥਾવਸਾਨੇ ‘‘વਿਪੁਲਮਲਤ੍ਥ ਪੀਤਿ’’ਨ੍ਤਿ વਚਨਤੋ, ਇਦਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹਾਪੇਕ੍ਖਂ ਅવਸਾਨੇ ‘‘ਸੁਮਨੋ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇ’’ਤਿ વਚਨਤੋ। ਪੁਰਿਮਞ੍ਚ ਕੁਮਾਰਸਮ੍ਬਨ੍ਧਮੇવ, ਇਦਂ ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਸਮ੍ਬਨ੍ਧਮ੍ਪਿ। ਦਿਸ੍વਾਤਿ ਸਤਸਹਸ੍ਸਗ੍ਘਨਕੇ ਗਨ੍ਧਾਰਰਤ੍ਤਕਮ੍ਬਲੇ ਸੁવਣ੍ਣਨਿਕ੍ਖਂ વਿਯ ਕੁਮਾਰਂ ‘‘ਛਤ੍ਤਂ ਮਰੂ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਂ ਧਾਰਿਯਨ੍ਤਂ ਮੁਦ੍ਧਨਿ ਦਿਸ੍વਾ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਇਦਂ ਮਾਨੁਸਕਂ ਛਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਭਣਨ੍ਤਿ। ਯਥੇવ ਹਿ ਦੇવਾ, ਏવਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾਪਿ ਛਤ੍ਤਚਾਮਰਮੋਰਹਤ੍ਥਤਾਲવਣ੍ਟવਾਲ਼ਬੀਜਨਿਹਤ੍ਥਾ ਮਹਾਪੁਰਿਸਂ ਉਪਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਨ ਤਸ੍ਸ વਚਨੇਨ ਕੋਚਿਪਿ ਅਤਿਸਯੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਮੇવ ਸੁਨ੍ਦਰਂ। ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤਿ ਉਭੋਹਿ ਹਤ੍ਥੇਹਿ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਸਿ। ਇਸਿਂ ਕਿਰ વਨ੍ਦਾਪੇਤੁਂ ਕੁਮਾਰਂ ਉਪਨੇਸੁਂ। ਅਥਸ੍ਸ ਪਾਦਾ ਪਰਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਇਸਿਸ੍ਸ ਮਤ੍ਥਕੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿਂਸੁ। ਸੋ ਤਮ੍ਪਿ ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ ਦਿਸ੍વਾ ਉਦਗ੍ਗਚਿਤ੍ਤੋ ਸੁਮਨੋ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਸਿ।
695. Navamagāthāya jaṭīti jaṭilo. Kaṇhasirivhayoti kaṇhasaddena ca sirisaddena ca avhayamāno. Taṃ kira ‘‘sirikaṇho’’tipi avhayanti āmantenti, ālapantīti vuttaṃ hoti. Paṇḍukambaleti rattakambale. Adhikārato cettha ‘‘kumāra’’nti vattabbaṃ, pāṭhaseso vā kātabbo. Purimagāthāya ca ahatthapāsagataṃ sandhāya ‘‘disvā’’ti vuttaṃ. Idha pana hatthapāsagataṃ paṭiggahaṇatthaṃ upanītaṃ, tasmā puna vacanaṃ ‘‘disvā’’ti. Purimaṃ vā dassanapītilābhāpekkhaṃ gāthāvasāne ‘‘vipulamalattha pīti’’nti vacanato, idaṃ paṭiggahāpekkhaṃ avasāne ‘‘sumano paṭiggahe’’ti vacanato. Purimañca kumārasambandhameva, idaṃ setacchattasambandhampi. Disvāti satasahassagghanake gandhārarattakambale suvaṇṇanikkhaṃ viya kumāraṃ ‘‘chattaṃ marū’’ti ettha vuttappakāraṃ setacchattaṃ dhāriyantaṃ muddhani disvā. Keci pana ‘‘idaṃ mānusakaṃ chattaṃ sandhāya vutta’’nti bhaṇanti. Yatheva hi devā, evaṃ manussāpi chattacāmaramorahatthatālavaṇṭavāḷabījanihatthā mahāpurisaṃ upagacchantīti. Evaṃ santepi na tassa vacanena kocipi atisayo atthi, tasmā yathāvuttameva sundaraṃ. Paṭiggaheti ubhohi hatthehi paṭiggahesi. Isiṃ kira vandāpetuṃ kumāraṃ upanesuṃ. Athassa pādā parivattitvā isissa matthake patiṭṭhahiṃsu. So tampi acchariyaṃ disvā udaggacitto sumano paṭiggahesi.
੬੯੬. ਦਸਮਗਾਥਾਯਂ ਜਿਗੀਸਕੋਤਿ ਜਿਗੀਸਨ੍ਤੋ ਮਗ੍ਗਨ੍ਤੋ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤੋ, ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਲਕ੍ਖਣਮਨ੍ਤਪਾਰਗੂਤਿ ਲਕ੍ਖਣਾਨਂ વੇਦਾਨਞ੍ਚ ਪਾਰਂ ਗਤੋ। ਅਨੁਤ੍ਤਰਾਯਨ੍ਤਿ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ ਅਯਂ। ਸੋ ਕਿਰ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਭਿਮੁਖਾਗਤੇਸੁ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਦਤਲੇਸੁ ਚਕ੍ਕਾਨਿ ਦਿਸ੍વਾ ਤਦਨੁਸਾਰੇਨ ਸੇਸਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਜਿਗੀਸਨ੍ਤੋ ਸਬ੍ਬਂ ਲਕ੍ਖਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਦ੍ਧਾਯਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਏવਮਾਹ।
696. Dasamagāthāyaṃ jigīsakoti jigīsanto magganto pariyesanto, upaparikkhantoti vuttaṃ hoti. Lakkhaṇamantapāragūti lakkhaṇānaṃ vedānañca pāraṃ gato. Anuttarāyanti anuttaro ayaṃ. So kira attano abhimukhāgatesu mahāsattassa pādatalesu cakkāni disvā tadanusārena sesalakkhaṇāni jigīsanto sabbaṃ lakkhaṇasampattiṃ disvā ‘‘addhāyaṃ buddho bhavissatī’’ti ñatvā evamāha.
੬੯੭. ਏਕਾਦਸਾਯਂ ਅਥਤ੍ਤਨੋ ਗਮਨਨ੍ਤਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ ਅਰੂਪਗਮਨਂ। ਅਕਲ੍ਯਰੂਪੋ ਗਲ਼ਯਤਿ ਅਸ੍ਸੁਕਾਨੀਤਿ ਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਰੂਪੂਪਪਤ੍ਤਿਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਨ ਦਾਨਾਹਂ ਅਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੋਤੁਂ ਲਚ੍ਛਾਮੀ’’ਤਿ ਅਤੁਟ੍ਠਰੂਪੋ ਬਲવਸੋਕਾਭਿਭવੇਨ ਦੋਮਨਸ੍ਸਜਾਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸੂਨਿ ਪਾਤੇਤਿ ਗਲ਼ਯਤਿ। ‘‘ਗਰਯਤੀ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਯਦਿ ਪਨੇਸ ਰੂਪਭવੇ ਚਿਤ੍ਤਂ ਨਮੇਯ੍ਯ, ਕਿਂ ਤਤ੍ਥ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਯੇਨੇવਂ ਰੋਦਤੀਤਿ? ਨ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਅਕੁਸਲਤਾਯ ਪਨੇਤਂ વਿਧਿਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯੇવਸ੍ਸ ਅਯੁਤ੍ਤਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਲਾਭੇਨ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਾਤਿ ਚੇ? ਨ, વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਾ ਏવ। ਮਗ੍ਗਭਾવਨਾਯ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾ ਹਿ ਕਿਲੇਸਾ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਲਾਭੀਨਂ ਪਨ ਬਲવਪਚ੍ਚਯੇਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਕਿਲੇਸੇ ਪਰਿਹੀਨਜ੍ਝਾਨਤ੍ਤਾ ਕੁਤਸ੍ਸ ਅਰੂਪਗਮਨਨ੍ਤਿ ਚੇ? ਅਪ੍ਪਕਸਿਰੇਨ ਪੁਨਾਧਿਗਮਤੋ। ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਲਾਭਿਨੋ ਹਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਕਿਲੇਸੇ ਬਲવવੀਤਿਕ੍ਕਮਂ ਅਨਾਪਜ੍ਜਨ੍ਤਾ વੂਪਸਨ੍ਤਮਤ੍ਤੇਯੇવ ਕਿਲੇਸવੇਗੇ ਪੁਨ ਤਂ વਿਸੇਸਂ ਅਪ੍ਪਕਸਿਰੇਨੇવਾਧਿਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ‘‘ਪਰਿਹੀਨવਿਸੇਸਾ ਇਮੇ’’ਤਿਪਿ ਦੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤਾਦਿਸੋ ਚ ਏਸੋ। ਨੋ ਚੇ ਕੁਮਾਰੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਅਨ੍ਤਰਾਯੋਤਿ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਨੁ ਖੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕੁਮਾਰੇ ਅਨ੍ਤਰਾਯੋ।
697. Ekādasāyaṃ athattano gamananti paṭisandhivasena arūpagamanaṃ. Akalyarūpo gaḷayati assukānīti taṃ attano arūpūpapattiṃ anussaritvā ‘‘na dānāhaṃ assa dhammadesanaṃ sotuṃ lacchāmī’’ti atuṭṭharūpo balavasokābhibhavena domanassajāto hutvā assūni pāteti gaḷayati. ‘‘Garayatī’’tipi pāṭho. Yadi panesa rūpabhave cittaṃ nameyya, kiṃ tattha na uppajjeyya, yenevaṃ rodatīti? Na na uppajjeyya, akusalatāya panetaṃ vidhiṃ na jānāti. Evaṃ santepi domanassuppattiyevassa ayuttā samāpattilābhena vikkhambhitattāti ce? Na, vikkhambhitattā eva. Maggabhāvanāya samucchinnā hi kilesā na uppajjanti, samāpattilābhīnaṃ pana balavapaccayena uppajjanti. Uppanne kilese parihīnajjhānattā kutassa arūpagamananti ce? Appakasirena punādhigamato. Samāpattilābhino hi uppanne kilese balavavītikkamaṃ anāpajjantā vūpasantamatteyeva kilesavege puna taṃ visesaṃ appakasirenevādhigacchanti, ‘‘parihīnavisesā ime’’tipi duviññeyyā honti, tādiso ca eso. No ce kumāre bhavissati antarāyoti na bhavissati nu kho imasmiṃ kumāre antarāyo.
੬੯੮. ਦ੍વਾਦਸਾਯਂ ਨ ਓਰਕਾਯਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਓਰਕੋ ਪਰਿਤ੍ਤੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਉਤ੍ਤਰਗਾਥਾਯ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਬੁਦ੍ਧਭਾવਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ।
698. Dvādasāyaṃ na orakāyanti ayaṃ orako paritto na hoti. Uttaragāthāya vattabbaṃ buddhabhāvaṃ sandhāyāha.
੬੯੯. ਤੇਰਸਾਯਂ ਸਮ੍ਬੋਧਿਯਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਅવਿਪਰੀਤਭਾવੇਨ ਸਮ੍ਮਾ ਬੁਜ੍ਝਨਤੋ ਸਮ੍ਬੋਧਿ, ਕਤ੍ਥਚਿ ਆવਰਣਾਭਾવੇਨ ਸਬ੍ਬਞਾਣੁਤ੍ਤਮਤੋ ‘‘ਅਗ੍ਗ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਫੁਸਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਤਿ। ਪਰਮવਿਸੁਦ੍ਧਦਸ੍ਸੀਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਦਸ੍ਸੀ। ਤਞ੍ਹਿ ਏਕਨ੍ਤવਿਸੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਪਰਮવਿਸੁਦ੍ਧਂ। વਿਤ੍ਥਾਰਿਕਸ੍ਸਾਤਿ વਿਤ੍ਥਾਰਿਕਂ ਅਸ੍ਸ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਨ੍ਤਿ ਸਾਸਨਂ।
699. Terasāyaṃ sambodhiyagganti sabbaññutaññāṇaṃ. Tañhi aviparītabhāvena sammā bujjhanato sambodhi, katthaci āvaraṇābhāvena sabbañāṇuttamato ‘‘agga’’nti vuccati. Phusissatīti pāpuṇissati. Paramavisuddhadassīti nibbānadassī. Tañhi ekantavisuddhattā paramavisuddhaṃ. Vitthārikassāti vitthārikaṃ assa. Brahmacariyanti sāsanaṃ.
੭੦੦. ਚੁਦ੍ਦਸਾਯਂ ਅਥਨ੍ਤਰਾਤਿ ਅਨ੍ਤਰਾਯੇવ ਅਸ੍ਸ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਓਰਤੋ ਏવਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਨ ਸੋਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਨ ਸੁਣਿਸ੍ਸਂ। ਅਸਮਧੁਰਸ੍ਸਾਤਿ ਅਸਮવੀਰਿਯਸ੍ਸ। ਅਟ੍ਟੋਤਿ ਆਤੁਰੋ। ਬ੍ਯਸਨਂ ਗਤੋਤਿ ਸੁਖવਿਨਾਸਂ ਪਤ੍ਤੋ। ਅਘਾવੀਤਿ ਦੁਕ੍ਖਿਤੋ, ਸਬ੍ਬਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸੁਪ੍ਪਾਦਮੇવ ਸਨ੍ਧਾਯਾਹ। ਦੋਮਨਸ੍ਸੇਨ ਹਿ ਸੋ ਆਤੁਰੋ। ਤਞ੍ਚਸ੍ਸ ਸੁਖਬ੍ਯਸਨਤੋ ਬ੍ਯਸਨਂ, ਸੁਖવਿਨਾਸਨਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤੇਨ ਚ ਸੋ ਚੇਤਸਿਕਅਘਭੂਤੇਨ ਅਘਾવੀ।
700. Cuddasāyaṃ athantarāti antarāyeva assa, sambodhippattito orato evāti vuttaṃ hoti. Na sossanti na suṇissaṃ. Asamadhurassāti asamavīriyassa. Aṭṭoti āturo. Byasanaṃ gatoti sukhavināsaṃ patto. Aghāvīti dukkhito, sabbaṃ domanassuppādameva sandhāyāha. Domanassena hi so āturo. Tañcassa sukhabyasanato byasanaṃ, sukhavināsanatoti vuttaṃ hoti. Tena ca so cetasikaaghabhūtena aghāvī.
੭੦੧. ਪਨ੍ਨਰਸਾਯਂ વਿਪੁਲਂ ਜਨੇਤ੍વਾਨਾਤਿ વਿਪੁਲਂ ਜਨੇਤ੍વਾ। ਅਯਮੇવ વਾ ਪਾਠੋ। ਨਿਗ੍ਗਮਾਤਿ ਨਿਗ੍ਗਤੋ। ਏવਂ ਨਿਗ੍ਗਤੋ ਚ ਸੋ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯਂ ਸਯਨ੍ਤਿ ਸਕਂ ਭਾਗਿਨੇਯ੍ਯਂ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਭਗਿਨਿਯਾ ਪੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸਮਾਦਪੇਸੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਪ੍ਪਾਯੁਕਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਕਨਿਟ੍ਠਭਗਿਨਿਯਾ ਚ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਾਲਕਸ੍ਸ ਮਾਣવਕਸ੍ਸ ਉਪਚਿਤਪੁਞ੍ਞਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਬਲੇਨ ਞਤ੍વਾ ‘‘વੁਡ੍ਢਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਪਮਾਦਮ੍ਪਿ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਨਂ ਅਨੁਕਮ੍ਪਮਾਨੋ ਭਗਿਨਿਯਾ ਘਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਕਹਂ ਨਾਲਕੋ’’ਤਿ। ‘‘ਬਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕੀਲ਼ਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਆਨੇਥ ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਆਣਾਪੇਤ੍વਾ ਤਙ੍ਖਣਂਯੇવ ਤਾਪਸਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤ੍વਾ ਸਮਾਦਪੇਸਿ ਓવਦਿ ਅਨੁਸਾਸਿ। ਕਥਂ? ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਘੋਸਂ…ਪੇ॰… ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯ’’ਨ੍ਤਿ ਸੋਲ਼ਸਮਗਾਥਮਾਹ।
701. Pannarasāyaṃ vipulaṃ janetvānāti vipulaṃ janetvā. Ayameva vā pāṭho. Niggamāti niggato. Evaṃ niggato ca so bhāgineyyaṃ sayanti sakaṃ bhāgineyyaṃ, attano bhaginiyā puttanti vuttaṃ hoti. Samādapesīti attano appāyukabhāvaṃ ñatvā kaniṭṭhabhaginiyā ca puttassa nālakassa māṇavakassa upacitapuññataṃ attano balena ñatvā ‘‘vuḍḍhippatto pamādampi āpajjeyyā’’ti naṃ anukampamāno bhaginiyā gharaṃ gantvā ‘‘kahaṃ nālako’’ti. ‘‘Bahi, bhante, kīḷatī’’ti. ‘‘Ānetha na’’nti āṇāpetvā taṅkhaṇaṃyeva tāpasapabbajjaṃ pabbājetvā samādapesi ovadi anusāsi. Kathaṃ? ‘‘Buddhoti ghosaṃ…pe… brahmacariya’’nti soḷasamagāthamāha.
੭੦੨. ਤਤ੍ਥ ਯਦ ਪਰਤੋਤਿ ਯਦਾ ਪਰਤੋ। ਧਮ੍ਮਮਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਪਰਮਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਂ, ਧਮ੍ਮਂ વਾ ਅਗ੍ਗਂ ਸਹ ਪਟਿਪਦਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਤਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਨ੍ਤਿ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ।
702. Tattha yada paratoti yadā parato. Dhammamagganti paramadhammassa nibbānassa maggaṃ, dhammaṃ vā aggaṃ saha paṭipadāya nibbānaṃ. Tasminti tassa santike. Brahmacariyanti samaṇadhammaṃ.
੭੦੩. ਸਤ੍ਤਰਸਾਯਂ ਤਾਦਿਨਾਤਿ ਤਸ੍ਸਣ੍ਠਿਤੇਨ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਕਿਲੇਸવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨੇ ਸਮਾਧਿਲਾਭੇ ਚ ਸਤਿ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਕਿਲੇਸੇਨ ਸਮਾਹਿਤਚਿਤ੍ਤੇਨ ਚਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਅਨਾਗਤੇ ਪਰਮવਿਸੁਦ੍ਧਦਸ੍ਸਿਨਾਤਿ ‘‘ਅਯਂ ਨਾਲਕੋ ਅਨਾਗਤੇ ਕਾਲੇ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਰਮવਿਸੁਦ੍ਧਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਦਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਸੋ ਇਸਿ ਇਮਿਨਾ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ‘‘ਅਨਾਗਤੇ ਪਰਮવਿਸੁਦ੍ਧਦਸ੍ਸੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਤੇਨ ਅਨਾਗਤੇ ਪਰਮવਿਸੁਦ੍ਧਦਸ੍ਸਿਨਾ। ਉਪਚਿਤਪੁਞ੍ਞਸਞ੍ਚਯੋਤਿ ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰਤੋ ਪਭੁਤਿ ਕਤਪੁਞ੍ਞਸਞ੍ਚਯੋ। ਪਤਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਆਗਮਯਮਾਨੋ। ਪਰਿવਸੀਤਿ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਤਾਪਸવੇਸੇਨ વਸਿ। ਰਕ੍ਖਿਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋਤਿ ਰਕ੍ਖਿਤਸੋਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ ਹੁਤ੍વਾ। ਸੋ ਕਿਰ ਤਤੋ ਪਭੁਤਿ ਉਦਕੇ ਨ ਨਿਮੁਜ੍ਜਿ ‘‘ਉਦਕਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਸੋਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਂ વਿਨਾਸੇਯ੍ਯ, ਤਤੋ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨਬਾਹਿਰੋ ਭવੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ।
703. Sattarasāyaṃ tādināti tassaṇṭhitena, tasmiṃ samaye kilesavikkhambhane samādhilābhe ca sati vikkhambhitakilesena samāhitacittena cāti adhippāyo. Anāgate paramavisuddhadassināti ‘‘ayaṃ nālako anāgate kāle bhagavato santike paramavisuddhaṃ nibbānaṃ passissatī’’ti evaṃ diṭṭhattā so isi iminā pariyāyena ‘‘anāgate paramavisuddhadassī’’ti vutto. Tena anāgate paramavisuddhadassinā. Upacitapuññasañcayoti padumuttarato pabhuti katapuññasañcayo. Patikkhanti āgamayamāno. Parivasīti pabbajitvā tāpasavesena vasi. Rakkhitindriyoti rakkhitasotindriyo hutvā. So kira tato pabhuti udake na nimujji ‘‘udakaṃ pavisitvā sotindriyaṃ vināseyya, tato dhammassavanabāhiro bhaveyya’’nti cintetvā.
੭੦੪. ਅਟ੍ਠਾਰਸਾਯਂ ਸੁਤ੍વਾਨ ਘੋਸਨ੍ਤਿ ਸੋ ਨਾਲਕੋ ਏવਂ ਪਰਿવਸਨ੍ਤੋ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਭਗવਤਾ ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍વਾ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕੇ ਪવਤ੍ਤਿਤੇ ਤਂ ‘‘ਭਗવਤਾ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤਿਤਂ, ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ વਤ ਸੋ ਭਗવਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਜਿਨવਰਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਨੇ ਪવਤ੍ਤਘੋਸਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਥਕਾਮਾਹਿ ਦੇવਤਾਹਿ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਰੋਚਿਤਂ ਸੁਤ੍વਾ। ਗਨ੍ਤ੍વਾਨ ਦਿਸ੍વਾ ਇਸਿਨਿਸਭਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਦੇવਤਾਹਿ ਮੋਨੇਯ੍ਯਕੋਲਾਹਲੇ ਕਯਿਰਮਾਨੇ ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ ਇਸਿਪਤਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਨਾਲਕੋ ਆਗਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਚ ਅਭਿਸਨ੍ਧਿਨਾ વਰਬੁਦ੍ਧਾਸਨੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਨਿਸਭਸਦਿਸਂ ਇਸਿਨਿਸਭਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ। ਪਸਨ੍ਨੋਤਿ ਸਹ ਦਸ੍ਸਨੇਨੇવ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ। ਮੋਨੇਯ੍ਯਸੇਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਞਾਣੁਤ੍ਤਮਂ, ਮਗ੍ਗਞਾਣਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸਮਾਗਤੇ ਅਸਿਤਾવ੍ਹਯਸ੍ਸ ਸਾਸਨੇਤਿ ਅਸਿਤਸ੍ਸ ਇਸਿਨੋ ਓવਾਦਕਾਲੇ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੇ। ਤੇਨ ਹਿ – ‘‘ਯਦਾ વਿવਰਤਿ ਧਮ੍ਮਮਗ੍ਗਂ, ਤਦਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਮਯਂ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਮਾਨੋ ਚਰਸ੍ਸੁ ਤਸ੍ਮਿਂ ਭਗવਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯ’’ਨ੍ਤਿ ਅਨੁਸਿਟ੍ਠੋ, ਅਯਞ੍ਚ ਸੋ ਕਾਲੋ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਸਮਾਗਤੇ ਅਸਿਤਾવ੍ਹਯਸ੍ਸ ਸਾਸਨੇ’’ਤਿ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਪਾਕਟਮੇવ।
704. Aṭṭhārasāyaṃ sutvāna ghosanti so nālako evaṃ parivasanto anupubbena bhagavatā sambodhiṃ patvā bārāṇasiyaṃ dhammacakke pavattite taṃ ‘‘bhagavatā dhammacakkaṃ pavattitaṃ, sammāsambuddho vata so bhagavā uppanno’’tiādinā nayena jinavaracakkavattane pavattaghosaṃ attano atthakāmāhi devatāhi āgantvā ārocitaṃ sutvā. Gantvāna disvā isinisabhanti sattāhaṃ devatāhi moneyyakolāhale kayiramāne sattame divase isipatanaṃ gantvā ‘‘nālako āgamissati, tassa dhammaṃ desessāmī’’ti iminā ca abhisandhinā varabuddhāsane nisinnaṃ disvā nisabhasadisaṃ isinisabhaṃ bhagavantaṃ. Pasannoti saha dassaneneva pasannacitto hutvā. Moneyyaseṭṭhanti ñāṇuttamaṃ, maggañāṇanti vuttaṃ hoti. Samāgate asitāvhayassa sāsaneti asitassa isino ovādakāle anuppatte. Tena hi – ‘‘yadā vivarati dhammamaggaṃ, tadā gantvā samayaṃ paripucchamāno carassu tasmiṃ bhagavati brahmacariya’’nti anusiṭṭho, ayañca so kālo. Tena vuttaṃ – ‘‘samāgate asitāvhayassa sāsane’’ti. Sesamettha pākaṭameva.
ਅਯਂ ਤਾવ વਤ੍ਥੁਗਾਥਾવਣ੍ਣਨਾ।
Ayaṃ tāva vatthugāthāvaṇṇanā.
੭੦੫. ਪੁਚ੍ਛਾਗਾਥਾਦ੍વਯੇ ਅਞ੍ਞਾਤਮੇਤਨ੍ਤਿ વਿਦਿਤਂ ਮਯਾ ਏਤਂ। ਯਥਾਤਥਨ੍ਤਿ ਅવਿਪਰੀਤਂ। ਕੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ? ਯਂ ਅਸਿਤੋ ‘‘ਸਮ੍ਬੋਧਿਯਗ੍ਗਂ ਫੁਸਿਸ੍ਸਤਾਯਂ ਕੁਮਾਰੋ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਘੋਸਂ ਯਦ ਪਰਤੋ ਸੁਣੋਸਿ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ વਿવਰਤਿ ਧਮ੍ਮਮਗ੍ਗ’’ਨ੍ਤਿ ਮਂ ਅવਚ, ਤਦੇਤਂ ਮਯਾ ਅਸਿਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਅਜ੍ਜ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸਕ੍ਖਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਯਥਾਤਥਮੇવਾ’’ਤਿ ਅਞ੍ਞਾਤਨ੍ਤਿ। ਤਂ ਤਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ। ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨ ਪਾਰਗੁਨ੍ਤਿ ਹੇਮવਤਸੁਤ੍ਤੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਛਹਿ ਆਕਾਰੇਹਿ। ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਾਰਗਤਂ।
705. Pucchāgāthādvaye aññātametanti viditaṃ mayā etaṃ. Yathātathanti aviparītaṃ. Ko adhippāyo? Yaṃ asito ‘‘sambodhiyaggaṃ phusissatāyaṃ kumāro’’ti ñatvā ‘‘buddhoti ghosaṃ yada parato suṇosi, sambodhippatto vivarati dhammamagga’’nti maṃ avaca, tadetaṃ mayā asitassa vacanaṃ ajja bhagavantaṃ sakkhiṃ disvā ‘‘yathātathamevā’’ti aññātanti. Taṃ tanti tasmā taṃ. Sabbadhammāna pāragunti hemavatasutte vuttanayena chahi ākārehi. Sabbadhammānaṃ pāragataṃ.
੭੦੬. ਅਨਗਾਰਿਯੁਪੇਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਉਪੇਤਸ੍ਸ, ਪਬ੍ਬਜਿਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਭਿਕ੍ਖਾਚਰਿਯਂ ਜਿਗੀਸਤੋਤਿ ਅਰਿਯੇਹਿ ਆਚਿਣ੍ਣਂ ਅਨੁਪਕ੍ਕਿਲਿਟ੍ਠਂ ਭਿਕ੍ਖਾਚਰਿਯਂ ਪਰਿਯੇਸਮਾਨਸ੍ਸ। ਮੋਨੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਮੁਨੀਨਂ ਸਨ੍ਤਕਂ। ਉਤ੍ਤਮਂ ਪਦਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਮਪਟਿਪਦਂ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਪਾਕਟਮੇવ।
706.Anagāriyupetassāti anagāriyaṃ upetassa, pabbajitassāti attho. Bhikkhācariyaṃ jigīsatoti ariyehi āciṇṇaṃ anupakkiliṭṭhaṃ bhikkhācariyaṃ pariyesamānassa. Moneyyanti munīnaṃ santakaṃ. Uttamaṃ padanti uttamapaṭipadaṃ. Sesamettha pākaṭameva.
੭੦੭. ਅਥਸ੍ਸ ਏવਂ ਪੁਟ੍ਠੋ ਭਗવਾ ‘‘ਮੋਨੇਯ੍ਯਂ ਤੇ ਉਪਞ੍ਞਿਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਮੋਨੇਯ੍ਯਪਟਿਪਦਂ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਉਪਞ੍ਞਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਉਪਞ੍ਞਾਪੇਯ੍ਯਂ, વਿવਰੇਯ੍ਯਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦੁਕ੍ਕਰਂ ਦੁਰਭਿਸਮ੍ਭવਨ੍ਤਿ ਕਾਤੁਞ੍ਚ ਦੁਕ੍ਖਂ ਕਯਿਰਮਾਨਞ੍ਚ ਸਮ੍ਭવਿਤੁਂ ਸਹਿਤੁਂ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ – ਅਹਂ ਤੇ ਮੋਨੇਯ੍ਯਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਯ੍ਯਂ, ਯਦਿ ਨਂ ਕਾਤੁਂ વਾ ਅਭਿਸਮ੍ਭੋਤੁਂ વਾ ਸੁਖਂ ਭવੇਯ੍ਯ, ਏવਂ ਪਨ ਦੁਕ੍ਕਰਂ ਦੁਰਭਿਸਮ੍ਭવਂ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਕਾਲਤੋ ਪਭੁਤਿ ਕਿਲਿਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਂ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤਬ੍ਬਤੋ। ਤਥਾ ਹਿ ਨਂ ਏਕਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਏਕੋવ ਸਾવਕੋ ਕਰੋਤਿ ਚ ਸਮ੍ਭੋਤਿ ਚਾਤਿ।
707. Athassa evaṃ puṭṭho bhagavā ‘‘moneyyaṃ te upaññissa’’ntiādinā nayena moneyyapaṭipadaṃ byākāsi. Tattha upaññissanti upaññāpeyyaṃ, vivareyyaṃ paññāpeyyanti attho. Dukkaraṃ durabhisambhavanti kātuñca dukkhaṃ kayiramānañca sambhavituṃ sahituṃ dukkhanti vuttaṃ hoti. Ayaṃ panettha adhippāyo – ahaṃ te moneyyaṃ paññāpeyyaṃ, yadi naṃ kātuṃ vā abhisambhotuṃ vā sukhaṃ bhaveyya, evaṃ pana dukkaraṃ durabhisambhavaṃ puthujjanakālato pabhuti kiliṭṭhacittaṃ anuppādetvā paṭipajjitabbato. Tathā hi naṃ ekassa buddhassa ekova sāvako karoti ca sambhoti cāti.
ਏવਂ ਭਗવਾ ਮੋਨੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਕਰਭਾવਂ ਦੁਰਭਿਸਮ੍ਭવਤਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਨਾਲਕਸ੍ਸ ਉਸ੍ਸਾਹਂ ਜਨੇਤ੍વਾ ਤਮਸ੍ਸ વਤ੍ਤੁਕਾਮੋ ਆਹ ‘‘ਹਨ੍ਦ ਤੇ ਨਂ ਪવਕ੍ਖਾਮਿ, ਸਨ੍ਥਮ੍ਭਸ੍ਸੁ ਦਲ਼੍ਹੋ ਭવਾ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਹਨ੍ਦਾਤਿ ਬ੍ਯવਸਾਯਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਤੇ ਨਂ ਪવਕ੍ਖਾਮੀਤਿ ਤੁਯ੍ਹਂ ਤਂ ਮੋਨੇਯ੍ਯਂ ਪવਕ੍ਖਾਮਿ। ਸਨ੍ਥਮ੍ਭਸ੍ਸੂਤਿ ਦੁਕ੍ਕਰਕਰਣਸਮਤ੍ਥੇਨ વੀਰਿਯੂਪਤ੍ਥਮ੍ਭੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਯ। ਦਲ਼੍ਹੋ ਭવਾਤਿ ਦੁਰਭਿਸਮ੍ਭવਸਹਨਸਮਤ੍ਥਾਯ ਅਸਿਥਿਲਪਰਕ੍ਕਮਤਾਯ ਥਿਰੋ ਹੋਤਿ। ਕਿਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ? ਯਸ੍ਮਾ ਤ੍વਂ ਉਪਚਿਤਪੁਞ੍ਞਸਮ੍ਭਾਰੋ, ਤਸ੍ਮਾਹਂ ਏਕਨ੍ਤਬ੍ਯવਸਿਤੋવ ਹੁਤ੍વਾ ਏવਂ ਦੁਕ੍ਕਰਂ ਦੁਰਭਿਸਮ੍ਭવਮ੍ਪਿ ਸਮਾਨਂ ਤੁਯ੍ਹਂ ਤਂ ਮੋਨੇਯ੍ਯਂ ਪવਕ੍ਖਾਮਿ, ਸਨ੍ਥਮ੍ਭਸ੍ਸੁ ਦਲ਼੍ਹੋ ਭવਾਤਿ।
Evaṃ bhagavā moneyyassa dukkarabhāvaṃ durabhisambhavatañca dassento nālakassa ussāhaṃ janetvā tamassa vattukāmo āha ‘‘handa te naṃ pavakkhāmi, santhambhassu daḷho bhavā’’ti. Tattha handāti byavasāyatthe nipāto. Te naṃ pavakkhāmīti tuyhaṃ taṃ moneyyaṃ pavakkhāmi. Santhambhassūti dukkarakaraṇasamatthena vīriyūpatthambhena attānaṃ upatthambhaya. Daḷho bhavāti durabhisambhavasahanasamatthāya asithilaparakkamatāya thiro hoti. Kiṃ vuttaṃ hoti? Yasmā tvaṃ upacitapuññasambhāro, tasmāhaṃ ekantabyavasitova hutvā evaṃ dukkaraṃ durabhisambhavampi samānaṃ tuyhaṃ taṃ moneyyaṃ pavakkhāmi, santhambhassu daḷho bhavāti.
੭੦੮. ਏવਂ ਪਰਮਸਲ੍ਲੇਖਂ ਮੋਨੇਯ੍ਯવਤ੍ਤਂ વਤ੍ਤੁਕਾਮੋ ਨਾਲਕਂ ਸਨ੍ਥਮ੍ਭਨੇ ਦਲ਼੍ਹੀਭਾવੇ ਚ ਨਿਯੋਜੇਤ੍વਾ ਪਠਮਂ ਤਾવ ਗਾਮੂਪਨਿਬਦ੍ਧਕਿਲੇਸਪ੍ਪਹਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਮਾਨਭਾਗ’’ਨ੍ਤਿ ਉਪਡ੍ਢਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸਮਾਨਭਾਗਨ੍ਤਿ ਸਮਭਾਗਂ ਏਕਸਦਿਸਂ ਨਿਨ੍ਨਾਨਾਕਰਣਂ। ਅਕ੍ਕੁਟ੍ਠવਨ੍ਦਿਤਨ੍ਤਿ ਅਕ੍ਕੋਸਞ੍ਚ વਨ੍ਦਨਞ੍ਚ।
708. Evaṃ paramasallekhaṃ moneyyavattaṃ vattukāmo nālakaṃ santhambhane daḷhībhāve ca niyojetvā paṭhamaṃ tāva gāmūpanibaddhakilesappahānaṃ dassento ‘‘samānabhāga’’nti upaḍḍhagāthamāha. Tattha samānabhāganti samabhāgaṃ ekasadisaṃ ninnānākaraṇaṃ. Akkuṭṭhavanditanti akkosañca vandanañca.
ਇਦਾਨਿ ਯਥਾ ਤਂ ਸਮਾਨਭਾਗਂ ਕਯਿਰਤਿ, ਤਂ ਉਪਾਯਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਮਨੋਪਦੋਸ’’ਨ੍ਤਿ ਉਪਡ੍ਢਗਾਥਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਅਕ੍ਕੁਟ੍ਠੋ ਮਨੋਪਦੋਸਂ ਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, વਨ੍ਦਿਤੋ ਸਨ੍ਤੋ ਅਨੁਣ੍ਣਤੋ ਚਰੇ, ਰਞ੍ਞਾਪਿ વਨ੍ਦਿਤੋ ਸਮਾਨੋ ‘‘ਮਂ વਨ੍ਦਤੀ’’ਤਿ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਂ ਨਾਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ।
Idāni yathā taṃ samānabhāgaṃ kayirati, taṃ upāyaṃ dassento ‘‘manopadosa’’nti upaḍḍhagāthamāha. Tassattho – akkuṭṭho manopadosaṃ rakkheyya, vandito santo anuṇṇato care, raññāpi vandito samāno ‘‘maṃ vandatī’’ti uddhaccaṃ nāpajjeyya.
੭੦੯. ਇਦਾਨਿ ਅਰਞ੍ਞੂਪਨਿਬਦ੍ਧਕਿਲੇਸਪ੍ਪਹਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਉਚ੍ਚਾવਚਾ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਅਰਞ੍ਞਸਞ੍ਞਿਤੇ ਦਾਯੇਪਿ ਇਟ੍ਠਾਨਿਟ੍ਠવਸੇਨ ਉਚ੍ਚਾવਚਾ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਾ ਆਰਮ੍ਮਣਾ ਨਿਚ੍ਛਰਨ੍ਤਿ, ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਂ ਆਪਾਥਮਾਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਚ ਖੋ ਅਗ੍ਗਿਸਿਖੂਪਮਾ ਪਰਿਲ਼ਾਹਜਨਕਟ੍ਠੇਨ। ਯਥਾ વਾ ਡਯ੍ਹਮਾਨੇ વਨੇ ਅਗ੍ਗਿਸਿਖਾ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਤਾਯ ਉਚ੍ਚਾવਚਾ ਨਿਚ੍ਛਰਨ੍ਤਿ, ਸਧੂਮਾਪਿ, વਿਧੂਮਾਪਿ, ਨੀਲਾਪਿ, ਪੀਤਾਪਿ, ਰਤ੍ਤਾਪਿ, ਖੁਦ੍ਦਕਾਪਿ, ਮਹਨ੍ਤਾਪਿ, ਏવਂ ਸੀਹਬ੍ਯਗ੍ਘਮਨੁਸ੍ਸਾਮਨੁਸ੍ਸવਿવਿਧવਿਹਙ੍ਗવਿਰੁਤਪੁਪ੍ਫਫਲਪਲ੍ਲવਾਦਿਭੇਦવਸੇਨ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਤਾਯ ਦਾਯੇ ਉਚ੍ਚਾવਚਾ ਆਰਮ੍ਮਣਾ ਨਿਚ੍ਛਰਨ੍ਤਿ ਭਿਂਸਨਕਾਪਿ, ਰਜਨੀਯਾਪਿ, ਦੋਸਨੀਯਾਪਿ, ਮੋਹਨੀਯਾਪਿ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਉਚ੍ਚਾવਚਾ ਨਿਚ੍ਛਰਨ੍ਤਿ, ਦਾਯੇ ਅਗ੍ਗਿਸਿਖੂਪਮਾ’’ਤਿ। ਏવਂ ਨਿਚ੍ਛਰਨ੍ਤੇਸੁ ਚ ਉਚ੍ਚਾવਚੇਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਯਾ ਕਾਚਿ ਉਯ੍ਯਾਨવਨਚਾਰਿਕਂ ਗਤਾ ਸਮਾਨਾ ਪਕਤਿਯਾ વਾ વਨਚਾਰਿਨਿਯੋ ਕਟ੍ਠਹਾਰਿਕਾਦਯੋ ਰਹੋਗਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਹਸਿਤਲਪਿਤਰੁਦਿਤਦੁਨ੍ਨਿવਤ੍ਥਾਦੀਹਿ ਨਾਰਿਯੋ ਮੁਨਿਂ ਪਲੋਭੇਨ੍ਤਿ, ਤਾ ਸੁ ਤਂ ਮਾ ਪਲੋਭਯੁਂ, ਤਾ ਨਾਰਿਯੋ ਤਂ ਮਾ ਪਲੋਭਯੁਂ। ਯਥਾ ਨ ਪਲੋਭੇਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਕਰੋਹੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
709. Idāni araññūpanibaddhakilesappahānaṃ dassento ‘‘uccāvacā’’ti gāthamāha. Tassattho – araññasaññite dāyepi iṭṭhāniṭṭhavasena uccāvacā nānappakārā ārammaṇā niccharanti, cakkhādīnaṃ āpāthamāgacchanti, te ca kho aggisikhūpamā pariḷāhajanakaṭṭhena. Yathā vā ḍayhamāne vane aggisikhā nānappakāratāya uccāvacā niccharanti, sadhūmāpi, vidhūmāpi, nīlāpi, pītāpi, rattāpi, khuddakāpi, mahantāpi, evaṃ sīhabyagghamanussāmanussavividhavihaṅgavirutapupphaphalapallavādibhedavasena nānappakāratāya dāye uccāvacā ārammaṇā niccharanti bhiṃsanakāpi, rajanīyāpi, dosanīyāpi, mohanīyāpi. Tenāha – ‘‘uccāvacā niccharanti, dāye aggisikhūpamā’’ti. Evaṃ niccharantesu ca uccāvacesu ārammaṇesu yā kāci uyyānavanacārikaṃ gatā samānā pakatiyā vā vanacāriniyo kaṭṭhahārikādayo rahogataṃ disvā hasitalapitaruditadunnivatthādīhi nāriyo muniṃ palobhenti, tā su taṃ mā palobhayuṃ, tā nāriyo taṃ mā palobhayuṃ. Yathā na palobhenti, tathā karohīti vuttaṃ hoti.
੭੧੦-੧੧. ਏવਮਸ੍ਸ ਭਗવਾ ਗਾਮੇ ਚ ਅਰਞ੍ਞੇ ਚ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿવਿਧਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਸੀਲਸਂવਰਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘વਿਰਤੋ ਮੇਥੁਨਾ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ ਗਾਥਾਦ੍વਯਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਹਿਤ੍વਾ ਕਾਮੇ ਪਰੋਪਰੇਤਿ ਮੇਥੁਨਧਮ੍ਮਤੋ ਅવਸੇਸੇਪਿ ਸੁਨ੍ਦਰੇ ਚ ਅਸੁਨ੍ਦਰੇ ਚ ਪਞ੍ਚ ਕਾਮਗੁਣੇ ਹਿਤ੍વਾ। ਤਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਹਿ ਮੇਥੁਨવਿਰਤਿ ਸੁਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਹੋਤਿ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਹਿਤ੍વਾ ਕਾਮੇ ਪਰੋਪਰੇ’’ਤਿ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ‘‘ਅવਿਰੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿਆਦੀਨਿ ਪਨ ਪਦਾਨਿ ‘‘ਨ ਹਨੇਯ੍ਯ, ਨ ਘਾਤਯੇ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਾਯ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾવੇਰਮਣਿਯਾ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਸਙ੍ਖੇਪવਣ੍ਣਨਾ – ਪਰਪਕ੍ਖਿਯੇਸੁ ਪਾਣੇਸੁ ਅવਿਰੁਦ੍ਧੋ, ਅਤ੍ਤਪਕ੍ਖਿਯੇਸੁ ਅਸਾਰਤ੍ਤੋ, ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਸਤਣ੍ਹਨਿਤ੍ਤਣ੍ਹਤਾਯ ਤਸਥਾવਰੇ ਪਾਣੇ ਜੀવਿਤੁਕਾਮਤਾਯ ਅਮਰਿਤੁਕਾਮਤਾਯ ਸੁਖਕਾਮਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਪਟਿਕੂਲਤਾਯ ਚ ‘‘ਯਥਾ ਅਹਂ ਤਥਾ ਏਤੇ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਸਮਾਨਤਾਯ ਤੇਸੁ વਿਰੋਧਂ વਿਨੇਨ੍ਤੋ ਤੇਨੇવ ਪਕਾਰੇਨ ‘‘ਯਥਾ ਏਤੇ ਤਥਾ ਅਹ’’ਨ੍ਤਿ ਪਰੇਸਂ ਸਮਾਨਤਾਯ ਚ ਅਤ੍ਤਨਿ ਅਨੁਰੋਧਂ વਿਨੇਨ੍ਤੋ ਏવਂ ਉਭਯਥਾਪਿ ਅਨੁਰੋਧવਿਰੋਧવਿਪ੍ਪਹੀਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਮਰਣਪਟਿਕੂਲਤਾਯ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਉਪਮਂ ਕਤ੍વਾ ਪਾਣੇਸੁ ਯੇ ਕੇਚਿ ਤਸੇ વਾ ਥਾવਰੇ વਾ ਪਾਣੇ ਨ ਹਨੇਯ੍ਯ ਸਾਹਤ੍ਥਿਕਾਦੀਹਿ ਪਯੋਗੇਹਿ, ਨ ਘਾਤਯੇ ਆਣਤ੍ਤਿਕਾਦੀਹੀਤਿ।
710-11. Evamassa bhagavā gāme ca araññe ca paṭipattividhiṃ dassetvā idāni sīlasaṃvaraṃ dassento ‘‘virato methunā dhammā’’ti gāthādvayamāha. Tattha hitvā kāme paropareti methunadhammato avasesepi sundare ca asundare ca pañca kāmaguṇe hitvā. Tappahānena hi methunavirati susampannā hoti. Tenāha – ‘‘hitvā kāme paropare’’ti. Ayamettha adhippāyo. ‘‘Aviruddho’’tiādīni pana padāni ‘‘na haneyya, na ghātaye’’ti ettha vuttāya pāṇātipātāveramaṇiyā sampattidassanatthaṃ vuttāni. Tatrāyaṃ saṅkhepavaṇṇanā – parapakkhiyesu pāṇesu aviruddho, attapakkhiyesu asāratto, sabbepi sataṇhanittaṇhatāya tasathāvare pāṇe jīvitukāmatāya amaritukāmatāya sukhakāmatāya dukkhapaṭikūlatāya ca ‘‘yathā ahaṃ tathā ete’’ti attasamānatāya tesu virodhaṃ vinento teneva pakārena ‘‘yathā ete tathā aha’’nti paresaṃ samānatāya ca attani anurodhaṃ vinento evaṃ ubhayathāpi anurodhavirodhavippahīno hutvā maraṇapaṭikūlatāya attānaṃ upamaṃ katvā pāṇesu ye keci tase vā thāvare vā pāṇe na haneyya sāhatthikādīhi payogehi, na ghātaye āṇattikādīhīti.
੭੧੨. ਏવਮਸ੍ਸ ਮੇਥੁਨવਿਰਤਿਪਾਣਾਤਿਪਾਤવਿਰਤਿਮੁਖੇਨ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਸੀਲਂ વਤ੍વਾ ‘‘ਹਿਤ੍વਾ ਕਾਮੇ’’ਤਿਆਦੀਹਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਆਜੀવਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਹਿਤ੍વਾ ਇਚ੍ਛਞ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯਾਯਂ ਤਣ੍ਹਾ ਏਕਂ ਲਦ੍ਧਾ ਦੁਤਿਯਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਦ੍વੇ ਲਦ੍ਧਾ ਤਤਿਯਂ, ਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਲਦ੍ਧਾ ਤਦੁਤ੍ਤਰਿਮ੍ਪਿ ਇਚ੍ਛਤੀਤਿ ਏવਂ ਅਪ੍ਪਟਿਲਦ੍ਧવਿਸਯਂ ਇਚ੍ਛਨਤੋ ‘‘ਇਚ੍ਛਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਯੋ ਚਾਯਂ ਪਟਿਲਦ੍ਧવਿਸਯਲੁਬ੍ਭਨੋ ਲੋਭੋ। ਤਂ ਹਿਤ੍વਾ ਇਚ੍ਛਞ੍ਚ ਲੋਭਞ੍ਚ ਯਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ, ਯਸ੍ਮਿਂ ਚੀવਰਾਦਿਪਚ੍ਚਯੇ ਤੇਹਿ ਇਚ੍ਛਾਲੋਭੇਹਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਸਤ੍ਤੋ ਲਗ੍ਗੋ ਪਟਿਬਦ੍ਧੋ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਤਂ ਉਭਯਮ੍ਪਿ ਹਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚਯਤ੍ਥਂ ਆਜੀવਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਅવਿਰੋਧੇਨ੍ਤੋ ਞਾਣਚਕ੍ਖੁਨਾ ਚਕ੍ਖੁਮਾ ਹੁਤ੍વਾ ਇਮਂ ਮੋਨੇਯ੍ਯਪਟਿਪਦਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਏવਞ੍ਹਿ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਤਰੇਯ੍ਯ ਨਰਕਂ ਇਮਂ, ਦੁਪ੍ਪੂਰਣਟ੍ਠੇਨ ਨਰਕਸਞ੍ਞਿਤਂ ਮਿਚ੍ਛਾਜੀવਹੇਤੁਭੂਤਂ ਇਮਂ ਪਚ੍ਚਯਤਣ੍ਹਂ ਤਰੇਯ੍ਯ, ਇਮਾਯ વਾ ਪਟਿਪਦਾਯ ਤਰੇਯ੍ਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
712. Evamassa methunaviratipāṇātipātaviratimukhena saṅkhepato pātimokkhasaṃvarasīlaṃ vatvā ‘‘hitvā kāme’’tiādīhi indriyasaṃvarañca dassetvā idāni ājīvapārisuddhiṃ dassento ‘‘hitvā icchañcā’’tiādimāha. Tassattho – yāyaṃ taṇhā ekaṃ laddhā dutiyaṃ icchati, dve laddhā tatiyaṃ, satasahassaṃ laddhā taduttarimpi icchatīti evaṃ appaṭiladdhavisayaṃ icchanato ‘‘icchā’’ti vuccati, yo cāyaṃ paṭiladdhavisayalubbhano lobho. Taṃ hitvā icchañca lobhañca yattha satto puthujjano, yasmiṃ cīvarādipaccaye tehi icchālobhehi puthujjano satto laggo paṭibaddho tiṭṭhati, tattha taṃ ubhayampi hitvā paccayatthaṃ ājīvapārisuddhiṃ avirodhento ñāṇacakkhunā cakkhumā hutvā imaṃ moneyyapaṭipadaṃ paṭipajjeyya. Evañhi paṭipanno tareyya narakaṃ imaṃ, duppūraṇaṭṭhena narakasaññitaṃ micchājīvahetubhūtaṃ imaṃ paccayataṇhaṃ tareyya, imāya vā paṭipadāya tareyyāti vuttaṃ hoti.
੭੧੩. ਏવਂ ਪਚ੍ਚਯਤਣ੍ਹਾਪਹਾਨਮੁਖੇਨ ਆਜੀવਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾਮੁਖੇਨ ਪਚ੍ਚਯਪਰਿਭੋਗਸੀਲਂ ਤਦਨੁਸਾਰੇਨ ਚ ਯਾવ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਤਾવ ਪਟਿਪਦਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਊਨੂਦਰੋ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਧਮ੍ਮੇਨ ਸਮੇਨ ਲਦ੍ਧੇਸੁ ਇਤਰੀਤਰਚੀવਰਾਦੀਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਆਹਾਰਂ ਤਾવ ਆਹਾਰੇਨ੍ਤੋ –
713. Evaṃ paccayataṇhāpahānamukhena ājīvapārisuddhiṃ dassetvā idāni bhojane mattaññutāmukhena paccayaparibhogasīlaṃ tadanusārena ca yāva arahattappatti, tāva paṭipadaṃ dassento ‘‘ūnūdaro’’ti gāthamāha. Tassattho – dhammena samena laddhesu itarītaracīvarādīsu paccayesu āhāraṃ tāva āhārento –
‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਞ੍ਚ ਆਲੋਪੇ, ਅਭੁਤ੍વਾ ਉਦਕਂ ਪਿવੇ।
‘‘Cattāro pañca ālope, abhutvā udakaṃ pive;
ਅਲਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਾਯ, ਪਹਿਤਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ’’ਤਿ॥ (ਥੇਰਗਾ॰ ੯੮੩) –
Alaṃ phāsuvihārāya, pahitattassa bhikkhuno’’ti. (theragā. 983) –
વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਊਨਉਦਰੋ ਅਸ੍ਸ, ਨ વਾਤਭਰਿਤਭਸ੍ਤਾ વਿਯ ਉਦ੍ਧੁਮਾਤੁਦਰੋ, ਭਤ੍ਤਸਮ੍ਮਦਪਚ੍ਚਯਾ ਥਿਨਮਿਦ੍ਧਂ ਪਰਿਹਰੇਯ੍ਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਊਨੂਦਰੋ ਹੋਨ੍ਤੋਪਿ ਚ ਮਿਤਾਹਾਰੋ ਅਸ੍ਸ ਭੋਜਨੇ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੂ, ‘‘ਨੇવ ਦવਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣੇਨ ਗੁਣਤੋ ਦੋਸਤੋ ਚ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਾਹਾਰੋ। ਏવਂ ਮਿਤਾਹਾਰੋ ਸਮਾਨੋਪਿ ਪਚ੍ਚਯਧੁਤਙ੍ਗਪਰਿਯਤ੍ਤਿਅਧਿਗਮવਸੇਨ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਾਯ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਯ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ ਅਸ੍ਸ। ਏਕਂਸੇਨ ਹਿ ਮੋਨੇਯ੍ਯਪਟਿਪਦਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਏવਂ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੇਨ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਤ੍ਥ ਏਕੇਕਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਯੇ ਤੀਹਿ ਸਨ੍ਤੋਸੇਹਿ ਸਨ੍ਤੁਸ੍ਸਨਾ ਪਚ੍ਚਯਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾ। ਧੁਤਙ੍ਗਧਰਸ੍ਸੇવ ਸਤੋ ‘‘ਧੁਤવਾਤਿ ਮਂ ਪਰੇ ਜਾਨਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਅਨਿਚ੍ਛਨਤਾ ਧੁਤਙ੍ਗਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾ। ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਸ੍ਸੇવ ਸਤੋ ‘‘ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋਤਿ ਮਂ ਪਰੇ ਜਾਨਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਅਨਿਚ੍ਛਨਤਾ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾ ਮਜ੍ਝਨ੍ਤਿਕਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ વਿਯ। ਅਧਿਗਮਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸੇવ ਸਤੋ ‘‘ਅਧਿਗਤੋ ਅਯਂ ਕੁਸਲਂ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਮਂ ਪਰੇ ਜਾਨਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਅਨਿਚ੍ਛਨਤਾ ਅਧਿਗਮਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾ। ਸਾ ਚ ਅਰਹਤ੍ਤਾਧਿਗਮਤੋ ਓਰਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਅਰਹਤ੍ਤਾਧਿਗਮਤ੍ਥਞ੍ਹਿ ਅਯਂ ਪਟਿਪਦਾਤਿ। ਏવਂ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋਪਿ ਚ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਤਣ੍ਹਾਲੋਲੁਪ੍ਪਂ ਹਿਤ੍વਾ ਅਲੋਲੁਪੋ ਅਸ੍ਸ। ਏવਂ ਅਲੋਲੁਪੋ ਹਿ ਸਦਾ ਇਚ੍ਛਾਯ ਨਿਚ੍ਛਾਤੋ ਅਨਿਚ੍ਛੋ ਹੋਤਿ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, ਯਾਯ ਇਚ੍ਛਾਯ ਛਾਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤਾ ਖੁਪ੍ਪਿਪਾਸਾਤੁਰਾ વਿਯ ਅਤਿਤ੍ਤਾ, ਤਾਯ ਇਚ੍ਛਾਯ ਅਨਿਚ੍ਛੋ ਹੋਤਿ ਅਨਿਚ੍ਛਤ੍ਤਾ ਚ ਨਿਚ੍ਛਾਤੋ ਹੋਤਿ ਅਨਾਤੁਰੋ ਪਰਮਤਿਤ੍ਤਿਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਏવਂ ਨਿਚ੍ਛਾਤਤ੍ਤਾ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਹੋਤਿ વੂਪਸਨ੍ਤਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸਪਰਿਲ਼ਾਹੋਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਉਪ੍ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਯੋਜਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Vuttanayena ūnaudaro assa, na vātabharitabhastā viya uddhumātudaro, bhattasammadapaccayā thinamiddhaṃ parihareyyāti vuttaṃ hoti. Ūnūdaro hontopi ca mitāhāro assa bhojane mattaññū, ‘‘neva davāyā’’tiādinā paccavekkhaṇena guṇato dosato ca paricchinnāhāro. Evaṃ mitāhāro samānopi paccayadhutaṅgapariyattiadhigamavasena catubbidhāya appicchatāya appiccho assa. Ekaṃsena hi moneyyapaṭipadaṃ paṭipannena bhikkhunā evaṃ appicchena bhavitabbaṃ. Tattha ekekasmiṃ paccaye tīhi santosehi santussanā paccayappicchatā. Dhutaṅgadharasseva sato ‘‘dhutavāti maṃ pare jānantū’’ti anicchanatā dhutaṅgappicchatā. Bahussutasseva sato ‘‘bahussutoti maṃ pare jānantū’’ti anicchanatā pariyattiappicchatā majjhantikattherassa viya. Adhigamasampannasseva sato ‘‘adhigato ayaṃ kusalaṃ dhammanti maṃ pare jānantū’’ti anicchanatā adhigamappicchatā. Sā ca arahattādhigamato oraṃ veditabbā. Arahattādhigamatthañhi ayaṃ paṭipadāti. Evaṃ appicchopi ca arahattamaggena taṇhāloluppaṃ hitvā alolupo assa. Evaṃ alolupo hi sadā icchāya nicchāto aniccho hoti nibbuto, yāya icchāya chātā honti sattā khuppipāsāturā viya atittā, tāya icchāya aniccho hoti anicchattā ca nicchāto hoti anāturo paramatittippatto. Evaṃ nicchātattā nibbuto hoti vūpasantasabbakilesapariḷāhoti evamettha uppaṭipāṭiyā yojanā veditabbā.
੭੧੪. ਏવਂ ਯਾવ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਤਾવਪਟਿਪਦਂ ਕਥੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਤਂ ਪਟਿਪਦਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿਨਿਟ੍ਠਂ ਧੁਤਙ੍ਗਸਮਾਦਾਨਂ ਸੇਨਾਸਨવਤ੍ਤਞ੍ਚ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸ ਪਿਣ੍ਡਚਾਰ’’ਨ੍ਤਿ ਗਾਥਾਦ੍વਯਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸ ਪਿਣ੍ਡਚਾਰਂ ਚਰਿਤ੍વਾਤਿ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਿਕ੍ਖਂ ਚਰਿਤ੍વਾ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਂ વਾ ਕਤ੍વਾ। વਨਨ੍ਤਮਭਿਹਾਰਯੇਤਿ ਅਪਪਞ੍ਚਿਤੋ ਗਿਹਿਪਪਞ੍ਚੇਨ વਨਂ ਏવ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਉਪਟ੍ਠਿਤੋ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਠਿਤੋ વਾ ਹੁਤ੍વਾ। ਆਸਨੂਪਗਤੋਤਿ ਆਸਨਂ ਉਪਗਤੋ વਾ ਹੁਤ੍વਾ, ਨਿਸਿਨ੍ਨੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਮੁਨੀਤਿ ਮੋਨੇਯ੍ਯਪਟਿਪਦਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ। ਏਤ੍ਥ ਚ ‘‘ਪਿਣ੍ਡਚਾਰਂ ਚਰਿਤ੍વਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕਙ੍ਗਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕੋ ਸਪਦਾਨਚਾਰੀ ਏਕਾਸਨਿਕੋ ਪਤ੍ਤਪਿਣ੍ਡਿਕੋ ਖਲੁਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਿਕੋ ਚ ਹੋਤਿਯੇવ, ਤੇਚੀવਰਿਕਪਂਸੁਕੂਲਮ੍ਪਿ ਚ ਸਮਾਦਿਯਤੇવ, ਤਸ੍ਮਾ ਇਮਾਨਿਪਿ ਛ વੁਤ੍ਤਾਨੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ। ‘‘વਨਨ੍ਤਮਭਿਹਾਰਯੇ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਨ ਆਰਞ੍ਞਿਕਙ੍ਗਂ વੁਤ੍ਤਂ, ‘‘ਉਪਟ੍ਠਿਤੋ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਿਕਙ੍ਗਂ, ‘‘ਆਸਨੂਪਗਤੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨੇਸਜ੍ਜਿਕਙ੍ਗਂ। ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ ਪਨ ਏਤੇਸਂ ਅਨੁਲੋਮਤ੍ਤਾ ਅਬ੍ਭੋਕਾਸਿਕਯਥਾਸਨ੍ਥਤਿਕਸੋਸਾਨਿਕਙ੍ਗਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿਯੇવ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਏવਮੇਤਾਯ ਗਾਥਾਯ ਤੇਰਸ ਧੁਤਙ੍ਗਾਨਿ ਨਾਲਕਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਕਥੇਸਿ।
714. Evaṃ yāva arahattappatti, tāvapaṭipadaṃ kathetvā idāni taṃ paṭipadaṃ paṭipannassa bhikkhuno arahattappattiniṭṭhaṃ dhutaṅgasamādānaṃ senāsanavattañca kathento ‘‘sa piṇḍacāra’’nti gāthādvayamāha. Tattha sa piṇḍacāraṃ caritvāti so bhikkhu bhikkhaṃ caritvā bhattakiccaṃ vā katvā. Vanantamabhihārayeti apapañcito gihipapañcena vanaṃ eva gaccheyya. Upaṭṭhito rukkhamūlasminti rukkhamūle ṭhito vā hutvā. Āsanūpagatoti āsanaṃ upagato vā hutvā, nisinnoti vuttaṃ hoti. Munīti moneyyapaṭipadaṃ paṭipanno. Ettha ca ‘‘piṇḍacāraṃ caritvā’’ti iminā piṇḍapātikaṅgaṃ vuttaṃ. Yasmā pana ukkaṭṭhapiṇḍapātiko sapadānacārī ekāsaniko pattapiṇḍiko khalupacchābhattiko ca hotiyeva, tecīvarikapaṃsukūlampi ca samādiyateva, tasmā imānipi cha vuttāneva honti. ‘‘Vanantamabhihāraye’’ti iminā pana āraññikaṅgaṃ vuttaṃ, ‘‘upaṭṭhito rukkhamūlasmi’’nti iminā rukkhamūlikaṅgaṃ, ‘‘āsanūpagato’’ti iminā nesajjikaṅgaṃ. Yathākkamaṃ pana etesaṃ anulomattā abbhokāsikayathāsanthatikasosānikaṅgāni vuttāniyeva hontīti evametāya gāthāya terasa dhutaṅgāni nālakattherassa kathesi.
੭੧੫. ਸ ਝਾਨਪਸੁਤੋ ਧੀਰੋਤਿ ਸੋ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਾਦਨੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਆવਜ੍ਜਨਸਮਾਪਜ੍ਜਨਾਧਿਟ੍ਠਾਨવੁਟ੍ਠਾਨਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣੇਹਿ ਚ ਝਾਨੇਸੁ ਪਸੁਤੋ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ। ਧੀਰੋਤਿ ਧਿਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ। વਨਨ੍ਤੇ ਰਮਿਤੋ ਸਿਯਾਤਿ વਨੇ ਅਭਿਰਤੋ ਸਿਯਾ, ਗਾਮਨ੍ਤਸੇਨਾਸਨੇ ਨਾਭਿਰਮੇਯ੍ਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਝਾਯੇਥ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਸ੍ਮਿਂ, ਅਤ੍ਤਾਨਮਭਿਤੋਸਯਨ੍ਤਿ ਨ ਕੇવਲਂ ਲੋਕਿਯਜ੍ਝਾਨਪਸੁਤੋਯੇવ ਸਿਯਾ, ਅਪਿਚ ਖੋ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਾਦਿਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਨ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਜ੍ਝਾਨੇਨਾਪਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਅਤੀવ ਤੋਸੇਨ੍ਤੋ ਝਾਯੇਥ। ਪਰਮਸ੍ਸਾਸਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਹਿ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਜ੍ਝਾਨੇਨੇવ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਤੀવ ਤੁਸ੍ਸਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞੇਨ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਅਤ੍ਤਾਨਮਭਿਤੋਸਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਏવਮਿਮਾਯ ਗਾਥਾਯ ਝਾਨਪਸੁਤਤਾਯ વਨਨ੍ਤਸੇਨਾਸਨਾਭਿਰਤਿਂ ਅਰਹਤ੍ਤਞ੍ਚ ਕਥੇਸਿ।
715.Sa jhānapasuto dhīroti so anuppannassa jhānassa uppādanena uppannassa āvajjanasamāpajjanādhiṭṭhānavuṭṭhānapaccavekkhaṇehi ca jhānesu pasuto anuyutto. Dhīroti dhitisampanno. Vanante ramito siyāti vane abhirato siyā, gāmantasenāsane nābhirameyyāti vuttaṃ hoti. Jhāyetharukkhamūlasmiṃ, attānamabhitosayanti na kevalaṃ lokiyajjhānapasutoyeva siyā, apica kho tasmiṃyeva rukkhamūle sotāpattimaggādisampayuttena lokuttarajjhānenāpi attānaṃ atīva tosento jhāyetha. Paramassāsappattiyā hi lokuttarajjhāneneva cittaṃ atīva tussati, na aññena. Tenāha – ‘‘attānamabhitosaya’’nti. Evamimāya gāthāya jhānapasutatāya vanantasenāsanābhiratiṃ arahattañca kathesi.
੭੧੬. ਇਦਾਨਿ ਯਸ੍ਮਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਨਾਲਕਤ੍ਥੇਰੋ વਨਨ੍ਤਮਭਿਹਾਰੇਤ੍વਾ ਨਿਰਾਹਾਰੋਪਿ ਪਟਿਪਦਾਪੂਰਣੇ ਅਤੀવ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕੋ ਅਹੋਸਿ, ਨਿਰਾਹਾਰੇਨ ਚ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ। ਤਥਾ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਜੀવਿਤਂ ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਕਿਲੇਸੇ ਪਨ ਅਨੁਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੇਨ ਆਹਾਰੋ ਪਰਿਯੇਸਿਤਬ੍ਬੋ, ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਞਾਯੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਾ ਅਪਰਾਪਰੇਸੁਪਿ ਦਿવਸੇਸੁ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤਬ੍ਬਂ, ਕਿਲੇਸਾ ਪਨ ਨ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਬ੍ਬਾਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿਨਿਟ੍ਠਂਯੇવ ਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰવਤ੍ਤਂ ਕਥੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤਤੋ ਰਤ੍ਯਾ વਿવਸਾਨੇ’’ਤਿਆਦਿਕਾ ਛ ਗਾਥਾਯੋ ਅਭਾਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਤਤੋਤਿ ‘‘ਸ ਪਿਣ੍ਡਚਾਰਂ ਚਰਿਤ੍વਾ, વਨਨ੍ਤਮਭਿਹਾਰਯੇ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਪਿਣ੍ਡਚਾਰવਨਨ੍ਤਾਭਿਹਾਰਤੋ ਉਤ੍ਤਰਿਪਿ। ਰਤ੍ਯਾ વਿવਸਾਨੇਤਿ ਰਤ੍ਤਿਸਮਤਿਕ੍ਕਮੇ, ਦੁਤਿਯਦਿવਸੇਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਗਾਮਨ੍ਤਮਭਿਹਾਰਯੇਤਿ ਆਭਿਸਮਾਚਾਰਿਕવਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਯਾવ ਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰવੇਲਾ, ਤਾવ વਿવੇਕਮਨੁਬ੍ਰੂਹੇਤ੍વਾ ਗਤਪਚ੍ਚਾਗਤવਤ੍ਤੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਮਨਸਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਗਾਮਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ। ਅવ੍ਹਾਨਂ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦੇਯ੍ਯਾਤਿ ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਘਰੇ ਭੁਞ੍ਜਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਨਿਮਨ੍ਤਨਂ, ‘‘ਦੇਤਿ ਨੁ ਖੋ ਨ ਦੇਤਿ ਨੁ ਖੋ ਸੁਨ੍ਦਰਂ ਨੁ ਖੋ ਦੇਤਿ ਅਸੁਨ੍ਦਰਂ ਨੁ ਖੋ ਦੇਤੀ’’ਤਿ ਏવਰੂਪਂ વਿਤਕ੍ਕਂ ਭੋਜਨਞ੍ਚ ਪਟਿਪਦਾਪੂਰਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦੇਯ੍ਯ, ਨਪ੍ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਯਦਿ ਪਨ ਬਲਕ੍ਕਾਰੇਨ ਪਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਦੇਨ੍ਤਿ, ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਸਮਣਧਮ੍ਮੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋ, ਧੁਤਙ੍ਗਂ ਨ ਕੁਪ੍ਪਤਿ, ਤਦੁਪਾਦਾਯ ਪਨ ਤਂ ਗਾਮਂ ਨ ਪવਿਸਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਭਿਹਾਰਞ੍ਚ ਗਾਮਤੋਤਿ ਸਚੇ ਗਾਮਂ ਪવਿਟ੍ਠਸ੍ਸ ਪਾਤਿਸਤੇਹਿਪਿ ਭਤ੍ਤਂ ਅਭਿਹਰਨ੍ਤਿ , ਤਮ੍ਪਿ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦੇਯ੍ਯ, ਤਤੋ ਏਕਸਿਤ੍ਥਮ੍ਪਿ ਨਪ੍ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯ, ਅਞ੍ਞਦਤ੍ਥੁ ਘਰਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਮੇવ ਚਰੇਯ੍ਯਾਤਿ।
716. Idāni yasmā imaṃ dhammadesanaṃ sutvā nālakatthero vanantamabhihāretvā nirāhāropi paṭipadāpūraṇe atīva ussukko ahosi, nirāhārena ca samaṇadhammaṃ kātuṃ na sakkā. Tathā karontassa hi jīvitaṃ nappavattati, kilese pana anuppādentena āhāro pariyesitabbo, ayamettha ñāyo. Tasmā tassa bhagavā aparāparesupi divasesu piṇḍāya caritabbaṃ, kilesā pana na uppādetabbāti dassanatthaṃ arahattappattiniṭṭhaṃyeva bhikkhācāravattaṃ kathento ‘‘tato ratyā vivasāne’’tiādikā cha gāthāyo abhāsi. Tattha tatoti ‘‘sa piṇḍacāraṃ caritvā, vanantamabhihāraye’’ti ettha vuttapiṇḍacāravanantābhihārato uttaripi. Ratyā vivasāneti rattisamatikkame, dutiyadivaseti vuttaṃ hoti. Gāmantamabhihārayeti ābhisamācārikavattaṃ katvā yāva bhikkhācāravelā, tāva vivekamanubrūhetvā gatapaccāgatavatte vuttanayena kammaṭṭhānaṃ manasi karonto gāmaṃ gaccheyya. Avhānaṃ nābhinandeyyāti ‘‘bhante, amhākaṃ ghare bhuñjitabba’’nti nimantanaṃ, ‘‘deti nu kho na deti nu kho sundaraṃ nu kho deti asundaraṃ nu kho detī’’ti evarūpaṃ vitakkaṃ bhojanañca paṭipadāpūrako bhikkhu nābhinandeyya, nappaṭiggaṇheyyāti vuttaṃ hoti. Yadi pana balakkārena pattaṃ gahetvā pūretvā denti, paribhuñjitvā samaṇadhammo kātabbo, dhutaṅgaṃ na kuppati, tadupādāya pana taṃ gāmaṃ na pavisitabbaṃ. Abhihārañca gāmatoti sace gāmaṃ paviṭṭhassa pātisatehipi bhattaṃ abhiharanti , tampi nābhinandeyya, tato ekasitthampi nappaṭiggaṇheyya, aññadatthu gharapaṭipāṭiyā piṇḍapātameva careyyāti.
੭੧੭. ਨ ਮੁਨੀ ਗਾਮਮਾਗਮ੍ਮ, ਕੁਲੇਸੁ ਸਹਸਾ ਚਰੇਤਿ ਸੋ ਚ ਮੋਨਤ੍ਥਾਯ ਪਟਿਪਨ੍ਨਕੋ ਮੁਨਿ ਗਾਮਂ ਗਤੋ ਸਮਾਨੋ ਕੁਲੇਸੁ ਸਹਸਾ ਨ ਚਰੇ, ਸਹਸੋਕਿਤਾਦਿਅਨਨੁਲੋਮਿਕਂ ਗਿਹਿਸਂਸਗ੍ਗਂ ਨ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਘਾਸੇਸਨਂ ਛਿਨ੍ਨਕਥੋ, ਨ વਾਚਂ ਪਯੁਤਂ ਭਣੇਤਿ ਛਿਨ੍ਨਕਥੋ વਿਯ ਹੁਤ੍વਾ ਓਭਾਸਪਰਿਕਥਾਨਿਮਿਤ੍ਤવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪਯੁਤ੍ਤਂ ਘਾਸੇਸਨવਾਚਂ ਨ ਭਣੇਯ੍ਯ। ਸਚੇ ਆਕਙ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਗਿਲਾਨੋ ਸਮਾਨੋ ਗੇਲਞ੍ਞਪਟਿਬਾਹਨਤ੍ਥਾਯ ਭਣੇਯ੍ਯ। ਸੇਨਾਸਨਤ੍ਥਾਯ વਾ વਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਓਭਾਸਪਰਿਕਥਾਨਿਮਿਤ੍ਤਪਯੁਤ੍ਤਂ, ਅવਸੇਸਪਚ੍ਚਯਤ੍ਥਾਯ ਪਨ ਅਗਿਲਾਨੋ ਨੇવ ਕਿਞ੍ਚਿ ਭਣੇਯ੍ਯਾਤਿ।
717.Namunī gāmamāgamma, kulesu sahasā careti so ca monatthāya paṭipannako muni gāmaṃ gato samāno kulesu sahasā na care, sahasokitādiananulomikaṃ gihisaṃsaggaṃ na āpajjeyyāti vuttaṃ hoti. Ghāsesanaṃ chinnakatho, na vācaṃ payutaṃ bhaṇeti chinnakatho viya hutvā obhāsaparikathānimittaviññattipayuttaṃ ghāsesanavācaṃ na bhaṇeyya. Sace ākaṅkheyya, gilāno samāno gelaññapaṭibāhanatthāya bhaṇeyya. Senāsanatthāya vā viññattiṃ ṭhapetvā obhāsaparikathānimittapayuttaṃ, avasesapaccayatthāya pana agilāno neva kiñci bhaṇeyyāti.
੭੧੮-੯. ਅਲਤ੍ਥਂ ਯਦਿਦਨ੍ਤਿ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਪਨ ਗਾਥਾਯ ਅਯਮਤ੍ਥੋ – ਗਾਮਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਟ੍ਠੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕੇਪਿ ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿ ਲਦ੍ਧੇ ‘‘ਅਲਤ੍ਥਂ ਯਂ ਇਦਂ ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਲਦ੍ਧੇ ‘‘ਨਾਲਤ੍ਥਂ ਕੁਸਲ’’ਨ੍ਤਿ ਤਮ੍ਪਿ ‘‘ਸੁਨ੍ਦਰ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਉਭਯੇਨੇવ ਲਾਭਾਲਾਭੇਨ ਸੋ ਤਾਦੀ ਨਿਬ੍ਬਿਕਾਰੋ ਹੁਤ੍વਾ ਰੁਕ੍ਖਂવੁਪਨਿવਤ੍ਤਤਿ, ਯਥਾਪਿ ਪੁਰਿਸੋ ਫਲਗવੇਸੀ ਰੁਕ੍ਖਂ ਉਪਗਮ੍ਮ ਫਲਂ ਲਦ੍ਧਾਪਿ ਅਲਦ੍ਧਾਪਿ ਅਨਨੁਨੀਤੋ ਅਪ੍ਪਟਿਹਤੋ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤੋਯੇવ ਹੁਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਏવਂ ਕੁਲਂ ਉਪਗਮ੍ਮ ਲਾਭਂ ਲਦ੍ਧਾਪਿ ਅਲਦ੍ਧਾਪਿ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤੋવ ਹੁਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ। ਸ ਪਤ੍ਤਪਾਣੀ ਤਿ ਗਾਥਾ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਾવ।
718-9.Alatthaṃ yadidanti imissā pana gāthāya ayamattho – gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭho appamattakepi kismiñci laddhe ‘‘alatthaṃ yaṃ idaṃ sādhū’’ti cintetvā aladdhe ‘‘nālatthaṃ kusala’’nti tampi ‘‘sundara’’nti cintetvā ubhayeneva lābhālābhena so tādī nibbikāro hutvā rukkhaṃvupanivattati, yathāpi puriso phalagavesī rukkhaṃ upagamma phalaṃ laddhāpi aladdhāpi ananunīto appaṭihato majjhattoyeva hutvā gacchati, evaṃ kulaṃ upagamma lābhaṃ laddhāpi aladdhāpi majjhattova hutvā gacchatīti. Sa pattapāṇī ti gāthā uttānatthāva.
੭੨੦. ਉਚ੍ਚਾવਚਾਤਿ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਗਾਥਾਯ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ – ਏવਂ ਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰવਤ੍ਤਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੁਤ੍વਾਪਿ ਤਾવਤਕੇਨੇવ ਤੁਟ੍ਠਿਂ ਅਨਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਟਿਪਦਂ ਆਰੋਧੇਯ੍ਯ। ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਸਾਰਞ੍ਹਿ ਸਾਸਨਂ। ਸਾ ਚਾਯਂ ਉਚ੍ਚਾવਚਾ…ਪੇ॰… ਮੁਤਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਸਾ ਚਾਯਂ ਮਗ੍ਗਪਟਿਪਦਾ ਉਤ੍ਤਮਨਿਹੀਨਭੇਦਤੋ ਉਚ੍ਚਾવਚਾ ਬੁਦ੍ਧਸਮਣੇਨ ਪਕਾਸਿਤਾ। ਸੁਖਾਪਟਿਪਦਾ ਹਿ ਖਿਪ੍ਪਾਭਿਞ੍ਞਾ ਉਚ੍ਚਾ, ਦੁਕ੍ਖਾਪਟਿਪਦਾ ਦਨ੍ਧਾਭਿਞ੍ਞਾ ਅવਚਾ। ਇਤਰਾ ਦ੍વੇ ਏਕੇਨਙ੍ਗੇਨ ਉਚ੍ਚਾ, ਏਕੇਨ ਅવਚਾ। ਪਠਮਾ ਏવ વਾ ਉਚ੍ਚਾ, ਇਤਰਾ ਤਿਸ੍ਸੋਪਿ ਅવਚਾ। ਤਾਯ ਚੇਤਾਯ ਉਚ੍ਚਾਯ ਅવਚਾਯ વਾ ਪਟਿਪਦਾਯ ਨ ਪਾਰਂ ਦਿਗੁਣਂ ਯਨ੍ਤਿ। ‘‘ਦੁਗੁਣ’’ਨ੍ਤਿ વਾ ਪਾਠੋ, ਏਕਮਗ੍ਗੇਨ ਦ੍વਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਨ ਯਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਸ੍ਮਾ? ਯੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਯੇ ਕਿਲੇਸਾ ਪਹੀਨਾ, ਤੇਸਂ ਪੁਨ ਅਪ੍ਪਹਾਤਬ੍ਬਤੋ। ਏਤੇਨ ਪਰਿਹਾਨਧਮ੍ਮਾਭਾવਂ ਦੀਪੇਤਿ। ਨਯਿਦਂ ਏਕਗੁਣਂ ਮੁਤਨ੍ਤਿ ਤਞ੍ਚ ਇਦਂ ਪਾਰਂ ਏਕਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂਯੇવ ਫੁਸਨਾਰਹਮ੍ਪਿ ਨ ਹੋਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਏਕੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸਪ੍ਪਹਾਨਾਭਾવਤੋ। ਏਤੇਨ ਏਕਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਅਰਹਤ੍ਤਾਭਾવਂ ਦੀਪੇਤਿ।
720.Uccāvacāti imissā gāthāya sambandho – evaṃ bhikkhācāravattasampanno hutvāpi tāvatakeneva tuṭṭhiṃ anāpajjitvā paṭipadaṃ ārodheyya. Paṭipattisārañhi sāsanaṃ. Sā cāyaṃ uccāvacā…pe… mutanti. Tassattho – sā cāyaṃ maggapaṭipadā uttamanihīnabhedato uccāvacā buddhasamaṇena pakāsitā. Sukhāpaṭipadā hi khippābhiññā uccā, dukkhāpaṭipadā dandhābhiññā avacā. Itarā dve ekenaṅgena uccā, ekena avacā. Paṭhamā eva vā uccā, itarā tissopi avacā. Tāya cetāya uccāya avacāya vā paṭipadāya na pāraṃ diguṇaṃ yanti. ‘‘Duguṇa’’nti vā pāṭho, ekamaggena dvikkhattuṃ nibbānaṃ na yantīti attho. Kasmā? Yena maggena ye kilesā pahīnā, tesaṃ puna appahātabbato. Etena parihānadhammābhāvaṃ dīpeti. Nayidaṃ ekaguṇaṃ mutanti tañca idaṃ pāraṃ ekakkhattuṃyeva phusanārahampi na hoti. Kasmā? Ekena maggena sabbakilesappahānābhāvato. Etena ekamaggeneva arahattābhāvaṃ dīpeti.
੭੨੧. ਇਦਾਨਿ ਪਟਿਪਦਾਨਿਸਂਸਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਯਸ੍ਸ ਚ વਿਸਤਾ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯਸ੍ਸ ਚ ਏવਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਤਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਅਟ੍ਠਸਤਤਣ੍ਹਾવਿਚਰਿਤਭਾવੇਨ વਿਸਤਤ੍ਤਾ વਿਸਤਾ ਤਣ੍ਹਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਸ ਕਿਲੇਸਸੋਤਚ੍ਛੇਦੇਨ ਛਿਨ੍ਨਸੋਤਸ੍ਸ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਕਿਚ੍ਚਾਕਿਚ੍ਚਪ੍ਪਹੀਨਸ੍ਸ ਰਾਗਜੋ વਾ ਦੋਸਜੋ વਾ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕੋਪਿ ਪਰਿਲ਼ਾਹੋ ਨ વਿਜ੍ਜਤੀਤਿ।
721. Idāni paṭipadānisaṃsaṃ dassento ‘‘yassa ca visatā’’ti gāthamāha. Tassattho – yassa ca evaṃ paṭipannassa bhikkhuno tāya paṭipadāya pahīnattā aṭṭhasatataṇhāvicaritabhāvena visatattā visatā taṇhā natthi, tassa kilesasotacchedena chinnasotassa kusalākusalappahānena kiccākiccappahīnassa rāgajo vā dosajo vā appamattakopi pariḷāho na vijjatīti.
੭੨੨. ਇਦਾਨਿ ਯਸ੍ਮਾ ਇਮਾ ਗਾਥਾਯੋ ਸੁਤ੍વਾ ਨਾਲਕਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਦਪਾਦਿ – ‘‘ਯਦਿ ਏਤ੍ਤਕਂ ਮੋਨੇਯ੍ਯਂ ਸੁਕਰਂ ਨ ਦੁਕ੍ਕਰਂ, ਸਕ੍ਕਾ ਅਪ੍ਪਕਸਿਰੇਨ ਪੂਰੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾਸ੍ਸ ਭਗવਾ ‘‘ਦੁਕ੍ਕਰਮੇવ ਮੋਨੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਪੁਨ ‘‘ਮੋਨੇਯ੍ਯਂ ਤੇ ਉਪਞ੍ਞਿਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਉਪਞ੍ਞਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਉਪਞ੍ਞਾਪੇਯ੍ਯਂ, ਕਥਯਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਖੁਰਧਾਰਾ ਉਪਮਾ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਖੁਰਧਾਰੂਪਮੋ । ਭવੇਤਿ ਭવੇਯ੍ਯ। ਕੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ? ਮੋਨੇਯ੍ਯਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਖੁਰਧਾਰਂ ਉਪਮਂ ਕਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ વਤ੍ਤੇਯ੍ਯ। ਯਥਾ ਮਧੁਦਿਦ੍ਧਂ ਖੁਰਧਾਰਂ ਲਿਹਨ੍ਤੋ, ਛੇਦਤੋ, ਜਿવ੍ਹਂ ਰਕ੍ਖਤਿ, ਏવਂ ਧਮ੍ਮੇਨ ਲਦ੍ਧੇ ਪਚ੍ਚਯੇ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਕਿਲੇਸੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਪਚ੍ਚਯਾ ਹਿ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੇਨ ਞਾਯੇਨ ਲਦ੍ਧੁਞ੍ਚ ਅਨવਜ੍ਜਪਰਿਭੋਗੇਨ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਞ੍ਚ ਨ ਸੁਖੇਨ ਸਕ੍ਕਾਤਿ ਭਗવਾ ਪਚ੍ਚਯਨਿਸ੍ਸਿਤਮੇવ ਬਹੁਸੋ ਭਣਤਿ। ਜਿવ੍ਹਾਯ ਤਾਲੁਮਾਹਚ੍ਚ, ਉਦਰੇ ਸਞ੍ਞਤੋ ਸਿਯਾਤਿ ਜਿવ੍ਹਾਯ ਤਾਲੁਂ ਉਪ੍ਪੀਲ਼ੇਤ੍વਾਪਿ ਰਸਤਣ੍ਹਂ વਿਨੋਦੇਨ੍ਤੋ ਕਿਲਿਟ੍ਠੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਪਚ੍ਚਯੇ ਅਸੇવਨ੍ਤੋ ਉਦਰੇ ਸਂਯਤੋ ਸਿਯਾ।
722. Idāni yasmā imā gāthāyo sutvā nālakattherassa cittaṃ udapādi – ‘‘yadi ettakaṃ moneyyaṃ sukaraṃ na dukkaraṃ, sakkā appakasirena pūretu’’nti, tasmāssa bhagavā ‘‘dukkarameva moneyya’’nti dassento puna ‘‘moneyyaṃ te upaññissa’’ntiādimāha. Tattha upaññissanti upaññāpeyyaṃ, kathayissanti vuttaṃ hoti. Khuradhārā upamā assāti khuradhārūpamo. Bhaveti bhaveyya. Ko adhippāyo? Moneyyaṃ paṭipanno bhikkhu khuradhāraṃ upamaṃ katvā paccayesu vatteyya. Yathā madhudiddhaṃ khuradhāraṃ lihanto, chedato, jivhaṃ rakkhati, evaṃ dhammena laddhe paccaye paribhuñjanto cittaṃ kilesuppattito rakkheyyāti vuttaṃ hoti. Paccayā hi parisuddhena ñāyena laddhuñca anavajjaparibhogena paribhuñjituñca na sukhena sakkāti bhagavā paccayanissitameva bahuso bhaṇati. Jivhāya tālumāhacca, udare saññato siyāti jivhāya tāluṃ uppīḷetvāpi rasataṇhaṃ vinodento kiliṭṭhena maggena uppannapaccaye asevanto udare saṃyato siyā.
੭੨੩. ਅਲੀਨਚਿਤ੍ਤੋ ਚ ਸਿਯਾਤਿ ਨਿਚ੍ਚਂ ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਭਾવਨਾਯ ਅਟ੍ਠਿਤਕਾਰਿਤਾਯ ਅਕੁਸੀਤਚਿਤ੍ਤੋ ਚ ਭવੇਯ੍ਯ। ਨ ਚਾਪਿ ਬਹੁ ਚਿਨ੍ਤਯੇਤਿ ਞਾਤਿਜਨਪਦਾਮਰવਿਤਕ੍ਕવਸੇਨ ਚ ਬਹੁਂ ਨ ਚਿਨ੍ਤੇਯ੍ਯ। ਨਿਰਾਮਗਨ੍ਧੋ ਅਸਿਤੋ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਾਯਣੋਤਿ ਨਿਕ੍ਕਿਲੇਸੋ ਚ ਹੁਤ੍વਾ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠੀਹਿ ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿ ਭવੇ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਸਿਕ੍ਖਾਤ੍ਤਯਸਕਲਸਾਸਨਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਾਯਣੋ ਏવ ਭવੇਯ੍ਯ।
723.Alīnacitto ca siyāti niccaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ bhāvanāya aṭṭhitakāritāya akusītacitto ca bhaveyya. Na cāpi bahu cintayeti ñātijanapadāmaravitakkavasena ca bahuṃ na cinteyya. Nirāmagandho asito, brahmacariyaparāyaṇoti nikkileso ca hutvā taṇhādiṭṭhīhi kismiñci bhave anissito sikkhāttayasakalasāsanabrahmacariyaparāyaṇo eva bhaveyya.
੭੨੪-੫. ਏਕਾਸਨਸ੍ਸਾਤਿ વਿવਿਤ੍ਤਾਸਨਸ੍ਸ। ਆਸਨਮੁਖੇਨ ਚੇਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਇਰਿਯਾਪਥਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਯਤੋ ਸਬ੍ਬਇਰਿਯਾਪਥੇਸੁ ਏਕੀਭਾવਸ੍ਸ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਏਕਾਸਨਸ੍ਸਾਤਿ ਚ ਸਮ੍ਪਦਾਨવਚਨਮੇਤਂ। ਸਮਣੂਪਾਸਨਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਸਮਣੇਹਿ ਉਪਾਸਿਤਬ੍ਬਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠਤਿਂਸਾਰਮ੍ਮਣਭਾવਨਾਨੁਯੋਗਸ੍ਸ, ਸਮਣਾਨਂ વਾ ਉਪਾਸਨਭੂਤਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠਤਿਂਸਾਰਮ੍ਮਣਭੇਦਸ੍ਸੇવ। ਇਦਮ੍ਪਿ ਸਮ੍ਪਦਾਨવਚਨਮੇવ, ਉਪਾਸਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਏਕਾਸਨੇਨ ਕਾਯવਿવੇਕੋ, ਸਮਣੂਪਾਸਨੇਨ ਚਿਤ੍ਤવਿવੇਕੋ વੁਤ੍ਤੋ ਹੋਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਏਕਤ੍ਤਂ ਮੋਨਮਕ੍ਖਾਤਨ੍ਤਿ ਏવਮਿਦਂ ਕਾਯਚਿਤ੍ਤવਿવੇਕવਸੇਨ ‘‘ਏਕਤ੍ਤਂ ਮੋਨ’’ਨ੍ਤਿ ਅਕ੍ਖਾਤਂ। ਏਕੋ ਚੇ ਅਭਿਰਮਿਸ੍ਸਸੀਤਿ ਇਦਂ ਪਨ ਉਤ੍ਤਰਗਾਥਾਪੇਕ੍ਖਂ ਪਦਂ, ‘‘ਅਥ ਭਾਹਿਸਿ ਦਸਦਿਸਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਅਸ੍ਸ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ।
724-5.Ekāsanassāti vivittāsanassa. Āsanamukhena cettha sabbairiyāpathā vuttā. Yato sabbairiyāpathesu ekībhāvassa sikkheyyāti vuttaṃ hotīti veditabbaṃ. Ekāsanassāti ca sampadānavacanametaṃ. Samaṇūpāsanassacāti samaṇehi upāsitabbassa aṭṭhatiṃsārammaṇabhāvanānuyogassa, samaṇānaṃ vā upāsanabhūtassa aṭṭhatiṃsārammaṇabhedasseva. Idampi sampadānavacanameva, upāsanatthanti vuttaṃ hoti. Ettha ca ekāsanena kāyaviveko, samaṇūpāsanena cittaviveko vutto hotīti veditabbo. Ekattaṃ monamakkhātanti evamidaṃ kāyacittavivekavasena ‘‘ekattaṃ mona’’nti akkhātaṃ. Eko ce abhiramissasīti idaṃ pana uttaragāthāpekkhaṃ padaṃ, ‘‘atha bhāhisi dasadisā’’ti iminā assa sambandho.
ਭਾਹਿਸੀਤਿ ਭਾਸਿਸ੍ਸਸਿ ਪਕਾਸੇਸ੍ਸਸਿ। ਇਮਂ ਪਟਿਪਦਂ ਭਾવੇਨ੍ਤੋ ਸਬ੍ਬਦਿਸਾਸੁ ਕਿਤ੍ਤਿਯਾ ਪਾਕਟੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੁਤ੍વਾ ਧੀਰਾਨਨ੍ਤਿਆਦੀਨਂ ਪਨ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਪਦਾਨਂ ਅਯਮਤ੍ਥੋ – ਯੇਨ ਚ ਕਿਤ੍ਤਿਘੋਸੇਨ ਭਾਹਿਸਿ ਦਸਦਿਸਾ ਤਂ ਧੀਰਾਨਂ ਝਾਯੀਨਂ ਕਾਮਚਾਗਿਨਂ ਨਿਘੋਸਂ ਸੁਤ੍વਾ ਅਥ ਤ੍વਂ ਤੇਨ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਂ ਅਨਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਭਿਯ੍ਯੋ ਹਿਰਿਞ੍ਚ ਸਦ੍ਧਞ੍ਚ ਕਰੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਤੇਨ ਘੋਸੇਨ ਹਰਾਯਮਾਨੋ ‘‘ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਪਟਿਪਦਾ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ ਸਦ੍ਧਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਉਤ੍ਤਰਿ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਮੇવ ਬ੍ਰੂਹੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਮਾਮਕੋਤਿ ਏવਞ੍ਹਿ ਸਨ੍ਤੇ ਮਮ ਸਾવਕੋ ਹੋਤੀਤਿ।
Bhāhisīti bhāsissasi pakāsessasi. Imaṃ paṭipadaṃ bhāvento sabbadisāsu kittiyā pākaṭo bhavissasīti vuttaṃ hoti. Sutvā dhīrānantiādīnaṃ pana catunnaṃ padānaṃ ayamattho – yena ca kittighosena bhāhisi dasadisā taṃ dhīrānaṃ jhāyīnaṃ kāmacāginaṃ nighosaṃ sutvā atha tvaṃ tena uddhaccaṃ anāpajjitvā bhiyyo hiriñca saddhañca kareyyāsi, tena ghosena harāyamāno ‘‘niyyānikapaṭipadā aya’’nti saddhaṃ uppādetvā uttari paṭipattimeva brūheyyāsi. Māmakoti evañhi sante mama sāvako hotīti.
੭੨੬. ਤਂ ਨਦੀਹੀਤਿ ਯਂ ਤਂ ਮਯਾ ‘‘ਹਿਰਿਞ੍ਚ ਸਦ੍ਧਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ ਕੁਬ੍ਬੇਥਾ’’ਤਿ વਦਤਾ ‘‘ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਂ ਨ ਕਾਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਇਮਿਨਾ ਨਦੀਨਿਦਸ੍ਸਨੇਨਾਪਿ ਜਾਨਾਥ, ਤਬ੍ਬਿਪਰਿਯਾਯਞ੍ਚ ਸੋਬ੍ਭੇਸੁ ਚ ਪਦਰੇਸੁਚ ਜਾਨਾਥ। ਸੋਬ੍ਭੇਸੂਤਿ ਮਾਤਿਕਾਸੁ । ਪਦਰੇਸੂਤਿ ਦਰੀਸੁ। ਕਥਂ? ਸਣਨ੍ਤਾ ਯਨ੍ਤਿ ਕੁਸੋਬ੍ਭਾ, ਤੁਣ੍ਹੀ ਯਨ੍ਤਿ ਮਹੋਦਧੀਤਿ। ਕੁਸੋਬ੍ਭਾ ਹਿ ਸੋਬ੍ਭਪਦਰਾਦਿਭੇਦਾ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਕੁਨ੍ਨਦਿਯੋ ਸਣਨ੍ਤਾ ਸਦ੍ਦਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਉਦ੍ਧਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਯਨ੍ਤਿ, ਗਙ੍ਗਾਦਿਭੇਦਾ ਪਨ ਮਹਾਨਦਿਯੋ ਤੁਣ੍ਹੀ ਯਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ‘‘ਮੋਨੇਯ੍ਯਂ ਪੂਰੇਮੀ’’ਤਿ ਉਦ੍ਧਤੋ ਹੋਤਿ ਅਮਾਮਕੋ, ਮਾਮਕੋ ਪਨ ਹਿਰਿਞ੍ਚ ਸਦ੍ਧਞ੍ਚ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਨੀਚਚਿਤ੍ਤੋવ ਹੋਤਿ।
726.Taṃ nadīhīti yaṃ taṃ mayā ‘‘hiriñca saddhañca bhiyyo kubbethā’’ti vadatā ‘‘uddhaccaṃ na kātabba’’nti vuttaṃ, taṃ iminā nadīnidassanenāpi jānātha, tabbipariyāyañca sobbhesu ca padaresuca jānātha. Sobbhesūti mātikāsu . Padaresūti darīsu. Kathaṃ? Saṇantā yanti kusobbhā, tuṇhī yanti mahodadhīti. Kusobbhā hi sobbhapadarādibhedā sabbāpi kunnadiyo saṇantā saddaṃ karontā uddhatā hutvā yanti, gaṅgādibhedā pana mahānadiyo tuṇhī yanti, evaṃ ‘‘moneyyaṃ pūremī’’ti uddhato hoti amāmako, māmako pana hiriñca saddhañca uppādetvā nīcacittova hoti.
੭੨੭-੯. ਕਿਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ – ਯਦੂਨਕਂ…ਪੇ॰… ਪਣ੍ਡਿਤੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਿਯਾ – ਸਚੇ ਅਡ੍ਢਕੁਮ੍ਭੂਪਮੋ ਬਾਲੋ ਸਣਨ੍ਤਤਾਯ, ਰਹਦੋ ਪੂਰੋવ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਸਨ੍ਤਤਾਯ, ਅਥ ਕਸ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧਸਮਣੋ ਏવਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਬ੍ਯਾવਟੋ ਹੁਤ੍વਾ ਬਹੁਂ ਭਾਸਤੀਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੇਨ ‘‘ਯਂ ਸਮਣੋ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯਂ ਬੁਦ੍ਧਸਮਣੋ ਬਹੁਂ ਭਾਸਤਿ ਉਪੇਤਂ ਅਤ੍ਥਸਞ੍ਹਿਤਂ, ਅਤ੍ਥੁਪੇਤਂ ਧਮ੍ਮੁਪੇਤਞ੍ਚ ਹਿਤੇਨ ਚ ਸਂਹਿਤਂ, ਤਂ ਨ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚੇਨ, ਅਪਿਚ ਖੋ ਜਾਨਂ ਸੋ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ ਦਿવਸਮ੍ਪਿ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਨਿਪ੍ਪਪਞ੍ਚੋવ ਹੁਤ੍વਾ। ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਸਬ੍ਬਂ વਚੀਕਮ੍ਮਂ ਞਾਣਾਨੁਪਰਿવਤ੍ਤਿ। ਏવਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਚ ‘‘ਇਦਮਸ੍ਸ ਹਿਤਂ ਇਦਮਸ੍ਸ ਹਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਤੋ ਜਾਨਂ ਸੋ ਬਹੁ ਭਾਸਤਿ, ਨ ਕੇવਲਂ ਬਹੁਭਾਣਿਤਾਯ। ਅવਸਾਨਗਾਥਾਯ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ – ਏવਂ ਤਾવ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਬੁਦ੍ਧਸਮਣੋ ਜਾਨਂ ਸੋ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ, ਜਾਨਂ ਸੋ ਬਹੁ ਭਾਸਤਿ। ਤੇਨ ਦੇਸਿਤਂ ਪਨ ਧਮ੍ਮਂ ਨਿਬ੍ਬੇਧਭਾਗਿਯੇਨੇવ ਞਾਣੇਨ ਯੋ ਚ ਜਾਨਂ ਸਂਯਤਤ੍ਤੋ, ਜਾਨਂ ਨ ਬਹੁ ਭਾਸਤਿ, ਸ ਮੁਨਿ ਮੋਨਮਰਹਤਿ, ਸ ਮੁਨਿ ਮੋਨਮਜ੍ਝਗਾਤਿ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਜਾਨਨ੍ਤੋ ਸਂਯਤਤ੍ਤੋ ਗੁਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਯਂ ਭਾਸਿਤਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਹਿਤਸੁਖਾવਹਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਜਾਨਂ ਨ ਬਹੁ ਭਾਸਤਿ। ਸੋ ਏવਂવਿਧੋ ਮੋਨਤ੍ਥਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਕੋ ਮੁਨਿ ਮੋਨੇਯ੍ਯਪਟਿਪਦਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਮੋਨਂ ਅਰਹਤਿ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਅਰਹਤਿਯੇવ, ਅਪਿਚ ਖੋ ਪਨ ਸ ਮੁਨਿ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਞਾਣਸਙ੍ਖਾਤਂ ਮੋਨਂ ਅਜ੍ਝਗਾ ਇਚ੍ਚੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨ ਦੇਸਨਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ।
727-9. Kiñca bhiyyo – yadūnakaṃ…pe… paṇḍitoti. Tattha siyā – sace aḍḍhakumbhūpamo bālo saṇantatāya, rahado pūrova paṇḍito santatāya, atha kasmā buddhasamaṇo evaṃ dhammadesanābyāvaṭo hutvā bahuṃ bhāsatīti iminā sambandhena ‘‘yaṃ samaṇo’’ti gāthamāha. Tassattho – yaṃ buddhasamaṇo bahuṃ bhāsati upetaṃ atthasañhitaṃ, atthupetaṃ dhammupetañca hitena ca saṃhitaṃ, taṃ na uddhaccena, apica kho jānaṃ so dhammaṃ deseti divasampi desento nippapañcova hutvā. Tassa hi sabbaṃ vacīkammaṃ ñāṇānuparivatti. Evaṃ desento ca ‘‘idamassa hitaṃ idamassa hita’’nti nānappakārato jānaṃ so bahu bhāsati, na kevalaṃ bahubhāṇitāya. Avasānagāthāya sambandho – evaṃ tāva sabbaññutaññāṇena samannāgato buddhasamaṇo jānaṃ so dhammaṃ deseti, jānaṃ so bahu bhāsati. Tena desitaṃ pana dhammaṃ nibbedhabhāgiyeneva ñāṇena yo ca jānaṃ saṃyatatto, jānaṃ na bahu bhāsati, sa muni monamarahati, sa muni monamajjhagāti. Tassattho – taṃ dhammaṃ jānanto saṃyatatto guttacitto hutvā yaṃ bhāsitaṃ sattānaṃ hitasukhāvahaṃ na hoti, taṃ jānaṃ na bahu bhāsati. So evaṃvidho monatthaṃ paṭipannako muni moneyyapaṭipadāsaṅkhātaṃ monaṃ arahati. Na kevalañca arahatiyeva, apica kho pana sa muni arahattamaggañāṇasaṅkhātaṃ monaṃ ajjhagā icceva veditabboti arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi.
ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਨਾਲਕਤ੍ਥੇਰੋ ਤੀਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ ਅਹੋਸਿ ਦਸ੍ਸਨੇ ਸવਨੇ ਪੁਚ੍ਛਾਯਾਤਿ। ਸੋ ਹਿ ਦੇਸਨਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ વਨਂ ਪવਿਟ੍ਠੋ, ਪੁਨ ‘‘ਅਹੋ વਤਾਹਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਸ੍ਸੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਲੋਲਭਾવਂ ਨ ਜਨੇਸਿ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨੇ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾ। ਤਥਾ ‘‘ਅਹੋ વਤਾਹਂ ਪੁਨ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਣੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਲੋਲਭਾવਂ ਨ ਜਨੇਸਿ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਸવਨੇ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾ। ਤਥਾ ‘‘ਅਹੋ વਤਾਹਂ ਪੁਨ ਮੋਨੇਯ੍ਯਪਟਿਪਦਂ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਲੋਲਭਾવਂ ਨ ਜਨੇਸਿ। ਅਯਮਸ੍ਸ ਪੁਚ੍ਛਾਯ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾ।
Taṃ sutvā nālakatthero tīsu ṭhānesu appiccho ahosi dassane savane pucchāyāti. So hi desanāpariyosāne pasannacitto bhagavantaṃ vanditvā vanaṃ paviṭṭho, puna ‘‘aho vatāhaṃ bhagavantaṃ passeyya’’nti lolabhāvaṃ na janesi. Ayamassa dassane appicchatā. Tathā ‘‘aho vatāhaṃ puna dhammadesanaṃ suṇeyya’’nti lolabhāvaṃ na janesi. Ayamassa savane appicchatā. Tathā ‘‘aho vatāhaṃ puna moneyyapaṭipadaṃ puccheyya’’nti lolabhāvaṃ na janesi. Ayamassa pucchāya appicchatā.
ਸੋ ਏવਂ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ ਸਮਾਨੋ ਪਬ੍ਬਤਪਾਦਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਏਕવਨਸਣ੍ਡੇ ਦ੍વੇ ਦਿવਸਾਨਿ ਨ વਸਿ , ਏਕਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਦ੍વੇ ਦਿવਸਾਨਿ ਨ ਨਿਸੀਦਿ, ਏਕਗਾਮੇ ਦ੍વੇ ਦਿવਸਾਨਿ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਨ ਪਾવਿਸਿ। ਇਤਿ વਨਤੋ વਨਂ, ਰੁਕ੍ਖਤੋ ਰੁਕ੍ਖਂ, ਗਾਮਤੋ ਗਾਮਂ ਆਹਿਣ੍ਡਨ੍ਤੋ ਅਨੁਰੂਪਪਟਿਪਦਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਥ ਯਸ੍ਮਾ ਮੋਨੇਯ੍ਯਪਟਿਪਦਂ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਂ ਕਤ੍વਾ ਪੂਰੇਨ੍ਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਤ੍ਤੇવ ਮਾਸਾਨਿ ਜੀવਤਿ, ਮਜ੍ਝਿਮਂ ਕਤ੍વਾ ਪੂਰੇਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤ વਸ੍ਸਾਨਿ, ਮਨ੍ਦਂ ਕਤ੍વਾ ਪੂਰੇਨ੍ਤੋ ਸੋਲ਼ਸ વਸ੍ਸਾਨਿ। ਅਯਞ੍ਚ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਂ ਕਤ੍વਾ ਪੂਰੇਸਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਤ੍ਤ ਮਾਸੇ ਠਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਯੁਸਙ੍ਖਾਰਪਰਿਕ੍ਖਯਂ ਞਤ੍વਾ ਨ੍ਹਾਯਿਤ੍વਾ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਕਾਯਬਨ੍ਧਨਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਦਿਗੁਣਂ ਸਙ੍ਘਾਟਿਂ ਪਾਰੁਪਿਤ੍વਾ ਦਸਬਲਾਭਿਮੁਖੋ ਪਞ੍ਚਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਪਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਹਿਙ੍ਗੁਲਕਪਬ੍ਬਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਠਿਤਕੋવ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿ। ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਰੀਰਕਿਚ੍ਚਂ ਕਤ੍વਾ ਧਾਤੁਯੋ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਚੇਤਿਯਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਅਗਮਾਸੀਤਿ।
So evaṃ appiccho samāno pabbatapādaṃ pavisitvā ekavanasaṇḍe dve divasāni na vasi , ekarukkhamūle dve divasāni na nisīdi, ekagāme dve divasāni piṇḍāya na pāvisi. Iti vanato vanaṃ, rukkhato rukkhaṃ, gāmato gāmaṃ āhiṇḍanto anurūpapaṭipadaṃ paṭipajjitvā aggaphale patiṭṭhāsi. Atha yasmā moneyyapaṭipadaṃ ukkaṭṭhaṃ katvā pūrento bhikkhu satteva māsāni jīvati, majjhimaṃ katvā pūrento satta vassāni, mandaṃ katvā pūrento soḷasa vassāni. Ayañca ukkaṭṭhaṃ katvā pūresi, tasmā satta māse ṭhatvā attano āyusaṅkhāraparikkhayaṃ ñatvā nhāyitvā nivāsetvā kāyabandhanaṃ bandhitvā diguṇaṃ saṅghāṭiṃ pārupitvā dasabalābhimukho pañcapatiṭṭhitaṃ vanditvā añjaliṃ paggahetvā hiṅgulakapabbataṃ nissāya ṭhitakova anupādisesāya nibbānadhātuyā parinibbāyi. Tassa parinibbutabhāvaṃ ñatvā bhagavā bhikkhusaṅghena saddhiṃ tattha gantvā sarīrakiccaṃ katvā dhātuyo gāhāpetvā cetiyaṃ patiṭṭhāpetvā agamāsīti.
ਪਰਮਤ੍ਥਜੋਤਿਕਾਯ ਖੁਦ੍ਦਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya
ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਨਾਲਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Suttanipāta-aṭṭhakathāya nālakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤਪਾਲ਼ਿ • Suttanipātapāḷi / ੧੧. ਨਾਲਕਸੁਤ੍ਤਂ • 11. Nālakasuttaṃ